plik

ŻYWIENIE

Weterynaria W praktyce

www.weterynaria.elamed.pl

styczeń-luty • 1-2/2013

dochodzi do utraty masy mięśniowej,
której  miejsce  zajmuje  tkanka  tłusz-
czowa. Zachodzące zmiany w kompo-
zycji ciała wymuszają korektę w dzien-
nym zapotrzebowaniu psa na energię,
którą powinno się obniżyć o ok. 30-
40% w stosunku do wartości DER psa
dorosłego (2, 3). Niemniej jednak taka
regulacja  poboru  energii  jest  zaleca-
na  przede  wszystkim  u  psów,  u  któ-
rych zdiagnozowano choroby kostno-
stawowe, nadwagę/otyłość, cukrzycę,
choroby układu sercowo-naczyniowe-
go lub inne wymuszające zmniejszoną
aktywność fizyczną (7). U zdrowych,
starszych, normalnie aktywnych psów
zapotrzebowanie na energię może po-
zostać  bez  zmian,  czyli  zawierać  się
w wartości DER osobnika dorosłego.

Zmiany

w zapotrzebowaniu na białko

Proces starzenia się pociąga za sobą
zmiany w funkcjonowaniu poszczegól-
nych narządów i układów. U psa senio-
ra możemy spodziewać się dysfunkcji
wątroby, pogorszenia funkcjonowania
przewodu pokarmowego (aktywność
perystaltyczna i wydzielnicza), nerek,
a jednocześnie utraty masy mięśnio-
wej.  Stoimy  więc  przed  dylematem:
ograniczać  białko,  czy  nie,  oraz  jaki
rodzaj  białka  stosować  (roślinne  czy
zwierzęce)?  Odpowiedź  również  nie
jest jednoznaczna, gdyż poziom biał-
ka w diecie wyznaczony jest przez ak-
tualny stan zdrowia zwierzęcia (wyni-
ki badań laboratoryjnych).

Zazwyczaj nie ma tzw. „złotego stan-

dardu”, określającego zawartość biał-
ka w diecie starszego psa. U zdrowego
seniora zaleca się taki poziom białka,
aby utrzymać optymalną dla psa masę
mięśniową, aktywność enzymatyczną
oraz właściwą odporność (większość

U  większości  żywych  organizmów
wraz z wiekiem dochodzi do stopnio-
wego obniżania zdolności narządów
do  wykonywania  przeznaczonych
im funkcji, czyli starzenia się (3). Pro-
ces ten rozpoczyna się krótko po osią-
gnięciu  przez  zwierzęta  dojrzałości
płciowej,  a  pierwsze  oznaki  można
zauważyć,  obserwując  zmiany  w  za-
kresie wyników laboratoryjnych (mor-
fologii i biochemii) (tab. 1, s. 32) (1).
Proces starzenia się psów różnych ras
przebiega w odmiennych ramach cza-
sowych. Ogólnie mówiąc, psy ras ma-
łych i miniaturowych zaczynają się sta-
rzeć znacznie później niż ras dużych
i olbrzymich (tab. 2, s. 32) (1). Należy
również podkreślić, iż proces ten prze-
biega nieco odmiennie w zależności
od  osobnika:  jego  aktualnego  stanu
zdrowia, żywienia, warunków bytowa-
nia, stresu itp.

Proces starzenia się obejmuje szereg

zachodzących  w  organizmie  zmian,
od  zapotrzebowania  na  poszcze-
gólne  składniki  odżywcze  (energię,
białko,  tłuszcze,  witaminy,  składniki
mineralne) do kompozycji ciała i funk-
cjonowania poszczególnych narządów
i układów (1, 3, 5). Wiąże się to z ko-
niecznością dokonywania równorzęd-
nych zmian w diecie i sposobie żywie-
nia zwierzęcia.

Zmiany

w kompozycji masy ciała

a zapotrzebowanie na energię

U  starszych  osobników,  w  porów-
naniu  do  psów  młodych,  dochodzi
do  zmian  w  zawartości  tkanki  tłusz-
czowej  i  masy  mięśniowej  w  organi-
zmie (1, 3, 5). U psów młodych procent
tkanki  tłuszczowej  oscyluje  w  gra-
nicach  od  15%  do  20%,  u  starych  –
od 25% do 30% (1, 3). Wraz z wiekiem

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Feeding of senior dogs

Żywienie psów seniorów

Streszczenie

Starzenie się jest naturalnym procesem,
któremu podlega każdy żyjący organizm.
Wraz ze zmianami zachodzącymi w orga-
nizmie zaleca się odpowiednią korektę
żywienia. karma, suplementy czy inne
dodatki powinny być każdorazowo do-
bierane do aktualnego stanu zdrowia lub
choroby zwierzęcia. W żywieniu seniorów
istotną rolę odgrywa ilość, jakość oraz re-
gularność stosowanej diety.

Słowa kluczowe

pies, senior, żywienie

Abstract

aging is a natural process that affects
all organisms, which requires selecting
proper feeding compatible with body
changes. each time the diet and its sup-
plements should be adjusted according
to the actual state of the animal health.
the quality and optimal quantity of nu-
trients, and the number of meals during
the day are important in senior dogs
feeding.

Key words

dog, senior, nutrition

ŻYWIENIE

Weterynaria W praktyce

www.weterynaria.elamed.pl

styczeń-luty • 1-2/2013

enzymów i przeciwciała to białka syn-
tezowane  endogennie)  i  spowolnić
ewentualny  początek  dysfunkcji  na-
rządowej  (wątroba,  nerki)  (3,  6).  Za-
zwyczaj wartość ta oscyluje w granicy
od 15% do 23% białka w suchej ma-
sie karmy (3). Natomiast biorąc pod
uwagę  pochodzenie  białka,  zazwy-
czaj  kierujemy  się  wymaganym  ze-
stawem  niezbędnych  aminokwasów.
Pełny  zestaw  aminokwasów  zawiera
białko pochodzenia zwierzęcego lub
odpowiednia  kombinacja  białek  po-
chodzenia roślinnego (1, 3, 6). Poda-
jąc seniorowi wysokiej jakości, odpo-
wiednio strawne białko zwierzęce lub
– właściwie zbilansowane – roślinne,
zapewniamy  mu  właściwą  zawartość
poszczególnych  aminokwasów.  Nie-
mniej  jednak  przy  wyborze  rodzaju
białka należy wziąć również pod uwa-
gę strawność pozostałych składników
posiłku oraz jego rodzaj: karma komer-
cyjna/dieta domowa (3). Przy stosowa-
niu karmy komercyjnej wysokiej jako-
ści  (premium,  superpremium)  mamy
wysoką  strawność  poszczególnych
komponentów, dlatego jest możliwość
stosowania  mieszanych  źródeł  biał-

ka (roślinne, zwierzęce). W przypad-
ku produktów kupowanych w super-
marketach należy liczyć się z niższą
strawnością poszczególnych składni-
ków pokarmowych, a więc i mniejszą
ilością przyswojonego białka. Przy po-
siłku  przygotowanym  sposobem  do-
mowym  zaleca  się  wybór  białka  po-
chodzenia zwierzęcego (mięso, ryby,
jaja),  odpowiednio  przygotowanego
(gotowane, rozdrobnione). Rozpatru-
jąc  więc  źródło  pochodzenia  białka
z pokarmu, w przypadku seniora za-
leca się stosowanie produktów komer-
cyjnych  zaliczanych  pod  względem
jakości do co najmniej klas średnich,
albo  odpowiednio  zbilansowanego
posiłku domowego, opartego na wła-
ściwej ilości białka pochodzenia zwie-
rzęcego.

Zmiany

w zapotrzebowaniu na tłuszcz

i kwasy tłuszczowe

Obserwacje  zmian  kompozycji  ciała,
jakie  następują  u  psów  wraz  z  wie-
kiem, mogą sugerować, iż wzrost za-
wartości  tkanki  tłuszczowej  wynika
z  pogarszania  zdolności  organizmu

do metabolizowania tłuszczów (1, 3).
Obniżenie ich ilości w pokarmie może
zatem  poprawić  proporcje  składu
chemicznego  ciała.  Dlatego  zazwy-
czaj w diecie psa seniora stosuje się
od  7%  do  15%  tłuszczów  w  suchej
masie  (3).  Niemniej  jednak  u  nie-
których osobników zalecany poziom
tłuszczów  może  być  dla  nich  niewy-
starczający  i  dochodzi  do  znacznej
utraty masy ciała, w tym tkanki tłusz-
czowej.  W  tych  przypadkach  zaleca
się podnieść poziom tłuszczów w die-
cie  powyżej  15%  s.m.  Takie  sytuacje
są jednak dużo rzadsze niż nadwaga
i otyłość i zazwyczaj wiążą się z kon-
kretną jednostką chorobową.

Warto nadmienić, iż u starszych

psów zaleca się dodatek wieloniena-
syconych kwasów tłuszczowych, głów-
nie z grupy Omega-3 (1, 3). Wykazują
one korzystne działanie prozdrowot-
ne w zakresie wyciszania reakcji za-
palnych i ochrony kłębuszków ner-
kowych.

Zmiany

w zapotrzebowaniu

na włókno

Motoryczna  aktywność  przewodu
pokarmowego  starszych  psów  ulega
osłabieniu, stąd też skłonność do za-
parć, występująca u większości senio-
rów (1, 3). Jednym z elementów norma-
lizacji perystaltyki jest wprowadzenie
do  posiłku  większej  ilości  włókna.
Wpływa to również korzystnie na po-
ziom glukozy oraz stężenie cholestero-
lu, a także kontrolę masy ciała (1, 3). Za-
zwyczaj minimalna zawartość włókna
surowego u starszych, zdrowych psów
z optymalną masą ciała powinna wyno-
sić 2% w s.m. karmy, natomiast u senio-
rów z nadwagą przynajmniej 5% (1, 3).
Natomiast średnie zawartości włókna
stosowane w żywieniu seniorów dobie-
rane są stosownie do aktywnego stanu
zdrowia czy choroby i w dużej mierze
zależą od ogólnego bilansu karmy/die-
ty.  Przykładowo  karma  dla  seniorów
ras małych i średnich może zawierać
4%  włókna  surowego  w  s.m.,  w  przy-
padku ras dużych i olbrzymich – 3%,
a produktów typu „light” – ok. 11%. Na-
tomiast diety stosowane w przypadku
chorób zależnych od włókna, tj: cukrzy-
cy, hiperlipidemii, zapalnia okrężnicy,
zaparć,  zawierają  nawet  20%  włókna
w s.m. (3, 4, 7).

Brak zmian

Wzrost

Spadek

aLat

albuminy

Globuliny

Mocznik

Stosunek: albuminy:globuliny

płytki krwi

cholesterol

kreatynina

neutrofile

kinaza kreatynowa

GGt

LDH

Limfocyty

rBc

Bilirubina całkowita

Wielkość rasy

Wiek geriatryczny (lata)

Psy małe/miniaturowe (2,5-10 kg)

11,5

Psy ras średnich (11-25 kg)

Psy ras dużych (26-45 kg)

Psy ras olbrzymich (>45 kg)

7,5

Tab. 1. Zmiany w badaniu krwi u psów związane z procesem starzenia się organizmu (1)

Tab. 2. Sugerowany wiek geriatryczny dla psów różnych ras (1)

ŻYWIENIE

Weterynaria W praktyce

www.weterynaria.elamed.pl

styczeń-luty • 1-2/2013

Równie ważne jak ilość są pochodzenie i rodzaj stoso-

wanego w żywieniu włókna. Frakcje włókna pokarmowe-
go zawarte np. w płatkach jęczmiennych czy owsianych za-
wierają beta-glukany i pektyny. Krótkołańcuchowe kwasy
tłuszczowe, będące produktem fermentacji włókna umiar-
kowanie fermentowalnego (np. pulpa buraczana, otręby ry-
żowe), dają energię komórkom przewodu pokarmowego.
Dodatkowo włókno pełni również funkcję prebiotyczną,
co sprzyja zasiedlaniu okrężnicy przez korzystną mikro-
florę bakteryjną (1, 3). Łącząc te wszystkie elementy, nie
sposób nie docenić roli włókna w diecie seniora.

Suplementy i dodatki dla seniora

Podobnie jak w przypadku „złotego standardu” jednej kar-
my dla seniora, którego nie ma, również nie można zdefi-
niować jednego zalecanego suplementu dla starszego psa.
Właściwy jego dobór, podobnie jak karmy, wynika z anali-
zy aktualnego stanu zdrowia lub stadium choroby psa. Za-
zwyczaj starszym zwierzętom zaleca się produkty popra-
wiające zdolność kojarzenia i koncentracji, wspomagające
stawy czy polepszające stan skóry i jakość okrywy włoso-
wej itp. Większość tych preparatów spełnia swoją funkcję,
niemniej jednak należy pamiętać o kontroli ich podawania
oraz racjonalnym stosowaniu. Zdarza się bowiem, że nie-
którzy właściciele psów wykazują tendencję do podawania
tych preparatów w nadmiarze (te same substancje czynne
w karmie i preparacie lub zbyt duża dawka preparatu) bądź
zbyt dużym urozmaiceniu (stosowanie wszystkich dostęp-
nych na rynku preparatów dla seniorów).

Podsumowanie

Podsumowując, można zauważyć, iż zalecane w żywieniu
seniorów wartości odżywcze zawarte są w dość szerokich
granicach tolerancji, zaś dobór odpowiedniej karmy czy
diety zależy przede wszystkim od aktualnego stanu zdro-
wia czy choroby psa. W żywieniu seniora zaleca się racjo-
nalne stosowanie odpowiednich prozdrowotnych dodat-
ków, pod kontrolą ich podawania przez właściciela psa. q

Piśmiennictwo
1. Case L.P., Daristotle L., Hayek M.G., Raasch M.F.: Canine and

Feline Nutrition. 3

ed. Mosby Elsevier 2011, s. 261-273.

2. Fascetti A.J., Delaney S.: Applied Veterinary Clinical Nutrition.

Wiley-Blackwell 2012, s. 9-45.

3. Hand M.L., Thatcher C.D., Remillard R.L., Roudebush P.: Small

Animal Nutrition. Mark Morris Ins. 2000, s. 229-232.

4. Johnson M.: Hyperlipidemia disorders in dogs. Compendium Vet.

com. 2005, s. 361-370.

5. Laflamme D.P.: Nutrition for aging cats and dogs and the importance

of body condition. „Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract.”, 2005,
35 (3), 713-742.

6. Laflamme D.P: Pet Food Safety: Dietary Protein. Nestle Purina

PetCare Research. Elsevier Inc. 2008, 154-157.

7. Sanderson S.L.: Feeding the (fat) old animals. The North American

Veterinary Conference 2005 Proceedings: 1080-1083.

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47

eklama