Całkowita woda organizmu TBV stanowi 45-65% masy
ciała (średnio 60%).
U noworodków ta wartość jest większa moŜe sięgać 80%, natomiast w wieku starszym stopniowo się zmniejsza.
- Płuca – 79%
- Krew – 83%
- Nerki-82%
- Tkanka tłuszczowa ma mało wody.
U kobiet całkowita woda organizmu jest mniejsza niŜ u męŜczyzn ( mają więcej tkanki tłuszczowej.
1
•
Płyn wewnątrzkomórkowy (ICF).
Stanowi 3/5 całkowitej TBV ( 30% kobiety i 40%
męŜczyźni)
•
Płyn zewnątrzkomórkowy (ECF) i transkomórkowy.
Stanowi 2/5 całkowitej TBV (20%).
2
Do płynu zewnątrzkomórkowego zaliczamy:
- osocze,
- chłonka,
- płyny tkankowe.
Płyn transkomórkowy ( ~ 3%) jest zliczany do płynu ECF i naleŜy do niego:
- płyn mózgowo-rdzeniowy,
- płyn w komorach oka,
- maź stawowa,
- płyn surowiczy w jamie opłucnej,
- płyn osierdziowy,
- soki trawienne,
3
- Ŝółć.
4
- ↑objętość płynu ECF i ICF,
- obniŜa ciśnienie osmotyczne obu płynów.
Wypicie płynu hipertonicznego:
- zwiększa objętość ECF,
- zmniejsza objętość ICF,
- ciśnienie osmotyczne obu płynów wzrastają.
5
Płyny izotonicze wypite lub wprowadzone do
organizmu:
- zwiększają objętość tylko ECF.
Utrata elektrolitów (wymioty):
- zmniejszają objętość płynu ECF i
- zwiększają objętość płynu ICF,
- ciśnienie osmotyczne obu płynów zmniejsza się.
6
- sód- Na+,
- potas - K+,
- wapń- Ca2+,
- magnez- Mg2+,
- chlor- Cl,
- wodorowęglany- HCO3-
7
Na+ w całym organizmie jest ok. 60 mmol/kg.
60 mmol/kg
42 mmol/kg sód wymienialny 18 mmol/kg - sód w kościach, w płynie ICF i ECF niewymienialny w tkance kostnej
8
K+ w całym organizmie jest 42 mmol/kg.
Prawie cały jest w postaci wymienialnej w płynie ICF.
Gdy jest mało K+ w osoczu to przechodzi on do osocza z ICF. W osoczu jest 4 mmol/ potasu.
Wapń – 90 mmol/kg.
- 99% to wapń zmagazynowany w tkance kostnej,
- 1% w płynie ECF i komórkach.
9
Magnez- 1 mol w całym organizmie.
połowa jest w tkance kostnej druga połowa w ECF i ICF
Jony magnezu współzawodniczą z jonami wapnia,
działając antagonistycznie w stosunku do jonów wapnia.
10
70% jest go w osoczu ,
30% w komórkach we i
płynie tkankowym włóknach kolagenowych tkanki łącznej
11
Wodorowęglany- 10-12 mmol/kg.
- ↑ zawartości jonów H+ w organizmie towarzyszy
↓ stęŜenie HCO -
3 .
Przeciwnie:
- alkalizacja płynów ustrojowych powoduje ↑zawartości HCO - w organizmie.
3 w organizmie
12
Skład elektrolitowy (mEq/l) H2O
Kationy
osocze płyn ICF
Na+ 142,0 8-30
K+ 4,0 118-150
Ca2+ 5,0 0,0000001
Mg2+ 3,0 12-15
Aniony
Cl-
103,0 5-20
HCO3-
27,0 10-20
PO4-
2,0 2-116
SO42-
1,0 -------
Kwasy organiczne 5,0 --------
Białka 16,0 40
13
Regulacja stałości środowiska wewnętrznego (homeostazy ustrojowej) polega na utrzymaniu:
izohydrii (stałego stęŜenia jonów wodorowych- bufory),
izotonii (stałego efektywnego ciśnienia osmotycznego),
izojonii (fizjologicznego składu płynów ustrojowych,
fizjologicznych wielkości przestrzeni wodnych.
14
Podstawową rolę w utrzymaniu homeostazy ustrojowej odgrywają nerki i płuca.
Narządy te reagują najwcześniej na zaburzenia wodno-elektrolitowe i kwasowo-zasadowe jeszcze przed
otrzymaniem sygnałów nerwowych lub hormonalnych (jest tzw. autoregulacja).
15
Homeostaza ustrojowa polega przede wszystkim na
utrzymaniu: izotonii i fizjologicznych wielkości przestrzeni wodnych.
16
Zachowanie ciśnienia osmotycznego płynu ECF (izotonii) Prawidłowe ciśnienie osmotyczne wynosi: 280 – 295
mosm/l i zaleŜy od:
wazopresyny i pragnienia.
17
JeŜeli ciśnienie osmotyczne ↑ to:
zwiększy się wydzielanie wazopresyny (AVP) i
jednocześnie zostanie pobudzony ośrodek pragnienia.
Spowoduje to:
zatrzymanie wody w ustroju i
↑ ilości wypijanej wody.
18
Gdy ciśnienie osmotyczne osocza spadnie to zmniejsza się wydzielanie AVP i nadmiar wody jest usuwany przez nerki.
19
↑ Pragnienie ↑ wydzielania AVP
zwiększone wypicie wody zatrzymanie H20
↓ ciśnienia osmotycznego
20
Zachowanie objętości płynu ECF
W zachowaniu objętości płynów ustrojowych bierze
udział układ renina-angiotensyna -aldosteron.
Zmniejszenie objętości płynu ECF powoduje:
Renina
ACE
Angiotensynogen → ANG I Ang II
21
1. ↑ ciśnienie tętnicze krwi,
2. ↑ uwalnianie AVP,
3. ↑ pragnienie,
4. ↑ wydzielanie aldosteronu.
22
23
Aldosteron - wydzielany przez warstwę kory nadnerczy powoduje:
wzrost resorpcji zwrotnej Na+ i H2O z moczu
pierwotnego,
wzrost wydzielania K+ przez kanaliki dalsze.
↑ wydzielanie aldosteronu powoduje ↑ objętości
przestrzeni pozakomórkowej.
24
Podsumowując:
w wyniku działania ANG II następuje:
zmniejszenie przesączania kłębkowego oraz
wzrost wielkości przestrzeni pozakomórkowej.
Przeciwdziała to oligowlemii.
25
Wzrost objętości płynu zewnątrzkomórkowego ECF:
• hamuje uwalnianie wazopresyny (AVP),
• ↑ wydzielanie przedsionkowego peptydu
natriuretycznego ANP przez serce.
ANP wywołuje:
- natriurezę (↑zwiększenie wydzielania jonów sodowych) i
-diurezę (↑wydzielanie moczu).
26
ANP ma 28 aminokwasów, jest wytwarzany przez kardiomiocyty przedsionka serca.
Pobudzenie receptorów przedsionkowych zwiększoną
objętością krwi:
pobudza wydzielanie ANP,
Spadek wypełnienia przedsionków krwią:
zmniejsza wydzielanie ANP.
27
ANP wpływa na wolemię poprzez :
zwiększenie przesączania kłębuszkowego i
hamowanie resorpcji sodu i wody w kanalikach
nerkowych.
ANP hamuje:
aktywność układu RAA i układu współczulnego,
sekrecję wazopresyny i pragnienie.
Ponadto:
• ANP ma działanie wazodilatacyjne.
• Jest waŜnym regulatorem ciśnienia tętniczego krwi poprzez wpływ na wolemię i opór naczyń krwionośnych.
28