1

Świąd odbytu

Prof. dr hab. Krzysztof Bielecki

Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej CMKP

Ul. Czerniakowska 231

Warszawa

Świąd odbytu - przyczyny

Najczęstsze przyczyny świądu odbytu to:

• choroby okolicy odbytowo-odbytniczej , jak choroba 

hemoroidalna, szczelina odbytu, ropień i przetoka okołodbytnicza, 

wypadanie odbytu

• zakażenie bakteryjne, np. krętkami bladymi, pałeczkami gruźlicy, 

bakteriami z grupy Corynebacterium, Pseudomonas aeruginosa, 

gronkowcami, a także zakażenia układu moczowego. Nadmierne 

wydzielanie z pochwy nasila świąd odbytu

• Zakażenia grzybicze, najczęściej zakażenia grzybami Candida

albicans, często będące saprofitami na skórze

• zakażenia wirusami opryszczki (herpes).  Świąd odbytu 

towarzyszy często kłykcinom kończystym

• zakażenia pasożytami, jak np.. owsikami, świerzbem lub 

wszawicą łonową

Świąd odbytu - przyczyny

• wrodzona nadwrażliwość skóry, np. na jakiś określony rodzaj 

papieru toaletowego

• pierwotne choroby skóry, jak łuszczyca, liszaj, wyprysk, 

leukoplakia

• czynniki chorobowe i choroby układowe: biegunka, nieszczelność

odbytu i stałe sączenie z odbytu – tzw. mokry odbyt po różnych 

operacjach proktologicznych, cukrzyca, żółtaczka, niewydolność

nerek, niedobór żelaza, nadczynność tarczycy

• stosunki płciowe analne i zakażenia przenoszone droga płciową
• zła i niewłaściwa higiena krocza
• otyłość i głęboki rowek międzypośladkowy, nadmierne owłosienie 

sprzyjające powstawaniu świądu odbytu

Najczęściej występuje tzw. samoistny świąd odbytu, kiedy nie można 

ustalić przyczyny dolegliwości i objawów. 

Czynniki sprzyjające 

świądowi odbytu

• Czynniki dietetyczne: czekolada, Coca-cola, ser 

żółty, truskawki, owoce cytrusowe, alkohol, kawa 
(tzw. 6 C), ostre potrawy, piwo, duże ilości mleka

• Niedobór witamin A i D
• Czynniki psychologiczne
• Stosunek  częstości występowania świądu u kobiet 

do mężczyzn, jak 1:4

Świąd odbytu 

– badanie kliniczne

1. Wywiad co do trybu życia, podróży, diety, 

nałogów, przebytych chorób, zażywania leków, 
operacji, szczególnie proktologicznych, życia 
seksualnego

2. Badanie przedmiotowe całego ciała, ze 

szczególnym zwróceniem uwagi na zmiany 
skórne na łokciach, kolanach, rękach i zgięciach

3. Pełne badanie proktologiczne łącznie z 

proktoskopią i sigmoidoskopią

Świąd odbytu - leczenie

1.

Eliminacja z diety czynników nasilających  świąd (czekolady, 

owoców cytrusowych itd..) 

2.

Rozpoznanie i leczenie chorób okolicy odbytniczo-odbytowej  i 

ogólnoustrojowych, jak np. cukrzyca, alergie

3.

Zaprzestanie stosowania leków miejscowo działających, np.. 

maści ze steroidami lub antybiotykami. Należy zaprzestać

zażywania antybiotyków o szerokim spektrum działania, 

mogących powodować świąd odbytu w wyniku zaburzeń flory 

bakteryjnej jelita

4.

Leczenie zakażeń bakteryjnych, grzybiczych i wirusowych 

celowanymi chemioterapeutykami

5.

W samoistnym świądzie odbytu zasadniczym postępowaniem 

jest utrzymanie higieny i stosowanie leków 

przeciwbiegunkowych (if wet keep dry, if dry keep wet)

2

Świąd odbytu - leczenie

W przypadkach uporczywego świądu zaleca się:
1.

Śródskórne wstrzyknięcie roztworu błękitu metylenowego 
(10ml 1% błękitu, 7,5ml 0,25% merkainy z adrenaliną 1:200 
000 i 5ml 0,9% NaCl podawać śródskórnie przez igłę do wkłuć
dordzeniowych) 

2.

Krioterapia lub chirurgiczne wycięcie zmienionej skóry wokół
odbytu i pokrycia ubytku przeszczepem skóry pośredniej 
grubości

3.

Operacja sposobem Balla (elipsowate cięcia skóry 3-4cm 
długości na zewnątrz odbytu, z zachowaniem mostków 
skórnych powyżej i poniżej odbytu. Skórę odpreparowuje się
od leżących poniżej mięśni zwieraczy. Następnie wykonuje się
drenaż, a brzegi ran zszywa się sytuacyjnie

Operacja sposobem Balla

Zasady polecane 

chorym ze świądem odbytu (1)

1.

Utrzymywanie okolicy odbytu w czystości, myjąc bardzo 
dokładnie po każdym stolcu rano i wieczorem

2.

Unikanie pocierania okolicy odbytu kawałkami mydła lub 
szorstkiej flaneli. Należy dokładnie spłukać resztki mydła ze 
skóry. Woda, kawałek bawełnianej  ściereczki i opuszki 
palców to wszystko, co jest potrzebne do toalety. Najlepiej 
nie używać mydła.

3.

Z daleka od domu i wygodnej toalety należy używać po 
oddaniu stolca miękkich, delikatnych, higienicznych 
chusteczek zamiast twardego papieru toaletowego.

4.

Utrzymywanie okolicy odbytu w suchości. Najlepiej osuszyć
skórę wchłaniającym ręcznikiem, miękkim papierem lub 
suszarką.

Zasady polecane 

chorym ze świądem odbytu (2)

5.

Unikanie stosowania pachnących pudrów z talkiem. 

Najprostsze zasypki typu Zea SORB są najlepsze.

6.

Unikanie nadmiernej wilgotności w okolicy odbytu. Nie 

należy zostawiać na skórze mokrych opatrunków. Trzeba 

nosić bawełnianą bieliznę – w kroczu powinien być

swobodny przepływ powietrza.

7.

Eliminacja z diety: kawy, cytrusów, alkoholu, czekolady, 

sera żółtego, Coca-cola’i (zasada 6 C: coffee, citrus, 

C

2

H

5

OH, chocolate, cheese, Coca-cola).

8.

Po osuszeniu okolicy odbytu na odbyt trzeba nałożyć

kawałek bawełnianej tkaniny, która oddziela skórę od 

majtek.

Zasady polecane 

chorym ze świądem odbytu (3)

9.

Niestosowanie maści i kremów poza tymi, które zaleci lekarz 

specjalista. Zalecany jest krem o następującym składzie: 

Hydrocortisoni hydrochlorici 1,2; Nystatini 1,2 mln j.; Zinci 

oxidati 30,0; Vaselini flavi 30,0; Eucerini 120,0, Mf. crem.

10. Dbałość o regularne i miękkie stolce. Nie należy spędzać zbyt 

dużo czasu w toalecie. Stolec powinien być oddawany bez 

wysiłku. W tym celu należy stosować Konsyl, Metamucyl, 

Citrucil, dietę wysokowłóknikową z dużą ilością warzyw i 

owoców

11. Poprawa miejscowa nie zwalnia pacjenta od przestrzegania 

zasad codziennej higieny krocza i unikania uszkodzenia 

mechanicznego skóry okolicy okołoodbytowej przez byt silne 

pocieranie lub drażnienie.