- 1 -

Czynniki sukcesu zintegrowanego rozwoju regionalnego

Otmar Seibert1

Fundacja im. Heinricha Bölla, Warszawa, 24 stycznia 2006

1. Zróżnicowanie przestrzenne jako uzasadnienie regionalnej polityki rozwojowej

2. Strategie rozwoju obszarów wiejskich

3. Cele i założenia zintegrowanego rozwoju regionalnego

4. Czynniki sukcesu zintegrowanego rozwoju regionalnego

5. Szczególna rola zarządzania regionalnego

1. Zróżnicowanie przestrzenne jako uzasadnienie polityki rozwoju wsi

Różnice w gospodarczym i społecznym rozwoju miasta i wsi od setek lat są przyczyną interwencji państwowych. W Niemczech ingerencje rozpoczęły się w XIX wieku wraz z zagospodarowywaniem obszarów słabo zaludnionych poprzez celowe przesiedlanie ludności z regionów charakteryzujących się dużą nadwyżką przyrostu naturalnego (tzw. kolonizacja wewnętrzna). Działania interwencyjne były kontynuowane w znaczącym wymiarze po drugiej wojnie światowej, na przykład:

- w Niemczech poprzez wspieranie infrastrukturalnego i przemysłowego rozwoju terenów położonych na uboczu centrów gospodarczych;

- we Włoszech poprzez zapewnienie podstawowej bazy infrastrukturalnej w południowej części kraju;

- w Austrii poprzez celowe wspomaganie gospodarcze terenów alpejskich z pobudek

związanych z rolnictwem, ekologią , jak również turystyką.

Od czasów powojennych wspieranie rozwoju obszarów wiejskich ma w Niemczech wysoką rangę społeczną. Oparta na Konstytucji, państwowa ustawa o zagospodarowaniu

przestrzennym zobowiązuje wszystkie instytucje państwowe do takiego rozwijania struktury przestrzennej kraju, aby struktura ta „zapewniała lub stwarzała przesłanki dla równych warunków życia ludzi we wszystkich częściach terytorium” (Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym Federacji, § 1). Bazując na tej ustawowej dyspozycji, nigdy dotąd nie stawiano w Niemczech pytania, czy należy interweniować w interesie obszarów słabych strukturalnie, tylko pytano raczej, jak to zrobić, to znaczy zastanawiano się nad strategiami

przeciwdziałania gospodarczemu i społecznemu zacofaniu2. Należy zaznaczyć, iż żadnej roli nigdy nie odgrywały przy tym – a zastrzeżenie to dotyczy również płaszczyzny Unii Europejskiej – makroekonomiczne modele równowagi, które zakładają - optymalną dla całościowo rozumianej gospodarki, lecz nieliczącą się z potrzebami regionalnymi – alokację przestrzenną zasobów i środków. Pierwszoplanową rolę odgrywały zawsze regionalne strategie interwencyjne, które były zorientowane na niedomagania strukturalne określonych 1 Prof. dr Otmar Seibert, Fachhochschule Weihenstephan/Triesdorf, Steingruberstraße 2, D-91746 Weidenbach-Triesdorf; tel.: xx49/9826-654 204; E-mail: [e-mail] 2 Dopiero od bardzo niedawna dyskutowana jest również kwestia, czy w obliczu przemian demograficznych (spadek liczby urodzeń, starzenie się społeczeństwa, duży odpływ ludności z pewnych obszarów) realizacja celu polegającego na zapewnieniu „równych warunków życia” jest jeszcze w ogóle możliwa we wszystkich częściach kraju. Wątpliwość ta dotyczy głównie północno-wschodnich regionów Republiki Federalnej.

- 2 -

typów regionów i oferowały dopasowane do nich instrumenty. Przez całe dziesięciolecia następujące typy regionów wyróżniały się szczególnym zapotrzebowaniem na pomoc

publiczną:

• obszary wiejskie, szczególnie z powodu ich zacofanej sektorowej struktury gospodarczej (dominacja sektora rolnego), ich często peryferyjnego położenia (powodującego ograniczenia rynkowe i wzrost kosztów transportu) oraz niskiej gęstości zaludnienia w połączeniu z zagrożeniem dalszą emigracją (obciążenie infrastruktury);

• regiony z wielkimi problemami przystosowawczymi w przemyśle (np. obszary, gdzie występuje przestarzały przemysł).

Od momentu powstania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a szczególnie od reformy funduszy strukturalnych w 1988 roku, regionalne problemy rozwojowe stały się znaczącym tematem w skali europejskiej. Region, jako polityczna płaszczyzna działania i kształtowania społeczeństwa, jeszcze bardziej wysunął się na pierwszy plan. Zasobność Funduszu Kohezyjnego3, jak również pomoc z takich źródeł, jak Europejski Fundusz Rozwoju

Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny i drugi filar Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej składają się na priorytet wspierania rozwoju obszarów wiejskich. Możemy wyróżnić trzy powody takiego stanu rzeczy:

(1) Regiony i działające w nich organizacje coraz bardziej uniezależniają się od interesów narodowych. Opierając się na zasadzie subsydiarności, regiony próbują w bardziej zdecydowany sposób kształtować swą drogę rozwojową – samodzielnie i dopasowując ją do specyficznych warunków regionalnych.

(2) Doświadczenia z okresu ostatnich piętnastu lat dowodzą, iż rozwój regionalny -

zorientowany na celowe wspieranie regionalnych celów i wykorzystanie regionalnych zasobów – przynosi w sumie większe sukcesy związane z rozwojem społeczeństwa, niż polityka, której celem jest optymalna dla całościowo rozumianej gospodarki alokacja czynników (bez oglądania się na specyfikę regionalną).

(3) W ostatecznym rozrachunku, polityka regionalna wychodzi ze słusznego założenia, iż wyważony rozwój całej Unii Europejskiej tylko wtedy będzie pełnym sukcesem, jeśli różnice rozwojowe pomiędzy grupami społecznymi, ale również pomiędzy obszarami o odmiennym potencjale rozwojowym, nie będą się powiększały. Na pierwszy plan wysuwają się obecnie trzy aspekty tego zagadnienia:

- duże różnice w rozwoju gospodarczym pomiędzy dawnymi i nowymi krajami

członkowskimi Unii Europejskiej (por. raporty kohezyjne Komisji Europejskiej);

- wzrastająca przepaść pomiędzy ośrodkami przemysłowymi i obszarami peryferyjnymi przeważnie o charakterze wiejskim (np. tzw. „Bananenbildung” na obrzeżach Morza

Śródziemnego); szczególnie wielkie różnice rozwojowe można zauważyć pomiędzy

metropoliami i ich wiejskim otoczeniem;

- zróżnicowanie rozwojowe wewnątrz obszarów wiejskich - szczególnym problemem jest tu znaczne zacofanie słabych strukturalnie, rzadko zaludnionych i peryferyjnie położonych obszarów, które nie posiadają widocznego potencjału gospodarczego.

3 Fundusz Kohezyjny Unii Europejskiej obejmuje około trzy czwarte całej unijnej pomocy finansowej świadczonej krajom, bądź regionom opóźnionym w rozwoju. W okresie 2007 – 2013 Fundusz Kohezyjny będzie stanowił około jedną trzecią wydatków całkowitych Unii Europejskiej; połowa tego funduszu ma zostać skierowana do nowych krajów członkowskich. Por. Trzeci Raport Kohezyjny Unii Europejskiej, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, luty 2004.

- 3 -

2. Strategie rozwoju obszarów wiejskich

Realna polityka służąca rozwojowi regionów wiejskich miała w przeszłości pewien charakter eksperymentalny. Strategie wspierające dostosowywały się do aktualnych problemów i głównych prądów dyskusji społecznych. W odniesieniu do sytuacji panującej w Niemczech i w krajach unijnej piętnastki, można wyróżnić trzy zasadnicze etapy dyskusji na temat strategii rozwojowych:

• Strategie rozwojowe zorientowane na wydajność i wzrost gospodarczy: celowe poprawianie regionalnych wskaźników efektywności produkcyjnej zmierzające do wzrostu zatrudnienia, tworzenia wartości i konkurencyjności regionów; rozbudowa infrastruktury gospodarczej następuje wraz z popieraniem sektora przedsiębiorstw. Strategia ta stanowi jeszcze dzisiaj element polityki kohezyjnej i wspierania obszarów pierwszego celu. Ma ona cel ekonomiczny Komentarz [f1]: Obszary

i jest stosowana w pierwszym rzędzie w przypadku przedsiębiorstw drugiego sektora, które pierwszego celu – niem. Ziel 1-Gebiete – obszary, gdzie PKB

mają ponadregionalne znaczenie w aspekcie zbytu produkcji (zasada priorytetu eksportu).

kształtuje się na poziomie poniżej

Znaczenie drugiego sektora maleje wraz ze wzrostem dobrobytu na danym obszarze, a więc 75% średniej unijnej – przyp.

tłum.

również skuteczność tej strategii zmniejsza się wraz ze wzrostem siły gospodarczej kraju.

Komentarz [f2]: Wszystko

Strategie te nie nadają się dla przedsiębiorstw produkujących na potrzeby rynku regionalnego wskazuje na to, iż Autor ma tu na

(szczególnie odnosi się to do regionalnych usługodawców).

myśli przemysł wytwórczy, czyli

drugi sektor gospodarki w

rozumieniu teorii Clarka i

• Strategie rozwojowe zorientowane na wyrównywanie różnic i funkcję. Dyskusja na temat Fourastie – przyp. tłum.

tworzenia „zrównoważonych obszarów funkcyjnych” była pierwotnie prowadzona w

Niemczech, ale także i tam nie trwała zbyt długo. Chodziło o ideę zapewnienia w równym stopniu, we wszystkich częściach kraju, wszystkich ważnych funkcji, jakie region pełni względem zamieszkującej go ludności, a do których możemy zaliczyć gwarantowanie

zatrudnienia, odpowiednich warunków mieszkaniowych, możliwości spędzania wolnego czasu, czy też zdrowego środowiska naturalnego. Koncepcja ta okazała się niezbyt realistyczna z powodu zróżnicowania zasobów i środków na różnych obszarach, jak również ze względu na wysokie nakłady finansowe.

Prowadzona pod tym kątem dyskusja na temat „funkcjonalno-obszarowego zróżnicowania działań” (specjalizacji) pewnych części kraju – jeden region troszczy się, przykładowo, w pierwszym rzędzie o zatrudnienie, inny o sprawy mieszkaniowe i spędzanie wolnego czasu itp. – nie zdobyła społeczno-politycznego uznania, gdyż rozważane w niej koncepcje oznaczałyby rezygnację z dążenia do „równych warunków życia ludzi we wszystkich

częściach terytorium kraju”.

• Wewnętrzne (endogenne) strategie rozwojowe. Od czasów reformy funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, częściej powstają koncepcje popierania samodzielnego rozwoju.

Wychodzą one z założenia, iż przed użyciem środków pomocowych z zewnątrz, należy najpierw intensywniej wykorzystać własny potencjał regionu i w większym stopniu wprowadzić go w krwiobieg gospodarki. Taki sposób widzenia spraw wykracza również poza kontekst czysto ekonomiczny i obejmuje społeczne, kulturalne i ekologiczne możliwości rozwojowe. Główne założenie takiego rozumowania opiera się na twierdzeniu, iż każdy region posiada pewien potencjał rozwojowy, jednakże potencjał ten często nie jest w dostateczny sposób zdefiniowany i odpowiednio wykorzystywany.

Silniejsze akcentowanie kwestii własnego potencjału regionów wynika również z innych przyczyn. Chodzi tu o:

- 4 -

- uszczuplenie środków pomocowych Unii Europejskiej oraz o zmniejszone możliwości współfinansowania pomocy przez instytucje państwowe, czego efektem są ograniczone możliwości zewnętrznego wspierania;

- ściślejsze przestrzeganie zasady subsydiarności (odpowiedzialności własnej regionów) w połączeniu z czynieniem zadość życzeniu społeczeństwa, które pragnie mieć większy udział

w procesach rozwojowych własnego regionu.

Celem endogennego rozwoju jest lepsze wykorzystanie potencjału twórczego regionu. Można to osiągnąć posługując się rozmaitymi sposobami, takimi jak:

• tworzenie nowych rynków produkcyjnych lub usługowych,

• zastępowanie produkcją własną dotychczasowego „importu” z innych regionów,

• podniesienie regionalnej wydajności, wzmocnienie sieci socjalnych, stabilizacja warunków środowiska naturalnego i stworzenie „kreatywnego otoczenia”.

3. Cele i założenia zintegrowanego rozwoju regionalnego

Endogenny rozwój regionalny może zostać uwieńczony sukcesem tylko wtedy, gdy spełniony zostanie cały szereg warunków. Zasadnicze znaczenie ma przejście od „tradycyjnych”, sektorowych schematów rozwojowych do zintegrowanej strategii rozwojowej.

Pod pojęciem „zintegrowanego rozwoju wsi bądź regionu” rozumiemy obecnie próbę

możliwie bezkonfliktowego zharmonizowania najrozmaitszych wymagań mieszkańców

pewnego konkretnego obszaru. Wymaga to ponadsektorowej koordynacji gospodarczych, społecznych, kulturalnych oraz ekologicznych działań i interesów przy udziale

kompetentnych instytucji. Zintegrowany rozwój wsi bądź regionu jest zorientowany na regionalne wzorce oraz cele rozwojowe i realizowany jest zgodnie z koncepcją rozwojową wypracowaną na zasadach partnerskich.

Dlaczego zintegrowane strategie rozwojowe ciągle zyskują na znaczeniu w polityce regionalnej? Obok wielu innych wyjaśnień, następujące aspekty tego zagadnienia są szczególnie ważne:

• „Rozwój regionalny” jest pojemnym pojęciem, które nie odnosi się wyłącznie do tematyki rozwoju gospodarczego regionu. Mieszkańcy domagają się realizacji różnorodności

funkcjonalnej terenu, na którym żyją – chodzi o pracę i warunki mieszkaniowe, możliwości spędzania wolnego czasu, o ofertę kulturalną, sieć pomocy socjalnej, a także o walory krajobrazowe i stabilizację ekologiczną. W wielu regionach ludność przywiązuje większą wagę do roszczeń pozaekonomicznych, niż do poprawy swojej sytuacji zatrudnieniowej i dochodowej. Wyrażając to inaczej: w obliczu zróżnicowania wymagań mieszkańców,

stwierdzić należy, iż gospodarcza i społeczna stabilizacja pewnego obszaru nie zależy już wyłącznie od rozwoju pojedynczych, konkretnych sektorów. Dlatego właśnie, zrównoważona różnorodność funkcji zamieszkiwanego terenu nie może zostać osiągnięta w oparciu o sektorowe strategie rozwojowe.

• Jak pokazuje rzeczywistość, w coraz większym wymiarze tworzą się sieci powiązań ponad sektorami i granicami regionów. Do przykładów zaliczyć można: ponadpowiatowe

turystyczne koncepcje marketingowe integrujące różne dziedziny gospodarki, rozszerzenie spektrum przedsiębiorczości na obrzeżach rolnictwa (np. wykorzystanie odnawialnych zasobów energii, czy też usługi komunalne), włączenie wymogów ochrony przyrody do

- 5 -

kształtowania procesów produkcyjnych w rolnictwie itp. Powstawanie tego rodzaju sieci powiązań z zasady ogranicza zakres efektywności strategii sektorowych.

• Użycie publicznych środków finansowych w celu wsparcia rozwoju regionalnego z zasady można usprawiedliwić tylko wtedy, gdy towarzyszą mu własne świadczenia rzeczowe regionu. Im skromniejsze są publiczne środki pomocowe, tym ważniejsze okazuje się przejawianie własnej dynamiki regionalnej, a także motywowanie mieszkańców do

intensywniejszej pracy własnej i lepsze wykorzystanie ich potencjału twórczego. Strategie sektorowe nie nadają się do tego, gdyż w pierwszym rzędzie zakładają realizację celów sektorowych bez ścisłego odniesienia do regionalnych i lokalnych warunków. Nie

wykorzystują więc istniejących potencjałów przy: włączaniu grup mieszkańców do procesu rozwojowego, opracowywaniu projektów, pozyskiwaniu środków i realizacji projektów.

Dzięki współpracy ponadsektorowej można natomiast wykorzystywać efekt synergii i unikać sektorowych konfliktów rozwojowych.

• Maksymalny potencjał rozwojowy regionu jest często ograniczany przez jeden lub kilka czynników wąskiego gardła, do których możemy zaliczyć, na przykład, niewystarczające kwalifikacje siły roboczej. Dopóki polityka sektorowa nie usunie tych wąskich gardeł, dopóty jej wpływ na rozwój regionalny będzie niewielki.

• Sektorowe strategie pomocowe zazwyczaj ograniczają się do „tradycyjnych” gałęzi gospodarki, które nierzadko konfrontowane są ze strukturalnymi problemami

przystosowawczymi. Ponadto dostosowywane są do „historycznych” wzorców

kompetencyjnych (np. na modłę ministerialną) i orientowane są najczęściej na mierzalne cele.

Także i dlatego ich skuteczność jest ograniczona.

Co jest meritum zintegrowanego rozwoju regionalnego?

Prawie wszystkie decyzje gospodarcze odnoszą się do konkretnych miejsc: zarówno rozwój zakładów przetwórstwa rolnego, jak i lokalizacja hotelu, czy też fabryki, zarówno utworzenie rezerwatu przyrodniczego, jak i założenie centrum edukacyjnego. Jednocześnie rodzą się pewne przestrzenne konsekwencje pojedynczych decyzji i zależności pomiędzy nimi: na przykład budowa zakładu przemysłu rolnego w pobliżu hotelu może prowadzić do konfliktów z gośćmi hotelowymi, a utworzenie rezerwatu przyrody może zahamować rozwój rolnictwa w danym regionie. Jeżeli istnieje różnica interesów pomiędzy sektorami albo występują konflikty dotyczące sposobu użytkowania terenu, to rozwój może dokonać się tylko wtedy, gdy ma miejsce ścisła koordynacja. To jest właśnie początek zintegrowanych działań.

W przypadku rozwoju regionalnego nie chodzi jednak wyłącznie o rozbrojenie

międzysektorowego potencjału konfliktowego. Na pierwszy plan wysuwają się dwa inne zadania:

(1) Celowe powiązanie różnych dziedzin gospodarki lub instrumentów sektorowych w obrębie wspólnego celu regionalnego. W całościowym kontekście danego obszaru, możliwie najodpowiedniejsza kombinacja potencjałów sektorowych powinna wyzwolić procesy

wzmacniające gospodarkę. Zamiast sumy niezależnych od siebie kroków rozwojowych w różnych dziedzinach gospodarki, na bazie ponadsektorowej sieci powiązań powstać powinna pewna rozwojowa wartość dodatkowa.

- 6 -

(2) Od ponadsektorowej sieci powiązań nie sposób oddzielić ponadinstytucjonalnego współdziałania. Dotyczy to w pierwszym rzędzie horyzontalnej (poziomej) koordynacji działań administracyjnych. Często właśnie kurczowe trzymanie się sektorowych kompetencji administracyjnych jest największą przeszkodą dla udanej zintegrowanej współpracy.

4. Czynniki sukcesu zintegrowanego rozwoju regionalnego

Nakierowanie regionalnego procesu rozwojowego na potencjały regionalne w ramach jednej ponadsektorowej strategii wymaga jednak nowych instrumentów i metod działania, które są wypróbowywane w wiejskiej polityce strukturalnej – szczególnie w powiązaniu z

inicjatywami LEADER. Na podstawie wyników oceny efektów działań, można wymienić

cały szereg czynników, od których zależy sukces endogennych i zintegrowanych strategii.

Następujące czynniki wydają się mieć szczególne znaczenie:

(1) Strategie ponadsektorowe:

Głównym warunkiem jest ściślejsza współpraca instytucji i wszystkich zainteresowanych podmiotów ponad granicami sektorów gospodarki i resortów politycznych. Jak już

stwierdzono, wymaga to nie tylko ściślejszej koordynacji różnych administracji w imię celów regionalnych, lecz także stworzenia nowych struktur uczestnictwa, planowania i realizacji: regionalnych koncepcji rozwojowych, regionalnego marketingu i zarządzania (por. rozdz. 5).

Od czasów reformy funduszy strukturalnych Unii Europejskiej w roku 1988, na płaszczyźnie unijnej wymagana jest silniejsza integracja fachowych działań politycznych. Praktykuje się ją w ramach wspólnotowych koncepcji pomocowych oraz jednolitych dokumentów planowania programowego. Niestety efektywność tego rodzaju programów będzie ograniczona dopóty, dopóki będą one realizowane przeważnie w sektorowej izolacji. Trwałość zintegrowanych strategii rozwojowych zbyt często jeszcze cierpi z powodu niewystarczającej koordynacji fachowych działań politycznych. Dopóki programy pomocowe będą sektorowo

wyspecjalizowane, dopóty utrudnienie to będzie mogło być kompensowane tylko w

niewielkim stopniu przez „lokalną lub regionalną oddolną koordynację”.

(2) Strategie odnoszące się do danego obszaru:

Na pierwszy plan wysuwa się odniesienie do obszaru zamiast odniesienia do sektora. Cele rozwojowe można zdefiniować w odniesieniu do regionu. Cele i instrumenty pomocowe muszą być ściśle dostosowane do regionalnych potencjałów i przeszkód. W szczególności wymaga to:

- precyzyjnego określenia granic regionu – według kryteriów jednorodności lub w oparciu o aspekt powiązań;

- krytycznej analizy sytuacji wyjściowej (analizy SWOT), przy uwzględnieniu zarówno

„twardych”, jak i „miękkich” czynników rozwojowych.

Program LEADER dowiódł, iż ściślejsze regionalne osadzenie działań i orientacja na konsensus zaangażowanych w nie instytucji podnosi prawdopodobieństwo sukcesu i

osiągnięcia celów projektu. „Skutek inicjatywy projektowej” w takich właśnie warunkach można osiągnąć łatwiej, niż przy sektorowych „projektach standardowych” lub

przedsięwzięciach infrastrukturalnych planowanych przez państwo.

- 7 -

(3) Polepszone zdolności kooperacyjne i organizacyjne regionów:

Współpraca ponadsektorowa, indywidualne nastawienie polityki na potrzeby regionów, szeroki udział zainteresowanych instytucji i organizacji – to wymagania, których realizacja nie może obejść się bez nowoczesnych metod kierowania (regional governance), jakie w ciągu ostatnich dziesięciu lat rozwinęły się w wielu regionach w ramach wspomagania strukturalnego Unii Europejskiej. W porównaniu z wcześniejszymi metodami, oznacza to wręcz zmianę paradygmatu. Chodzi tutaj o:

• wprowadzenie kooperacyjnych form działania na płaszczyźnie organizacji regionalnych i zaangażowanych administracji. Do form tych możemy zaliczyć: administrację kooperacyjną lub „uczącą się”, metody pracy zespołowej (zamiast tzw. administracji typu „top down”) oraz jawność procesów decyzyjnych, np. poprzez fora obywatelskie;

• wprowadzenie metod wspierania konkurencyjności w procesie wspomagania regionalnego: zorientowany na jakość wybór regionalnych koncepcji rozwojowych, przeprowadzanie krajowych konkursów (np. „Regiony aktywne”, „Regiony uczące się”), wspieranie

wybranych koncepcji marketingowych itp. Działania te zainicjowały w pewnej mierze

„konkurencję regionów”, która może wygenerować dodatkową motywację i wzmocnić

impulsy rozwojowe;

• wspieranie sieci powiązań i ich kierownictw, jak również sterowanie prywatnymi i publicznymi inicjatywami partnerskimi, które mogą tworzyć nowe impulsy w regionach. W

coraz większej liczbie regionów utworzone zostaną administracje regionalne. Połączą one ważne organizacje i instytucje w jedną „wspólnotę działania” i będą je prowadzić ku sukcesowi przy pomocy profesjonalnej moderacji procesu rozwojowego.

W praktyce, wprowadzanie tych instrumentów będzie częściowo upośledzone z tego powodu, iż zalety działania kooperacyjnego nie są widoczne natychmiast, lecz skutkują wymiernymi rezultatami dopiero po pewnym czasie. Przeszkodą jest również obawa, jaką żywią regionalni politycy i urzędnicy przed konkurencją ze strony nowopowstających regionalnych inicjatyw partnerskich. Również i w celu przezwyciężenia tego rodzaju barier, od roku 2004

rozbudowuje się w Niemczech instrumentarium pomocowe w dziedzinie „rozwoju obszarów wiejskich”. Od tego czasu można wspomagać zarówno tworzenie regionalnych

(ponadsektorowych) koncepcji rozwojowych, jak i organizowanie regionalnych administracji.

5. Szczególna rola zarządzania regionalnego

Zasadnicze przekonanie, iż zintegrowany rozwój regionalny ma sens, w praktycznym działaniu natrafia jednak na przeszkodę w postaci sektorowo zorganizowanej administracji i sektorowych schematów większości programów pomocowych. Do pokonania tych

rozbieżności potrzebne jest pewne „medium” – profesjonalny zarząd regionalny.

„Zarządzanie regionalne” to ogólne określenie motywujących, twórczych i kierowniczych działań w procesie rozwojowym regionów. Wykonując te funkcje, zarząd regionalny pełni dziś rolę ważnego „miękkiego” czynnika rozwojowego. Jest on częścią społecznej

infrastruktury danego obszaru.

Najważniejsze zadania administracji regionalnej można zrekapitulować w następujący sposób:

- 8 -

• motywowanie organizacji i innych zaangażowanych podmiotów do aktywacji potencjałów regionalnych, tworzenie sieci organizacyjnych ukierunkowanych na projekty lub cele;

• kooperacyjne wypracowywanie wspólnych celów rozwojowych;

• skupianie zasobów regionalnych, dostosowywanie strategii rozwojowej i wypracowywanie pomysłów projektowych, co wymaga kooperacji oraz nowych wzorców przekazywania

informacji;

• zabieganie o uzupełniające środki finansowe i o partnerów projektowych, organizowanie partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP – Public Private Partnership);

• inicjowanie i kierowanie długofalowym procesem rozwojowym, organizowanie kontaktów pomiędzy podmiotami regionalnymi i ekspertami z zewnątrz, włączanie administracji państwowej do działań, organizacja regionalnych procesów edukacyjnych (podnoszenie kwalifikacji);

• wewnętrzne i zewnętrzne umacnianie regionu: utrwalanie tożsamości regionalnej, pielęgnowanie dziedzictwa naturalnego i kulturowego, doskonalenie wizerunku regionu na płaszczyźnie konkurencji międzyregionalnej.

Ocena regionalnych inicjatyw rozwojowych wykazała, iż profesjonalne zarządzanie

regionalne przynosi - częściowo mierzalne - sukcesy. Dla regionów posiadających

administrację regionalną – w porównaniu z regionami bez takiej administracji -

charakterystyczne są następujące pozytywy:

• ogólnie rzecz biorąc, wyższa dynamika społeczna i gospodarcza: długofalowa działalność kół roboczych, wypracowywanie dodatkowych projektów, pozyskiwanie większych środków finansowych (ze źródeł prywatnych i publicznych) dla projektów regionalnych;

• lepsza sieć kontaktów z innymi regionami, która ułatwia transfer know-how oraz poszerzanie zasięgu rynków zbytu – jest to bardzo istotne zwłaszcza w przypadku małych regionów, ponieważ im właśnie często brakuje „masy krytycznej” warunkującej poważne ich traktowanie przez rynek ekonomiczny;

• ogólnie rzecz biorąc, wyższe wskaźniki zatrudnienia - przede wszystkim dzięki otwieraniu nowych rynków oraz dzięki wspieraniu budowania egzystencji i projektów rozszerzania działalności gospodarczej;

• wyższe regionalne wskaźniki dochodowe;

• większe zespolenie społeczne, wyższy stopień utożsamiania się ludności z zamieszkiwanym regionem („wszyscy mają ten sam cel”);

• wyższy stopień „samodzielności” regionu, rozwój regionalnych kompetencji (np. w zakresie turystyki, czy wysokojakościowej produkcji żywności), przyspieszenie wprowadzania innowacji, w końcu także tworzenie możliwości rozwojowych („capacity building”) w celu przyspieszenia dalszego rozwoju.