plik

S t r o n a

| 1

Na niemożliwe zadania był tylko jeden sposób – należało podzielić je
na szereg po prostu trudnych zadań, potem każde z nich na ciężkie
zadania i każde z nich z kolei na uciążliwe zadania, a potem…

Terry Pratchett, Księga nomów. Nomów księga wyjścia.

Drodzy licencjaci i magistranci!

Poniższe porady mają mnie uchronić przed odpisywaniem na setki maili o
tej samej treści oraz wprowadzaniem setek podobnych poprawek w
Waszych pracach.

Nie jest to bynajmniej oficjalny poradnik pisania prac dyplomowych.

Komentarz [R1]: Przy cytatach
służących za motto nie trzeba umieszczad
pełnych odnośników bibliograficznych.
Motto umieszczamy nad tytułem I
rozdziału, przy prawym marginesie,
mniejszą czcionką, może byd kursywą.

S t r o n a

| 2

Uwagi podstawowe



Niewielu ludzi posiada dar łatwego pisania. Błyskotliwe dzieła to w 98% ciężka

praca  i  w  2%  -  talent.  Pewien  świetny  promotor  mawia,  że  do  napisania  pracy
potrzebny jest jeden pierwiastek: ołów w tej części ciała, która służy do siedzenia
przed  ekranem  komputera.  Narzuć  sobie  twardą  dyscyplinę  pisania  chociażby
pół  strony  dziennie.  Nie  licz  na  oświecenie  w ciągu  tego  jednego  jedynego  dnia,
kiedy nie musisz iść do pracy lub na zajęcia.



Ochota do pisania pracy dyplomowej zdarza się nader rzadko. Czynności
rozpraszających zawsze jest nadmiar. Na przykład zrywanie się od komputera co
kwadrans, żeby zrobić herbatę (sobie lub dowolnemu domownikowi, np. kotu,
jeśli zajdzie taka potrzeba).



Mętlik  w  głowie  i  panika  na  widok  pustego  ekranu  to  rzecz  naturalna  i
spodziewana.  Mija  po  pewnym  czasie,  zwłaszcza  wtedy,  gdy  dokument  zaczyna
się  zapełniać.  Na  początku  pisz  cokolwiek  –  zrób  sobie  burzę  mózgu.  Początek
jest najgorszy, potem – lepiej lub gorzej – jakoś zwykle idzie.



Nie łudź się, że uda Ci się napisać pracę w miesiąc, choć takie dziwa znane są w
historii. Na napisanie średniej jakości pracy potrzeba co najmniej kilku miesięcy.



Plagiat  to  nie  tylko  dowód  braku  przyzwoitości,  ale  również  kreatywności  i
zdrowego  rozsądku.  Pamiętaj,  że  zdecydowana  większość  szkół  stosuje  systemy
antyplagiatowe  –  dlatego  Dziekanat  nakazuje  dołączenie  do  pracy  płyty  z
elektroniczną wersją pracy.



Rada  banalna:  zawsze  zapisuj  kopie  dokumentów  i  archiwów,  na  których
pracujesz.  Klarownie  opisuj  poszczególne  wersje  rozdziałów,  np.  Rozdział  I  A,
Rozdział  I  B,  itd.  lub  zapisuj  je  wraz  z  datami  modyfikacji.  Rozdziały,  które
zaczynają nabierać kształtu, oraz te skończone, warto wysyłać sobie na skrzynkę
mailową. Uchroni Cię to przed dramatem utraty krwawicy (możliwe przyczyny:
wirus  komputerowy,  dziecko  siostry,  które  postanowi  wylać  soczek  na  Twój
laptop itp.).



Pisanie pracy dyplomowej oznacza krew, pot i łzy na klawiaturze komputera
(parafrazując Churchilla).

S t r o n a

| 3

1. Temat pracy

Najważniejsza  zasada:  pisz  tylko  na  temat,  który  Cię  chociaż  trochę  interesuje!  W  innym
razie, i Ciebie, i promotora, czeka udręka. Po drugie, pisz na temat, który znasz skądinąd, do
którego łatwo  znajdziesz materiały i  rozmówców. Po trzecie, staraj się wybrać temat,  który
będziesz mógł/mogła praktycznie wykorzystać w pracy zawodowej.

Temat  musi  być  jak  najwęższy,  czyli  możliwie  jak  najbardziej  precyzyjnie  zakreślony.
Nikogo  nie  interesują  ogólnikowe  rozważania  o  Unii  Europejskiej  lub  polskiej  polityce
społecznej. Znajdź ciekawy aspekt, ujęcie tematu lub przypadek, który możesz opisać.

Nie

pisz

dzieła

swojego

życia,

które

zrewolucjonizuje

socjologię/stosunki

międzynarodowe/itp.  Praca  dyplomowa  ma  dowieść  Twoich  umiejętności  wyszukiwania
źródeł  i  korzystania  z  nich,  analizy  i  ujęcia  w  całość  kilku  nie  całkiem  banalnych  myśli,
przeprowadzenia niewielkiego badania jakościowego lub ilościowego. Tylko tyle – i aż tyle.
Podejdź do tego pragmatycznie.

Pisanie pracy dyplomowej występuje w pakiecie z czytaniem literatury przedmiotu. Pokochaj
bibliotekę i fachowe strony internetowe.

S t r o n a

| 4

2. Plan pracy

1. Najważniejszym etapem pracy nad pracą jest ułożenie planu. Dobrze skonstruowany plan
to trzy czwarte sukcesu! Nie wahaj się poświęcić na to większej części czasu
przeznaczonego na pisanie pracy.



Pamiętaj,  że  najpierw  konstruujesz  plan  roboczy,  następnie  w  trakcie  czytania
literatury  przedmiotu  przekształcasz  i  nadajesz  mu  realny  wymiar,  a  na  koniec,  w
trakcie  pisania,  wycinasz  to,  co  niepotrzebne,  dodajesz  to,  co  niezbędne,  i
przestawiasz kolejność tak, by była logiczna.



Praca  powinna  składać  się  ze  strony  tytułowej,  spisu  treści,  wstępu,  nieparzystej
liczby  rozdziałów  (3,  5,  rzadziej  7),  zakończenia,  bibliografii  oraz  (opcjonalnie)
załączników,  słownika  użytych  terminów  i  skrótów,  wykazu  ilustracji  i  tabel,
indeksów (osobowego, geograficznego lub rzeczowego, w tej kolejności).



Uwaga: wstęp i zakończenie piszemy na samym końcu, po ukończeniu rozdziałów

merytorycznych.  We  wstępie  wskazujemy  cel  pracy,  tłumaczymy,  dlaczego
wybraliśmy taki, a nie inny temat, dowodzimy, że jest on interesujący, stawiamy tezę
lub  hipotezę,  zdradzamy,  jakimi  metodami  lub  środkami  dotarliśmy  do  celu
(przeprowadziliśmy badania,  zrobiliśmy wtórną  analizę danych lub  źródeł itp.), a na
końcu opisujemy strukturę pracy (W rozdziale 1 dowodzę… W rozdziale 2 opisuję…).
Zakończenie służy podsumowaniu. Na wstęp i zakończenie przypada łącznie średnio
ok. 6-7 stron. Rozdział pracy magisterskiej powinien liczyć od 15 do 30 stron; rozdział
pracy licencjackiej powinien być odpowiednio krótszy.



Dobrze, jeśli każdy rozdział rozpoczyna się od krótkiego (kilkuzdaniowego)
wprowadzenia, a kończy podsumowaniem lub wnioskami.

2.  Praca  licencjacka  lub  magisterska  musi  zawierać  tezę  (czyli  stwierdzenie,  które  chcemy
udowodnić),  hipotezę  (pytanie,  na  które  chcemy  odpowiedzieć)  lub  dobrze  określony
problem  badawczy.  Praca  nie  może  być  czysto  opisowa!  Tezę  lub  hipotezę  następnie
uszczegółowiamy,  stawiając  pytania  badawcze  (5-10).  Możemy  spróbować  udzielić
wstępnych odpowiedzi na pytania badawcze, podając odpowiadające im hipotezy robocze.

Teza lub hipoteza

pytanie badawcze 1 ------------------------------> hipoteza robocza 1

pytanie badawcze 2 ------------------------------> hipoteza robocza 2

pytanie badawcze 3 ------------------------------> hipoteza robocza 3

pytanie badawcze 4 ------------------------------> hipoteza robocza 4

3.  Pracę  nad  pracą  zaczynamy  od  posiedzenia  w  bibliotece.  Jego  rezultatem  powinna  być
wstępna  bibliografia  przedmiotu,  obejmująca  książki,  artykuły  i  strony  internetowe.
Bibliografia powinna być pełna, tzn. zawierać opis bibliograficzny.

Komentarz [R2]: Możesz również
umieścid dedykację po stronie tytułowej:
na osobnej stronie, kursywą, bliżej prawej
dolnej krawędzi strony.

S t r o n a

| 5

4. Praca licencjacka i magisterska powinny odwoływać się do konkretnej ramy pojęciowej lub
teoretycznej.

5. Warto sprawdzić, jak wygląda formularz oceny pracy dyplomowej dla promotora lub
recenzenta.

Standardowy formularz zawiera następujące pytania:



Czy treść pracy odpowiada tematowi określonemu w tytule?



Ocena układu pracy, struktury, podziału treści, kolejności kolejnych rozdziałów,
kompletności tez itp.



Merytoryczna ocena



Czy i w jakim zakresie praca stanowi nowe ujęcie problemu?



Charakterystyka doboru i wykorzystania źródeł



Ocena formalnej strony pracy (poprawność języka, opanowanie techniki pisania pracy,

spis rzeczy, odsyłacze)



Sposób wykorzystania pracy (publikacja, udostępnienie instytucjom, materiał
źródłowy)

wstępny

pomysł/temat/badanie

wstępna bibliografia

przedmiotu

plan pracy

wybór ramy

teoretycznej lub

pojęciowej

przeprowadzenie

badao

terenowych/analizy

treści itp.

pisanie pracy

(pod czujnym okiem

promotora)

formatowanie pracy

obrona pracy

S t r o n a

| 6

3. Format pracy

Praca  powinna  mieć  przejrzysty  układ  i  wyglądać  estetycznie.  Istnieje  wiele  sposobów
formatowania  pracy:  poszczególne  uczelnie  lub  promotorzy  mają  swoje  upodobania  w  tym
względzie.  Warto  to  sprawdzić  i  dostosować  się  do  narzucanego  formatu.  Poniżej  jedna  z
propozycji.

3.1. Definiowanie stylów

Warto zdefiniować style dla: tytułów rozdziałów, tytułów podrozdziałów i
poszczególnych sekcji.

W Office 2007 „Style” znajdują się we wstążce u góry dokumentu. Klikając na poszczególne
style można je zmodyfikować.



Styl normalny powinien być zdefiniowany jako: Times New Roman, 12, wyjustowany
(czyli wyrównany do prawej i lewej), wcięcie pierwszego wiersza, odstęp 1.5.



Styl Nagłówka 1 stosujemy do tytułów rozdziałów. Można go zdefiniować jako Times
New Roman, 16, pogrubiony, wyśrodkowany, może być kapitalikami, odstęp
pojedynczym, odstęp po 24 pkt.



Styl Nagłówka 2 stosujemy do podrozdziałów: TNR, 14, pogrubiony, wyjustowany,
odstęp pojedynczy.



Styl Nagłówka 3 do kolejnych sekcji: TNR, 12, pogrubiony, wyjustowany, odstęp
pojedynczy.



Styl Nagłówka 4 w razie potrzeby do kolejnych sekcji: TNR, 12, kursywa,
wyjustowany, odstęp pojedynczy.



Styl przypisów: TNR, 10, wyjustowany, odstęp pojedynczy.

Przydaje  się  to  do  automatycznego  wstawiania  spisu  treści,  gdy  praca  jest  już  skończona
[Pasek  ->  Odwołania  ->  Wstaw  spis  treści),  oraz  jego  automatycznego  aktualizowania,  gdy
wprowadzimy jakieś zmiany.

A zatem, na przykład:

Komentarz [R3]: Ja też wolę czcionkę
Calibri, ale zwyczaj jest inny.

Komentarz [R4]: Po tytułach
rozdziałów i podrozdziałów nie stawiamy
kropek.

S t r o n a

| 7

Rozdział 1

TYTUŁ ROZDZIAŁU 1

1.1. Podrozdział

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

podrozdziału  Tekst podrozdziału  Tekst podrozdziału  Tekst podrozdziału  Tekst podrozdziału
Tekst  podrozdziału  Tekst  podrozdziału  Tekst  podrozdziału  Tekst  podrozdziału  Tekst
podrozdziału.

1.1.1. Sekcja podrozdziału

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

1.1.1.1. Podsekcja

Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst podrozdziału Tekst

Ważne jest przede wszystkim to, by praca była czytelna, uporządkowana i estetyczna.

3.2. Styl pisarski



Trzeba pisać jasno i z poczuciem celu. Lanie wody jest wykluczone – lepsza jest praca
krótsza, a sensowna, niż długa i bzdurna. Zazwyczaj praca licencjacka powinna liczyć
ok. 40-50 stron (czyli 1.5 – 2 arkusze wydawnicze), a praca magisterska od 80 do 100
stron, ale nikt nie odrzuci pracy krótszej, jeśli jest dobra.



Jeśli  masz  problemy  z  konstruowaniem  zdań  złożonych,  pisz  prostymi.  Prace
dyplomowe  nie  są  wystawiane  w  konkursie  literackim,  mają  być  po  prostu
komunikatywne.



Pisz w formie bezosobowej („Można założyć, że…”) lub w formie osobowej w liczbie
mnogiej („Możemy założyć, że…”).



W pracy należy konsekwentnie zachować czas przeszły (a nie teraźniejszy).

Komentarz [R5]: Po tytule rozdziału nie
stawiamy kropki.

Komentarz [R6]: Czasami pierwsza
linijka pierwszego akapitu w
podrozdziałach bez wcięcia.

S t r o n a

| 8



Stosuj akapity. Każda nowa myśl to nowy akapit, nie jest jednak tak – co robią

niektórzy studenci – że każde zdanie należy zaczynać od nowego akapitu. Średnio na
stronę przypadają trzy-cztery akapity, ale nie jest to żaden standard. Chodzi po prostu
o to, by tekst był przejrzysty i przyjazny dla czytelnika.



Listy punktowane można sporządzać na kilka sposobów:

Istnieje kilka rodzajów kotów.



Są koty znośne i koty nieznośne.



Są koty rude, czarne, białe i brązowe.



Są koty udomowione i dzikie.

Istnieje kilka rodzajów kotów:



znośne i nieznośne,



rude, czarne, białe i brązowe,



udomowione i dzikie.

Ważne, by w całej pracy stosować jednolity system punktorów.



Cytaty i sformułowania obcojęzyczne oznaczamy kursywą, np. „Time is money, jak
mawiają Anglicy”.



Pamiętaj o numeracji stron: strona tytułowa bez numeru; numery w stopce,
wyrównane do zewnątrz.



Promotor nie jest od sprawdzania błędów ortograficznych, gramatycznych i
stylistycznych, a zwłaszcza od wstawiania przecinków!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Naucz się (wreszcie) korzystać z Worda lub innego edytora tekstów.

Zanim  przystąpisz  do  pisania,  przypomnij  sobie  najprostsze  zasady  pisowni,
zwłaszcza  interpunkcji.  Uwierz  mi,  umiejętność  stawiania  przecinków  we
właściwych miejscach przyda Ci się w życiu.

Skróty w środku cytatów zaznaczamy […]

Przecinki,  kropki,  wykrzykniki,  znaki  zapytania,  średnik,  dwukropki:  spację
stawia się po tych znakach, a nie przed nimi; treść w nawiasach piszemy bez
spacji  (ponieważ  tak  zwykło  się  to  robić).  Przypisy  przed  kropką,  a  po
wykrzykniku, pytajniku i cudzysłowie.

Przypomnij sobie zasady skracania wyrazów:

 „Dr Janiszewski to miły człowiek. Nie cierpię dra Janiszewskiego.

Praca pod nadzorem prof. Złotka”.

 Skrótem od „strony” jest s., a nie str.
 8 tys. zł, a nie 8 tyś. zł

o Korzystaj z opcji „Sprawdzanie pisowni”! (Pamiętaj jednak o zapisaniu kopii

dokumentu, bo komputery o mniejszych osiągach często zwieszają się przy tej
czynności).

Komentarz [R7]: Pełne zdania:
rozpoczynające się dużą literą, kooczące się
kropką.

Komentarz [R8]: Małą literą, na koocu
przecinek lub średnik.

Komentarz [R9]: Wyliczenie zamykamy
kropką.

S t r o n a

| 9

Korzystaj z internetowej Poradni Językowej PWN [http://poradnia.pwn.pl],
Poradni

Językowej

Uniwersytetu

Jagiellońskiego

[http://poradnia.polonistyka.uj.edu.pl],

Poradni

Językowej

[http://www.poradniajezykowa.uw.edu.pl]. Wiele interesujących wskazówek
można znaleźć na stronie

http://obcyjezykpolski.interia.pl



Ukończywszy pracę, daj ją do sprawdzenia co najmniej dwóm osobom: mamie, tacie,
kuzynce, znajomemu poloniście.

3.3. Rysunki, wykresy, tabele

Oto kilka sposobów wstawiania tabeli, rysunków i wykresów:

Wykres 1. Przemoc w stosunku do muzułmanów po zamachach

z 7 lipca 2005 roku

Źródło: Attitudes to Living in Britain – A Survey of Muslim Opinion, Badania GfK NOP dla Channel 4

Dispatches, s. 31.

Tabela

Poziom bezrobocia w poszczególnych grupach wyznaniowych

w Wielkiej Brytanii

Grupy wyznaniowe

Odsetek osób

bezrobotnych

Cała populacja

Chrześcijanie

4,3

Muzułmanie

14,6

Sikhowie

6,9

Brak religii

6,1

Źródło: National Statistics Online (dane ze spisu powszechnego z 2001 r.), dostępne na stronie:

http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=979&Pos=&ColRank=2&Rank=1000

[20.01.2008].

77%

18%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

Brak takich
doświadczeń

Wyzwiska

Atak fizyczny

Zatrzymanie&prze
szukanie

Prześladowanie
ze strony policji

Komentarz [R10]: Numeracja tabeli
itd. cyframi arabskimi.

Komentarz [R11]: Tabela powinna w
całości znajdowad się na jednej stronie.

Komentarz [R12]: Tekst w tabeli może
byd mniejszy o 1-2 pkt (czyli 10 lub 11).

S t r o n a

| 10

Uwaga: formatowanie tabeli może być bardziej wyrafinowane, niż w powyższym
przykładzie, ale musi być czytelne i raczej mało kolorowe.

Można również tak:

Rysunek 25.1. Schemat interwencji humanitarnej – motywy i skutki

Źródło: na podst. Schematu w książce B.D Jonesa (1995, s. 239).

Czyli rysunek wyśrodkowany, podpis pod spodem (TNR, 12), źródło (TNR 10), do lewej.

Jeszcze jedno:



wykres przedstawia zmiany jakiegoś zjawiska;



diagram przedstawia zależności między określonymi wielkościami;



schemat to ogólny zarys, szkic jakiejś struktury.

Ergo: wszystko jedno jak, byle czytelnie, estetycznie, konsekwentnie w całej pracy
i z podaniem źródła.

3.4. Przypisy

3.4.1. Tradycyjny system sporządzania przypisów

Przypisy dolne wstawiamy skrótem klawiaturowym Alt + J; przed kropką kończącą
zdanie, a po cudzysłowie, wykrzykniku i pytajniku.

Komentarz [R13]: Bez kropki

Komentarz [R14]: Wyliczenia
cząstkowe kooczymy średnikiem; ostatnie
kropką.
Jeśli każdy człon wyliczenia stanowi
oddzielne zdanie, wtedy zaczynamy dużą
literą i możemy każde zakooczyd kropką.

S t r o n a

| 11

Istnieją trzy rodzaje przypisów:



rzeczowe

zawierają dodatkowe informacje, uzupełniające lub wyjaśniające wywód
w tekście głównym



słownikowe

objaśniające wyraz lub zwrot

wyraz jest pisany taką literą (dużą lub małą), jaką jest napisany w tekście

przypisy słownikowe wyjątkowo nie kończą się kropką!

o np. abnegat: człowiek niedbający o siebie, o swój wygląd



bibliograficzne

o taki przypis zawiera możliwie pełny opis bibliograficzny.

3.4.1.1. Przypisy bibliograficzne

Kathy Charmaz, Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, tłum.
Paweł Tomanek, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2006, s. 23.

Cytujemy tę samą książkę w następnym przypisie:

Ibidem, s. 25.

Jeśli strona jest ta sama:

Ibidem.

lub

Tamże.

Cytujemy tę samą książkę w dalszych przypisach:

K. Charmaz, Teoria ugruntowana…, s. 34.

I w dalszych:

K. Charmaz, op.cit., s. 35.

Lub

K. Charmaz, dz.cyt., s. 35.

Jeśli cytujemy kilka książek tego samego autora:

David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper,
Joanna Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 16.

David Silverman, Prowadzenie danych jakościowych, tłum. Joanna Ostrowska, Wydawnictwo
Naukowe

PWN,

Warszawa

2005,

164.

Komentarz [R15]: Tytuł książki
kursywą.

Komentarz [R16]: Przecinek w tym
miejscu bywa, acz niekoniecznie.

Komentarz [R17]: Po przypisie
obowiązkowo kropka.

Komentarz [R18]: Nazwisko tłumacza
niekiedy bywa pomijane.

S t r o n a

| 12

W kolejnych przypisach – żeby było wiadomo, o którą książkę chodzi - używamy skrótu
tytułu:

D. Silverman, Interpretacja…, s. 34.

D. Silverman, Prowadzenie…, s. 422.

Ibidem, s. 13.

Artykuły w książce zbiorowej:

Anna Roberts, „Wykorzenienie muzułmanów w Europie”, w: Karolina Dembecka (red.),
Historia muzułmanów na świecie, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005, s. 24-56.

Keith Richardson, „Going Apart”, [w:] John Kingsbury, World in XXI Century, Princeton
University Press, Princeton 2004, s. 345-356.

Artykuły z czasopism cytujemy następująco:

Scott Sagan, „Three Theories in Search of a Bomb”, International Security 19, nr 4, s. 164-
184.

S. Sagan, “Three Theories…”, s. 183.

Ibidem.

Wojciech Jagielski, “Domy z kamienia”, Gazeta Wyborcza, 21.03.2010, s. 29 lub

www.gazetawyborcza.com/4n65/fjf6/5.htm

[3.01.2011].

Niekiedy stosuje się odwrotne formatowanie tytułów:

Scott Sagan, Three Theories in Search of a Bomb, “International Security” 19,
nr 4, s. 164-184.

Artykuł ze strony internetowej:

Keith Roth, „War in Iraq: Not a Humanitarian Intervention”, Human Rights Watch World
Report,

www.hrw.org/wr2k4/3.htm

[21.03.2010].

Raport ze strony internetowej:

World Hunger Report, UN Development Program,

www.undp.org/23jf./4.html

, [3.02.2000].

Zbiory tekstów:

Traktaty międzynarodowe: zbiór tekstów, oprac. Joanna Strycharska, Wydawnictwa
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.

Inne:

Maria Cok, Interakcje osobowe i bezosobowe, niepublikowana praca magisterska, promotor:
prof. Andrzej Szymborski, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.

Komentarz [R19]: Czasami stosuje się
kursywę zamiast cudzysłowu.

Komentarz [R20]: Niekiedy stosuje się
[w:]

Komentarz [R21]: Jeśli redaktorów jest
wielu (powyżej sześciu):
możemy wymienid wszystkich
lub wymienid imię i nazwisko pierwszego
redaktora, a resztę ukryd pod
sformułowaniem    et al.

Czyli: Mirosława Górnicka et al. (red.)

Komentarz [R22]: Tom

Komentarz [R23]: Numer

Komentarz [R24]: Nazwa artykułu

Komentarz [R25]: Nazwa strony lub
raportu

Komentarz [R26]: Adres strony

Komentarz [R27]: Adres strony można
poprzedzid słowem źródło:

Komentarz [R28]: Data wejścia na
stronę.

Komentarz [R29]: Brak autora,
występuje jedynie redaktor lub osoba
opracowująca.

S t r o n a

| 13

Informacje uzyskane w trakcie wywiadu z respondentem X, przeprowadzonym 21 marca
2010.

Korespondencja prywatna autora z prof. Antonim Skrzętnym z dnia 9.04.2010.

Uwagi dodatkowe:

W jednym przypisie możemy odwoływać się do kilku książek.

W przypisach możemy stosować sformułowania:

Zob. - zobacz Por. – porównaj

Zob.  stosujemy  wówczas,  gdy  w  tekście  głównym  omawiamy  daną  książkę  lub  artykuł
własnymi słowami. Jeśli chcemy odesłać czytelnika do pozycji, która bardziej wyczerpująco
omawia  daną  kwestię,  w  przypisie  możemy  umieścić:  zob.  szerzej;  odsyłając  do  innego
dzieła: zob. również  lub por.

Jeśli w tekście przytaczamy cytat z konkretnego dzieła, przypisu nie poprzedzamy żadnym
wprowadzeniem.

Jeśli cytujemy źródła z drugiej ręki, przypis należy opatrzyć: cyt. za:

3.4.2. System harwardzki

Ja  za  nim  nie  przepadam  –  uważam,  że  rozprasza  uwagę  podczas  czytania.  Uniemożliwia
wprowadzanie  dodatkowych informacji  w postaci  przypisów rzeczowych.  Poza  tym  trudniej
cytuje  się  w  nim  źródła  internetowe.  Zasadniczo  system  ten  stosują  adepci  nauk
przyrodniczych i ścisłych. Są jednak na świecie jego zdecydowani apologeci, również wśród
autorów prac z zakresu nauk społecznych.

Odnośnik zostaje umieszczony w tekście:

Dla  przykładu,  początkowe  relacje  gapiów  z  Dallas,  którzy  byli  tam  w  czasie  zabójstwa
prezydenta  Kennedy‟ego  w  1963  r.,  mówiły  nie  o  strzałach,  ale  o  odgłosie  strzelającego
wydechu samochodowego (Sacks, 1984, s. 519).

Jak stwierdzili Strauss i Corbin (1994, s. 278): „Teoria składa się z wiarygodnych relacji
wytworzonych między pojęciami a zestawami pojęć”

Bibliografia wygląda wtedy następująco:

Sacks  Harvey  (1984),  „On  doing  „being  ordinary‟”,  w:  Paul  Atkinson,  John  Heritage  (red.),
Structures  of  Sociological  Action:  Studies  in  Conversation  Analysis,  Cambridge:  Cambridge
University Press.

Cytaty z: David Silverman, Interpretacja danych jakościowych, tłum. Małgorzata Głowacka-Grajper, Joanna

Ostrowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 30 i 31.

Komentarz [R30]: Czasami bez
przecinka.
Przypis może wyglądad również tak:
(Sacks 1984: 519)

Komentarz [R31]: Imię bywa skracane
do inicjału.

Komentarz [R32]: Tytuły artykułów
bywają pisane kursywą, zamiast w
cudzysłowie.

Komentarz [R33]: Miejsce wydania

Komentarz [R34]: Wydawnictwo

Komentarz [R35]: Kropka!!!

S t r o n a

| 14

Silverman David (1997a), Qualitative Research: Theory, Method and Practice, London:
Sage.

Silverman David (1997b), Discourses of Counselling: HIV Counselling as Sociologal
Interaction, London: Sage.

Strauss  Anselm,  Corbin  Juliet  (1994),  “Grounded  theory  methodology:  an  overview”,  w:
Norman Denzin, Yvonna Lincoln  (red.), Handbook of Qualitative Research, Thousand Oaks,
CA: Sage.

3.5. Bibliografia

Bibliografia  pracy  licencjackiej  musi  zawierać  kilkanaście  pozycji  książkowych  (książki
naukowe,  a  nie  beletrystyka),  a  pracy  magisterskiej  –  kilkadziesiąt.  Dobrze  świadczy  o
autorze  zamieszczenie  kilku  (jeszcze  lepiej  kilkunastu)  pozycji  obcojęzycznych.  Warto
korzystać  z  Biblioteki  UW,  Biblioteki  WFiS,  Biblioteki  Polskiego  Instytutu  Spraw
Międzynarodowych,  Biblioteki  Narodowej  oraz  Biblioteki  Miasta  Warszawy.  Większość
bibliotek ma już katalog online.

Rozróżniamy dwa rodzaje bibliografii:



Bibliografia cytowań i odwołań zawiera tylko pozycje przywoływane w tekście.



Bibliografia załącznikowa zawiera przegląd piśmiennictwa odnoszącego się do
danego tematu.

Poza  tym  bibliografia  może  mieć  charakter  kompletny  (wszystkie  lub  niemal  wszystkie
pozycje  dotyczące  danego  tematu)  lub  selekcyjny  (wybór  pozycji).  Na  potrzeby  pracy
dyplomowej wystarczy sporządzenie bibliografii selekcyjnej.

Istnieje wiele dobrych baz internetowych: warto np. korzystać z bazy JSTOR (wiele uczelni
ma wykupiony dostęp do zagranicznych baz danych).

Wikipedia, portale Onet i jemu podobne, tudzież inne ogólnikowe strony internetowe nie
stanowią źródeł badawczych!!!!!!!!!!!!!! Umieszczenie Wikipedii w pracy naukowej to
obciach. Li i jedynie.

(Wikipedia i tym podobne mogą jednak służyć jako punkt wyjścia do poszukiwań, zwłaszcza,
że na dole strony zwykle umieszczona jest bibliografia).

Bibliografia powinna być sporządzona alfabetycznie. Można wyróżnić książki i artykuły od
źródeł internetowych i innych.

Przykład:

Komentarz [R36]: Zauważ, że w
bibliografii najpierw podajemy nazwisko,
potem imię.

Komentarz [R37]: Jeśli ten sam autor
wydał parę książek lub artykułów w tym
samym roku, układamy je alfabetycznie i
oznaczamy a, b, c itd.

S t r o n a

| 15

I. Informatory, encyklopedie i słowniki

Rocznik Strategiczny 1998/99, Warszawa: Fundacja Studiów Międzynarodowych 1999.

SIPRI Yearbook 1999: Armaments, Disarmaments and International Security, Oxford:

Oxford University Press 1999.

Statistical Yearbook for Asia and the Pacific 2001, New York: United Nations 2000.

II. Książki i artykuły w czasopismach i pracach zbiorowych

Afzal Rafique M., Pakistan: History and politics 1947-1971, Oxford: Oxford University Press

2001.

Ahmed Samina, Cortright David (red.), A study of Pakistan’s nuclear choices, Notre Dame:

The Joan B. Kroc Institute for International Peace Studies Studies 1996.

Arnett Eric (red.), Nuclear Weapons and Arms Control in South Asia After the Test Ban,

Oxford: Oxford University Press for the Stockholm International Peace Research
Institute 1998.

III. Strony i serwery internetowe

http://abcnews.go.com

(The ABC News).

http://cns.miis.edu

(Center for Nonproliferation Studies - The Monterey Institute for

International Studies).

Oczywiście, bibliografia wygląda inaczej, kiedy stosujemy harwardzki system
przypisów. Przykład powyżej.

Uwaga: w bibliografii nie wolno umieszczać książek, których nie miało się w ręku. Bywają
komisje, które lubią sprawdzać znajomość pozycji bibliograficznych w czasie egzaminu.

Robiąc notatki z książki lub artykułu zawsze spisujemy odnośniki bibliograficzne

: autora,

tytuł,  wydawnictwo,  miejsce  wydania,  rok  wydania,  dokładne  strony.  Jest  to  zajęcie
nieciekawe  i  monotonne,  ale  warto  narzucić  sobie  tę  dyscyplinę.  Zdarza  się  bowiem
nierzadko,  że  praca  jest  na  ukończeniu,  a  nagle  okazuje  się,  że  brak  źródła  przypisu  lub
cytatu.  Tymczasem  zdążyliśmy  zapomnieć,  z  której  książki  lub  artykułu  korzystaliśmy,  a
nawet jeśli pamiętamy, książka znikła z biblioteki na długie miesiące.

Z podobną skrupulatnością traktujemy źródła internetowe. Spisujemy autora, tytuł artykułu,
raportu lub postu, nazwę strony, adres strony oraz datę wejścia na stronę. Warto zachować w
oddzielnym archiwum kopie wszystkich artykułów internetowych, z których korzystaliśmy.
Strony internetowe nie stanowią źródła stałego – mogą znikać z pandemonium Internetu.

Pedantycznie oznaczamy cytaty: można je ująć w cudzysłów lub zaznaczyć kursywą. Można
też w pracy stosować obydwie formy, np. cytaty z książek i artykułów ująć w cudzysłów,

Komentarz [R38]: Opis bibliograficzny
prac zbiorowych rozpoczynamy od tytułu.

Komentarz [R39]: Kropkę stawiamy po
cudzysłowie.

S t r o n a

| 16

cytaty z wywiadów z respondentami – zaznaczyć kursywą. Ogólnie cytaty nie powinny
zajmować więcej niż 2/5 pracy, chyba że dotyczy ona analizy dyskursu.

Kontakty z promotorem

Dobra zasada jest taka, że to promotor jest dla studenta, a nie student dla promotora. Nie
należy jej jednak nadużywać.



Z  promotorem  należy  utrzymywać  częsty  kontakt  mailowy  i  zjawiać  się  na
seminariach,  zwłaszcza  w  pierwszej  fazie  pisania,  gdy  trzeba  wybrać  i  sprecyzować
temat oraz napisać plan pracy.



Seminaria licencjackie i magisterskie to świetna okazja, by przedyskutować założenia,

metodologię i plan pracy. Przy okazji nauczysz się dokonywać konstruktywnej krytyki
pomysłów kolegów oraz z wdzięcznością przyjmować krytykę z ich strony.



Promotor jest osobą, która pomaga Ci w pisaniu pracy dyplomowej. Nie jest jednakże
Twoim osobistym terapeutą.



Promotor nie ma obowiązku sprawdzania na następny dzień pracy przysłanej o
godzinie 23.59. Nie ma też obowiązku słuchania Twoich usprawiedliwień, jakkolwiek
byłyby innowacyjne.



Krytyczne uwagi promotora nie są emanacją jego złośliwej osobowości, lecz mają Cię
uchronić przed zmasakrowaniem przez recenzenta.



Promotor nie jest alfą i omegą.



Próby wręczania promotorowi jakichkolwiek prezentów lub korzyści osobistych – co
się  niekiedy  zdarza,  niestety,  dlatego  muszę  o  tym  napisać  –  są  absolutnie  nie  do
przyjęcia,  a  poza  tym  niezgodne  z  prawem.  Jedyną  dopuszczalną  formą  wyrażenia
wdzięczności promotorowi, jeśli już student nie może się opanować z jej przypływem,
są niewielkie i niekosztowne czekoladki lub podobnie niezobowiązujące kwiatki.

Warto zajrzeć



C. Wright Mills, Wyobraźnia socjologiczna, tłum. Marta Bucholc, redakcja naukowa i

przedmowa do wydania polskiego Janusz Mucha, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008, s. 301-342.



Umberto Eco, Jak napisać pracę dyplomową. Podręcznik dla humanistów, przekład i

aneks Grażyna Jurkowlaniec, wstęp do wydania polskiego Wojciech Tygielski,
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. Poradnik nieco już
archaiczny, ale nadal przydatny.



Uwe Flick, Projektowanie badania jakościowego, tłum. Paweł Tomanek,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.



Danuta Hombek, Metodyka pisania prac dyplomowych. Skrypt dla studentów, Wyższa

Szkoła Umiejętności w Kielcach, Kielce 2005. Skrupulatne omówienie kwestii
edytorskich.