Konkurencja doskonała a

monopol pełny

porównanie rynków dóbr i usług

prof. dr Jerzy Kozłowski
Wyższa Szkoła
Gospodarki
Instytut Ekonomiczny

ROZKŁAD STUKTUR

RYNKOWYCH

Wolna konkurencja

Konkurencja

monopolistyczna

Oligopol

Duopol

Monopol

Liczebność firm

Formy konkurencji

Rodzaje konkurencji

k. cenowa

k. niecenowa

k. doskonała

k. niedoskonała

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA

Cztery podstawowe założenia modelu
konkurencji doskonałej

1.

Założenie jednorodności produktu

2.

Założenie pełnej mobilności czynników
produkcji

3.

Duża liczba sprzedających i kupujących

4.

Założenie doskonałej informacji o
rynku

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA-cd.

Kształtowanie ceny

•

Żaden z uczestników nie może wywierać
wpływu na kształtowanie się ceny – biorstwo
ceny gdzie P=const.

P

Q

|E| = ∞ P=PP=PM=D P-

const.

P

Q

E

P

E

Q

E

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA-cd.

Warunki równowagi firmy (w

krótkim

okresie)

I warunek konieczny:

P = KM

II warunek wystarczający:

KM

P

Q

Q

E

KM=

s

f

P

E

E

w.k

P=PP=PM=D

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA-cd.

Punkty graniczne rentowności
przedsiębiorstwa

P

Q

KZP

Q

E

KM

KCP

P=PP=PM

P

P

1

Punkt niwelacji –

górny graniczny punkt rentowności

P=KM=KCP

min

Punkt zamknięcia –

dolny graniczny punkt rentowności

P=KM=KZP

min

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA-cd.

Punkty graniczne rentowności
przedsiębiorstwa

– cd.

Górny graniczny próg rentowności (punkt

niwelacji) – punkt równowagi

przedsiębiorstwa

 

KCP

minimum

= P = PM =KM

Dolny graniczny próg rentowności - punkt

zamknięcia przedsiębiorstwa

  

KZP

minimum

= P = PM = KM

KONKURENCJA DOSKONAŁA

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA-cd.

Przykładowe rynki dóbr i usług

• Rynek niektórych płodów rolnych:

pszenica, żyto, ziemniaki oraz rynek
akcji

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA

Monopol pełny jest skrajną w sensie

teoretycznym sytuacją na rynku. Sytuacja

ta

ma miejsce wówczas, kiedy w danej gałęzi

przemysłu istnieje tylko jedno

przedsiębiorstwo wytwarzające produkt

nie

posiadający substytutów.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Model monopolu pełnego opiera się

na

czterech założeniach:

1.

Produkty jednorodne lub zróżnicowane.

2.

Brak możliwości wejścia do działalności
opanowanej przez monopol pełny.

3.

Jeden sprzedający i wielu kupujących.

4.

Założenie doskonałej informacji o rynku.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Krzywa popytu w warunkach

monopolu

.

 

Popyt rynkowy pokrywa się z popytem na
produkty firmy jaką jest monopol. W tej
sytuacji krzywa popytu jest negatywnie
nachylona.

P

PP

P

M

Q

D=P=PP

PM

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Krótkookresowa równowaga monopolu

Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz
kształtowanie się przychodów monopol

poszukuje

optymalnej kombinacji miedzy ceną i wielkością
produkcji tzn. takiej kombinacji która
maksymalizuje zysk monopolu w krótkim

okresie

czasu.

Warunki maksymalizacji zysku monopolu
pełnego:

1. Warunek konieczny :

PM=KM

2. Warunek wystarczający :

KM , lub KM

lecz wolniej
aniżeli PM

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Cena monopolowa

• monopol jest twórcą ceny monopolowej,
• narzuca ją rynkowi

Proponowana cena jest zawsze ceną

najwyższą

z możliwych.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Krzywa podaży monopolu w krótkim okresie

Podaż przedsiębiorstwa definiujemy jako zależność
funkcjonalną miedzy ceną rynkową i wielkością
produkcji, którą przedsiębiorstwo oferuje.
W przypadku monopolu nie ma jednego związku
miedzy ceną i oferowaną ilością produktów.
Krótkookresowa krzywa podaży monopolu nie
istnieje.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Pojęcia charakterystyczne tylko dla

monopolu

pełnego:

•

dyskryminacja cenowa w monopolu

(ten sam

produkt

sprzedawany jest po różnej cenie na różnych rynkach)
WARUNKI:

–

Przedsiębiorstwo

musi

mieć

dużą

siłę

ekonomiczną

umożliwiającą wywieranie presji na rynek,

–

Przedsiębiorstwo ma możliwość dzielenia rynku na segmenty,

–

Poszczególne segmenty rynku różnią się elastycznością cenową
popytu,

–

Musi być możliwość kontroli płacenia właściwych cen przez
dany segment klientów.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Pojęcia charakterystyczne tylko dla

monopolu

pełnego:

• ingerencja

rządu

na

rynku

monopolistycznym

(wskutek ingerencji państwa

następuje biorstwo ceny w monopolu)

SKUTKI:

Niezgodna z pkt. równowagi monopolu wysokość ceny, niższa od

ceny

monopolowej:

–

Zmusza monopol do zwiększonej wielkości produkcji,

–

Zamienia pozycję monopolisty z kreatora ceny w biorcę ceny
.

MONOPOL PEŁNY

PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA –

cd.

Przykładowe rynki dóbr i usług:

• Niektóre usługi publiczne – np. PKP,

Poczta Polska

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY??

• Liczebność firm na rynku

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- wielu producentów

- tylko jeden producent

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Możliwość wejścia na rynek

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- bez barier

- nie ma możliwości
wejścia
na rynek

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Podaż

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- podaż bardzo
rozproszona
(wielu producentów

dóbr i
usług)

- podaż silnie
skoncentrowana
(jeden producent)

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Popyt

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- popyt rozproszony

- popyt rozproszony

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Siła ekonomiczna uczestników

rynku

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- nie posiadają siły
ekonomicznej

- ogromna siła
ekonomiczna
(narzucanie rynkowi

swoich
warunków)

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Stopień kontroli ceny

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- żaden - biorstwo ceny
(brak
możliwości wpływu na
kształtowanie ceny)

- ogromny - kreowanie
ceny

(za wyjątkiem sytuacji –

ingerencji
władzy publicznej)

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Produkty

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- jednorodność
produktów

(bez wyróżników
umożliwiających

identyfikacje
producenta)

- mogą być jednorodne
ale też
i zróżnicowane

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Dostęp do informacja o rynku

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- dobry

- dobry

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Dążenia

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- maksymalizacja
zysków
w krótkim okresie
(wybór odpowiedniego
poziomu produkcji
przy
danej cenie)

- maksymalizacja
zysków
w krótkim okresie
(uzyskanie możliwie
wysokiej ceny kosztem
ograniczenia

produkcji)

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Krzywa popytu

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

P

PP

PM

Q

D=P=

PP

PM

P

Q

|E| = ∞ df=P=PP=PM

P-const.

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Warunki równowagi w krótkim

okresie

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

- warunek konieczny
P=KM
- warunek wystarczający

KM

- warunek konieczny
PM=KM
- warunki wystarczające

KM lub KM wolniej
niż PM

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Zyski, przychody i koszty

Konkurencja

doskonała

Monopol pełny

`

ZC
PC

KC

Q

PC

Q

opty

m

A

B

Q

B

Q

A

strat

a

strat

a

zysk

KC

ZC

KC

PC

Q

PC

Q

optym

KC

A

B

Q

B

Q

A

strat

a

zysk

strat

a

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

• Porównanie punktów

równowagi

A

B

E

wk

Q

m

Q

wk

PM

D=P=

PP

Q

KC

P

KM

F

E

m

G

C

P

wk

P

m

P

Zysk jednostki działającej w

warunkach monopolu

pełnego

Zysk jednostki działającej w

warunkach konkurencji
doskonałej

CO JE RÓŻNI A CO ŁĄCZY?? –

cd.

•

Porównanie punktów równowagi– interpretacja
wykresu

1. P

mon

> P

w.k.

2. Q

w.k.

> Q

mon

3. Zc

mon

> ZC

w.k.

4. Wielkość przeds. wolnokonkurencyjnego jest w punkcie

równowagi długookresowej idealna. Monopol wytwarza
mniej produktów i w związku z tym posiada nadwyżkę
zdolności produkcyjnych w porównaniu do stanu idealnego

5. W przypadku monopolu nie występuje presja na

wprowadzanie postępu technicznego i na obniżkę kosztów
produkcji

6. Monopol nie może w długim okresie zaspokoić dobrobytu

społecznego, co jest możliwe dzięki wolnej konkurencji

Dziękuję za uwagę