WARUNKOWANIE KLASYCZNE I

INSTRUMENTALNE

(podsumowanie lekcji)

kurs „Podstawy psychologii”

Szkoła Medycyny Naturalnej

Marta Pyrchała-Zarzycka

ASTRO SALUS EDUCATION LTD

KLASYCZNE WARUNKOWANIE WEDŁUG PAWŁOWA

Ivan Petrovich Pavlov był rosyjskim naukowcem, który badał działanie systemu
trawiennego u psów pokazując im mięso w proszku i mierząc ilość wyprodukowanej
przez psy śliny. Przeprowadzając te badania Pawłow zauważył, że psy zaczynają się
ślinić nawet przed pokazaniem im proszku mięsnego, na sam widok podajnika mięsa.
Pawłow zrozumiał, że reakcja psów została uwarunkowana dzięki podajnikowi mięsa.

KLUCZOWE TERMINY W KLASYCZNYM
WARUNKOWANIU

Poniżej znajdują się klasyczne terminy związane z klasycznym warunkowaniem.

Bodziec neutralny – to bodziec, który nie wywołuje reakcji.

Bodziec bezwarunkowy - bodziec, który z natury tworzy odpowiedź (reakcję) lub
odruch.

Odpowiedź bezwarunkowa – niewyuczona reakcja wywołana przez bodziec
bezwarunkowy.

Asocjacja – połączenie pomiędzy dwoma zdarzeniami, które skutkuje uczeniem się.

Bodziec warunkowy – gdy bodziec neutralny zostaje wielokrotnie powiązany z
bodźcem bezwarunkowym.

Odpowiedź warunkowa – wyuczona odpowiedź (reakcja) na bodziec warunkowy.

GŁÓWNE ELEMENTY KLASYCZNEGO WARUNKOWANIA

Głównymi elementami klasycznego warunkowania są:

Wygasanie – gdy warunkowa odpowiedź nie jest dłużej wzmacniania przez bodziec
bezwarunkowy, odpowiedź warunkowa będzie stopniowo zanikała.
Generalizacja bodźca – kiedy organizm został uwarunkowany do określonej
odpowiedzi na dany bodziec, to często zaczyna tak odpowiadać na podobne bodźce.

Dyskryminacja bodźca – kiedy organizm odpowiada na warunkowy bodziec, ale
wykrywa różnicę w innych bodźcach, wówczas nie odpowiada na te inne bodźce.

Spontaniczne odnowienie – ponowne pojawienie się warunkowej odpowiedzi po jej
wygaśnięciu i okresie spoczynku (braku pojawiania się).

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

Warunkowanie instrumentalne to uczenie się, w przypadku którego wyniki są zależne
od odpowiedzi organizmu. Wyniki te wpływają na prawdopodobieństwo pojawiającego
się zachowania.

Odpowiedź instrumentalna – odpowiedź albo zachowanie, które jest dobrowolne i nie
powiązane z żadnym szczególnym bodźcem.

Wzmocnienie – to nagroda wprowadzona w celu wzmocnienia lub zmniejszenia
prawdopodobieństwa ponownego pojawienia się danej odpowiedzi.

Wzmocnienie pozytywne – to nagroda, która wzmacnia odpowiedź poprzez
dostarczenie przyjemnych konsekwencji.

Wzmocnienie negatywne – to nagroda, która wzmacnia odpowiedź poprzez usunięcie
lub zredukowanie nieprzyjemnego bodźca.

NAUKA – HARMONOGRAMY WZMOCNIENIA

Harmonogram wzmocnienia odnosi się do częstotliwości, w której dana odpowiedź jest
wzmacniana. Istnieją różne rodzaje takich harmonogramów.

Stałe wzmacnianie – kiedy określona odpowiedź jest wzmacniana za każdym razem.

Częściowe wzmacnianie – wzmacnianie, które nie pojawia się stale. Może być ono
administrowane następującymi sposobami:

1. Rozkłady stosunkowe

a) Rozkłady wzmacniania według stałych proporcji - wzmocnienie podaje się po
wykonaniu przez osobę ustalonej liczby reakcji.

b) Rozkłady wzmacniania według zmiennych proporcji - wzmocnienie podaje się po
pierwszej reakcji, która pojawi się po zmiennej liczbie reakcji, której średnia jest z góry
ustalona. Taki rozkład wzmocnień daje najlepsze rezultaty.

2. Rozkłady interwałowe

a) Rozkłady wzmacniania o stałych odstępach czasowych - wzmocnienie podaje się
po pierwszej reakcji, która się pojawi po upływie ustalonego czasu od poprzedniego
wzmocnienia. Dla przykładu: wzmocnienie może być podawane co 10 minut, reakcje
występujące między tym czasem nie są wzmacniane. Zwykle powoduje niskie tempo
reagowania.

b) Rozkłady wzmacniania o zmiennych odstępach czasowych - wzmocnienie podaje
się po pierwszej reakcji, która pojawi się po upływie z góry ustalonej przeciętnej
długości czasu od poprzedniego wzmocnienia.

KARA I JEJ NEGATYWNE SKUTKI ORAZ DROGI

ZWIĘKSZANIA EFEKTYWNOŚCI

Kara różni się od negatywnego wzmocnienia tym, że jej celem jest zmniejszenie
prawdopodobieństwa wystąpienia jakiegoś zachowania. To wprowadzenie do
nieprzyjemnego bodźca.
Potencjalnymi narzędziami kary mogą być jakiekolwiek konsekwencje, które mogą
prowadzić do zmniejszenia wystąpienia jakiejś odpowiedzi.
Skutkami ubocznymi kary są: agresja, frustracja, unikanie uczenia się, ucieczka od
nauki i uczenie się poczucia beznadziejności. Kara może nie prowadzić do zmniejszenia
się częstotliwości wystąpienia jakiegoś zachowania, a może nauczyć dzieci agresji i
unikania osoby karzącej. Czasami karanie satysfakcjonuje osobę karzącą i wtedy staje
się dla niej pozytywnym wzmocnieniem.
Efektywna kara powinna celować w ludzkie zachowania, nie w osobę samą w sobie,
to, jaka ona jest. Powinna się składać z kosztu takiej odpowiedzi (np. „zniszczyłeś
zabawkę, więc masz mniej zabawek do zabawy” albo „rozbiłeś wazon, musisz teraz
wszystko posprzątać, gdyż narobiłeś bałaganu”), niż być karą typu psychologicznego
(jak np. wyzywanie czy krzyczenie) albo fizycznego (bicie).

ELEMENTY WARUNKOWANIA INSTRUMENTALNEGO

Są podobne, jak w przypadku warunkowania klasycznego (wygaśnięcie, generalizacja,
dyskryminacja i spontaniczne odnowienie). A ponadto:

Kształtowanie – kiedy organizm jest wzmacniany do jakiejkolwiek odpowiedzi, która
przybliża go do pożądanego zachowania.

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE W PRAKTYCE

Tresura zwierząt – zasady kształtowania stosowane w uczeniu zwierząt określonych
zachowań. Zwierzę jest wzmacniane za każde zachowanie, które prowadzi do
pożądanego celu.

Modyfikacja zachowania – pozytywne wzmocnienie i jego wycofywanie dokonywane
w celu eliminacji niepożądanych zachowań w celu wyuczenia nowej odpowiedzi.

„Polityka żetonów” - technika, która nagradza za właściwe zachowania specjalnymi
żetonami, które następnie mogą zostać wymienione na przywileje.

PORÓWNANIE WARUNKOWANIA KLASYCZNEGO I

INSTRUMENTALNEGO

ELEMENTY

ROLA UCZĄCEGO
SIĘ

CZAS BODŹCA I
REAKCJI

NATURA
ODPOWIEDZI

WARUNKOWANIE
KLASYCZNE

Pasywny

Wzmocnienie występuje
PRZED odpowiedzią

Automatyczna;
mimowolna odpowiedź
(ślinotok) zależy od
wzmocnienia (mięso w
proszku)

WARUNKOWANIE
INSTRUMENTALNE