wykład 10
04.12.2009
Struktury demograficzne
Proces starzenia się ludności
1. Struktury ludności
2. Zmiany
struktury
ludności
według
wieku
•
klasyfikacja grup wieku
•
typy struktur wieku ludności według G.Sundbärga
3. Globalny proces starzenia się ludności
Według:
Płci
Wieku
St
S a
t n
a u
n
u c
ywilin
l e
n g
e o
g
Cech społeczno-zawodowych
Wykształcenia
Miejsca zamieszkania
Kształtowane są przez dotychczasowe trendy w płodności, umieralności i migracji, a takŜe przez wojny i klęski Ŝywiołowe
Struktura ludności wg płci i wieku stanowi podstawę większości
analiz
demograficznych,
gdyŜ
w
powaŜnym stopniu determinuje ona kształtowanie się przyszłych trendów w płodności, umieralności czy migracji.
Struktura ludności wg płci i wieku daje podstawę do określenia
wielu
społeczno-ekonomicznych
konsekwencji
na
dziś
i
na
bliŜszą
i
dalszą
przyszłość, np.
• Okre
r śle
l nie
i z
apotr
t z
r ebowania
i n
a m
ie
i js
j ca w
s
zkoła
ł ch,
• Określenie zapotrzebowania na nowe miejsca pracy
• Oszacowanie przyszłej liczby małŜeństw i związanych z tym potrzeb mieszkaniowych
• Oszacowanie przyszłej liczby emerytów
bezpośredni
wpływ
na
reprodukcję
ludności
przez
odpowiednie kształtowanie się procesu zawierania małŜeństw, urodzeń i zgonów.
Mierniki:
1.
1 U
d
U zi
d a
zi ł
a y
ł męŜ
ę czyzn
czyzn i
i kob
ko i
b e
i t
e w
w og
o ó
g l
ó n
l e
n j
e lilczb
i
i
czb e
i
e lu
l d
u n
d o
n ś
o ci
ś
2. Współczynniki feminizacji
K
W =
C
f
M
3. Współczynniki maskulinizacji
M
W =
C
f
K
Struktura ludności wg płci Stała proporcja chłopców wśród noworodków Tab. Liczba chłopców na 1000 urodzeń Ŝywych lata
1950
1960
1970
1980
1990
2000 2007
Lb
L .
b ch
ł
ch o
ł p
o có
p
w
w
517
518
516
513
514
515
514
na 1000 u.Ŝ.
Tab. Liczba chłopców na 1000 urodzeń Ŝywych wg miejsca zamieszkania
1980 1990 2000 2005 2006 2007
Miasto 513 515 516 516 515 514
wieś
514 513 513 512 513 514
Źródło: Roczniki Demograficzne GUS
Proces urbanizacji Polski, 1946-2002
lata
Polska
Miasto
w tys.
dynamika
w tys.
dynamika
Udział
1946
23640 -
8043 -
34,02
1950
25035
1,0590
9243
1,1492
36,92
1960
29795
1,1901
14401
1,5580
48,33
1970
32658
1,0961
17088
1,1866
52,32
1978
35081
1,0742
20178
1,1808
57,52
1988
37885
1,0799
23187
1,1491
61,20
2002
38219
1,0088
23571
1,0166
61,67
2003
38191
0,9993
23514
0,9976
61,57
2004
38174
0,9996
23470
0,9981
61,48
2005
38157
0,9996
23424
0,9980
61,39
2006
38125
0,9992
23369
0,9977
61,30
2007
38116
0,9998
23317
0,9978
61,17
Źródło: Rocznik Demograficzny 2008
Typy struktur wieku ludności
G.Sundbärg, 1894
J.Z.Holzer, Demografia, 2003, s.134
Klasyfikacja grup wieku 0 – 14 dzieci i młodzieŜ
15 – 59 dorośli
60 i więcej osoby starsze
0 – 17 wiek przedprodukcyjny
18 – 59/64 wiek produkcyjny
60/65 i więcej wiek poprodukcyjny
Zmiany struktury wieku ludności Starzenie się ludności ( ang. population ageing) wzrost liczby i udziału osób starszych (60 lat lub 65 lat i więcej)
zmiany
liczby
i
struktury
ludności
w
wieku
produkcyjnym (15-64 lata), determinujących zmiany wielkości
potencjalnych
zasobów
pracy
i
ich
starzenie
zmiany
proporcji
między
osobami
w
wieku
produkcyjnym
i
poprodukcyjnym,
wynikające
ze
zmian wielkości zasobów pracy i starzenia się ludności
Szacunkowa struktura ludności ziem polskich w latach 1900-2004 według podstawowych grup wieku (stan z 31.12)
1900 1931 1950 1970 1990 2000 2004 2030*
Ludność
25107 31916 25035 32658 38183 38254 38174 35693
ogółem (tys)
wi
w e
i k
e
k
Mi
M e
i r
e n
r i
n k
i i
k
i s
t
s r
t u
r k
u t
k u
t r
u y
r
y (
w
(
w o
d
o s
d e
s t
e k
t a
k c
a h
c )
h
)
0-14
39,3 33,4 29,4 26,5 25,1 18,8 16,1 13,0
15-59
54,4 58,8 62,3 60,5 60,0 64,5 66,2 57,2
60 i więcej 6,3
7,8
8,3
13,0 14,9 16,7 17,1 29,8
* prognoza GUS
Źródło: J.Z.Holzer, „Demografia” s.140 i Roczniki Demograficzne GUS
Polska: mediana wieku 1950 - 25,9 lat 2005 – 36,7 lat 2000 - 35,4 lat 2007 - 36,9 lat
Starzenie się ludności (ang. population ageing) Przyczyny:
Spadek płodności
Spadek umieralności we wszystkich grupach wieku powodujący wydłuŜenie oczekiwanego trwania Ŝycia Mig
i r
g acj
a e
Falowanie wyŜów i niŜów demograficznych Niejednorodność populacji osób starszych - osoby w wieku do 75 lat i powyŜej tego wieku, do 79 lat i powyŜej ( oldest old)
pomiar starzenia się ludności mediana wieku
wskaźnik starości demograficznej ( old-age rate) t
L 6
( 0+)
OAR =
C
t
t
L
współczynnik wsparcia ( potential support ratio) L 1
( 5 − 59)
SR
t
=
C
t
L
+
t (6 0
)
wskaźniki obciąŜeń demograficznych ( dependency ratios)
Współczynnik obciąŜeń demograficznych (ang. total dependency ratio)
L
L
L
L
−
+
0 14
65
TDR =
+ ⋅100
0 1
− 4
=
⋅100
65
+
+ ⋅100
L
L
L
15−64
15−64
15−64
współczynnik obciąŜeń
współczynnik obciąŜeń osobami
osobami w wieku
w wieku poprodukcyjnym
przedprodukcyjnym (ang.
(ang. old-age dependency ratio) youth dependency ratio)
współczynnik wsparcia dla osób najstarszych (ang.
parent support ratio)
L 8
( 5+) 100
L 5
( 0 − 6 )
4
Indeks (wskaźnik) starości (ang. ageing index) (
L 60+) 100
(
L 0 −1 )
4
przykłady skal starości demograficznej słuŜących do oceny stopnia zaawansowania starzenia się populacji E.Rosset (1959): udział ludności w wieku 60 lat i więcej
do 8%
młodość demograficzna
8-10%
przedpole starości
10-12%
starzenie r
zeczywi
w ste
powyŜej 12%
starość demograficzna
skala ONZ: udział ludności w wieku 65 lat i więcej do 4%
populacja młoda
4-7%
populacja dojrzała
powyŜej 7%
populacja stara
• Wiek znacząco determinuje stan zdrowia osób starszych
• Starsze kobiety stosunkowo częściej niŜ męŜczyźni doświadczają problemów zdrowotnych, zwłaszcza powyŜej 80 roku Ŝycia
• Os
O oby mi
m eszkające w mi
m eście odznaczają się
mniejszym
zasięgiem
niepełnosprawności
niŜ
mieszkańcy wsi
• Wykształcenie równieŜ silnie determinuje stan zdrowia
–
znacząco
opóźnia
pojawienie
się
problemów zdrowotnych