ZAKŁAD PRACY JAKO

ŚRODOWISKO

WYCHOWAWCZE

ZAKŁAD PRACY -

zaliczamy do tzw. instytucji

formalnych, czyli takich „…

które prawnie utworzono i

przepisami dokładnie

uregulowano ich

działalność”.

FORMALNY CHARAKTER

ZAKŁADU PRACY

WYZNACZAJĄ:

• struktura organizacyjna,
• skodyfikowany system stanowisk,
• zbiór zależności i stosunków służbowych.
W każdej instytucji formalnej możemy

zaobserwować pewne spontaniczne

wzory zachowań, normy i obyczaje, które

tworzą organizację nieformalną. Więzi

formalne i nieformalne wzajemnie się

przenikają i uzupełniają tworząc

rzeczywisty obraz zakładu pracy

Różnorodność celów i form

organizacyjnych sprawia, iż

zakład pracy może być

definiowany i rozpatrywany z

wielu punktów widzenia. Są

bowiem:

• Zakłady produkcyjne i usługowe, szkoły,

uczelnie wyższe i instytuty naukowe,
administracja terenowa, ministerstwa i
instytucje polityczne, sądy i prokuratury, kina,
teatry i ośrodki opiekuńczo-wychowawcze, a
także instytucje religijne.

Każde z tych miejsc pracy wyróżnia też forma

własności, sposób funkcjonowania i rodzaj
zaspokajanych potrzeb.

CHARAKTERYSTYKA

ZAKŁADU PRACY(CECHY

WSPÓLNE):

1. Odrębność organizacyjna (np.

przedsiębiorstwo państwowe jest
samodzielnym, samorządowym i
samofinansującym się podmiotem
gospodarczym działającym zgodnie ze
statusem uchwalonym na ogólnym
zebraniu pracowników, mającym
określoną nazwę i siedzibę);

2. Osobowość prawną upoważniającą do

zawierania umów i podejmowania decyzji;

3. Odrębność terytorialną oznaczającą konkretny

obszar wraz z infrastrukturą techniczną;

4. System techniczno-ekonomiczny określający

warunki, strukturę i skalę produkcji lub

szeroko rozumianych usług, zapewniający

właściwe relacje między nakładami a efektami

pracy, miedzy wartością użytkową wytworów a

kosztami, umożliwiający dokonywanie operacji

bankowych;

5. System społeczny charakteryzujący relacje

między pracownikami lub grupami

pracowników, między organizacjami

społecznymi, zespołami doradczymi i

opiniodawczymi – z uwzględnieniem

podporządkowania tych relacji wyznawanemu

systemowi wartości.

Działalność zakładu pracy opisuje z

dostateczną dokładnością jego plan, który
np. dla przedsiębiorstwa państwowego
uchwala ogólne zebranie pracowników
(plan wieloletni) lub rada pracownicza
(plan roczny). W planie ujmuje się
zarówno ogólne możliwości i warunki
produkcji (usług) jak indywidualne
problemy pracowników. Komponentami
właściwie skonstruowanego planu,
szczególnie wieloletniego, są opisy zadań
produkcyjnych i pozaprodukcyjnych wraz
ze specyfikacją niezbędnych do ich
realizacji środków.

FUNKCJE ZAKŁADU

PRACY

1. Funkcja produkcyjna;
2. Funkcja socjalna;
3. Funkcja dydaktyczna;
4. Funkcja wychowawcza.
Konwencja terminologiczna i tradycyjność

sformułowań wynikają z faktu, iż funkcje

w prezentowanej postaci odnoszą się

raczej do dużych państwowych

przedsiębiorstw niż do masowo

powstających niewielkich prywatnych

zakładów produkcyjnych i usługowych.

Wiele elementów tych funkcji ma poza tym w

nowej sytuacji społeczno-gospodarczej

tylko charakter postulatów. Dotyczy to

przede wszystkim funkcji socjalnych, ale

także w pewnym stopniu dydaktycznych i

wychowawczych. Zmiany stosunków

własnościowych oraz zmiany zasad

kredytowania działalności gospodarczej

powodują, iż prywatni przedsiębiorcy w

pierwszym okresie całą swoją uwagę

skupiają na sferze produkcyjnej. Takiemu

podejściu sprzyja utrzymujące się

bezrobocie oraz brak przepisów

podatkowych preferujących inwestycje w

sferze pozaprodukcyjnej.

1. PRODUKCYJNA – jest środkiem do

osiągnięcia celów natury
ekonomicznej. Jest to funkcja
naturalna i powszechnie akceptowana
bez względu na rodzaj
produkowanych dóbr i usług
(marketing, planowanie produkcji,
wytwarzanie, reklama, dystrybucja).

2. SOCJALNA – w szerszym kontekście funkcje tą

można rozpatrywać jako element procesu

zaspokajania potrzeb psychospołecznych

pracowników, a także zapewnienie odpowiednich

warunków pracy, opiekę zdrowotną, organizacją

wypoczynku i czasu wolnego, częściowym

finansowaniem np. żłobków, przedszkoli.

NA UWAGĘ ZASŁUGUJĄ SZCZEGÓLNIE

POTRZEBY:

• bezpieczeństwa - to coraz częściej możliwość

dalszej pracy, życia bez lęku i zagrożenia

bezrobociem;

• przynależności – wynika ze społecznego

charakteru pracy, z identyfikacji z określoną

grupą zawodową, z dumy zawodowej oraz

tęsknoty za przyjaźnią i życzliwością;

• uznania społeczne i towarzyszące mu

poczucie własnej wartości mogą przynieść
mistrzostwo i perfekcja zawodowa, ale
także umiejętność współżycia w grupie,
solidność, słowność, rzetelność;

• samourzeczywistnienia lub samorealizacji

to raczej proces niż stan – to ciągłe
doskonalenie zawodowe, prowadzące do
nowej wiedzy i umiejętności, do postaw
odpowiadających wymaganiom
technologicznym,organizacyjnym i
społecznym.

3. DYDAKTYCZNA – organizowanie kształcenia

(proces zdobywania wiedzy, kształtowania

umiejętności i postaw sprzyjających efektywnej

pracy w określonym zawodzie lub grupie zawodów

pokrewnych), dokształcania (kształcenie

realizowane w wieku produkcyjnym, które jest

niezbędne do wykonywania danego zawodu) i

doskonalenia (podwyższenie kwalifikacji)

pracowników oraz kandydatów do pracy w formach

szkolnych i pozaszkolnych.

FUNKCJE WEWNĘTRZNE realizowane wewnątrz

zakładów pracy charakteryzują następujące

działania:

1) Tworzenie warunków do uzupełniania

wykształcenia na poziomie szkoły podstawowej;

2) Organizowanie, prowadzenie i współfinansowanie

szkół przyzakładowych – szkół zasadniczych,

średnich zawodowych i pomaturalnych;

3) Przygotowywanie i przyuczanie do

wykonywania określonych zadań

zawodowych w formach pozaszkolnych;

4) Dokształcanie i doskonalenie pracowników

w elastycznych programowo i czasowo

formach szkolnych i pozaszkolnych;

5) Planowanie i organizowanie praktyk

zawodowych oraz szkoleń sprzyjających

awansowi poziomemu pracowników;

6) Stymulowanie oraz tworzenie warunków

technicznych i ekonomicznych

umożliwiających efektywne

samokształcenie;

7) Przygotowywanie pracowników do

świadomego i aktywnego uczestnictwa w

procesie pracy, podejmowania decyzji i

współodpowiedzialności za nie.

FUNKCJE ZEWNĘTRZNE to wszystkie

przedsięwzięcia, które wykraczają poza
bezpośrednie środowisko pracy.
Możemy tu wyróżnić różnego rodzaju
wspólnego działania edukacyjne
zakładu pracy i instytucji lokalnych
zainteresowanych rozwojem regionu –
wzrostem produkcji, zwiększeniem
liczby małych i średnich
przedsiębiorstw i zakładów
usługowych, a także ograniczeniem
bezrobocia i jego społecznych skutków.

Przykładem takich działań może być

udział przedstawicieli pracodawców
oraz Rejonowych Biur Pracy w
tworzeniu systemu informacji o
aktualnych i przewidywanych
miejscach i stanowiskach pracy, w
przygotowywaniu uczniów szkół
podstawowych do wyboru zawodu i
specjalności, w organizowaniu
kursów i egzaminów kwalifikujących.

W syntetycznym ujęciu funkcje
dydaktyczne zakładów pracy można
przedstawić jako ogólne zadania
polityki oświatowej w dziedzinie
kształcenia dorosłych. Zaliczamy do
nich:

• wyjaśnienie istoty i podstawowych

uwarunkowań zachodzących zmian
społeczno-gospodarczych,

• dostarczenie wiedzy na temat

demokratycznych mechanizmów zarządzania,

• Zapobieganie negatywnym skutkom

społecznym przeprowadzonych reform
gospodarczych przez aktywne
przeciwdziałanie bezrobociu,

• tworzenie realnych możliwości

dokształcania i doskonalenia
zawodowego, uzupełniania oraz
zdobywania nowych umiejętności,

• stwarzanie warunków do

samokształcenia, samorealizacji, do
pełnego uczestnictwa w życiu
społecznym.

4. WYCHOWAWCZA – kształtowanie cech,

poglądów i postaw pracowników oraz
stosunków interpersonalnych.

WYBRANE FUNKCJE WYCHOWAWCZE

ZAKŁADU PRACY:

1)ADAPTACJA – proces pracy poprzedza

okres adaptacji społeczno-zawodowej,
której podlegają zarówno wstępujący
dopiero na rynek pracy absolwenci, jak i
coraz częściej pracownicy z różnych
względów zmieniający zakres i charakter
pracy.

W PROCESIE ADAPTACJI MOŻEMY

WYRÓŻNIĆ TRZY PODSTAWOWE ETAPY:

• przyjmowanie do pracy (pierwszy kontakt z

zakładem pracy, z jego administracją, z

bezpośrednim przełożonym może decydować

o zmniejszeniu onieśmielenia, zagubienia,

poczucia bezradności i samotności),

• wprowadzanie w środowisko pracy (to

domena opiekunów, instruktorów zawodu,

etap ten umożliwia poznanie zadań, zakresu

działania i wewnętrznej organizacji zakładu

oraz stanowiska pracy i zbioru czynności

zawodowych),

• wzajemne przystosowanie (następuje

dopiero w czasie procesu pracy w wyniku

wzajemnych interakcji między istniejącym

środowiskiem pracy a nowym

pracownikiem).

EFEKTEM PROCESU ADAPTACJI POWINNO

BYĆ Z PUNKTU WIDZENIA PRACOWNIKA

PRZYSTOSOWANIE SIĘ DO:

• fizycznego środowiska pracy (do

temperatury, ciśnienia, wilgotności

powietrza, stanu zapylenia, oświetlenia,

promieniowania, hałasu, drgań i przeciążeń),

• technicznych wymogów pracy (do maszyn i

organizacji pracy, do norm

technologicznych),

• społecznych warunków pracy (do panujących

relacji międzyludzkich, systemu wartości,

zależności hierarchicznych, do formalnej i

nieformalnej organizacji zakładu pracy).

Adaptacja ma cechy oddziaływań ciągłych,

mimo iż jej walory wychowawczej z
największym natężeniem ujawniają się we
wstępnym okresie pracy zawodowej. Czas
adaptacji to także czas uświadamiania, iż
praca ma charakter aktywizujący i
uspołeczniający. Te cechy pracy
zawodowej mają walory wychowawcze
dzięki bezpośrednim związkom między
efektem a działalnością intelektualną i
motoryczną (aktywizacja) oraz
współdziałaniu i współpracy w środowisku
pracy (uspołecznienie).

2) UCZESTNICTWO W PROCESIE PRACY –

praca, szczególnie zbiorowa lub zespołowa,

stwarza warunki, w których sam proces pracy

i środowisko pracy wpływają na kształtowanie

się cech, poglądów i postaw pracowników,

relacji międzyludzkich oraz identyfikację z

zawodem.

Ogólny cel wychowania w zakładzie pracy, jakim

jest wszechstronny rozwój osobowości

pracowników, można rozpatrywać w

kontekście podstawowych typów oddziaływań

wychowawczych. Zaliczamy do nich:

• wychowanie naturalne (spontaniczne),
• wychowanie intencjonalne (celowe,

świadome).

• WYCHOWANIE NATURALNE – w

zakładzie opiera się na
uczestniczeniu w pracy i w życiu
społecznym grup formalnych i
nieformalnych. Jest to wychowanie, w
którym dominują spontaniczne
związki, środowiskowe systemy
wartości i autentyczne autorytety. Nie
występują tu instytucje
wychowawcze, mianowani
wychowawcy i plany działalności
wychowawczej.

• WYCHOWANIE INTENCJONALNE – jest

celowym i świadomym działaniem

właścicieli (pracodawców), dyrekcji i

organizacji społecznych. Możemy tu

wyróżnić oddziaływania wychowawcze

przebiegające na tle wychowania

naturalnego – elementy funkcji mistrza,

brygadzisty, bezpośredniego

przełożonego. Są też specjalne

instytucje, takie jak np. szkoły

przykładowe czy ośrodki kształcenia

zawodowego, których zadaniem jest

realizacja ściśle określonych celów

wychowania intencjonalnego.

Procesy wychowania naturalnego i

intencjonalnego w rzeczywistych
warunkach zakładu pracy wzajemnie
się przeplatają i uzupełniają. Wspólnym
celem tych oddziaływań jest
kształtowanie i rozwijanie, równolegle z
wiedzą i umiejętnościami zawodowymi,
takich cech, jak: sumienność,
staranność, samodzielność, wytrwałość,
słowność, życzliwość, pomysłowość,
gospodarność, aktywność i mobilność
zawodowa.

3) KULTURA PRACY OBEJMUJE:
• wiedzę, umiejętności, nawyki i

doświadczenie zawodowe,

• relacje między pracownikami,
• fizyczne warunki pracy,
• stosunek pracowników do środków pracy.
Tak rozumiana kultura pracy stanowi swoistą

syntezę podstawowych funkcji
wychowawczych. Jeżeli bowiem rozwiniemy
przedstawioną wyżej definicję – opis
elementów pojęcia kultury pracy – to
otrzymamy zbiór zawierający wszystkie
omówione dotąd funkcje wychowawcze
zakładu.

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ