170 Część II ª% Choroby ukÅ‚adowe
Choroby unerwienia
przedżołądków i trawieńca, związane
z uszkodzeniem nerwu błędnego
Do uszkodzenia nerwu błędnego może dochodzić
w każdym miejscu wzdłuż jego anatomicznego prze-
biegu do przedżołądków i trawieńca. Zmiany, które
mogą doprowadzić do urazu, stanu zapalnego lub
zniszczenia nerwu błędnego i jego gałęzi, zostały omó-
wione w kolejności anatomicznego położenia, począw-
szy od pnia mózgu wzdłuż nerwu błędnego w kierunku
dystalnym. Wszystkie te choroby, wywołujące pewnego
stopnia zaburzenia czynności przedżołądków lub tra-
wieńca, zostały ujęte w kategorii omawianej w tej czę-
ści. W zależności od obszaru anatomicznego objętego
schorzeniem oraz stopnia uszkodzenia nerwu błędnego
lub jego gałęzi, choroby te mogę powodować szerokie
spektrum objawów z przedżołądków lub trawieńca. We
wszystkich przypadkach występuje ciągłe lub okresowe
rozszerzenie żwacza. To rozszerzenie może być wyni-
kiem funkcjonalnego lub fizycznego blokowania wy-
pływu z przedżołądków lub niezdolności odbijania,
Rycina 5-24
prowadzącej do wzdęć grubobańkowych. Fizyczna lub
Klasyczny wygląd rozszerzenia powłok brzusznych
funkcjonalna niedrożność trawieńca lub odz
wiernika
w niestrawności związanej z uszkodzeniem nerwu
może utrudniać wypływ w przypadku bardziej odle-
błędnego, z powiększeniem górnej lewej, dolnej lewej
głych uszkodzeń.
oraz dolnej prawej ćwiartki jamy brzusznej.
Stany opisane w niniejszej części są wynikiem ze-
społu niestrawności związanej z uszkodzeniem nerwu
błędnego. Ten syndrom należy traktować jako zespół
lub zbiór objawów występujących wtórnie do pierwot- cza dochodzi częściej niż normalnie (3 6 skurczów/
nych uszkodzeń wzdłuż przebiegu nerwu błędnego. min), ale są one nieefektywne i nie są w stanie przesu-
nąć żwaczowo-czepcowej treści do ksiąg i trawieńca, co
w obecności ciągłej aktywności mieszającej powoduje,
Objawy iż treść żwaczowo-czepcowa staje się pienista.
Do objawów ogólnych sugerujących uszkodzenie nerwu Rozwijające się rozszerzenie powłok brzusznych
błędnego zalicza się spadek apetytu przez co najmniej przyjmuje klasyczną postać, z powiększeniem, patrząc
kilka dni, spadek produkcji mleka, występujące stale od tyłu krowy, górnej lewej, dolnej lewej oraz dolnej
lub okresowo, lecz z tendencją postępującą, rozszerze- prawej ćwiartki (ryc. 5-24). W większości przypadków
nie jamy brzusznej, oddawanie papkowatego kału, czę- rozszerzenie to jest spowodowane postępującym po-
sto w zmiennych ilościach zależnych wprost proporcjo- większaniem się żwacza, z powiększaniem worka do-
nalnie od apetytu, proporcjonalnie zaÅ› od stopnia wzdÄ™- brzusznego w kierunku prawej strony. W zwiÄ…zku z
cia jamy brzusznej oraz utraty kondycji fizycznej. tym to typowe rozszerzenie prowadzi do przyjęcia
W wielu przypadkach dochodzi do rozwoju bradykar- przez żwacz kształtu litery L, przy oglądaniu go od tyłu
dii (częstość akcji serca 60 uderzeń/min), jednakże ob- lub badaniu palpacyjnie przez prostnicę. W ciężkich
jaw ten nie rozwija się u wszystkich zwierząt, a jego przypadkach dobrzuszny worek żwacza nie tylko wy-
brak nie powinien wykluczać niestrawności związanej pełnia całą dolną prawą ćwiartkę jamy brzusznej, ale
z uszkodzeniem nerwu błędnego. Uważa się, iż brady- również może rozciągać się do prawej górnej ćwiartki,
kardia jest spowodowana podrażnieniem nerwu błęd- co sprawia, że żwacz przyjmuje kształt litery V. Silne
nego na zasadzie odruchu wstecznego, co prowadzi do rozszerzenie żwacza do kształtu litery V powoduje cza-
parasympatycznego zwolnienia akcji serca. Bradykar- sami zatrzymanie gazu w najbardziej dogrzbietowej
dia bywa również związana z występowaniem anorek- części powiększonego w tym przypadku worka do-
sji. Skurcze żwacza mogą być wzmożone, osłabione lub brzusznego, a obecność tego gazu może prowadzić do
niekiedy dochodzi do atonii  przez niektórych auto- powstawania obszaru wypuku bębenkowego w prawej
rów niestrawność związana z uszkodzeniem nerwu górnej ćwiartce. Bardzo rzadko w wyniku prawdzi-
błędnego jest klasyfikowana właśnie na podstawie tego wego zatkania trawieńca lub zwężenia odz
wiernika
objawu. W niektórych przypadkach do skurczów żwa- trawieniec może przyjąć na tyle duże rozmiary, iż po-
RozdziaÅ‚ 5 ª% Niezakaz
ne choroby przewodu pokarmowego 171
większa się aż do prawej dolnej ćwiartki jamy brzusz-
TABELA 5-1 Wyniki kliniczne długoterminowej
nej.
oceny 112 sztuk bydła z niestraw-
W zależności od rodzaju pierwotnego uszkodzenia,
nością związaną z uszkodzeniem
objawy zaburzenia czynności nerwu błędnego mogą
nerwu błędnego
pojawić się nagle lub z opóz
nieniem. W większości po-
czątek objawów oraz typowe rozszerzenie powłok
Umiar-
brzusznych występują od kilku dni do kilku tygodni po
Dobry kowany SÅ‚aby A
Ä…cznie
początkowym rozwinięciu się u krowy objawów choro-
Uraz gardła 1 1
bowych. Niektóre uszkodzenia pierwotne są stosun-
Zapalenie płuc 1 1
kowo Å‚atwe do zdiagnozowania, podczas gdy inne wy-
Włókniakobro- 1 1
magają wykonania szerokich badań dodatkowych lub
dawczak
chirurgicznego zabiegu eksploracyjnego. We wszyst-
Ziarniniak Acti- 1 1
kich przypadkach powinno siÄ™ odnalez
ć pierwotne
nomyces
uszkodzenie, powodujące zespół niestrawności związa-
Chłoniakomię- 2 2
nej z uszkodzeniem nerwu błędnego, ponieważ roko-
sak
wanie w sposób bezpośredni zależy od przyczyny pier-
Toksyczne zapa- 3 3
wotnej. Po opisaniu ogólnych objawów niestrawności
lenie żwacza
związanej z uszkodzeniem nerwu błędnego zostaną
Urazowe zapa- 13 3 16 32
opisane jej pierwotne przyczyny oraz  jeśli będzie to
lenie czepca
istotne  indywidualne objawy odnoszące się do każdej
i otrzewnej
z nich. Podsumowanie klinicznych wyników obserwacji
Ropień czepca 10 1 4 15
112 przypadków niestrawności związanej z uszkodze-
Ropień wątroby 1 2 3
niem nerwu błędnego oraz stopień względnego wystę-
Wrzód trawieńca 3 3 6
powania różnego rodzaju przyczyn pierwotnych przed-
(perforujÄ…cy)
stawiono w tabeli 5-1.
Prawostronne 4 4
Uszkodzenia w jądrze nerwu błędnego są rzadkie,
przemieszcze-
ale czasem u bydła dotkniętego listeriozą wczesnymi
nie trawieńca
objawami są wymioty oraz spadek aktywności żwacza,
Prawostronny 3 3 20 26
co może odzwierciedlać podrażnienie nerwu błędnego.
skręt trawieńca
Możliwe jest również, iż wymioty oraz prawidłowe
PPT i wrzód 1 1
odbijanie występują, ale nie mogą być kontrolowane
perforujÄ…cy
z powodu blokowania prawidłowej funkcji nerwowo-
Lewostronne 1 1 -mięśniowej jamy ustnej i gardła w wyniku ubytków
przemieszcze-
funkcjonowania nerwów czaszkowych (V, VII, IX, X) na
nie trawieńca
poziomie pnia mózgu.
Zatkanie ksiąg 1 1 Urazy gardła ze standardowymi objawami gorączki,
Zatkanie tra- 2 2 utrudnieniem połykania, ślinotokiem, wyciąganiem
wieńca głowy i szyi oraz opuchlizną tkanek miękkich w oko-
Ropień jamy 1 1 licy gardłowej często doprowadzają do zaburzeń czyn-
brzusznej ności nerwu błędnego. Urazy te niezmiennie są wyni-
Rozlane zapale- 1 7 8 kiem nierozważnego lub nieumiejętnego stosowania
nie otrzewnej aplikatorów, strzykawek dozujących, sond żołądko-
Zaawansowana 1 1 wych, wzierników, dokarmiaczy przełykowych lub
ciąża sprzętu do odzyskiwania magnesów/ciał obcych, stoso-
Przyczyny idio- 1 1 2 wanego u krów w celach leczniczych. Zaburzenia czyn-
patyczne ności nerwu błędnego mogą objawiać się spadkiem
33 8 71 112 motoryki żwacza, utrudnieniem połykania, zaburze-
niami odbijania oraz póz
niejszym wzdęciem żwacza.
 Dobry = pozostała w stadzie i powróciła do wcześniejszych poziomów
W niektórych przypadkach występuje również brady-
produkcji lub je przekroczyła.
kardia. Złożony nerwowo-mięśniowy akt odbijania czę-
 Umiarkowany = pozostała w stadzie, ale została wybrakowana
sto ulega zmianie, ponieważ u takich pacjentów gałęzie
w ciÄ…gu jednej laktacji.
nerwu błędnego kontrolujące gardło, krtań oraz do-
 Słaby = padła lub została wybrakowana w ciągu miesiąca od rozpo-
czaszkową część przełyku stają się przedmiotem stanu
częcia leczenia.
zapalnego lub zostają bezpośrednio uszkodzone na
skutek urazu. Ropnie w tylnej części gardła oraz ciała
obce w gardle mogą wywoływać objawy podobne do
172 Część II ª% Choroby ukÅ‚adowe
tych spowodowanych przez urazy gardła, ale wystę- lub odłykania i wywołują objawy niestrawności zwią-
pują rzadziej. zanej z uszkodzeniem nerwu błędnego.
Rozdarcia przełyku wywołane traumatycznym Większość zmian obejmujących czepiec znajduje się
wprowadzaniem sond żołądkowych, dokarmiaczy na prawej lub przyśrodkowej ścianie czepca. Zmiany te
przełykowych lub sprzętu do odzyskiwania magne- prowadzą do uszkodzenia dobrzusznych gałęzi nerwu
sów/ciał obcych mogą prowadzić do ciężkiego zapale- błędnego na skutek stanu zapalnego, ucisku lub bezpo-
nia tkanki łącznej oraz związanych z nim zaburzeń średniego urazu. Do tej grupy zaliczyć można urazowe
czynności nerwu błędnego. Do chemicznej lub septycz- zapalenie czepca i otrzewnej, ropień czepca, ropień wą-
nej ropowicy z podobnymi objawami może dojść po troby, ciężkie toksyczne zapalenie żwacza oraz takie
okołonaczyniowym podaniu substancji przeznaczo- nowotwory jak chłoniakomięsak. Niektórzy autorzy za-
nych do iniekcji dożylnych do żyły szyjnej. Gorączka, liczają do tej grupy również zrosty w doczaszkowej
ślinotok oraz ciężka opuchlizna zapalna w okolicy szyj- oraz przyśrodkowej części czepca, zakładając, iż mecha-
nej towarzyszą zazwyczaj wszelkim innym objawom niczne zaburzenia czynności wynikają z obecności tych
uszkodzenia nerwu błędnego u tych pacjentów. Prze- zrostów. Większość autorów uważa jednak, iż nawet
wlekłe zadławienie może prowadzić do martwicy prze- mimo obecności zrostów konieczne jest neurogenne
łyku oraz wystąpienia podobnych objawów, łącznie uszkodzenie dobrzusznych gałęzi nerwu błędnego.
z obfitym ślinotokiem oraz refluksem pobranego po- W schorzeniach tej kategorii rokowanie jest uzależnione
karmu i wody. od przyczyny. Z urazowym zapaleniem czepca i otrzew-
Czasami u cieląt oraz dorosłego bydła ciężkie od- nej wiążą się różne rokowania, w zależności od stopnia
oskrzelowe zapalenie płuc powoduje wyraz
ne uszko- zaawansowania zapalenia otrzewnej oraz objętego nim
dzenia zapalne części nerwu błędnego przechodzącej zakresu dobrzusznych gałęzi nerwu błędnego (13 z 32
przez śródpiersie. Nie wiadomo, czy syndrom ten po- przypadków miało dobre następstwa), podczas gdy
lega na bezpośrednim zapaleniu nerwu, czy jest spowo- z obecnością ropni czepca są związane bardziej po-
dowany pośrednim naciskiem wywieranym przez po- myślne rokowania (10 z 15 przypadków miało dobre
większone węzły chłonne. Bez względu na przyczynę, następstwa) (zob. tabl. 5-1), przypuszczalnie ze względu
u dotkniętych schorzeniem cieląt lub krów rozwijają się na to, iż powodują one zaburzenia czynności nerwu
objawy rozszerzenia jamy brzusznej i wzdęcia żwacza, błędnego w wyniku ucisku na nerw. Takie zaburzenia
a także obserwuje się u nich brak apetytu pomimo wi- czynności, powstałe w wyniku nacisku, odbarcza się,
docznej reakcji odoskrzelowego zapalenia płuc na le- stosując drenaż chirurgiczny.
czenie antybiotykami o szerokim spektrum. Zazwyczaj Do zmian w przedżołądkach, położonych dystalnie
objawy wzdęcia żwacza pojawiają się kilka dni po roz- względem czepca lub obejmujących trawieniec, zalicza
poczęciu zapalenia płuc. Założenie sondy żołądkowej się zróżnicowaną grupę schorzeń, takich jak chłoniako-
pomaga w likwidacji wzdęcia grubobańkowego u tych mięsak (zob. film 10) oraz inne nowotwory, rozlane zapa-
pacjentów, jednak wzdęcie powraca jako przewlekły lenie otrzewnej, zapalenie otrzewnej spowodowane
problem, powodując utratę masy ciała, ponieważ zwie- przez perforujące wrzody trawieńca, ropnie jamy brzusz-
rzę pobiera paszę jedynie w tych okresach, kiedy wzdę- nej, uszkodzenie nerwu błędnego oraz potencjalną za-
cie zostanie zlikwidowane. Niemożność odbijania wy- krzepicę naczyniową, wtórną do prawostronnego skrętu
daje się główną przyczyną tego nawracającego wzdęcia trawieńca, zatkanie ksiąg oraz przewlekłe lub ciężkie
grubobańkowego. W rzadkich przypadkach może do- zatkanie trawieńca. Ogólnie rzecz biorąc, rokowanie do-
chodzić do wzdęć pienistych w związku z przewlekłym tyczące bydła z zaburzeniem czynności nerwu błędnego,
odoskrzelowym zapaleniem płuc u dorosłego bydła, powstałym wtórnie w wyniku powyżej opisanych zmian,
gdy zmiany patologiczne związane z zapaleniem płuc jest niepewne (zob. tabl. 5-1) ze względu na rozległość
obejmują piersiowe gałęzie nerwu błędnego. patologii, możliwość objęcia chorobą licznych miejsc
Nowotwory takie jak postać młodzieńcza chłoniako- oraz prawdopodobieństwo wystąpienia funkcjonalnych
mięsaka grasicy lub dojrzała postać chłoniakomięsaka, i mechanicznych zaburzeń wypływu. W praktykach re-
nerwiakowłókniakowatość oraz raki płuc mogą cza- ferencyjnych leczona jest nieproporcjonalnie duża liczba
sami doprowadzić do objawów niestrawności związa- bydła z prawostronnym skrętem. Wiele z tych krów było
nej z uszkodzeniem nerwu błędnego w wyniku ucisku już dotkniętych tym schorzeniem przez 24 godziny lub
na przełyk z zewnątrz lub nacisku na nerw błędny oraz dłużej przed odesłaniem, w związku z czym doszło do
wynikających z tego zaburzeń odbijania, z przewlekłym narażenia ich na wysokie ryzyko wystąpienia póz
niej-
wzdęciem grubobańkowym. szych objawów zaburzeń nerwu błędnego. Zazwyczaj
W obrębie wpustu występują włókniakobrodaw- stan tych krów poprawia się w 24 72 godzin po chirur-
czaki, inne procesy nowotworowe oraz ziarniniaki wy- gicznej korekcji skrętu, jednakże z czasem zaczynają one
wołane przez Arcanobacterium sp. lub A. lignierensi. Za- wykazywać objawy zaburzeń wypływu. Następnie
zwyczaj zmiany w tej okolicy doprowadzają do mecha- u tych krów rozwijają się bradykardia i typowe rozsze-
nicznego zatykania przełyku w trakcie prób odbijania rzenie żwacza; oddają one zmniejszone ilości kału, do-
RozdziaÅ‚ 5 ª% Niezakaz
ne choroby przewodu pokarmowego 173
chodzi do spadku apetytu oraz rozszerzenia powłok związane z żadnym widocznym uszkodzeniem nerwu
brzusznych, typowego dla powiększenia żwacza w kształ- błędnego, zdarzają się sporadycznie. Zatkania trawieńca
cie litery L. są przyczyną spadku apetytu u bydła mlecznego oraz
Najczęściej rozszerzenie dotyczy przedżołądków, na- ich produkcyjności; w większości przypadków tego
wet jeśli pierwotnym z
ródłem problemu był trawieniec. schorzenia następuje, po leczeniu farmakologicznym
Ostatnie badania pomogły w wyjaśnieniu tego syn- i chirurgicznym, całkowite wyzdrowienie, ich występo-
dromu. Ponieważ skręt obejmuje trawieniec, księgi oraz wanie raczej nie wiąże się z zaburzeniem czynności
czepiec, w wyniku przedłużania się czasu trwania skrętu nerwu błędnego. Krowy z zatkaniem trawieńca związa-
może dochodzić do zarówno neurogennego uszkodze- nym z zaburzeniem czynności nerwu błędnego są
nia w wyniku rozciągania dobrzusznych gałęzi nerwu w znacznie mniejszym stopniu podatne na leczenie.
błędnego, jak i zakrzepicy głównych naczyń zaopatrują-
cych mniejszą krzywiznę trawieńca, ksiąg oraz czepca. Patologia kliniczna
U większości krów, u których rozwinęły się objawy nie- We wszystkich przypadkach należy wykonać dokładne
strawności związanej z zaburzeniem czynności nerwu badania kliniczne (łącznie z badaniem rektalnym). Jeśli
błędnego po prawostronnym przemieszczeniu trawieńca w trakcie badania klinicznego nie uda się ustalić przy-
ze skrętem, pomimo prób leczenia nigdy nie dochodzi do czyny pierwotnej, to pomocne bywają badania dodat-
wyzdrowienia. Rzadko zaleca siÄ™ wykonanie rumenoto- kowe. Wyniki badania morfologicznego krwi mogÄ…
mii u krów z niestrawnością związaną z uszkodzeniem wskazywać na przewlekły lub ostry proces zapalny lub
nerwu błędnego powstałą wtórnie do prawostronnego na podstawie utrzymującej się limfocytozy sugerować
skrętu trawieńca, ponieważ pierwotna zmiana patolo- wystąpienie chłoniakomięsaka. Powinno ocenić się stę-
giczna jest uważana za nieodwracalną. Z uszkodzeniem żenie białka całkowitego w surowicy, albumin oraz glo-
nerwu błędnego, występującym wtórnie do prawostron- bulin. Zwiększone stężenie globulin w surowicy może
nego skrętu trawieńca wiąże się bardzo złe rokowanie  sugerować ropień czepca lub wątroby. Punkcja jamy
tylko u 3 z 26 pacjentów zanotowano pozytywne rezul- otrzewnej jest trudna do wykonania u bydła z niestraw-
taty (zob. tabl. 5-1). Prawostronne przemieszczenia tra- nością związaną z uszkodzeniem nerwu błędnego, po-
wieńca oraz skręty powinny być korygowane w trybie nieważ olbrzymie rozmiary żwacza nie pozostawiają
natychmiastowym, tak aby zminimalizować możliwość praktycznie żadnej przestrzeni na rozdzielenie otrzew-
uszkodzenia nerwu błędnego lub wystąpienia zaburzeń nej trzewnej oraz ściennej. Pomimo to jednak analiza
wypływu. U cennych krów, u których po korekcji prawo- płynu otrzewnowego w połączeniu z badaniem ultraso-
stronnego skrętu trawieńca poprzez omentopeksję za- nograficznym może wskazywać na zapalenie otrzewnej
czynają się rozwijać objawy niestrawności związanej lub chłoniakomięsaka. Miejsce znajdujące się po prawej
z uszkodzeniem nerwu błędnego, można rozważać wy- stronie od linii przyśrodkowej, w doczaszkowej części
konanie abomasopeksji lub abomasopeksji po uprzedniej jamy brzusznej, może być dobrym miejscem do pobra-
rumenotomii w celu przywrócenia prawidłowego ułoże- nia płynu diagnostycznego, zawierającego złuszczone
nia anatomicznego trawieńca, co może poprawić wy- komórki nowotworowe, w przypadkach chłoniakomię-
pływ treści. Rokowanie jednak pozostaje nadal ostrożne saka trawieńca. Ocena równowagi kwasowo-zasadowej
lub złe. oraz statusu elektrolitowego jest pomocna w określeniu
Diagnozę niestrawności związanej z zaburzeniem względnego stopnia zasadowicy. Klinicysta nie powi-
czynności nerwu błędnego opiera się na stwierdzeniu nien jednak wnioskować, iż ciężka zasadowica zawsze
przebiegu choroby od podostrego do przewlekłego, ty- wskazuje na chorobę trawieńca lub odz
wiernika, ponie-
powym rozszerzeniu powłok brzusznych, stwierdzeniu waż u niektórych krów z urazowym zapaleniem czepca
w trakcie badania rektalnego kształtu żwacza w postaci i otrzewnej o przebiegu od podostrego do przewlekłego
litery L (patrząc od tyłu) oraz bradykardii (jeśli jest występuje ciężka zasadowica. Nieco zaskakujące jest, iż
obecna). Diagnoza jednakże jest niekompletna aż do u większości pacjentów z niestrawnością związaną
momentu stwierdzenia pierwotnej przyczyny zaburze- z uszkodzeniem nerwu błędnego, równowaga kwaso-
nia czynności nerwu błędnego. W niektórych sytuacjach wo-zasadowa oraz stężenia elektrolitów są prawidłowe
przyczyna pierwotna jest oczywista tak jak w przypad- pomimo wyraz
nych zaburzeń wypływu lub występuje
kach urazu gardła, rozdarcia przełyku oraz zaburzenia lekka zasadowica z hipochloremią i hipokalemią.
czynności nerwu błędnego, wtórnego do niedawno wy- U około 50% krów z ropniem wątroby aktywność gam-
konanej korekcji prawostronnego skrętu trawieńca. maglutamylotransferazy jest zwiększona, jednakże
W innych przypadkach, zwłaszcza tych dotyczących w sumie, jeżeli chodzi o tę chorobę, enzym ten wyka-
rzadziej występujących zmian w obrębie jamy brzusz- zuje małą czułość i swoistość.
nej lub związanych z zaawansowaną ciążą, zdiagnozo-
wanie pierwotnej przyczyny może być trudne, chyba że Badania dodatkowe
wykonana zostanie laparotomia diagnostyczna z rume- W ocenie bydła z niestrawnością wywołaną zaburze-
notomią. Zatkania trawieńca i czasami żwacza, nie niem czynności nerwu błędnego niezwykle pomocna
174 Część II ª% Choroby ukÅ‚adowe
jest ultrasonografia jamy brzusznej. Za pomocą ultraso- żwacz oraz receptory uciskowe czepca mogą być zdolne
nografii można określić charakter płynu w jamie brzusz- do wyzwalania bardziej efektywnych skurczów przed-
nej oraz stwierdzić obecność włóknika lub ropnia we- żołądków, jeśli faktycznie nie doszło do rozległych lub
wnątrzbrzusznego. Ultrasonografia może być pomocna trwałych uszkodzeń nerwu błędnego. U niektórych
również w zobrazowaniu ściany trawieńca w celu okre- krów założenie sondy Kingmana może umożliwić zna-
ślenia rozmiarów narządu oraz obecności jakichkolwiek czące upuszczenie płynu ze żwacza, sprawiając, iż ru-
śladów procesu nowotworowego. Ze względu na niską menotomia oraz badanie eksploracyjne będą łatwiejsze
czułość i swoistość biochemicznych wskaz
ników cho- zarówno dla krowy, jak i dla chirurga.
rób wątroby u bydła, ultrasonografia przez ścianę jamy Przed zabiegiem należy zapewnić odpowiedni sto-
brzusznej jest najbardziej przydatną pomocą diagno- pień nawodnienia, poprzez dożylne podawanie pły-
styczną w rozpoznawaniu ropni wątroby. Dostępność nów, oraz wyrównać niedobory elektrolitów lub zabu-
sprzętu sprawia, że radiografia czepca jest bardzo po- rzenia równowagi kwasowo-zasadowej. Jeśli podejrze-
mocna w wykrywaniu perforacji czepca przez ciała wane jest zapalenie otrzewnej, to należy zastosować
obce, natomiast zdjęcia rentgenowskie gardła lub klatki również antybiotyki o szerokim spektrum działania.
piersiowej mogą ułatwić diagnozowanie zmian w obrę- Zazwyczaj ze względu na istniejące funkcjonalne zabu-
bie gardła lub klatki piersiowej. Jeśli podejrzewany jest rzenia wypływu przeciwwskazane jest doustne poda-
chłoniakomięsak bydła, to należy przekazać surowicę wanie leków lub płynów, jednak stwierdzono, iż poda-
do badania testem immunodyfuzji w żelu agarowym nie 0,5 kg kawy przez sondę żołądkową może mieć ra-
lub testem immunoabsorpcji enzymozależnej w kie- dykalny wpływ na przesuwanie treści z przedżołądków
runku wirusa białaczki (BLV) oraz wykonać punkcję i trawieńca. Pozajelitowe podanie roztworów wapnia
jamy brzusznej, a następnie badanie cytologiczne na jest wskazane u tych pacjentów, u których hipokalcemia
obecność limfocytów nowotworowych. występuje wtórnie do zmniejszonego pobierania jelito-
wego oraz ciągłych strat wapnia w wyniku produkcji
Leczenie mleka.
Niektóre pierwotne przyczyny są związane z na tyle W trakcie wykonywania lewostronnej laparotomii
złym rokowaniem (nowotwory, niestrawność związana z podejścia bocznego powinno się przeprowadzić do-
z uszkodzeniem nerwu błędnego wtórnie do prawo- kładną rewizję jamy brzusznej. Jeśli stwierdzi się w ja-
stronnego skrętu trawieńca oraz rozlane zapalenie mie brzusznej lub wokół czepca obecność rozległych
otrzewnej), iż może nie być konieczności lub wskazań zrostów, to nie wolno nimi manipulować lub przerywać
do wykonania diagnostycznego zabiegu chirurgicz- ich, ponieważ byłoby to bolesne i mogłoby doprowa-
nego. Podobnie też, medyczne przyczyny niestrawności dzić do rozlania istniejącego zapalenia otrzewnej. Po
związanej z zaburzeniem czynności nerwu błędnego, rewizji narządów jamy brzusznej należy wykonać ru-
takie jak uraz gardła, ciężkie zapalenie płuc oraz inne menotomię oraz opróżnić żwacz z jego zawartości. Po-
definiowalne zmiany powodujące niemożność odbija- winno się dokładnie przeszukać wszystkie przedżo-
nia, mogą wymagać jedynie objawowego leczenia pro- łądki, szczególną wagę przykładając do czepca, wpustu
blemu pierwotnego. Na przykład w przypadkach urazu oraz ujścia czepcowo-księgowego. W celu wykrycia
gardła lub zapalenia tkanki łącznej wskazane jest zasto- zrostów pomiędzy otrzewną i ścienną należy unieść
sowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, błonę śluzową czepca i przez ścianę żwacza dokonać
leków przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych. Jeśli palpacji trawieńca i ksiąg. W tym czasie można również
jednak niemożność odbijania będzie się utrzymywać, to stwierdzić palpacyjnie ewentualne zatkanie trawieńca
wykonanie przetoki żwaczowej może pomóc w likwi- lub rozległych zrostów spowodowanych perforującymi
dacji przewlekłych wzdęć oraz umożliwić podawanie wrzodami trawieńca. Wykryte może zostać również
jedzenia i wody w trakcie przedłużającego się okresu przemieszczenie trawieńca lub odz
wiernika, zwiÄ…zane
rekonwalescencji. Gdy wartość chorej krowy uzasadnia z rozległymi zrostami. U przeciętnej wielkości krowy
leczenie oraz podejrzewana przyczyna pierwotna znaj- chirurg może przeprowadzić dłoń przez otwór księ-
duje się w jamie brzusznej, konieczna jest interwencja gowy i palpacyjnie zbadać wnętrze ksiąg oraz czasami,
chirurgiczna. Lewostronna laparotomia eksploracyjna kierując dłoń w kierunku dobrzusznym, wnętrze tra-
z rumenotomią jest najlepszą podstawą ostatecznej dia- wieńca. Należy przeprowadzić systematyczne przeszu-
gnozy pierwotnej przyczyny zaburzenia czynności kiwanie błony śluzowej czepca w celu wykluczenia
nerwu błędnego. Do diagnostycznych i prognostycz- urazowego zapalenia czepca i otrzewnej oraz wykrycia
nych zalet tych procedur dołącza się zaleta terapeu- ciał obcych lub nowotworów w czepcu. Powinno się
tyczna, ponieważ pojawia się możliwość opróżnienia usunąć włókniakobrodawczaki. Palpacja doogonowej
znacznie powiększonego żwacza. Powoduje to tymcza- części przełyku może doprowadzić do wykrycia rzad-
sowe zmniejszenie masy narządu oraz niweluje zabu- kich nowotworów lub ziarniniaków, które mogą wystę-
rzenia receptorów ze względu na ucisk wywołany pować w tym miejscu. Ropnie czepca oraz ropnie wą-
ogromnym powiększeniem żwacza. Po rumenotomii troby wywołujące zaburzenia czynności nerwu błęd-