plik

P r z e d m o w a

Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) i

Europejskich Demokratów (EPL-ED), najbardziej wpływowa grupa

w Parlamencie Europejskim, jest znaczącą siłą polityczną wierną

dziedzictwu i wizji ojców założycieli – Roberta Schumana, Konrada

Adenauera, Alcide’a De Gasperi. Celem jej działań jest Europa oparta

na wartościach, Europa zjednoczona, otwarta i różnorodna, Europa

o bardziej ludzkim wymiarze. Nasza koncepcja integracji europejskiej

opiera się na poszanowaniu praw podstawowych oraz rządów prawa,

na instytucjach demokratycznych i niezależnych oraz na przestrzeganiu

zasady pomocniczości.

Dla członków grupy EPL-ED, czynnie zaangażowanych w redagowanie Karty

praw podstawowych, karta stanowi niezbędny element unii politycznej,

ukazujący, że Europa budowana przez ostatnie pięćdziesiąt lat jest

wspólnotą opartą na podstawowych wartościach.

Karta praw podstawowych uświęca zatem zasady, których broni grupa

EPL-ED. Ten determinujący wpływ znajduje wyraz w wartościach, które

wyznaje nasza wspólnota polityczna – wszelkimi naszymi działaniami

kieruje zasada ochrony praw człowieka, a świadomość obywatelstwa

europejskiego przejawia się w trosce o wspólny interes.

Godna uwagi jest metoda, która posłużyła do opracowania karty. W

konwencie zasiedli posłowie do parlamentów narodowych, posłowie

do Parlamentu Europejskiego, przedstawiciele rządów krajowych oraz

właściwi komisarze europejscy. Pracami konwentu kierowała zasada

demokracji i przejrzystości. Ta wyjątkowa w historii integracji europejskiej

metoda umożliwiła szeroko zakrojoną i bogatą dyskusję, której

ukoronowaniem był wysokiej jakości tekst, przyjęty ogromną większością

głosów. Odniesiono ogromny sukces, który dobitnie świadczy o zasadności

i skuteczności metody wspólnotowej, sprzyjającej trosce o wspólne dobro

i globalnej wizji naszych interesów.

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej została uroczyście uchwalona

w grudniu 2000 r. w Nicei przez Parlament Europejski, Radę Unii

Europejskiej i Komisję Europejską. Tekst zamieszczono w części II

konstytucji europejskiej.

Nasz grupa będzie wciąż w sposób stanowczy angażować się w realizację

wielkiego projektu europejskiego w służbie obywatelom.

Joseph Daul,
Przewodniczący grupy EPL-ED

w Parlamencie Europejskim

W s t ę p

1. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej

- promuje godność osoby ludzkiej,

- w jasny sposób przedstawia prawa podstawowe obywateli Unii,

- wskazuje na intelektualne i prawne podwaliny Unii Europejskiej,

- podkreśla, że Unia Europejska jest wspólnotą wartości i prawa,

- jest najbardziej aktualną deklaracją praw podstawowych na świecie

i pierwszą w nowym tysiącleciu,

- jest gwarancją, że wszystkie instytucje unijne będą przestrzegały

tych praw podstawowych.

2.  Karta  Praw  Podstawowych  UE  została  uroczyście  proklamowana
w  grudniu  2000  r.  w  Nicei  przez  Parlament  Europejski,  Radę  Unii
Europejskiej  (tzn.  wszystkie  rządy  Państw  Członkowskich)  oraz  Komisję
Europejską.  Działa  ona  na  płaszczyźnie  politycznej,  gdyż  wszystkie
instytucje  UE  i  Państwa  Członkowskie  mają  do  dyspozycji  wyznacznik,
do  którego  mogą  się  odwoływać  przy  ogłaszaniu  i  stosowaniu  prawa
cywilnego  –  również  w  negocjacjach  z  państwami  kandydującymi  i
krajami  trzecimi.  Karta  działa  również  na  płaszczyźnie  prawnej.  Na
przykład  w  styczniu  2001  r.  niemiecki  Federalny  Trybunał  Konstytucyjny
w  Karlsruhe  uchylił  wyrok  najwyższej  instancji,  wydany  przez  Federalny
Sąd  Administracyjny,  powołując  się  na  prawa  podstawowe  obywateli  UE.
Na  tej  samej  podstawie  hiszpański  Trybunał  Konstytucyjny  unieważnił
część  obowiązującego  w  tym  kraju  ustawodawstwa  w  zakresie  ochrony
danych  osobowych.  Karta  Praw  Podstawowych  stanowi  ważny  punkt
odniesienia oraz wskazówkę interpretacyjną dla Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości w jego orzecznictwie.

3.  Projekt  Karty  Praw  Podstawowych  został  opracowany  przez
specjalnie w tym celu powołany konwent w sprawie praw podstawowych
UE,  co  stanowi  innowację  w  zakresie  historii  prawodawstwa  i  polityki
integracyjnej.  W  skład  konwentu,  któremu  przewodniczył  znany  ze  swej
umiejętności integrowania krajów i partii były prezydent Niemiec, prof. dr
Roman Herzog, weszło 30 członków z zainteresowanych 15 parlamentów
narodowych, 16 posłów do Parlamentu Europejskiego, 15 przedstawicieli
rządów  Państw  Członkowskich  oraz  przedstawiciel  Komisji  Europejskiej
–  zatem  trzy  czwarte  składu  stanowili  ludzie,  dla  których  otwartość  i
publiczna debata są codziennoscią. Razem z wymieniającymi się posłami
opracowali wersję roboczą Karty. Konwent od początku odbywał publiczne
posiedzenia, a całość dokumentacji była od początku powszechnie dostępna
w  Internecie.  Konwent  prowadził  jawne  przesłuchania  przedstawicieli
instytucji  społeczeństwa  obywatelskiego  i  samodzielnie  stworzył  ponad

K A R T A

PRAW PODSTAWOWYCH

U N I I E U R O P E J S K I E J

K ar ta Praw Podstawowych została podpisana
w Nicei dnia 7 grudnia 2000 r.

dodatkowymi protokołami oraz prawem precedensowym Trybunału Praw
Człowieka w Strasburgu, prawa precedensowego Trybunału Sprawiedliwości
Wspólnot  Europejskich,  Europejskiej  Karty  Społecznej  Rady  Europy  z
1961  r.(do  której  odniesienie  zawarte  jest  w  preambule  Traktatu  UE),
Wspólnotowej Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989
r.  (deklaracja  polityczna  głów  państw  UE,  do  której  odniesienie  zawarte
jest  w  preambule  Traktatu  UE  i  w  art.  136  Traktatu  WE),  Konwencji  o
Prawach Dziecka ONZ, konwencji Rady Europy, statutu Międzynarodowego
Trybunału Karnego, Konwencji Europolu, porozumienia wykonawczego do
Konwencji z Schengen itd.

7.  Czy  nie  można  było  po  prostu  skopiować  Europejskiej  Konwencji
Praw  Człowieka  Rady  Europy  z  1950  r.?  Przy  opracowywaniu  roboczej
wersji  tekstu  wskazówką  dla  konwentu  była  Europejska  Konwencja
Ochrony  Praw  Człowieka  i  Podstawowych  Wolności  (ECHR),  ale  z  kilku
przyczyn  niemożliwe  było  jej  przejęcie  lub  skopiowanie.  Po  pierwsze,
nie  takie  było  przesłanie  z  Kolonii,  a  oprócz  tego  zawartość  Europejskiej
Konwencji  Praw  Człowieka  stanowi  jedynie  około  jednej  trzeciej  tekstu
Europejskiej  Karty  Praw  Podstawowych.  Co  więcej,  ECHR,  konwencja  w
czcigodnym  wieku  50  lat,  jest  już  zbyt  przestarzała  w  świetle  zmian  w
prawodawstwie,  aby  można  ją  było  przejąć.  Do  takiego  wniosku  doszła
również Rada Europy, która po proklamowaniu Karty Praw Podstawowych
UE  podjęła  decyzję  o  znowelizowaniu  ECHR.  Konwent  nie  był  również
zainteresowany  formułowaniem  żadnych  nowych  praw,  gdyż  jego  zadaniem
było przeprowadzenie analizy prawa istniejącego. Wziął jednak pod uwagę
nowe  zagrożenia  związane  ze  starymi  prawami:  deklaracje  w  sprawie
handlu  ludźmi,  reprodukcyjnego  klonowania,  ochrony  danych  osobowych,
pomocy  prawnej,  dobrej  administracji,  prawa  do  azylu  oraz  dostępu  do
wymiaru  sprawiedliwości  są  tego  żywym  dowodem.  Ponadto  ECHR  nie
była  dobrym  przykładem  do  skopiowania  z  tej  dodatkowej  przyczyny,  że
jest ona sformułowana w sposób ogromnie utrudniający jej zrozumienie.

8.  Karta  Praw  Podstawowych  UE  ustanawia  środki  ochrony  obywateli
przed  władzą  państwa  oraz  podstawowe  prawa  socjalne,  nie  obiecując
jednakże  rzeczy  niemożliwych.  Tekst  więc  wyraźnie  stwierdza,  że  prawa
te  zapewniają  UE  tylko  takie  uprawnienia,  jakie  zostały  jej  przekazane
przez  Państwa  Członkowskie  w  poprawkach  do  traktatów,  oraz  że  należy
przestrzegać warunków i ograniczeń prawa wspólnotowego.

Z  punktu  widzenia  rodziny  EPL-ED  szczególnie  cieszy  to,  że  na  skutek
przedłużającej się dyskusji podczas konwentu preambuła wyjaśnia źródła
kulturowe,  z  których  czerpano  przy  sporządzaniu  tekstu;  mimo  pewnej
liczby  bardzo  odmiennych  tradycji  konstytucyjnych  w  poszczególnych
Państwach  Członkowskich  okazało  się,  że  możliwe  jest  zapewnienie,
na  tej  właśnie  konwencji,  odniesienia  do  duchowego  i  moralnego

1500 sformułowań proponowanego brzmienia tekstu Karty. Parlamenty
narodowe również organizowały przesłuchania i debaty parlamentarne
oraz wyrażały opinię w sprawie tekstu Karty.

4. Jaki cel przyświeca Karcie Praw Podstawowych? Został on określony
na  szczycie  Rady  Europejskiej  w  Kolonii.  Celem  było  ograniczenie  się  do
kwestii  poszczególnych  praw  podstawowych,  zapewnienie  przejrzystości
istniejących  przepisów,  wyjaśnienie,  że  wszystkie  instytucje  i  Państwa
Członkowskie UE, wprowadzając i stosując prawo europejskie, zobowiązane
są  do  przestrzegania  praw  podstawowych  obywateli  –  tj.  że  obywatele
Unii nie tracą narodowej ochrony praw podstawowych w sytuacji, gdy na
mocy poprawki do traktatu odpowiedzialność jest przeniesiona z Państw
Członkowskich na zakres działania Wspólnoty. Jak określił to przewodniczący
prof.  dr  Roman  Herzog,  celem  było  „przedstawienie  intelektualnych  i
prawnych podwalin Unii Europejskiej”, tj. wyjaśnienie, że Unia Europejska
od  samego  początku  jest  obszarem  wspólnych  wartości  i  wspólnego
prawa. Dlatego też od początku chodziło o wysłanie obywatelom, światu,
państwom kandydującym i sąsiadom sygnału, że cała polityka i prawo UE
zobowiązane są do przestrzegania wspólnych wartości i wspólnego prawa,
oraz że są one związane wspólnym prawem.

5. Jaki cel nie przyświecał Karcie? Celem nie było napisanie konstytucji dla
Unii Europejskiej. Jest to w dalszym ciągu uzależnione od rozwoju przyszłych
wydarzeń.  Jednak  po  zastosowaniu  się  do  rad  profesora  Herzoga,  Karta
została  opracowana  w  taki  sposób,  «jak  gdyby  była»  częścią  konstytucji
UE,  dlatego  też  brzmienie  jej  jest  właściwe  dla  konstytucji  lub  traktatu.
Nie  chodziło  również  o  formułowanie  praw  podstawowych  dla  Państw
Członkowskich, gdyż korzystają one z własnych praw podstawowych i w tym
celu  dysponują  własną  suwerennością  ustawodawczą.  Zamierzeniem  nie
było również przeniesienie odpowiedzialności z Państwa Członkowskiego
na  szczebel  unijny;  zmiany  zakresu  odpowiedzialności  są  wyłącznym
prawem  i  zadaniem  Państw  Członkowskich,  które  mogą  tego  dokonać
wprowadzając  poprawki  do  Traktatów  ustanawiających  Unię  Europejską.
Nie chodziło w końcu o formułowanie nowych praw, gdyż zadanie polegało
przede wszystkim na nadaniu przejrzystości istniejącym przepisom.

6. Jakie były źródła prawne, na podstawie których utworzona została
Karta Praw Podstawowych? Prawa obywateli Unii znajdują się w różnych,
licznych  tekstach  prawnych,  co  stanowi  bardzo  poważny  problem  nawet
dla  specjalistów.  Karta  stanowi  kompilację  istniejących  praw  obywateli
Unii  i,  w  bardziej  szczegółowym  ujęciu,  praw  uznanych  przez  Konsensus
europejski  za  kwalifikujące  się  do  uznania  ich  za  prawa  podstawowe  i
wywodzących się z Traktatu o Unii Europejskiej, Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską, tradycji konstytucyjnych 15 Państw Członkowskich,
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Rady Europy z 1950 r. łącznie z jej

zagwarantowane wszystkim obywatelom Unii na mocy Traktatów, to
znaczy swoboda inicjatywy i przedsiębiorczości, wolność świadczenia
usług oraz swobodny przepływ towarów”.

Zgodnie z postanowieniami Karty każda osoba ma prawo do tego, aby
jej lub jego sprawami zajęły się w sposób właściwy instytucje unijne. W
skrócie, Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej została sporządzona w
interesie wszystkich i jest wypadkową zasad i wartości popieranych przez
EPL-ED.

10.  Zgodnie  z  wyraźną  wolą  Parlamentu  oraz  większości  partii  w  nim
reprezentowanych,  Karta  musi  ostatecznie  stać  się  częścią  składową
traktatów,  które  będą  ratyfikowane  przez  Państwa  Członkowskie  -
innymi  słowy,  musi  być  w  jednoznaczny  sposób  wiążąca  w  ramach
prawa  traktatowego,  zgodnie  z  wypowiedzią  szefa  delegacji  Parlamentu
Europejskiego, prof. Iñigo Méndeza de Vigo, na szczycie Rady Europejskiej
w Biarritz. Otwiera to wszystkim obywatelom UE drogę do bezpośredniego
i osobistego powoływania się na prawa podstawowe UE przed trybunałami
narodowymi i Trybunałem Europejskim.

dziedzictwa.  Jednocześnie  zależało  nam  na  podnoszeniu  świadomości  w
zakresie  podstawowej  współzależności  praw  i  obowiązków.  Wspólnota
może  przyznawać  prawa  jedynie  wtedy,  gdy  jej  członkowie  są  gotowi
również  do  wypełniania  istotnych  obowiązków  na  rzecz  wspólnoty  -
logiczne  powiązanie,  mające  przekonać  każdego,  kto  nie  pomagał  przy
pracach  fortyfikacyjnych  lub,  gdy  to  było  konieczne,  wysiłkach  na  rzecz
obrony,  zgodnie  ze  słowami  średniowiecznego  powiedzenia  „miejskie
powietrze  czyni  wolnym”.  Przedostatnie  zdanie  preambuły  Karty  Praw
Podstawowych  przedstawia  to  w  trafny  sposób: „korzystanie  z  tych  praw
rodzi odpowiedzialność i nakłada obowiązki wobec innych osób, wspólnoty
ludzkiej i przyszłych pokoleń».

9. Członkowie rodziny EPL-ED, którzy pod kierownictwem dr Ingo Friedricha,
wiceprzewodniczącego Parlamentu Europejskiego, pomogli opracować
projekt Karty, uważają ją za kluczowy etap w procesie stopniowego
kształtowania unii politycznej. Pokazuje ona, że Europa, budowana przez
nas już od ponad pięćdziesięciu lat, nie jest jedynie rynkiem – choć samo
to ma bardzo duże znaczenie – lecz czymś więcej, mianowicie inspirującą
wspólnotą opartą na powszechnych wartościach.

Członkowie  rodziny  EPL-ED  brali  bardzo  czynny  udział  w  dyskusjach
Konwentu  i  odegrali  kluczową  rolę  w  projektowaniu  tekstu  końcowego,
który został jednomyślnie zatwierdzony. Szczególnie satysfakcjonujące jest
dla nas to, że przyczyniliśmy się do ustanowienia zasady nienaruszalności
godności  osoby  ludzkiej,  prawa  każdego  człowieka  do  poszanowania
integralności,  prawa  do  zawarcia  małżeństwa  i  założenia  rodziny,  jak
również prawnej, ekonomicznej i społecznej ochrony przysługującej każdej
rodzinie. Ponadto prawo do nauki zostało sformułowane w taki sposób, aby
objęło również możliwość korzystania z bezpłatnej nauki obowiązkowej.

Rodzina EPL-ED nadaje zasadzie równości szans oraz niedyskryminowania
pierwszorzędne  znaczenie.  Jakakolwiek  forma  rasizmu,  ksenofobii
lub  dyskryminacji  musi  być  całkowicie  odrzucona.  Popieramy  pełną
równość  między  mężczyznami  i  kobietami  i  respektujemy  językowy,
kulturowy  i  religijny  pluralizm  w  Europie.  Zdecydowanie  popieramy
rozdział  „Solidarność”,  ponieważ  uważamy,  że  wymiar  społeczny  musi
koniecznie iść w ślad za wymiarem ekonomicznym. Jednakże udzieliliśmy
naszego  wsparcia,  nie  mając  na  względzie  zdobycia  popularności  ani
bez  odwoływania  się  do  zwodniczych  idei  w  stylu  lewicy,  jak  również
bez  naruszenia  odnośnych  uprawnień  Unii  oraz  Państw  Członkowskich
i  bez  składania  jakichkolwiek  obietnic,  których  nie  bylibyśmy  w  stanie
zrealizować. Staraliśmy się również podkreślić ekonomiczne podwaliny Unii:
„Prawo do własności, łącznie z własnością intelektualną, oraz podstawowe
prawo  swobody  prowadzenia  działalności  gospodarczej  są  szczególnie
istotne, gdyż obejmują one prawa obowiązujące na rynku wewnętrznym,

P R E A M B U Ł A

Narody Europy, tworząc między sobą coraz ściślejszy związek, są
zdecydowane dzielić ze sobą pokojową przyszłość opartą na wspólnych
wartościach.

Świadoma  swego  duchowo-religijnego  i  moralnego  dziedzictwa,  Unia
jest  zbudowana  na  niepodzielnych,  powszechnych  wartościach  godności
osoby  ludzkiej,  wolności,  równości  i  solidarności;  opiera  się  na  zasadach
demokracji i państwa prawnego. Poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii
oraz  stworzenie  przestrzeni  wolności,  bezpieczeństwa  i  sprawiedliwości
stawia jednostkę w centrum swych działań.

Unia  przyczynia  się  do  ochrony  i  rozwoju  tych  wspólnych  wartości,
szanując  przy  tym  różnorodność  kultur  i  tradycji  narodów  Europy,  jak
również  tożsamość  narodową  Państw  Członkowskich  i  organizację  ich
władz  publicznych  na  poziomach:  krajowym,  regionalnym  i  lokalnym;
dąży  do  wspierania  zrównoważonego  i  stałego  rozwoju  oraz  zapewnia
swobodny  przepływ  osób,  usług,  towarów  i  kapitału  oraz  swobodę
przedsiębiorczości.

W tym celu, w obliczu zmian w społeczeństwie, postępu społecznego oraz
rozwoju naukowego i technologicznego, niezbędne jest wzmocnienie
ochrony praw podstawowych poprzez wyszczególnienie tych praw w
Karcie i przez to uczynienie ich bardziej widocznymi.

Niniejsza Karta potwierdza, szanując kompetencje i zadania Unii oraz zasadę
pomocniczości,  prawa  wynikające  zwłaszcza  z  tradycji  konstytucyjnych
i  zobowiązań  międzynarodowych  wspólnych  Państwom  Członkowskim,
europejskiej  Konwencji  o  ochronie  praw  człowieka  i  podstawowych
wolności,  Kart  Społecznych  przyjętych  przez  Unię  i  Radę  Europy  oraz  z
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego
Trybunału  Praw  Człowieka.  W  tym  kontekście,  sądy  Unii  i  Państw
Członkowskich  będą  interpretowały  Kartę  z  należytym  uwzględnieniem
wyjaśnień  sporządzonych  pod  kierownictwem  Prezydium  Konwentu,
który  opracował  Kartę  i  za  których  uaktualnienie  odpowiada  Prezydium
Konwentu Europejskiego.

Korzystanie z tych praw rodzi odpowiedzialność i nakłada obowiązki
wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przyszłych pokoleń.

Unia uznaje zatem prawa, wolności i zasady wymienione poniżej.

K A R T A
P R A W P O D S T A W O W Y C H
U N I I E U R O P E J S K I E J

T Y T U Ł I I

W O L N O Ś C I

A R T Y K U Ł I I -

6 6 P R AW O D O W O L N O Ś C I I

B E Z P I E C Z E Ń S T WA

Każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego.

A R T Y K U Ł I I -

6 7 P O S Z A N O WA N I E Ż Y C I A P R Y WAT N E G O

I R O D Z I N N E G O

Każdy ma prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu
i komunikowania się.

A R T Y K U Ł I I -

6 8 O C H R O N A D A N Y C H O S O B O W Y C H

1. Każda osoba ma prawo do ochrony danych osobowych, które jej

dotyczą.

2. Dane te muszą być przetwarzane rzetelnie w określonych celach i za

zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie
przewidzianej ustawą. Każda osoba ma prawo dostępu do zebranych
danych, które jej dotyczą i prawo do dokonania ich sprostowania.

3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezależnego organu.

A R T Y K U Ł I I -

6 9 P R AW O D O Z AWA R C I A M A Ł Ż E Ń S T WA

I P R AW O D O Z A Ł O Ż E N I A R O D Z I N Y

Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny są
gwarantowane zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie
z tych praw.

A R T Y K U Ł I I -

7 0 W O L N O Ś Ć M Y Ś L I , S U M I E N I A I R E L I G I I

1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje

wolność zmiany religii lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania,
indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej
religii lub przekonań poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie
i uczestniczenie w obrzędach.

2. Uznaje się prawo do odmowy działania sprzecznego z własnym

sumieniem, zgodnie z przepisami krajowymi regulującymi korzystanie
z tego prawa.

T Y T U Ł I

G O D N O Ś Ć

A R T Y K U Ł I I -

6 1 G O D N O Ś Ć O S O B Y L U D Z K I E J

Godność osoby ludzkiej jest nienaruszalna. Musi być szanowana i chroniona.

A R T Y K U Ł I I -

6 2 P R AW O D O Ż Y C I A

1. Każdy ma prawo do życia.
2. Nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu.

A R T Y K U Ł I I -

6 3 P R AW O D O I N T E G R A L N O Ś C I

C Z Ł O W I E K A

1. Każdy ma prawo do poszanowania swej integralności fizycznej i

psychicznej.

2. W dziedzinie medycyny i biologii, muszą być szanowane w szczególności:

a) swobodna i świadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyrażona

zgodnie z procedurami określonymi przez ustawę,

b) zakaz praktyk eugenicznych, w szczególności tych, których celem

jest selekcja osób,

c) zakaz wykorzystywania ciała ludzkiego i jego poszczególnych

części jako źródła zysku,

d) zakaz reprodukcyjnego klonowania istot ludzkich.

A R T Y K U Ł I I -

6 4 Z A K A Z T O R T U R I N I E L U D Z K I E G O L U B

P O N I Ż A J Ą C E G O T R A K T O WA N I A A L B O K A R A N I A

Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu
traktowaniu albo karaniu.

A R T Y K U Ł I I -

6 5 Z A K A Z N I E W O L N I C T WA

I P R A C Y P R Z Y M U S O W E J

1. Nikt nie może być trzymany w niewoli lub w poddaństwie.
2. Nikt nie może być zmuszony do świadczenia pracy przymusowej lub

obowiązkowej.

3. Handel ludźmi jest zakazany.

3. Obywatele państw trzecich, którzy posiadają zezwolenie na pracę

na terytorium Państw Członkowskich, maja prawo do takich samych
warunków pracy, z jakich korzystają obywatele Unii.

A R T Y K U Ł I I -

7 6 W O L N O Ś Ć P R O WA D Z E N I A

D Z I A Ł A L N O Ś C I G O S P O D A R C Z E J

Uznaje się wolność prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z
prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.

A R T Y K U Ł I I -

7 7 P R AW O D O W Ł A S N O Ś C I

1. Każda osoba ma prawo do władania, używania, rozporządzania i

przekazania  w  drodze  spadku  mienia  nabytego  zgodnie  z  prawem.
Nikt  nie  może  być  pozbawiony  swojej  własności,  chyba  że  w  interesie
publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie,
za uczciwym odszkodowaniem za jej utratę wypłaconym we właściwym
terminie.  Korzystanie  z  mienia  może  podlegać  regulacji  ustawowej,  w
zakresie w jakim jest to konieczne ze względu na interes ogólny.

2. Własność intelektualna podlega ochronie.

A R T Y K U Ł I I -

7 8 P R AW O D O A Z Y L U

Gwarantuje się prawo do azylu z poszanowaniem zasad Konwencji
Genewskiej z 28 lipca 1951 roku i Protokołu z 31 stycznia 1967 roku
dotyczących statusu uchodźców oraz zgodnie z Konstytucją.

A R T Y K U Ł I I -

7 9 O C H R O N A W P R Z Y PA D K U U S U N I Ę C I A Z

T E R Y T O R I U M PA Ń S T WA , W Y D A L E N I A LU B E K S T R A D YC J I

1. Wydalenia zbiorowe są zakazane.
2. Nikt nie może być usunięty z terytorium państwa, wydalony lub wydany

w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, iż
może być poddany karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu
lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.

A R T Y K U Ł I I -

7 1 W O L N O Ś Ć W Y P O W I E D Z I

I I N F O R M A C J I

1. Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność

posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji
i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice
państwowe.

2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów.

A R T Y K U Ł I I -

7 2 W O L N O Ś Ć Z G R O M A D Z A N I A

S I Ę I S T O WA R Z Y S Z A N I A S I Ę

1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się i

swobodnego stowarzyszania się na wszystkich poziomach, zwłaszcza w
sprawach politycznych, związkowych i obywatelskich, z którego wynika
prawo każdego do tworzenia związków zawodowych i przystępowania
do nich dla obrony swoich interesów.

2. Partie polityczne na poziomie Unii przyczyniają się do wyrażania woli

politycznej jej obywateli.

A R T Y K U Ł I I -

7 3 W O L N O Ś Ć S Z T U K I I N A U K I

Sztuka i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Wolność akademicka
jest szanowana.

A R T Y K U Ł I I -

7 4 P R AW O D O N A U K I

1. Każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i

ustawicznego.

2. Prawo to obejmuje możliwość korzystania z bezpłatnej nauki

obowiązkowej.

3. Z właściwym poszanowaniem zasad demokratycznych, wolność

tworzenia  placówek  edukacyjnych  i  prawo  rodziców  do  zapewnienia
wychowania  i  nauczania  dzieci  zgodnie  z  własnymi  przekonaniami
religijnymi,  filozoficznymi  i  pedagogicznymi  są  szanowane,  zgodnie
z  ustawami  krajowymi  regulującymi  korzystanie  z  tej  wolności  i  tego
prawa.

A R T Y K U Ł I I -

7 5 W O L N O Ś Ć W Y B O R U Z AW O D U

I P R AW O D O P O D E J M O WA N I A P R A C Y

1. Każdy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie

wybranego lub zaakceptowanego zawodu.

2. Każdy obywatel Unii ma swobodę poszukiwania zatrudnienia,

wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz
świadczenia usług w każdym Państwie Członkowskim.

A R T Y K U Ł I I -

8 5 P R AWA O S Ó B W P O D E S Z ŁY M W I E K U

Unia uznaje i szanuje prawo osób w podeszłym wieku do godnego
i niezależnego życia oraz do uczestniczenia w życiu społecznym i
kulturalnym.

A R T Y K U Ł I I -

8 6 I N T E G R A C J A O S Ó B

N I E P E Ł N O S P R AW N Y C H

Unia uznaje i szanuje prawo osób niepełnosprawnych do korzystania
ze środków mających zapewnić im niezależność, integrację społeczną i
zawodową oraz udział w życiu społeczności.

T Y T U Ł I V

S O L I D A R N O Ś Ć

A R T Y K U Ł I I -

8 7 P R AW O P R A C O W N I K Ó W

D O I N F O R M A C J I I K O N S U LTA C J I W R A M A C H
P R Z E D S I Ę B I O R S T WA

Pracownikom i ich przedstawicielom należy zagwarantować, na właściwych
poziomach, informację i konsultację we właściwym czasie, w przypadkach
i na warunkach przewidzianych w prawie Unii oraz ustawodawstwach i
praktykach krajowych.

A R T Y K U Ł I I -

8 8 P R AWA D O R O K O WA Ń

I D Z I A Ł A Ń Z B I O R O W Y C H

Pracownicy i pracodawcy, lub ich odpowiednie organizacje, mają, zgodnie
z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi, prawo do
negocjowania i zawierania układów zbiorowych pracy na odpowiednich
poziomach oraz do podejmowania, w przypadkach konfliktu interesów,
działań zbiorowych, w tym strajku w obronie swoich interesów.

A R T Y K U Ł I I -

8 9 P R AW O D O S T Ę P U

D O S Ł U Ż B P O Ś R E D N I C T WA P R A C Y

Każdy ma prawo dostępu do bezpłatnej służby pośrednictwa pracy.

T Y T U Ł I I I

R Ó W N O Ś Ć

A R T Y K U Ł I I -

8 0 R Ó W N O Ś Ć W O B E C P R AWA

Wszyscy są równi wobec prawa.

A R T Y K U Ł I I -

8 1 N I E D Y S K R Y M I N A C J A

1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na

płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy
genetyczne, język, religię lub przekonania, opinie polityczne lub
wszelkie inne opinie, przynależność do mniejszości narodowej, majątek,
urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

2. W zakresie zastosowania Konstytucji i bez uszczerbku dla jej postanowień

szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na
przynależność państwową.

A R T Y K U Ł I I -

8 2 R Ó Ż N O R O D N O Ś Ć K U LT U R O WA ,

R E L I G I J N A I J Ę Z Y K O WA

Unia szanuje różnorodność kulturową, religijną i językową.

A R T Y K U Ł I I -

8 3 R Ó W N O Ś Ć K O B I E T I M Ę Ż C Z Y Z N

Należy zapewnić równość kobiet i mężczyzn we wszystkich dziedzinach, w
tym w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia.
Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu
środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie
reprezentowanej.

A R T Y K U Ł I I -

8 4 P R AWA D Z I E C K A

1. Dzieci mają prawo do ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra.

Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod
uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia
dojrzałości.

2. We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, zarówno podejmowanych

przez władze publiczne, jak i instytucje prywatne, należy przede
wszystkim uwzględnić najlepszy interes dziecka.

3. Każde dziecko ma prawo do utrzymywania stałego, osobistego związku

i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to
sprzeczne z jego interesami.

2. Każdy, mający miejsce zamieszkania i przemieszczający się legalnie w

obrębie Unii Europejskiej, ma prawo do świadczeń z zabezpieczenia
społecznego i przywilejów socjalnych zgodnie z prawem Unii oraz
ustawodawstwami i praktykami krajowymi.

3. W celu zwalczania wyłączenia społecznego i ubóstwa, Unia uznaje i

szanuje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia,
zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwach
i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim osobom
pozbawionym wystarczających środków.

A R T Y K U Ł I I -

9 5 O C H R O N A Z D R O W I A

Każdy ma prawo dostępu do profilaktycznej opieki zdrowotnej i prawo do
korzystania z leczenia na warunkach ustanowionych w ustawodawstwach
i praktykach krajowych. Przy określaniu i realizowaniu wszystkich polityk i
działań Unii zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego.

A R T Y K U Ł I I -

9 6 D O S T Ę P D O U S Ł U G Ś W I A D C Z O N Y C H

W O G Ó L N Y M I N T E R E S I E G O S P O D A R C Z Y M

Unia uznaje i szanuje dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie
gospodarczym, przewidziany w ustawodawstwach i praktykach krajowych,
zgodnie z Konstytucją, w celu wspierania spójności społecznej i terytorialnej
Unii.

A R T Y K U Ł I I -

9 7 O C H R O N A Ś R O D O W I S K A

Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być
zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą stałego
rozwoju.

A R T Y K U Ł I I -

9 8 O C H R O N A K O N S U M E N T Ó W

Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii.

A R T Y K U Ł I I -

9 0 O C H R O N A W P R Z Y PA D K U

N I E U Z A S A D N I O N E G O Z W O L N I E N I A Z P R A C Y

Każdy pracownik ma prawo do ochrony w przypadku nieuzasadnionego
zwolnienia z pracy, zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i
praktykami krajowymi.

A R T Y K U Ł I I -

9 1 N A L E Ż Y T E I S P R AW I E D L I W E

WA R U N K I P R A C Y

1. Każdy pracownik ma prawo do warunków pracy szanujących jego

zdrowie, jego bezpieczeństwo i godność.

2. Każdy pracownik ma prawo do ograniczenia maksymalnego wymiaru

czasu pracy, okresów dziennego i tygodniowego odpoczynku oraz do
corocznego płatnego urlopu.

A R T Y K U Ł I I -

9 2 Z A K A Z P R A C Y D Z I E C I I O C H R O N A

M Ł O D O C I A N Y C H W P R A C Y

Praca  dzieci  jest  zakazana.  Minimalny  wiek  dopuszczenia  do  pracy  nie
może  być  niższy  niż  minimalny  wiek  zakończenia  obowiązku  szkolnego,
bez uszczerbku dla uregulowań bardziej korzystnych dla młodocianych i z
wyjątkiem ograniczonych odstępstw.
Młodociani dopuszczeni do pracy muszą mieć zapewnione warunki pracy
odpowiednie  dla  ich  wieku  oraz  być  chronieni  przed  wykorzystywaniem
ekonomicznym  oraz  jakąkolwiek  pracą,  która  mogłaby  szkodzić  ich
bezpieczeństwu,  zdrowiu  lub  rozwojowi  fizycznemu,  psychicznemu,
moralnemu i społecznemu albo utrudniać im edukację.

A R T Y K U Ł I I -

9 3 Ż Y C I E R O D Z I N N E I Z AW O D O W E

1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i społecznej.
2. W celu pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym, każdy ma prawo

do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powodów związanych z
macierzyństwem i prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego oraz do
urlopu wychowawczego po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka.

A R T Y K U Ł I I -

9 4 Z A B E Z P I E C Z E N I E S P O Ł E C Z N E

I P O M O C S P O Ł E C Z N A

1. Unia uznaje i szanuje prawo do świadczeń z zabezpieczenia społecznego

oraz  do  usług  społecznych,  zapewniających  ochronę  w  takich
przypadkach, jak: macierzyństwo, choroba, wypadki przy pracy, zależność
lub  podeszły  wiek  oraz  w  przypadku  utraty  zatrudnienia,  zgodnie
z  zasadami  ustanowionymi  w  prawie  Unii  oraz  ustawodawstwach  i
praktykach krajowych.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 2 P R AW O D O S T Ę P U D O D O K U M E N T Ó W

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, ma prawo
dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych
i Unii, niezależnie od ich formy.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 3 E U R O P E J S K I R Z E C Z N I K

P R AW O B Y WAT E L S K I C H

Każdy  obywatel  Unii  i  każda  osoba  fizyczna  lub  prawna  mająca  miejsce
zamieszkania  lub  statutową  siedzibę  w  Państwie  Członkowskim  ma
prawo  zwracać  się  do  Europejskiego  Rzecznika  Praw  Obywatelskich  w
przypadkach  niewłaściwego  administrowania  w  działaniach  instytucji,
organów  i  jednostek  organizacyjnych  Unii,  z  wyłączeniem  Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 4 P R AW O P E T Y C J I

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce
zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo
petycji do Parlamentu Europejskiego.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 5 S W O B O D A P R Z E M I E S Z C Z A N I A

S I Ę I P O B Y T U

1. Każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i

przebywania na terytorium Państw Członkowskich.

2. Swoboda przemieszczania się i pobytu może zostać przyznana, zgodnie

z Konstytucją, obywatelom państw trzecich przebywającym legalnie na
terytorium Państwa Członkowskiego.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 6 O P I E K A D Y P L O M AT Y C Z N A

I K O N S U L A R N A

Każdy obywatel Unii korzysta na terytorium państwa trzeciego, w którym
Państwo  Członkowskie,  którego  jest  obywatelem,  nie  ma  swojego
przedstawicielstwa,  z  ochrony  dyplomatycznej  i  konsularnej  każdego
z  pozostałych  Państw  Członkowskich  na  takich  samych  warunkach  jak
obywatele tego państwa.

T Y T U Ł V

P R A W A

O B Y W A T E L S K I E

A R T Y K U Ł I I -

9 9 P R AW O G Ł O S O WA N I A

I K A N D Y D O WA N I A W W Y B O R A C H
D O PA R L A M E N T U E U R O P E J S K I E G O

1. Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach

do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim, w którym ma
miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego
Państwa.

2. Członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani w powszechnych

wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 0 P R AW O G Ł O S O WA N I A I

K A N D Y D O WA N I A W W Y B O R A C H L O K A L N Y C H

Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach
do władz lokalnych w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce
zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 1 P R AW O D O D O B R E J A D M I N I S T R A C J I

1. Każda osoba ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia

jej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki
organizacyjne Unii.

2. Prawo to obejmuje:

a) prawo każdej osoby do bycia wysłuchaną, zanim zostaną podjęte

indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jej sytuację,

b) prawo każdej osoby do dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem

poszanowania uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy
zawodowej i handlowej,

c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.

3. Każda osoba ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie z

zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody
wyrządzonej przez instytucje lub ich pracowników przy wykonywaniu
ich funkcji.

4. Każda osoba może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z

języków Konstytucji i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

A R T Y K U Ł I I -

1 1 0 Z A K A Z P O N O W N E G O S Ą D Z E N I A

L U B K A R A N I A W P O S T Ę P O WA N I U K A R N Y M Z A
T E N S A M C Z Y N Z A B R O N I O N Y P O D G R O Ź B Ą K A R Y

Nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym
za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego
zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już
uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii.

T Y T U Ł V I I

P O S T A N O W I E N I A

O G Ó L N E

D O T Y C Z Ą C E W Y K Ł A D N I
I S T O S O W A N I A K A R T Y

A R T Y K U Ł I I -

1 1 1 Z A K R E S S T O S O WA N I A

1. Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji, organów

i jednostek organizacyjnych Unii w poszanowaniu zasady pomocniczości
oraz do Państw Członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim wdrażają
one prawo Unii. Państwa te szanują zatem prawa, przestrzegają zasad i
popierają ich stosowanie zgodnie ze swymi odpowiednimi uprawnieniami
i w poszanowaniu granic kompetencji Unii powierzonych jej w innych
częściach Konstytucji.

2. Niniejsza Karta nie rozszerza zakresu stosowania prawa Unii poza

kompetencje Unii, nie ustanawia nowych kompetencji lub zadań dla
Unii ani nie zmienia kompetencji i zadań określonych w innych częściach
Konstytucji.

A R T Y K U Ł I I -

1 1 2 Z A K R E S I W Y K Ł A D N I A P R AW I Z A S A D

1. Wszelkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w

niniejszej Karcie muszą być przewidziane ustawą i szanować istotę tych
praw i wolności. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, ograniczenia
mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście
odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub
potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.

2. Prawa uznane w niniejszej Karcie, które są przedmiotem postanowień

innych części Konstytucji, są wykonywane na warunkach i w granicach
w niej określonych.

T Y T U Ł V I

W Y M I A R

S P R A W I E D L I W O Ś C I

A R T Y K U Ł I I -

1 0 7 P R AW O D O S K U T E C Z N E G O Ś R O D K A

P R AW N E G O I D O S T Ę P U D O B E Z S T R O N N E G O S Ą D U

Każda  osoba,  której  prawa  i  wolności  zagwarantowane  przez  prawo  Unii
zostały  naruszone,  ma  prawo  do  skutecznego  środka  prawnego  przed
sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w niniejszym artykule.
Każda osoba ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia jej sprawy
w  rozsądnym  terminie  przez  niezawisły  i  bezstronny  sąd  ustanowiony
uprzednio na mocy ustawy. Każda osoba ma możliwość uzyskania porady
prawnej, skorzystania z pomocy obrońcy i przedstawiciela.
Pomoc prawna jest udzielana osobom, które nie posiadają wystarczających
środków,  w  zakresie  w  jakim  jest  ona  konieczna  dla  zapewnienia
skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 8 D O M N I E M A N I E N I E W I N N O Ś C I

I P R AW O D O O B R O N Y

1. Każdego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie

zostanie stwierdzona zgodnie z prawem.

2. Każdemu oskarżonemu gwarantuje się poszanowanie prawa do obrony.

A R T Y K U Ł I I -

1 0 9 Z A S A D Y L E G A L N O Ś C I O R A Z

P R O P O R C J O N A L N O Ś C I C Z Y N Ó W Z A B R O N I O N Y C H
P O D G R O Ź B Ą K A R Y I K A R

1. Nikt nie może zostać skazany za popełnienie czynu polegającego na

działaniu  lub  zaniechaniu,  który  według  prawa  krajowego  lub  prawa
międzynarodowego nie stanowił czynu zabronionego pod groźbą kary
w czasie jego popełnienia. Nie wymierza się również kary surowszej od
tej,  którą  można  było  wymierzyć  w  czasie,  gdy  czyn  zabroniony  pod
groźbą  kary  został  popełniony.  Jeśli  ustawa,  która  weszła  w  życie  po
popełnieniu  czynu  zabronionego  pod  groźbą  kary,  przewiduje  karę
łagodniejszą, ta właśnie kara ma zastosowanie.

2. Niniejszy artykuł nie stanowi przeszkody w sądzeniu i karaniu osoby za

działanie lub zaniechanie, które w czasie, gdy miało miejsce, stanowiło
czyn zabroniony pod groźbą kary, zgodnie z ogólnymi zasadami
uznanymi przez wspólnotę narodów.

3. Surowość kar nie może być nieproporcjonalna w stosunku do czynu

zabronionego pod groźbą kary.

3. W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają

prawom zagwarantowanym w europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, ich znaczenie i zakres są takie same
jak praw przyznanych przez tę Konwencję. Niniejsze postanowienie nie
stanowi przeszkody, aby prawo Unii przyznawało szerszą ochronę.

4. W zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe, wynikające

ze wspólnych tradycji konstytucyjnych Państw Członkowskich, prawa te
interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami.

5. Postanowienia niniejszej Karty zawierające zasady mogą być

wprowadzane w życie przez akty ustawodawcze i wykonawcze przyjęte
przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez
akty Państw Członkowskich, jeśli stanowią wykonanie prawa Unii, w
wykonywaniu ich odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać
w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności.

6. Ustawodawstwa i praktyki krajowe uwzględnia się w pełni, jak

przewiduje to niniejsza Karta.

7. Wyjaśnienia sporządzone w celu wskazania wykładni Karty Praw

Podstawowych są należycie uwzględniane przez sądy Unii i Państw
Członkowskich.

A R T Y K U Ł I I -

1 1 3 P O Z I O M O C H R O N Y

Żadne  z  postanowień  niniejszej  Karty  nie  będzie  interpretowane  jako
ograniczające  lub  naruszające  prawa  człowieka  i  podstawowe  wolności
uznane,  we  właściwych  im  obszarach  zastosowania,  przez  prawo  Unii
i  prawo  międzynarodowe  oraz  konwencje  międzynarodowe,  których
Unia  lub  wszystkie  Państwa  Członkowskie  są  stronami,  w  szczególności
przez europejską Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności oraz przez konstytucje Państw Członkowskich.

A R T Y K U Ł I I -

1 1 4 Z A K A Z N A D U Ż Y C I A P R AW

Żadne  z  postanowień  niniejszej  Karty  nie  może  być  interpretowane
jako  przyznające  prawo  do  podejmowania  jakiejkolwiek  działalności  lub
dokonywania  jakiegokolwiek  czynu  zmierzającego  do  zniweczenia  praw
i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub ich ograniczenia w większym
stopniu, aniżeli jest to przewidziane w niniejszej Karcie.