Ontologia
Wykład 3 – 21. X. 2008r.
Dr Adam Bastek
1. Sposoby dochodzenia do pojęcia bytu,
I. przez abstrakcję zakresową,
drzewko Porfiriusza (hierarchia pojęć)
II. metodą separacji
zastosowanie tej metody znajdujemy u św. Tomasza z Akwinu i Arystotelesa,
polega na tym że prawda jest zgodnością rzeczy i intelektu,
ponadto prawda musi zachodzić między tym co je sądzi a samym
przedmiotem, czyli że coś musi być,
np. niebieski długopis – sądzę że długopis jest niebieski, on jest niebieski zatem ten długopis musi być niebieski,
2. Martin Heidegger - trzy przeszkody na drodze do pytania o bycie,
w oparciu o M. Heidegger „ Bycie i czas” tłum B. Baran, PWN, Warszawa 1994, str. 4 – 7,
I. „bycie” jest pojęciem najogólniejszym (Arystoteles) nie daję się rozumieć w odchyleniu od bytu – jest dostępne rozumieniu za pośrednictwem bytu i tylko w nim, albowiem zrozumienie bycia zawiera się w tym, co uchwytne w bycie
( św. Tomasz z Akwinu) ogólność bycia odbiega od wszelkiej ogólności
gatunkowej, przekracza ją, jest „ transcendensem” ( średniowieczna ontologia) bycie jest „ nieokreślonym Bezpośrednim” (Georg Wilhelm Friedrich Hegel).
II. „bycie” uznawane jest za niedefiniowalne w świetle formuły definito fit per
genus proximum et defferentam specyficam - gdy definiowanie wymyka się samo sobie, bowiem jego definicyjne ujęcie, to ujęcie w byt, nie można go
wywieść z pojęć wyższego rzędu ani zaprezentować za pośrednictwem pojęć
usytuowanych niżej w definiowanej hierarchii. Niedefiniowalność nie
rozwiązuję więc problemu bycia; lecz skłania do jego eksplikacji (wyjaśniania, tłumaczenia),jedno jest jasne: bycie różni się od bytu.
( definiowanie polega na wskazaniu najbliższego rodzaju)
III. fakt iż pojęcie bycia jest nieusuwalne, iż występuje zawsze i wszędzie, świadcząc o swojej samo – przez – się zrozumiałości – to właśnie jest niezrozumiałe. Rozumiem, znaczy odnosimy się; zagadnięci o nie w oderwaniu od bytowego kontekstu – już nie wiemy i nie rozumiemy czym jest, albowiem
samo pytanie, typowe przecież dla bytu, o który zapytuje wydaję się
niewłaściwe i wymaga dostatecznego opracowania.
Podsumujmy : pojęcia bytu nie należy dociekać bo jest najogólniejsze, nie definiowane i oczywiste,
3. Bycie źródło „uprzedzeń” wg Martina Heideggera:
I. ogólność,
II. niedefiniowalność,
III. oczywistość,
I.
ogólność
bycie jest pojęciem najogólniejszym,
1
• Czy to znaczy, że jest bardziej ogólne niż byt? (pojęcie bytu) sposoby dochodzenia do pojęcia bytu wskazują na to, iż byt jest pojęciem
najogólniejszym,
generalizacja – wskazujemy genus
- bycie jednak nie wyznacza zakresu
- ogólność bycia nie jest ogólnością gatunkową
Drzewko Porfiriusza
w jakim zatem sensie pojęcie bytu jest najogólniejsze ?
• „ogólność bycia przekracza najwyższą ogólność gatunkową”,
• ogólność bycia nie jest ogólnością gatunkową,
• byt = to, co jest
podstawa bytu, czyli czego??
Badanie bytu jako bytu: zadanie Arystotelowskiej „ Filozofii pierwszej”
W oparciu o „ Metafizykę”, Arystotelesa 1003a,
PROTE PHILOSOPHIA
TA META TA PHYSIKA
Interpretacja Martina Heideggera:
• badanie bytu jako bytu (Arystoteles)
=
• badanie bytu w jego byciu (Martin Heidegger)
Podsumowanie:
• Byt jest pojęciem najogólniejszym,
( wyznacza zakres w tym pojęcie gatunkowe)
• Bycie jest pojęciem najogólniejszym,
( nie wyznacza zakresu, za to wykracza (przekracza)
gatunkowość),
II.
Niedefiniowalność bycia
• Co to znaczy, że dane pojęcie jest niedefiniowalne ?
Nie można podać żadnej z postaci definicji,
Definicyjne - kompendium,( w miarę pełny ale zwykle podany w sposób
skrótowy zasób wiedzy na jakiś konkretny temat, zawierający "esencję" tej wiedzy)
Podziały:
wg funkcji :
realne (definiowanie rzeczy)
2
- są zawsze formułowane w języku przedmiotowym, nominalne (słowa – znaczenie tych słów)
- formułowane w języku metafizyki,
- są w trzech stylizacjach:
• słownikowej,
( w supozycji materialnej
znaczenie słowa,
w supozycji prostej
wskazanie konkretnego,
w supozycji formalnej
wskazanie na cały gatunek przedmiotu,)
• semantycznej
( tylko definiendum w supozycji materialnej)
• przedmiotowej
(ani definiendum, ani definiens nie występuje w supozycji
materialnej)
np. realne == człowiek jest istotą samoświadomą,
nominalna słownikowa == słowo człowiek to, to samo co istota
samoświadoma,
nominalna semantyczna == słowo człowiek oznacza istotę
samoświadomą,
nominalna przedmiotowa == człowiek jest istotą samoświadomą,
wg zadań:
sprawozdawczych:
- zdają sprawozdanie,
- skierowane są na przeszłość lub teraźniejszość,
- są prawdziwe lub fałszywe,
- relacjonują sposób użycia definiowanego wyrazu lub wyrażenia,
projektujących:
- ustanawiają nowe znaczenia na przyszłość,
- są z gruntu prawdziwe:
na mocy konwencji językowe,
- tworzą postulaty językowe,
regulujących:
- występują gł. z nazwami nieostrymi
- np. wysoki budynek,
konstruktywne
wg budowy:
nie równościowe:
- np. indukcyjne, aksjomatyczne, ostensywne,
równościowe:
- wyraźne, klasyczne,
- to co ma być zdefiniowane jest tożsame z definiendum,
- między definiendum a definiens zachodzi równość, z założenia
powinny się równoważyć
- definiens – rodzaj + różnica gatunkowa ( Arystoteles)
- np., Bursztyn jest to żywica skamieniała,
kontekstowe:
- to co ma być zdefiniowane stanowi część definiendum,
- Ciężar ciała A jest identyczny z ciężarem ciała B
= (zawsze i tylko wtedy gdy )
Ciało A równoważy się na wadzę z ciężarem B
Relacja równoważnościowa
d – s
3