1.Stany nieustalone w obwodach elektrycznych trwają przez napędzanie silnika w kierunku przeciwnym do tego,

kilkadziesiąt milisekund, podczas ich trwania może

jaki występuje przy pracy silnikowej) i dynamiczne(obwód

dochodzić do przepięć i przetężeń. Powodem istnienia

wirnika odłącza się od sieci i zwiera przez, odpowiednio

stanów nieustalonych są elementy gromadzące energię

dobraną rezystancje, uzwojenie wzbudzenia zaś jest

(element L i C). Podczas komutacji energia w tych

nadal włączone do sieci. Maszyna pracuje jako prądnica

elementach nie może się zmienić skokowo ( prawa

obcowzbudna).

komutacji ), co powoduje stany przejściowe

(nieustalone).Komutacja to wszelka zmiana w obwodzie

7.Silnik asynchroniczny. Budowa: Silnik pierścieniowy:

np.: załączenie wyłącznika lub wyłączenie go, zwarcie

ma wirnik pierścieniowy, w którym znajduje się uzwojenie

rezystancji, zmiana wielkości rezystancji.

trój-fazowe, symetryczne – tego typu, co w stojanie –

Prawa komutacji: Zasada ciągłości prądu w cewce.

połączone w gwiazdę, z końcówkami przyłączonymi do

Energia zgromadzona w cewce: Wl=Li2/2

trzech pierścieni. Silnik klatkowy: w żłobkach wirnika

Zasada ciągłości napięcia na kondensatorze. Energia

klatkowego rozmieszczone są pręty przewodzące (z

zgromadzona w kondensatorze:Wc=Cu2/2

aluminium), zwarte pierścieniami na obwodzie – z

Energia nie może zmieniać się skokiem (skokowa zmiana

obydwu stron wirnika. Powstała klatka jest uzwojeniem

oznaczałaby nieskończenie wielką moc, co jest fizycznie

wielofazowym. Zasada działania: Prąd trójfazowy

niemożliwe), w związku z tym przebiegi prądu w cewce i

przepływając przez uzwojenie stojana wywołuje tzw. pole

napięcia na kondensatorze muszą być ciągłe. Stała

magnetyczne wirujące. Pole to na skutek dalszych

czasowa - w obwodach elektrycznych jest to czas, po

zjawisk elektromagnetycznych powoduje ruch wirnika w

którym składowa przejściowa maleje e-krotnie względem

kierunku wirowania pola magnetycznego.

swojej wartości początkowej. Czas trwania stanu

8.Pierścieniowy: Rozruch – przy pomocy rozrusznika

nieustalonego szacuje się na 3 do 5 stałych czasowych.

stanowiącego oporniki dodatkowe dołączone do

(T=L/R)

uzwojenia wirnika (dąży się do tego, aby w czasie rozruchu:-

2.Moce w obwodzie prądu sinusoidalnego. Moc

zmniejszyć prąd rozruchowy, ale jednocześnie - powiększyć

chwilowa - iloczyn chwilowych wartości napięcia i prądu:

moment rozruchowy). Zmiana prędkości – przez włączenie

p=u·i

oporników dodatkowych do uzwojenia stojana.

Moc czynna - średnia wartość mocy chwilowej:

9.Klatkowy: Rozruch – przy pomocy przełącznika

P=UskIskcosφ [wat](cosφ=R/Z)

gwiazda-trójkąt, przez włączenie rezystancji dodatkowej,

gdzie: cosΦ - przesunięcie fazowe między napięciem i

przez zmianę częstotliwości napięcia zasilającego

prądem (współczynnik mocy)

uzwojenie stojana (dąży się do tego, aby w czasie rozruchu:-

Moc pozorna - jest równa największej wartości mocy

zmniejszyć prąd rozruchowy, ale jednocześnie - powiększyć

czynnej, jest iloczynem wartości skutecznych napięcia i

moment rozruchowy). Regulacja prędkości – brak

prądu: S=UskIsk [VA]

możliwości prostej regulacji.

Moc bierna jest iloczynem wartości skutecznych napięcia

i prądu oraz sinusa kąta przesunięcia fazowego między

10.Hamowanie silników asynchronicznych:

napięciem i prądem, zatem: Q=UskIsksinφ [VAr]

prądnicowe - może zachodzić, jeżeli wirnik jest

Z powyższych równań wynika, że:

napędzany z zewnątrz a maszyna wytwarza ujemny

S2=P2+Q2

moment elektromagnetyczny, co jest równoważne z

oddawaniem energii do sieci; przeciwprądowe - polega

3.Rezonans jest to taki stan pracy obwodu

na przełączeniu na przeciwny kierunek wirowania.

elektrycznego, w którym przy danej częstotliwości

Obrotowemu ruchowi wirnika przeciwstawia się wirujące

reaktancja wypadkowa obwodu =0 (więc kąt φ = 0).

w kierunku przeciwnym pole elektromagnetyczne

UL=UC, XL=XC, ω*L=1/ω*C,

powodując zmniejszenie prędkości; dynamiczne - może

się odbywać w dowolnym przedziale prędkości.

1

f =

Uzwojenie stojana jest wtedy zasilane prądem stałym o

rez

2  LC

odpowiedniej wartości i w układzie zapewniającym

dodawanie się przepływów uzwojeń fazowych. Przy

4. Maszyna prądu stałego składa się z części nieruchomej

prędkości równej zeru moment hamujący jest równy zeru,

zwanej stojanem i z części ruchomej, zwanej wirnikiem,

co powoduje, że końcowa faza hamowania

może pracować jako prądnica albo silnik.....................

dynamicznego jest łagodna i nie zawsze można osiągnąć

całkowite zatrzymanie.

5.Warunki samowzbudzenia prądnicy bocznikowej.

Zapoczątkowanie tego procesu uwarunkowane jest

11.Dioda jest elementem elektronicznym wyposażonym

istnieniem magnetyzmu początkowego, a jego dalszy,

w dwie elektrody - anodę i katodę. Cechą

prawidłowy przebieg wymaga właściwego przyłączenia

charakterystyczną jest wyłącznie jednokierunkowy

końcówek uzwojenia wzbudzającego, aby strumień

przepływ prądu od anody do katody. Tyrystor jest

pochodzący od prądu wzbudzającego miał ten sam zwrot,

elementem półprzewodnikowym składającym się z 4

co strumień szczątkowy. Z uzwojeniem wzbudzającym

warstw w układzie p-n-p-n. Jest on wyposażony w 3

bocznikowym nie może też być połączona szeregowo

elektrody, z których dwie są przyłączone do warstw

zbyt duża rezystancja dodatkowa.

skrajnych, a trzecia do jednej z warstw środkowych.

Tyrystor przewodzi w kierunku od anody do katody. Jeżeli

6.Silnik obcowzbudny prądu stałego. Rozruch:

anoda jest na dodatnim potencjale względem katody, to

napięcie doprowadzone do silnika w chwili rozruchu jest

złącza skrajne typu p-n są spolaryzowane w kierunku

równoważone przez spadek napięcia na rezystancji

przewodzenia, a złącze środkowe n-p w kierunku

twornika, a więc prąd rozruchowy pobierany przez silnik

zaporowym. Dopóki do bramki nie doprowadzi się

jest bardzo duży w porównaniu z prądem pobieranym w

napięcia, dopóty tyrystor praktycznie nie przewodzi prądu.

czasie pracy. Prąd rozruchowy można ograniczyć przez

Tranzystor, trioda półprzewodnikowa, element czynny

zmniejszenie napięcia zasilającego lub włączenie w

układów elektronicznych służący do wzmacniania

obwód twornika dodatkowego opornika, zwanego

sygnałów elektrycznych.

rozrusznikiem. Regulacja prędkości: poprzez zmiany

napięcia zasilającego, strumienia wzbudzającego lub

12.Prostowniki są to urządzenia przetwarzające prąd

rezystancji dodatkowej w obwodzie twornika. Hamowanie:

przemienny na jednokierunkowy. Stosowane są m.in. do

rozróżnia się hamowanie prądnicowe (zachodzi wówczas

ładowania akumulatorów, w trakcji elektrycznej, w

gdy jest on napędzany z prędkością większą od prędkości

galwanotechnice, do zasilania urządzeń elektronicznych

idealnego stanu jałowego. Kierunek prądu zmienia się na

itp. Prostownik jednofazowy dwópołówkowy zbudowany

przeciwny niż przy pracy silnikowej i maszyna oddaje

jest z samych diod.

energię elektryczną do sieci), przeciwprądem (dokonuje

13.

się przez przełączenie napięcia zasilania wirnika lub

14.

15.Transformatory są urządzeniami służącymi do

19.Układy cyfrowe to rodzaj układów elektronicznych, w

zmiany napięcia. Na żelaznym rdzeniu nawinięte są dwa

których sygnały napięciowe przyjmują tylko określoną

uzwojenia. Jedno z nich, które nazywamy pierwotnym,

liczbę poziomów, którym przypisywane są wartości

dołączamy do źródła prądu zmiennego. Prąd zmienny

liczbowe. Najczęściej (choć nie zawsze) liczba poziomów

przepływając przez uzwojenie pierwotne wywołuje w

napięć jest równa dwa, a poziomom przypisywane są

rdzeniu zmienne pole magnetyczne, które z kolei

cyfry 0 i 1, wówczas układy cyfrowe realizują operacje

wywołuje w drugim uzwojeniu zwanym wtórnym, siłę

zgodnie z algebrą Boola i z tego powodu nazywane są

elektromotoryczną i napięcie na zaciskach. Jest ono

też układami logicznymi. Obecnie układy cyfrowe

proporcjonalne do liczby zwojów.U1/U2=Z1/Z2

budowane są w oparciu o bramki logiczne realizujące

elementarne operacje znane z algebry Boola: iloczyn

W transformatorze w trójfazowym uzwojenia mogą być

logiczny (AND, NAND), sumę logiczną (OR, NOR),

połączone na kilka sposobów. Początki i końce uzwojeń -

negację NOT, różnicę symetryczną (XOR) itp. Ze względu

górnego i dolnego napięcia - powinny być wyprowadzone

na stopień skomplikowania współczesnych układów

na tabliczce zaciskowej.

wykonuje się je w postaci układów scalonych. Główne

16.

klasy układów logicznych: układy sekwencyjne – w

których stan wyjść zależy od stanu wejść x oraz od

17.Sterowanie – bezpośrednie oddziaływanie na obiekt

poprzedniego stanu; układy kombinacyjne – w których

sterowania (urządzenie w którym odbywa się proces

sygnały wyjściowe zmieniają się w chwili zmian sygnałów

regulowany). Regulacja – samoczynne utrzymywanie

wejściowych

wielkości regulowanej, zgodnie z jej wartością zadaną,

dzięki oddziaływaniu na proces regulowany w zależności

od odchylenia wartości wielkości regulowanej od

wielkości zadanej. Sprzężenie zwrotne - oddziaływanie

sygnałów stanu końcowego (wyjściowego) procesu

(systemu, układu), na jego sygnały referencyjne

(wejściowe). Stabilność – niezbędny warunek pracy

układu automatycznej regulacji mówiący o tym, że układ

po wyprowadzeniu go ze stanu równowagi sam powraca

do tego stanu. Transmitancja określa ogólne własności

stacjonarnego układu liniowego o jednym wejściu i

jednym wyjściu, niezależne od rodzaju wymuszenia. Dla

układu wielowymiarowego o n wejściach i m wyjściach

można określić m x n transmitancji wiążących każde

wyjście z każdym wejściem. Transmitancji używa się

często dla uproszczenia obliczeń związanych z

projektowaniem układu złożonego z wielu elementów.

18.Klasyfikacja układów automatycznej regulacji: I –

układ otwarty (sterowanie u w układzie otwartym polega

na takim nastawianiu wielkości wejściowej x, aby znając

charakterystykę obiektu O otrzymać na wyjściu pożądaną

wartość y. Jest to taki układ, w którym na regulator R nie

oddziaływują wielkości związane z obiektem O. W

analizie tych układów często uwzględnia się zakłócenia

z.) – zamknięty (układ w którym na sygnał sterujący

obiekt u ma wpływ sygnał

wyjściowy y). II – ze względu na zadanie układu: -

układy sterowania optymalnego – układy w których

zakładamy i ekstremalizujemy (minimalizujemy,

maksymalizujemy) zadane wskaźniki jakości, - układy

sterowania sekwencyjnego – ich zadaniem jest

zapewnienie wykonania składowych operacji procesu

technologicznego w określonej kolejności. Sterowanie

sprowadza się do załączania i wyłączania

poszczególnych urządzeń procesu i realizowane jest

najczęściej przez układy przełączające, - układy

programowe – układy regulacji i sterowania

programowego, w których wartość zadania jest z góry

określoną funkcją czasu, - układy stabilizujące (układy

regulacji stałowartościowej) – ich zadaniem jest

utrzymanie stałych wartości regulowanych mimo

działających zakłóceń, - układy nadążne (śledzące) – ich

zadaniem jest spowodowanie nadążania wielkości

sterowanej za zmianami wielkości zadanej. III – ze

względu na sposób działania elementów układu: -

układy o działaniu ciągłym – wszystkie sygnały są

funkcjami

ciągłymi i przyjmują każdą wartość z określonego

przedziału; - układy o działaniu dyskretnym – jeden

element (lub więcej) układu działa w sposób dyskretny

(przerywany). Jego sygnały mogą przyjmować tylko

niektóre wartości i/lub działać w ściśle określonych

chwilach czasowych. IV – ze względu na liniowość

elementów układu: - układy liniowe – układy zawierające

wyłącznie elementy liniowe (o prostoliniowych

charakterystykach statycznych), - układy nieliniowe –

układy zawierające przynajmniej jeden element

nieliniowy.