Święty AUGUSTYN WYZNANIA

DZIEJE RELIGII, FILOZOFII I NAUKI

do ko

ca staro

ytno

│

redniowiecze i odrodzenie

│

barok i o

wiecenie

│

1815-1914

│

1914-1989

jak i z czego studiowa

filozofi

│

moje wykłady

│

Wittgenstein

│

filozofowie i socjologowie nauki

ty AUGUSTYN

WYZNANIA

przeło

ył Zygmunt Kubiak

Ksi

ga XI

1. Ty, Panie, jeste

w wieczno

ci - czy wi

c nie wiesz,

e mówi

to wszystko do Ciebie?

Czy te

widzisz w czasie to, co w czasie si

rozgrywa? Je

li tak - to po có

Ci o tylu

rzeczach opowiadam? Na pewno nie po to, aby

dzi

ki mnie si

o nich dowiedział. Ja

raczej wznosz

tym sposobem uczucia moje i uczucia tych, którzy czytaj

moje

wyznania, ku Tobie, aby

my mówili - i ja, i oni: "Jak

e wielki jest Pan. Jak

e godzien, by

Go sławi

". Ju

powiedziałem i jeszcze raz powtórz

e z miło

ci do Twojej miło

ci to

wszystko pisz

Przecie

modlimy. A Prawda rzekła: "Ojciec wasz wie, czego potrzebujecie, zanim Go

o to prosicie" [Mt 6,8]. Kiedy si

c modlimy, w istocie otwieramy nasze serca przed

Tob

, wyznaj

c Ci nasze niedole, a tak

e miłosierdzie, które nam okazujesz, a czynimy

to, aby

nas - skoro zacz

łe

wyzwala

- ju

do ko

ca wyzwolił; by

my przestali by

nieszcz

ęś

liwi w sobie samych i stali si

szcz

ęś

liwi w Tobie. Wezwałe

nas, aby

my byli

ubodzy w duchu, cisi, smutni; aby

my łakn

li i pragn

li sprawiedliwo

ci; aby

my byli

miłosierni, czystego serca, pokój czyni

cy. Opowiedziałem Ci wiele rzeczy z mojego

ycia, jak potrafiłem i jak zapragn

łem dzi

ki temu,

e Ty pierwszy zechciałe

, abym si

spowiadał wobec Ciebie. Bo dobry jeste

, bo miłosierdzie Twoje na wieki trwa.

2. Kiedy

jednak zdołam ow

trzcin

, która za mnie przemawia, opisa

wszystkie z

Twojej strony zach

ty, wszystkie gro

by i pociechy, i wskazówki, jakimi mnie

przysposobiłe

do tego, abym mógł głosi

Twoje słowo i udziela

Twemu ludowi

sakramentu Twego? Gdybym nawet umiał to wszystko opowiedzie

po kolei, zbyt

drogocenna jest dla mnie ka

da kropla czasu. Bo ju

od dawna pałam pragnieniem,

eby

rozwa

Twoje Prawo i wyzna

Ci, co o nim wiem, jak te

gdzie moja wiedza zawodzi;

przedstawi

zacz

tki udzielonego przez Ciebie o

wiecenia, jak te

to, co we mnie

jeszcze zostało z ciemno

ci, dopóki siła słabo

ci nie pochłonie. Nie chc

na nic

innego przeznacza

godzin, które mi zostaj

wolne po zaspokojeniu potrzeb ciała, po

studiach i tych usługach, jakie jestem winien ludziom - albo nie jestem im winien, ale je
wobec nich wypełniam.

Panie Bo

e mój, wysłuchaj mej modlitwy. Niech miłosierdzie Twoje przychyli si

do mej

sknoty. Bo nie tylko dla siebie samego tak gor

co owej rzeczy pragn

, lecz chc

eby

ona si

przysłu

yła mojej miło

ci do braci. Czytasz w moim sercu,

e tak naprawd

jest.

Chc

Ci zło

w ofierze słu

li i mowy mojej. O, udziel mi tego, co chc

Ci zło

w ofierze. Słaby jestem i ubogi, a Ty - hojny dla wszystkich, którzy Ci

wzywaj

; sam

wolny od troski, o nasz

dol

troszczysz. Odetnij wszelk

lekkomy

lno

ść

, wszelkie

kłamstwa od mojej mowy, tej wewn

trznej i tej zewn

trznej. Niech Twoje Pismo

dzie moj

czyst

rozkosz

. Niech si

nie pomyl

w jego interpretacji i niech nie głosz

pogl

dów mylnych. Panie, wejrzyj i ulituj si

, Panie Bo

e mój,

wiatło

ci niewidomych i

mocy słabych a zarazem

wiatło

ci widz

cych i mocy silnych. Wejrzyj na dusz

moj

usłysz, jak woła z otchłani. Gdyby

nie słyszał nas wsz

dzie, nawet w otchłani - do kogo

mieliby

my pój

ść

, do kogo woła

? Twój jest dzie

; i noc jest Twoja. Na Twe skinienie -

przelatuj

chwile.

Strona 1 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

Racz mi udzieli

troch

tego czasu na rozmy

lanie o tajemnicach Twojego Prawa. Nie

zamykaj wrót Prawa przed tymi, którzy do nich pukaj

. Bo przecie

nie bez celu

postanowiłe

e tyle ma by

w nim kart ocienionych tajemnic

. Czy

w owych borach nie

ma jeleni, które w nie wchodz

, pokrzepiaj

tam, w

druj

, pas

, kład

spoczynek i prze

uwaj

? O Panie, dopełnij swego dzieła we mnie i otwórz przede mn

karty. Głos Twój jest moj

rado

. Głos Twój ponad przeobfito

ść

rozkoszy. Daj mi to, co

kocham. Bo ja to kocham. A

e kocham, Ty sprawiłe

. Nie porzucaj swoich darów.

lin

, któr

zasadziłe

, nie gard

, gdy ona usycha z pragnienia. Niech jako Twoje

rozpoznam wszystko, co w Twoich Ksi

gach znajd

. Głos chwały niech usłysz

i niech

Ciebie pij

. Pragn

rozwa

cuda Twego Prawa od samego pocz

tku, gdy niebo i

ziemi

uczyniłe

, a

do nadej

cia Twojego królestwa, gdy b

dziemy na zawsze z Tob

Twoim

tym mie

cie. Panie, ulituj si

nade mn

i wysłuchaj mojej t

sknoty. Bo my

e nie t

skni

za rzeczami ziemskimi, za złotem i srebrem, za drogimi kamieniami,

strojnymi szatami, zaszczytami i władz

, za rozkoszami ciała. Nie t

skni

nawet za tym,

co jest ciału potrzebne w naszej w

drówce przez

ycie; to b

dzie nam dodane, je

szukamy naprzód królestwa Twego i sprawiedliwo

ci jego. Zobacz, Panie Bo

e, sk

wytrysła moja t

sknota. Niesprawiedliwi opowiadali mi o rzeczach, jakie ich raduj

. Ale

nie s

to rzeczy, jakie mo

na znale

źć

w Prawie Twoim, Panie. St

d wytrysła moja

sknota.

Zobacz, Panie, oce

i potwierd

. I w miłosierdziu swym uznaj za słuszne, abym znalazł u

Ciebie łask

; aby si

otworzyło przede mn

trze Twojego Pisma, kiedy pukam do

jego wrót. Błagam Ci

przez Pana naszego, Jezusa Chrystusa, Syna Twego, M

ęŜ

zasiadaj

cego po Twojej prawicy, Syna Człowieczego, którego dla siebie ustanowiłe

rednikiem mi

dzy Tob

a nami. Poprzez Niego szukałe

nas, gdy my nie szukali

Ciebie. Po to szukałe

nas, aby

my Ciebie zacz

li szuka

. Jest on Słowem Twoim, przez

które wszystko stworzyłe

, a w

ród wszystkiego - i mnie. Jest jedynym Synem Twoim,

przez którego przybrałe

sobie wiernych za synów, a w

ród nich - i mnie. To przez Niego

błagam Ciebie, przez Niego, który po Twojej prawicy zasiada i przyczynia si

u Ciebie za

nami. W Nim "ukryte s

wszystkie skarby m

dro

ci i wiedzy" [Kol 2,3]. To Jego szukam w

Twoich Ksi

gach. Moj

esz pisał o Nim. On sam to powiedział, a On jest Prawd

3. Niech usłysz

i zrozumiem, co to znaczy,

e na pocz

tku uczyniłe

niebo i ziemi

Napisał tak Moj

esz, napisał i odszedł, przeszedł st

d do Ciebie. Nie ma go ju

tu, gdzie

ja jestem. Gdyby tu był, chwyciłbym go za r

ce i prosił, i w imi

Twoje błagał, aby mi to

wyja

nił. Nadstawiłbym pilnie moich cielesnych uszu, a z jego ust wydobywałyby si

ki słów. Gdyby mówił po hebrajsku, jego słowa daremnie kołatałyby do moich uszu,

ich tre

ść

nie przenikn

łaby do mojego umysłu. Gdyby mówił po łacinie, rozumiałbym, co

mówi.

Lecz sk

d bym wiedział,

e mówi prawd

? Gdybym i to wiedział, czy mógłbym to

wiedzie

od niego? Gł

boko we mnie, w o

rodku mojego my

lenia Prawda, która nie

przemawia ani po hebrajsku, ani po grecku, ani po łacinie, ani w jakiejkolwiek innej
mowie - bo ona przemawia bez ust i j

zyka, bez d

cych sylab - ta by mówiła "On

prawd

głosi". A ja, od razu upewniony, z cał

ufno

powiedziałbym temu Twojemu

ęŜ

owi: "Prawd

głosisz". Poniewa

jednak nie mog

Moj

esza zapyta

, pytam Ciebie,

Prawd

, któr

napełniony Moj

esz głosił rzeczy prawdziwe - Ciebie, Bo

e mój, pytam.

Ciebie błagam - przebacz grzechy moje i jak dałe

tamtemu słudze Twemu takie rzeczy

głosi

, tak mnie pozwól je zrozumie

4. Widz

niebo i ziemi

. One same wołaj

e zostały stworzone. Zmieniaj

bowiem i

przekształcaj

. Je

eli za

istnieje, co nie zostało stworzone, nie ma w tym nic, czego

by przedtem w tym nie było; a zmienianie si

i przekształcanie wła

nie to oznacza:

pojawia si

, czego przedtem nie było. Niebo i ziemia wołaj

tak

e, i

nie stworzyły

siebie same: "Istniejemy dlatego,

e zostały

my stworzone. Aby

my mogły wyłoni

Strona 2 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

samych siebie, musiałyby

my istnie

, nim zacz

ły

my istnie

". Samo wi

c ich oczywiste

istnienie jest dowodem tego,

e zostały stworzone. To Ty, Panie, je stworzyłe

, Ty, który

jeste

kny - bo one te

kne; Ty, który jeste

dobry - bo one te

dobre; Ty,

który jeste

- bo one te

. Lecz nie s

tak pi

kne, nie s

tak dobre ani nie w takiej

mierze s

, jak Ty, ich Stwórca. W porównaniu z Tob

- w ogóle nie maj

ani pi

kno

ci,

ani dobra, ani bytu. To wiemy i dzi

kujemy Ci za wiedz

. Lecz nasza wiedza w

porównaniu z Twoj

wiedz

jest niewiedz

5. "Na pocz

tku uczynił Bóg niebo i ziemi

." [Rdz 1,1] Lecz w jaki sposób stworzyłe

niebo i ziemi

? Jakich u

yłe

narz

dzi do tak olbrzymiego dzieła? Nie pracowałe

jak

rzemie

lnik, który z jednej rzeczy materialnej wytwarza inn

rzecz materialn

według

zamysłu swojej duszy. Jego dusza mo

e nada

owej rzeczy taki kształt, jaki widzi

wzrokiem wewn

trznym w samej sobie. Czy

nie dlatego jest ona do tego zdolna,

e Ty

stworzyłe

? A nadaje ona kształt rzeczy ju

istniej

cej, wyposa

onej w istnienie - czy

to glinie, czy kamieniowi, czy drewnu, czy złotu, czy jakiej

innej rzeczy materialnej. A

czy

istniałyby te rzeczy, gdyby

Ty im nie nadał istnienia? Ty stworzyłe

rzemie

lnikowi

ciało, Ty dusz

członkami ciała, Ty materi

, z jakiej wytwarza przedmioty, Ty

zdolno

ci, dzi

ki którym mo

e si

kunsztu wyuczy

i dojrze

wewn

trz siebie to, co ma

ukształtowa

wiecie zewn

trznym. Ty uczyniłe

jego zmysły, b

ce kanałami, przez

które my

lowy obraz rzeczy, jak

ma wytworzy

, jest przekazywany materii, potem za

same kanały przekazuj

umysłowi obraz rzeczy ju

wytworzonej, aby rzemie

lnik mógł

wewn

trz siebie podda

rzecz prawdziwej ocenie: czy została dobrze wykonana.

Jak

e wysławia Ci

to wszystko, Stwórc

wszystkiego.

Lecz jak Ty tworzysz? W jaki sposób uczyniłe

, Bo

e, niebo i ziemi

? Na pewno nie w

niebie ani nie na ziemi stworzyłe

niebo i ziemi

, ani nie w przestworzu, ani nie w

wodach - bo przecie

i one nale

Ŝą

do nieba i ziemi. Ani te

nie uczyniłe

całego

wszech

wiata w całym wszech

wiecie, bo zanim wszech

wiat został stworzony, nie było

w nim miejsca, w którym mógłby by

stworzony. Ani te

nie miałe

w r

kach nic takiego,

z czego mógłby

niebo i ziemi

uczyni

. Bo sk

e mógłby

wzi

ąć

cokolwiek - aby z tego

innego uczyni

- zanim jeszcze to stworzyłe

? Czy

wszystko nie istnieje tylko

dlatego,

e Ty istniejesz? Musiało to wi

c by

tak,

e Ty przemówiłe

i te rzeczy si

stały.

Słowem je stworzyłe

swoim.

6. Lecz jak przemówiłe

? Czy w taki sposób, jak rozbrzmiał głos z obłoku: "Ten jest Syn

mój miły"? [Mt 3,17] Ten przecie

głos zabrzmiał i przemin

ł, zacz

ł si

i sko

czył.

Zad

czały sylaby i przeleciały, druga po pierwszej, trzecia po drugiej, potem

nast

pne, a

wreszcie przemin

ła ostatnia i zapadło milczenie. Jest zupełnie jasne,

głos ten rozbrzmiał za po

rednictwem siły materialnej, która - sama b

c tylko czym

doczesnym - słu

yła w tym wypadku wiecznej woli Twojej. Te Twoje słowa,

wypowiedziane w czasie, ucho cielesne słuchacza przekazało umysłowi roztropnemu,
którego ucho duchowe przysłuchuje si

wiecznemu Twemu Słowu. Umysł rozbrzmiałe w

czasie słowa porównał z wiecznym Twoim Słowem osłoni

tym milczeniem i rzekł: "Ono

jest odmienne, zupełnie odmienne. Tamte słowa s

daleko pode mn

. W ogóle ich nie

ma, bo umykaj

i przemijaj

. Słowo za

e trwa nade mn

wiecznie".

liby

takimi słowami d

cymi i przemijaj

cymi rzekł, by niebo si

stało i ziemia,

liby

w taki wła

nie sposób niebo i ziemi

stworzył - to musiałaby ju

istnie

przed

powstaniem nieba i ziemi stworzona materia, przez której odbywaj

ce si

w czasie

poruszenia głos ów brzmi

cy w czasie by przebiegł. Ale przecie

nie było

adnej materii

przed niebem i ziemia. Je

liby istniała, to by znaczyło,

e j

stworzyłe

bez

wypowiedzenia słów przemijaj

cych i dopiero w niej mogłe

wypowiedzie

owe

przemijaj

ce słowa, którymi rzekłe

, by niebo i ziemia si

stały. Czegokolwiek u

yłe

, aby

taki głos mógł zabrzmie

, to by na pewno nie istniało, gdyby przez Ciebie nie zostało

Strona 3 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

stworzone. Aby wi

c powstała materia, dzi

ki której mogłyby te słowa zabrzmie

- jakie

wypowiedziałe

słowo?

7. Tak nas prowadzisz, aby

my zrozumieli Słowo, b

ce Bogiem u Ciebie Boga.

Wypowiadane jest Ono wiecznie i wszystkie rzeczy s

Nim wiecznie wypowiadane. Nie

jest to mowa, w której si

czy jedna cz

ęść

wypowiedzi, aby mogła by

rzeczona

nast

pna i aby w ten sposób si

zło

yła cało

ść

. W Twoim Słowie wszystko jest

wypowiadane od razu i na wieki wieczne. Gdyby było inaczej, panowałby nad Nim czas i
przemiana. Nie byłoby prawdziwej wieczno

ci, prawdziwej nie

miertelno

ci. To wiem,

e mój. Dzi

ki Ci składam za t

wiedz

. Wiem to, Panie. Wyznaj

Ci,

e to wiem. A

razem ze mn

wie to i błogosławi Ci

za to ka

dy, kto potrafi by

wdzi

czny za

niew

tpliwo

ść

prawdy.

Wiemy, o Panie - przecie

wiemy -

e w takiej mierze, w jakiej nie istnieje co

, co istniało,

i istnieje co

, co nie istniało, w takiej mierze umiera to i si

rodzi. Twoje wi

c Słowo nie

e ust

powa

przed czymkolwiek ani po czymkolwiek nast

powa

, gdy

jest

naprawd

nie

miertelne i wieczne. Dlatego te

Twoim Słowem współwiecznym z Tob

mówisz wszystko, co mówisz - wszystko od razu i na wieki wieczne. I staje si

wszystko,

cokolwiek mówisz, by si

stało. Wszystko czynisz nie inaczej, jak tylko Twoim Słowem.

Ale rzeczy, które Twoim Słowem tworzysz, ani nie powstaj

wszystkie razem, ani nie s

wszystkie na wieki.

8. Dlaczego tak jest, Panie Bo

e mój? W jaki

sposób pojmuj

, dlaczego tak si

dzieje,

ale nie umiem tego wypowiedzie

. Mo

e tak to ujm

e wszystko, co zaczyna by

albo

przestaje by

, wła

nie wtedy zaczyna albo przestaje by

, kiedy wieczny Rozum poznaje,

e to powinno zacz

ąć

albo przesta

; ale w samym tym wiecznym Rozumie nie ma

adnego pocz

tku ani

adnego ko

ca. Owym wiecznym Rozumem jest wła

nie Słowo

Twoje, które samo jest te

pocz

tkiem. To Ono przemawia do nas. Mówi do nas w

Ewangelii słowami, które wypowiadaj

usta. W

wiecie doczesnym dało si

słysze

cielesnym uszom ludzkim, aby ludzie w Nie uwierzyli i aby szukaj

c Go wewn

trz siebie

samych, znale

li Je w Prawdzie wiecznej, gdzie wszystkich uczniów jeden tylko dobry

Mistrz poucza. Tam słysz

, Panie, Twój głos mówi

cy mi,

e tylko ten do nas naprawd

przemawia, kto nas poucza. Kto za

nas nie poucza - nawet je

eli mówi, nie do nas

mówi.

A któ

oprócz Prawdy niezmiennej mo

e nas poucza

? Nawet je

eli czerpiemy

wskazówki ze zmiennych rzeczy stworzonych, w ko

cu prowadz

nas one do owej

niezmiennej Prawdy, gdzie si

prawdziwie uczymy, kiedy stoimy i Jego słuchamy; kiedy

bardzo si

radujemy słysz

c głos Oblubie

ca i przywracamy siebie samych Temu,

któremu zawdzi

czamy istnienie. To Słowo jest pocz

tkiem, trwał

podstaw

- gdyby Go

nie było, nie mieliby

my dok

d powróci

z naszych bł

dze

. Gdy wracamy uwalniaj

c si

od bł

du, powrót nasz polega na poznaniu Prawdy. Aby

my J

poznali - Ono nas

poucza, bo Ono jest pocz

tkiem i przemawia do nas.

9. Wła

nie Ono jest tym pocz

tkiem, Bo

e, w którym niebo stworzyłe

i ziemi

Stworzyłe

je w Słowie Twoim, w Synu Twoim, w Mocy Twej, M

dro

ci i Prawdzie - w

jaki

cudowny sposób przemawiaj

c i w jaki

cudowny sposób czyni

c. Któ

to pojmie?

Któ

to wysłowi? Czym jest to osobliwe

wiatło, które chwilami mi rozbłyska i serce mi

przeszywa, nie rani

c go? Dr

Ŝę

wtedy z l

ku, a zarazem płon

sknot

. Dr

Ŝę

z l

ku, bo

jestem tak odmienny od niego. Lecz w takiej mierze, w jakiej jestem do niego podobny,
jego ogniem płon

. To M

dro

ść

, M

dro

ść

niekiedy przede mn

rozbłyska, rozdzieraj

zasłon

ciemnych chmur, które potem znowu mnie spowijaj

i przytłaczaj

brzemieniem

kary za moje grzechy. W n

dzy mojej tak podupadłem na siłach,

e nie mog

sprosta

temu, co jest dla mnie błogosławie

stwem, póki Ty, Panie, który wszystkie moje

nieprawo

ci wybaczyłe

, nie uleczysz mnie tak

e ze wszystkich chorób moich. Ty

Strona 4 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

uchronisz

ycie moje od kl

ski, uwie

czysz mnie dobrodziejstwami Twej lito

ci i

miłosierdzia, t

sknot

moj

nasycisz dobrami. Odnowi si

, jak młodo

ść

orła, młodo

ść

moja. Albowiem "w nadziei jeste

my zbawieni" [Rz 8,24] i cierpliwie czekamy na

wypełnienie si

Twoich obietnic. Niech ka

dy, kto jest do tego zdolny, słucha głosu

Twego w swojej duszy. Ufaj

c natchnionym przez Ciebie słowom, woła

: "Jak

wspaniałe s

dzieła Twoje, Panie. Wszystko m

drze uczyniłe

" [Ps 103,24]. Wszystko

zaczyna si

od M

dro

ci i w tym to wła

nie pocz

tku niebo uczyniłe

i ziemi

10. Pełni s

jeszcze starego bł

du ci, którzy nas pytaj

: "Co czynił Bóg, zanim niebo

uczynił i ziemi

? Je

li spoczywał - powiadaj

- i niczego nie czynił, to dlaczego i potem

nie pozostał w takim stanie na zawsze, w jakim był zawsze w przeszło

ci? Je

li powstało

w Bogu nowe d

ąŜ

enie i nowa wola, aby da

pocz

tek stworzeniu, którego nigdy

przedtem nie stworzył, to jak

e mo

emy przyj

ąć

e prawdziwa jest ta Jego wieczno

ść

, w

której wola, jakiej przedtem nie było, powstała? Przecie

wola Boga nie jest czym

stworzonym, lecz musi poprzedza

stworzenie.

adna rzecz nie byłaby stworzona, gdyby

jej nie poprzedziła wola Stwórcy. Do samej wi

c substancji Boga nale

y Jego wola.

Skoro za

powstało w substancji Boga co

, czego przedtem w niej nie było, to nie mo

twierdzi

e Jego substancja jest naprawd

wieczna. Je

li za

zawsze było wol

Boga,

by istniało stworzenie, to dlaczego stworzenie nie istniało zawsze?"

11. Ci, którzy tak mówi

, jeszcze nie rozumiej

Ciebie, o M

dro

ci Bo

wiatło

umysłów! Jeszcze nie pojmuj

, w jaki sposób czynione s

rzeczy, które przez Ciebie i w

Tobie powstaj

. A chcieliby zakosztowa

wieczno

ci! Ich my

l jeszcze ci

gle si

trzepocze mi

dzy ruchami rzeczy przeszłych i tych, które w przyszło

ci b

, i nie mo

osi

ąć

stało

ci.

Gdyby kto

ł ich my

l, uspokoił j

i nadał jej stało

ść

cho

by na krótk

chwil

, to

przynajmniej w owej chwili ujrzeliby blask zawsze spokojnej wieczno

ci. Porównaliby j

czasem, który nigdy nie stoi w miejscu, i przekonaliby si

e jest ona od czasu zupełnie

odmienna. Zrozumieliby,

e czas zawdzi

cza sw

długo

ść

tylko wielkiej ilo

ci ruchów,

które jeden po drugim przemijaj

, gdy

nie mog

istnie

wszystkie razem. W wieczno

nic nigdy nie przemija, lecz wszystko jest obecne.

aden za

czas nie jest cały

tera

niejszo

. Ka

przeszło

ść

przegania biegn

ca w trop za ni

przyszło

ść

. I

zarówno wszelka przeszło

ść

, jak i wszelka przyszło

ść

maj

pocz

tek i koniec w tym, co

jest zawsze obecne. Któ

utwierdzi my

l ludzk

, aby w spokoju zrozumiała, w jaki sposób

wieczno

ść

, w której nie ma ani przyszło

ci, ani przeszło

ci, swoj

trwało

okre

la, co

jest przyszło

, a co przeszło

? Czy moja r

ka zdoła tak uchwyci

umysł ludzki?

Czy jakiekolwiek moje słowa zdołaj

tego dokona

12. Kiedy kto

mnie pyta: "Co czynił Bóg, zanim uczynił niebo i ziemi

?" - nie powtarzam

tej odpowiedzi, jak

podobno kto

kiedy

rzucił szyderczo, aby odsun

ąć

od siebie

natarczywo

ść

pytaj

cego: "Przygotowywał piekło dla tych, którzy chcieliby dociec

tajemnic". Czym innym jest znalezienie odpowiedzi, czym innym jest szyderstwo. Wi

nie tak odpowiem. Gdy czego

nie wiem, wol

odpowiedzie

: "Nie wiem" - ni

miewa

tego, kto zadał trudne pytanie, i zbiera

pochwały za pozorn

, fałszyw

odpowied

. Odpowiem inaczej:

e Ty, Bo

e nasz, Stwórc

jeste

wszelkiego stworzenia.

li słowami "niebo i ziemia" okre

lamy całe stworzenie, to

miało mówi

: "Zanim

uczynił niebo i ziemi

, Bóg niczego nie uczynił". Je

liby bowiem cokolwiek uczynił, có

to było, czy

nie stworzenie wła

nie? Bodajbym tak dobrze wiedział wszystko, co jest dla

mnie po

yteczne, jak wiem to,

e przed stworzeniem nie istniało

adne stworzenie.

13. Człowiek, którego rozbiegane my

li bł

kaj

ród jego wyobra

o czasie

przeszłym, mo

e si

dziwi

e Ty, Bóg wszechmocny, który jeste

Stwórc

wszystkiego

i wszystko utrzymujesz w istnieniu, który jeste

Budowniczym nieba i ziemi, byłe

bezczynny przez nieprzeliczone wieki, zanim dokonałe

tak ogromnego dzieła. Niech

Strona 5 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

ten człowiek otrz

ąś

nie si

z majaków, niech zastanowi si

i zrozumie,

e jego zdziwienie

wynika z nieporozumienia. Jak

eby mogły upłyn

ąć

owe nieprzeliczone wieki, skoro Ty

jeszcze ich nie stworzyłe

? Przecie

Ty jeste

Sprawc

i Twórc

wszystkich wieków.

Jaki

to mógł istnie

czas, który by nie był stworzony przez Ciebie? A czy

mógłby

przemija

, gdyby nigdy nie istniał? Jeste

Twórc

wszelkiego czasu. Je

li wi

c istniał

jakikolwiek czas, zanim stworzyłe

niebo i ziemi

, to jak mo

na mówi

e byłe

bezczynny? Stworzyłe

ten wła

nie czas. Bo przecie

czas nie mógł przemija

, póki go

nie stworzyłe

. Je

li za

przed powstaniem nieba i ziemi jeszcze nie było czasu, to jak

na pyta

, co czyniłe

"wtedy"? Nie było

adnego "wtedy", skoro nie było czasu.

Ty poprzedzasz czas, ale nie w czasie go poprzedzasz. Gdyby

poprzedzał w czasie, nie

poprzedzałby

wszelkiego czasu. Ty na wy

ynie zawsze obecnej wieczno

ci jeste

przed wszelk

przeszło

i po wszelkiej przyszło

ci. To, co teraz jest przyszło

- gdy

nadejdzie, przeszło

stanie, "Ty za

ten sam zawsze jeste

i Twoje lata nie

ustan

" [Ps 101,28]. Lata Twe nie odchodz

ani nie przychodz

. Nasze lata tak

odchodz

i przychodz

, by wszystkie mogły przyj

ść

po kolei. Twoje lata wszystkie s

dla

Ciebie jednoczesne, poniewa

trwaj

niezmiennie. Odchodz

cych nie wypychaj

przychodz

ce, gdy

Twoje lata nie przemijaj

. Nasze lata b

dopełnione wtedy, gdy

wszystkie przemin

. Twoje lata to jeden dzie

, a nie

wita on codziennie, ale jest

stałym dzisiaj. Twój dzie

dzisiejszy bowiem nie ust

puje przed dniem jutrzejszym ani po

wczorajszym nie nast

puje. Twoim dniem dzisiejszym jest wieczno

ść

. Przeto zrodziłe

współwiecznego Tobie Syna. któremu rzekłe

: "Ja Ci

dzi

zrodziłem" [Ps 2,7]. Wszelki

czas Ty uczyniłe

i jeste

przed wszelkim czasem, a czasu przed czasem - nie było.

14. Nie było wi

c takiego czasu, w którym byłby

bezczynny. Bo i sam czas Ty

stworzyłe

. A

aden czas nie jest współwieczny Tobie, bo Ty trwasz niezmienny, on za

gdyby niezmiennie trwał, nie byłby czasem. Czym wi

c jest czas? Nie ma na to łatwej i

krótkiej odpowiedzi. Trudno to poj

ąć

, a có

dopiero - w słowach to wyrazi

. W naszych

rozmowach nic nie jest tak cz

ste i pospolite jak mówienie o czasie. Oczywi

cie

rozumiemy, co oznacza to słowo, gdy je wypowiadamy, rozumiemy je te

, gdy kto

inny

wspomina nam o czasie.

Czym

e wi

c jest czas? Je

li nikt mnie o to nie pyta, wiem. Je

li pytaj

cemu usiłuj

wytłumaczy

, nie wiem. Z przekonaniem jednak mówi

e wiem, i

gdyby nic nie

przemijało, nie byłoby czasu przeszłego. Gdyby nic nie przychodziło nowego, nie byłoby
czasu przyszłego. Gdyby niczego nie było, nie byłoby tera

niejszo

ci. Owe dwie

dziedziny czasu - przeszło

ść

i przyszło

ść

- w jaki

sposób istniej

, skoro przeszło

ci ju

nie ma, a przyszło

ci jeszcze nie ma? Tera

niejszo

ść

, gdyby zawsze była

tera

niejszo

i nie odchodziła w przeszło

ść

, ju

nie czasem byłaby, ale wieczno

li wi

c tera

niejszo

ść

jest czasem tylko dlatego,

e odchodzi w przeszło

ść

, to jak

e i o

niej mo

emy mówi

e jest, skoro jest tylko dzi

ki temu,

e jej nie b

dzie? Nie mo

emy

c wła

ciwie mówi

e czas jest, je

li nie dodajemy, i

zmierza on do tego,

e go nie

dzie.

15. A jednak mówimy o "długim czasie" i o "krótkim czasie" - lecz tylko w odniesieniu do
przeszło

ci i przyszło

ci. Sto lat na przykład nazywamy długim czasem, który upłyn

albo upłynie. O niedalekiej przeszło

ci albo przyszło

ci mówimy, gdy mamy na my

okres dziesi

ciu, na przykład, dni. Lecz w jaki sposób mo

e by

długie albo krótkie to,

czego w ogóle nie ma? Nie mówmy wi

c: "To jest długi czas" - lecz w odniesieniu do

przeszło

ci: "To był długi czas", a do przyszło

ci: "To b

dzie długi czas". Panie Bo

e mój,

wiatło

ci moja, czy

i tu człowiek nie o

miesza si

wobec Twojej prawdy? Bo ten długi

czas przeszły - czy stał si

długi, kiedy ju

przemin

ł, czy te

był długi ju

wtedy, gdy był

tera

niejszo

? Tylko wtedy mógł on by

długi, kiedy w ogóle istniał. Nie mówmy wi

e czas przeszły był długi; bo nie znajdziemy tu niczego, co miałoby by

długie. Przecie

skoro ten czas przemin

ł, to ju

go nie ma. Ujmijmy to inaczej:

e czas, o którym

Strona 6 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

mówimy, był długi, kiedy był czasem tera

niejszym. Bo wtedy jeszcze nie przemin

ł, czyli

nie przestał istnie

, nie brakowało wi

c wówczas tego, co miałoby by

długie. Kiedy za

przemin

ł, przestał by

długi, poniewa

w ogóle przestał istnie

A teraz zastanówmy si

, duszo ludzka, nad tym, czy tera

niejszo

ść

e by

długa.

Potrafisz u

wiadamia

sobie i mierzy

odległo

ci czasowe. Jak wi

c na to pytanie

odpowiesz? Czy na przykład obecne stulecie to jest długi czas? Zastanów si

najpierw,

czy stulecie mo

e by

obecne. Je

li jeste

my w pierwszym roku stulecia, to ten pierwszy

rok jest tera

niejszy, a dziewi

ęć

dziesi

t dziewi

ęć

lat nale

y do przyszło

ci, czyli jeszcze

ich nie ma. Je

li jeste

my w drugim roku stulecia, to pierwszy rok ju

nale

y do

przeszło

ci, drugi jest obecny, a wszystkie pozostałe lata nale

Ŝą

do przyszło

ci. Je

którykolwiek rok z wn

trza owej setki jest dla nas obecny, wszystkie przed nim s

przeszło

, wszystkie po nim - przyszło

. Z tego wynika,

e stulecie nie mo

e by

tera

niejszo

. Trzeba jeszcze rozwa

, czy ten jeden rok, o którym mówimy, mo

cały obecny. Przecie

kiedy jeste

my w pierwszym jego miesi

cu, wszystkie inne

miesi

ce nale

Ŝą

do przyszło

ci. Je

li w drugim, to pierwszy miesi

c jest ju

przeszło

a pozostałych miesi

cy jeszcze nie ma. A wi

c i bie

Ŝą

cy rok nie mo

e by

cały

tera

niejszo

. A je

li nie jest cały obecny, nie mo

e by

obecnym rokiem. Rok si

składa z dwunastu miesi

cy. Ten z miesi

cy, który wła

nie przebiega, jest obecny,

wszystkie inne s

przeszło

albo przyszło

. I nie mo

na nawet powiedzie

bie

Ŝą

cy miesi

c jest obecny. Obecna jest najwy

ej jedna doba. Je

li jest to pierwsza

doba miesi

ca - wszystkie inne doby s

przyszło

. Je

li jest to doba ostatnia w

miesi

cu - wszystkie inne nale

Ŝą

do przeszło

ci. Je

li którakolwiek inna doba - to jest

ona umieszczona mi

dzy dobami przeszłymi a dobami przyszłymi.

Ten wi

c czas tera

niejszy, jedyny, który - jak stwierdzili

my - mo

na by nazywa

długim,

skurczył si

nam do jednej zaledwie doby. Ale trzeba t

spraw

jeszcze dokładniej

roztrz

ąć

, bo przecie

nawet jedna doba nie jest cała obecna. Składa si

ona z

dwudziestu czterech godzin, nocnych i dziennych. Wobec pierwszej z tych godzin
wszystkie inne s

przyszłe, wobec ostatniej - przeszłe. Ka

da z pozostałych godzin ma

za sob

przeszłe godziny, przed sob

- przyszłe. A czy

da godzina nie składa si

mniejszych cz

steczek, jak

e szybko umykaj

cych? Co z niej uleciało, to przeszło

ść

; co

jeszcze zostało - przyszło

ść

. Tylko tak

chwil

(je

li w ogóle mo

na j

sobie wyobrazi

której ju

nie da podzieli

na jakiekolwiek, cho

by najmniejsze cz

stki, mo

na by

słusznie nazwa

czasem tera

niejszym. Taka za

chwila tak szybko z przyszło

przelatuje do przeszło

ci,

e nie sposób jej przypisa

jakiegokolwiek trwania. Je

li si

jej

nadaje rozci

gło

ść

, od razu chwila ta rozpada si

na przeszło

ść

i przyszło

ść

, B

c za

tera

niejsza, nie ma

adnej rozci

gło

ci. Gdzie

c jest ten czas, który mogliby

nazwa

długim? Na pewno nie jest to czas przyszły. Nie mówimy przecie

e jest długi,

bo on jeszcze w ogóle - w

adnym sensie - nie jest. Mo

emy powiedzie

tylko,

e b

dzie

długi. Lecz kiedy taki b

dzie? Nie jest taki, dopóki jest przyszło

. Bo jeszcze nie ma

tego, co mogłoby by

długie. Gdyby za

wtedy miał by

długi, kiedy wyłoniwszy si

przyszło

ci, która jeszcze nie istnieje, zaczyna istnie

staj

c si

tera

niejszo

, to by

oczywi

cie było zgodne z prawd

e mo

e by

długie tylko to, co w ogóle istnieje - ale

wcze

niej tu przytoczone argumenty gło

no wołaj

e tera

niejszo

ść

nie ma

adnej

rozci

gło

ci.

16. A jednak, Panie, u

wiadamiamy sobie okresy czasu i porównujemy jedne z drugimi,

mówi

e te s

dłu

sze a tamte krótsze. Obliczamy nawet, o ile krótszy albo dłu

szy

jest ten okres od tamtego, i powiadamy,

e jest dwukrotnie albo trzykrotnie dłu

szy od

okresu, który uznajemy za jednostk

; albo

e oba okresy maj

długo

ść

jednak

. Je

li w

taki sposób u

wiadamiaj

c sobie czas, mierzymy go, czynimy to wobec czasu wła

nie

teraz przemijaj

cego. Bo czy

na by mierzy

przeszło

ść

, której ju

nie ma, albo

przyszło

ść

, której jeszcze nie ma? Chyba

e kto

odwa

y si

twierdzi

e mierzy to, co

Strona 7 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

nie istnieje! Wniosek jest taki,

e u

wiadamia

sobie czas i mierzy

go mo

na tylko

wtedy, gdy on wła

nie przemija. Kiedy przemin

ł - ju

to jest niemo

liwe, bo go nie ma.

17. Ja tylko szukam, Ojcze, a nie stwierdzam. Ty, Bo

e, S

dzi

moim b

Przewodnikiem. Któ

zaprzeczy temu, co

my usłyszeli w dzieci

stwie i czego potem

uczyli

my dzieci,

e s

trzy dziedziny czasu: przeszło

ść

, tera

niejszo

ść

i przyszło

ść

? Kto

powie,

e jest tylko czas tera

niejszy, bo owych dwóch pozostałych nie ma? Mo

e raczej

jest tak,

e wszystkie te trzy dziedziny istniej

e czas z jakiej

kryjówki si

wyłania, gdy

z przyszłego staje si

tera

niejszym, i w jak

ąś

kryjówk

pogr

ąŜ

a, kiedy si

tera

niejszego przeszłym staje? Prorocy, którzy przyszło

ść

zapowiadali, gdzie

by te

przyszłe rzeczy widzieli, je

li ich jeszcze nie było? Przecie

nie mo

na zobaczy

tego,

czego nie ma. Tak

e opowiadacze przeszło

ci nie mogliby prawdy głosi

, gdyby

umysłem nie dostrzegali rzeczy minionych. Gdyby za

te rzeczy nie istniały, w

aden

sposób nie mo

na by ich dostrzec. A wi

c i przyszło

ść

, i przeszło

ść

istnieje.

18. Pomó

mi, Panie, dalej to badanie prowadzi

. I niech

e si

, Nadziejo moja, nie

zabł

kam. Skoro przyszło

ść

i przeszło

ść

istniej

, pragn

wiedzie

, gdzie one s

. Tego

jeszcze nie umiem dociec. Ale przynajmniej to wiem,

e je

li one gdziekolwiek s

, ani

przyszło

nie s

tam, ani przeszło

lecz tera

niejszo

. Bo je

liby i tam były

przyszło

, to jeszcze by ich nie było; a gdyby tam były przeszło

, to ju

by ich nie

było. Gdziekolwiek wi

c s

i czymkolwiek s

, mog

istnie

tylko jako tera

niejsze. Kiedy

rzeczy przeszłe wiernie opisujemy, wydobywamy z pami

ci nie same rzeczy, które ju

przemin

ły, lecz słowa oparte na obrazach owych rzeczy, które wtedy, gdy si

rozgrywały, za po

rednictwem zmysłów wycisn

ły jakby

lady na umy

le. Na przykład

moje dzieci

stwo, którego ju

nie ma, spoczywa w czasie przeszłym, który ju

nie

istnieje. Ale obraz dzieci

stwa, kiedy go przywołuj

i opisuj

, ogl

dam w czasie

tera

niejszym, gdy

obraz ten jest nadal w mojej pami

ci obecny.

Czy podobnie si

dzieje wtedy, gdy kto

przepowiada przyszło

ść

? Czy rzeczy jeszcze nie

istniej

ce dostrzega zawczasu za po

rednictwem ju

istniej

cych obrazów? Wyznaj

e mój,

e nie wiem. Wiem jednak przynajmniej to,

e cz

sto z góry obmy

lamy nasze

czyny, a ta medytacja odbywa si

w tera

niejszo

ci, działanie za

, które obmy

lamy,

jeszcze nie istnieje, bo nale

y do przyszło

ci. Kiedy si

zabieramy do dzieła i zaczynamy

czyni

to, o czym dotychczas tylko medytowali

my, wtedy rozgrywa si

owe działanie;

nale

y ono ju

nie do przyszło

ci, lecz do tera

niejszo

ci.

Niezale

nie od tego, w jaki to tajemniczy sposób jest si

wiadkiem rzeczy, które si

maj

dopiero wydarzy

, jest pewne,

e dostrzega

na tylko to, co ju

istnieje. A to, co

istnieje, nie przyszło

jest, lecz tera

niejszo

. Kiedy słyszymy o widzeniu rzeczy

przyszłych, nie mo

e by

mowy o widzeniu samych tych rzeczy - ich jeszcze nie ma,

gdy

nale

Ŝą

do przyszło

ci - lecz mo

e si

widzi jakie

ich przyczyny czy znaki ju

istniej

ce. Nie przyszło

ść

c, ale tera

niejszo

ść

dost

pna jest widz

cym; a na

podstawie tera

niejszo

ci umysł mo

e wytwarza

wyobra

enia rzeczy przyszłych i

przepowiada

je. Te wyobra

enia ju

istniej

. Ludzie, ogl

daj

cy je w swych umysłach

jako obecne, mog

przepowiada

przyszło

ść

Podam jeden z niezliczonych przykładów. Oto widz

jutrzenk

, wi

c przepowiadam,

wzejdzie sło

ce. To, co widz

, jest tera

niejszo

; to, co przepowiadam, jest

przyszło

. Do przyszło

ci nale

y nie sło

ce, które ju

istnieje, lecz jego wschód,

którego jeszcze nie ma. Nie mógłbym jednak przepowiedzie

wschodu, gdybym nie miał

w swym umy

le jego obrazu, jak mam i teraz, kiedy to pisz

. Jutrzenka, któr

widz

niebie, nie jest wschodem sło

ca, chocia

go poprzedza, ani nie jest nim obraz ów w

moim umy

le. Lecz i jutrzenk

, i obraz dostrzegam jako tera

niejsze i dzi

ki nim mog

przepowiedzie

wschód sło

ca, nale

Ŝą

cy jeszcze do przyszło

ci. Tego, co przyszłe,

jeszcze nie ma. A skoro jeszcze nie ma, to w ogóle nie ma. A je

li w ogóle nie ma, to na

Strona 8 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

pewno nie mo

na tego zobaczy

. Lecz mo

na to przepowiedzie

na podstawie rzeczy

obecnych, które ju

i które mo

na dostrzec.

19. W jaki wi

c sposób Ty, Władco Twego stworzenia, objawiasz duszom ludzkim to, co

zdarzy

ma w przyszło

ci? Objawiałe

to przecie

Twoim prorokom. W jaki sposób

objawiasz przyszło

ść

, chocia

ona jeszcze nie istnieje? Mo

e raczej objawiasz tylko

znaki obecne zdarze

przyszłych? Bo o tym, czego nie ma, przecie

nikogo nie mo

pouczy

. Sposób Twego pouczania niepomiernie przekracza moj

zdolno

ść

rozumienia.

Nie mam dosy

siły, nigdy tego własn

moj

moc

nie zdołam dosi

ąć

. Lecz zdołam

Twoj

moc

, je

li Ty mi udzielisz łaski, o słodkie oczu moich

wiatło!

20. Z tego, co si

rzekło, wynika najwyra

niej,

e ani przyszło

ść

, ani przeszło

ść

nie

istnieje. I wła

ciwie nie nale

ałoby mówi

e istniej

trzy dziedziny czasu - przeszło

ść

tera

niejszo

ść

i przyszło

ść

. Mo

lejsze byłoby takie uj

cie,

e istniej

nast

puj

trzy dziedziny czasu: obecno

ść

rzeczy minionych, obecno

ść

rzeczy tera

niejszych

obecno

ść

rzeczy przyszłych. Jakie

tego rodzaju trzy dziedziny istniej

w duszy; ale

nigdzie indziej ich nie widz

. Obecno

rzeczy przeszłych jest pami

ęć

, obecno

rzeczy tera

niejszych jest dostrzeganie, obecno

rzeczy przyszłych - oczekiwanie.

li tak wolno uj

ąć

rzecz, to dostrzegani trzy dziedziny czasu i stwierdzam,

e one

istniej

. Mo

emy wi

c mówi

nadal o trzech dziedzinach czasu: przeszło

ci,

tera

niejszo

ci i przyszło

ci; chocia

nie jest to

cisłe, stosujmy si

w tym do zwyczaju.

Nie b

spierał, nie b

zaprzeczał takiemu sposobowi mówienia, byle tylko ka

rozumiał, o czym mówi, i nie wyobra

ał sobie,

e to, co przyszłe, ju

istnieje, a to, co

przeszłe, jeszcze istnieje. W ogóle rzadko posługujemy si

słowami w sposób zupełnie

cisły, cz

ęś

ciej mówimy nie

le, ale jako

udaje si

nam wyrazi

to, co wyrazi

chcemy.

21. Przed chwil

powiedziałem,

e mierzymy czas wtedy, gdy on wła

nie przemija.

Mierz

c, mo

emy stwierdzi

e jaki

okres czasu jest na przykład dwa razy dłu

szy od

takiego okresu, który

my przyj

li za jednostk

, albo

e oba s

jednakowej długo

ci - i tak

dalej. Mierzymy czas, jak si

rzekło, w trakcie jego przebiegania. Gdyby mnie kto

zapytał, sk

d to wiem, odpowiedziałbym,

e wiem, poniewa

mierzymy czas, a nie

mogliby

my mierzy

czego

, co nie istnieje; ani za

przeszło

ść

, ani przyszło

ść

nie

istnieje. Ale jak

e mo

emy mierzy

czas tera

niejszy, skoro nie ma on

adnej

rozci

gło

ci? A musieliby

my go mierzy

wtedy, kiedy wła

nie przebiega. Nie mo

na by

go mierzy

wtedy, gdy ju

przemin

ł, bo wtedy ju

nie ma tego, co mieliby

my mierzy

Ale sk

d, któr

dy i dok

d on przebiega wtedy, kiedy go mierzymy? Mo

e wyłania

tylko z przyszło

ci, przebiega

tylko przez tera

niejszo

ść

i zd

ąŜ

tylko ku przeszło

ci: z

tego, co jeszcze nie istnieje - poprzez to, co nie ma rozci

gło

ci - ku temu, czego ju

nie

ma. A przecie

emy mierzy

czas tylko w odniesieniu do jakiej

jednostki

rozci

gło

ci. Kiedy mówimy: "Tak samo długo", albo: "Dwukrotnie dłu

ej", albo:

"Trzykrotnie dłu

ej", i tak dalej - zawsze odnosi si

to do jakiej

okre

lonej rozci

gło

czasu. Lecz w stosunku do której dziedziny czasu mierzymy czas, gdy on przebiega?
Czy w stosunku do przyszło

ci, z której si

wyłania? Przecie

nie mo

emy zna

miary

tego, czego jeszcze nie ma. Czy w stosunku do tera

niejszo

ci, przez któr

przebiega?

Przecie

nie mo

na mierzy

tego, co nie trwa. Czy w stosunku do przeszło

ci, ku której

czas biegnie? Przecie

nie znamy miary tego, czego ju

nie ma.

22. Umysł mój goreje pragnieniem rozwikłania tej niezmiernie trudnej zagadki. Nie
zamykaj przede mn

, Panie Bo

e mój, dobry Ojcze, przez Chrystusa Ci

błagam - nie

zamykaj przed moim pragnieniem tej sprawy tak zwyczajnej, a zarazem tak tajemniczej,
pozwól, aby ono przemkn

ło za wrota tej zagadki, by si

dla mnie roz

wietliła w blasku

miłosierdzia Twego! Kogó

mam o to pyta

? Komu

mog

z wi

kszym dla mnie

ytkiem ni

Tobie wyzna

moj

niewiedz

? Przecie

nie s

Ci niemiłe moje studia,

pałaj

ce tak

sknot

ku zrozumieniu Twego Pisma

tego. Udziel mi tego, co

Strona 9 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

kocham, bo

e kocham - Twoim te

jest darem. Udziel, Ojcze - Ty, który umiesz dawa

dobre rzeczy dzieciom swoim. Udziel, bo podj

łem zadanie poznania Ciebie i jak

e mi

jest ci

ęŜ

ko, póki nie otworzysz wrót.

Przez Chrystusa Ci

prosz

, w imi

Tego, który jest

tym

tych - niech

e mnie

nikt od tego zadania nie odstraszy. Zaufałem, a dzi

ki temu i mówi

nadziej

ujrz

kno

ść

Pana. Oto starymi uczyniłe

dni moje. Przemijaj

, a jak si

to dzieje - nie

wiem, chocia

gle mówimy o czasie i o okresach czasu. "Jak długo ten człowiek to

mówił?" "Jak długo to czynił?" "Od jak

e dawna tego nie widziałem!" "T

sylab

wymawia

dwukrotnie dłu

ej ni

tamt

." Ci

gle takie rzeczy mówimy i słyszymy. Ludzie nas

rozumiej

i my ich rozumiemy. Nie mo

na sobie wyobrazi

wypowiedzi prostszych i

zwyklejszych. A przecie

kryje si

w nich tajemnica, której nie zdołali

my przenikn

ąć

23. Pewien uczony powiedział mi kiedy

e czas to nic innego jak ruch sło

ca i ksi

ęŜ

yca,

ale nie trafiło mi to do przekonania. Dlaczego czas nie miałby polega

raczej na ruchu

wszelkich ciał? Gdyby

wiatła niebieskie znieruchomiały, lecz jeszcze obracałoby si

koło garncarskie, czy

nie istniałby nadal czas, według którego mierzyliby

my obroty tego

koła? Czy nie mogliby

my stwierdzi

e obraca si

ono w regularnym rytmie albo

szybko

ść

jego ruchu si

zmienia, gdy

niektóre obroty zajmuj

cej czasu ni

inne? A

mówi

c tak, czy

sami nie mówiliby

my tego w czasie? I czy

nasze słowa nie składałyby

z sylab o nierównej długo

ci - po prostu dlatego,

e wymówienie jednej z nich

wymagałoby wi

cej albo mniej czasu ni

wymówienie innej? O Bo

e, pozwól ludziom w

małych rzeczach dojrze

zasady wspólne wszystkim rzeczom, małym, i wielkim. S

gwiazdy i

wiatła niebieskie znakami czasów i lat, i dni. S

na pewno. Ale ani ja nie mog

twierdzi

e obrót tego drewnianego koła jest dniem, ani te

ów uczony m

ąŜ

nie mo

powiedzie

e obrót ten w ogóle nie jest

adnym okresem czasu.

Chciałbym naprawd

pozna

istot

i rol

czasu, według którego mierzymy ruch ciał i

mówimy na przykład,

e ten ruch zajmuje dwukrotnie wi

cej czasu ni

tamten. Dniem

nazywamy nie tylko pobyt sło

ca nad ziemi

, odró

niaj

cy dzie

od nocy, lecz tak

całkowit

drog

sło

ca od wschodu do wschodu. Do tego drugiego znaczenia

nawi

zujemy, gdy mówimy,

e tyle a tyle dni przemin

ło; noce wtedy wlicza si

do dni i

nie wymienia si

ich osobno. Skoro wi

c dzie

wypełnia ruchem sło

ca i jego drog

całkowit

od wschodu do wschodu, pytam, czy dzie

jest samym tym ruchem, czy

czasem jego przebiegu, czy te

jednym i drugim. W pierwszym wypadku upłyn

łby dzie

nawet wtedy, gdyby sło

ce przebiegło cały swój tor w okresie jednej zaledwie godziny. W

drugim wypadku nie mo

na by mówi

e dzie

upłyn

ł, gdyby jeden wschód sło

ca był

od drugiego oddzielony okresem nie dłu

szym od godziny; wtedy sło

ce musiałoby

dwadzie

cia cztery razy przebiec swoj

drog

, aby dzie

wypełni

. W trzecim wypadku

nie mo

na by mówi

o dniu ani wtedy, gdyby sło

ce cał

drówk

odbyło w ci

godziny, ani wtedy, gdyby sło

ce było nieruchome, a upłyn

łoby tyle czasu, ile zazwyczaj

potrzeba sło

cu na odbycie drogi od ranka do nast

pnego ranka.

Nie rozwa

am teraz, czym jest to, co nazywamy dniem, lecz tylko - czym jest czas,

według którego mierz

c okr

ęŜ

ny bieg sło

ca, powiedzieliby

my,

e przebiegło ono sw

drog

w połowie zwykłego czasu, gdyby jego bieg zaj

ł tyle czasu, ile trzeba na

przemini

cie dwunastu godzin. Porównuj

c te dwa okresy i uznaj

c okres dwunastu

godzin za jednostk

, okres dwudziestoczterogodzinny uznaliby

my za podwójny. Uj

cie

to byłoby trafne, cho

by sło

ce w pewnych wypadkach przebywało drog

od wschodu do

wschodu w pojedynczym, a w innych - w podwójnym okresie. Niech

e wi

c mi nikt nie

mówi,

e czas polega na ruchu ciał niebieskich. Bo przecie

i wtedy, gdy na pro

pewnego m

ęŜ

a sło

ce znieruchomiało, aby mógł on toczy

bitw

do zwyci

stwa -

sło

ce wprawdzie stało, ale czas biegł nadal. Bitwa si

toczyła przez taki okres czasu,

jaki był dla niej potrzebny, i zako

czyła si

. [por. Joz. 10,12-15] Widz

e czas jest

Strona 10 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

pewnego rodzaju rozci

gło

. Lecz czy naprawd

widz

, czy tylko zdaje mi si

widz

? Ty mi to roz

wietlisz, który

wiatłem i Prawd

jeste

24. Czy

Ŝą

dasz, abym przyj

ł twierdzenie,

e czas polega na ruchu ciał? Nie

Ŝą

dasz tego

ode mnie. Bo słysz

e wszelkie ciała mog

porusza

tylko w czasie - Ty to mówisz.

Nie słysz

eby

mówił, i

sam ruch ciał jest czasem. Kiedy si

porusza ciało,

według czasu mierzymy, jak długo si

ono porusza - od chwili, gdy si

porusza

zacz

ło,

do chwili, kiedy si

porusza

przestaje. Je

eli nie zauwa

yłem, w którym momencie

ruch si

zacz

ł, i ciało porusza si

nadal, kiedy ju

przestałem je obserwowa

, nie mog

zmierzy

czasu tego ruchu, mog

tylko mówi

o czasie, jaki upłyn

ł od chwili, gdy

zacz

łem obserwowa

, do chwili, gdy obserwowa

przestaj

. Je

li przez jaki

dłu

szy

okres czasu obserwuj

ruch, mog

powiedzie

e ruch ten długo trwał, lecz aby rzec, jak

długo, musz

to okre

w odniesieniu do wybranej miary: na przykład mówimy,

e ten

okres jest tak samo długi jak tamten albo

e jest dwukrotnie dłu

szy, i tak dalej. Je

emy oznaczy

punkty w przestrzeni, mi

dzy którymi porusza si

jakie

ciało, albo - w

wypadku ciała obracaj

cego si

wokół swej osi - oznaczy

odległo

ci, jakie przebywaj

ęś

ci tego ciała, to jeste

my w stanie okre

, ile potrzeba czasu, aby ciało odbyło

drog

dzy dwoma punktami albo by jego cz

ęś

ci wykonały pełny obrót.

Czym innym jest wi

c ruch ciała, a czym innym to, według czego mierzymy, jak długo on

przebiega. Dla kogó

nie byłoby jasne, co z dwojga nale

y nazwa

czasem? To samo

ciało mo

e si

porusza

z ró

szybko

, a mo

e te

trwa

w bezruchu. Nie tylko jego

ruch, lecz tak

e jego spoczynek mierzymy czasem. Mówimy na przykład,

e pozostawało

w spoczynku tak samo długo, jak długo si

przedtem poruszało, albo

e spoczywało

dwukrotnie czy trzykrotnie dłu

ej, ni

przedtem poruszało, i tak dalej - co mo

emy

okre

albo na podstawie dokładnego obliczenia, albo - jak si

to powiada - "mniej

cej". Czas wi

c nie jest ruchem ciał.

25. Wyznaj

Ci, Panie,

e nadal nie wiem, czym jest czas. Lecz tak

e wyznaj

, i

wiem,

e słowa te w czasie wypowiadam,

e ju

długo mówi

tu o czasie - a owo "długo" polega

wła

nie na tym,

e du

o czasu upłyn

ło. Jak

e ja to mog

wiedzie

, skoro nie wiem,

czym jest czas? A mo

e raczej nie wiem, w jaki sposób mam wypowiedzie

to, co wiem?

Biada mi, ja nawet nie wiem, czego nie wiem! Ty

, Bo

e mój,

wiadkiem,

e nie kłami

e przemawiam ze szczerego serca. Ty zapalisz lamp

moj

, Panie Bo

e mój, ciemno

moje roz

wiecisz!

26. Przecie

prawdziwie Ci wyznaje moja dusza,

e jednak mierz

czas. Jest

e to wi

tak, Bo

e mój,

e mierz

, a nie wiem, co mierz

? Według czasu mierz

ruchy ciał. A czy

samego czasu nie mierz

? Czy

mógłbym mierzy

ruch ciała - jak długo on trwa, jak

długo ciało odbywa drog

dzy dwoma punktami - gdybym czasu, w którym si

ono

porusza, nie mierzył? W takim razie - według czego mierz

czas? Czy dłu

sze okresy

czasu mierzymy za pomoc

krótszych, jak łokciem wymierzamy długo

ść

belki? W taki

wła

nie sposób, jak si

zdaje, mierzymy trwanie długiej sylaby, porównuj

c j

z sylab

krótsza i mówi

e jest dwukrotnie dłu

sza. Tak mierzymy długo

ść

wiersza długo

ciami

poszczególnych wersów, długo

ść

wersów długo

ciami stóp, długo

ść

stóp długo

sylab, długo

ść

sylab długich długo

krótkich. Mierzymy wiersze nie stronicami - byłoby

to bowiem mierzenie w przestrzeni, a nie w czasie - lecz w trakcie gło

nego

odczytywania. I powiadamy: "To jest długi wiersz, bo upleciony z tylu a tylu wersów.
Wersy s

długie, bo si

składaj

z tylu a tylu stóp. Stopy s

długie, bo zawieraj

tyle a

tyle sylab. Ta czy tamta sylaba jest długa, bo jest dwukrotnie dłu

sza od sylaby krótkiej".

Ale to jeszcze nie jest dokładne mierzenie czasu. Bo nieraz si

zdarzy

powolnie wypowiedziany wers krótszy zajmie wi

cej czasu ni

eli przeczytany

pospiesznie wers dłu

szy. To samo dotyczy całego utworu, jak te

- z drugiej strony -

stopy jednej czy sylaby.

Strona 11 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

Dlatego wydało mi si

e czas nie jest niczym innym jak rozci

gło

. Lecz czego

rozci

gło

? - nie wiem. Zastanawiam si

, czy nie jest on rozci

gło

samego

umysłu. Có

bowiem mierz

, o Bo

e mój, kiedy w przybli

eniu okre

lam,

e ten okres

jest dłu

szy od tamtego, albo gdy mówi

dokładnie,

e jest dwukrotnie dłu

szy? Mierz

czas, to jasne. Lecz nie mierz

przyszło

ci, bo jeszcze jej nie ma. Nie mierz

tera

niejszo

ci, bo ona nie trwa. Nie mierz

przeszło

ci, bo ju

jej nie ma. Có

mierz

? Czy mierz

czas, który przemija, lecz jeszcze nie przemin

ł - jak to powy

mówiłem?

27. Nie ustawaj, duszo moja, nie tra

odwagi! Bóg pomocnik nasz, On nas uczynił, a nie

my sami siebie. Zmierzaj w tym kierunku, sk

d zaczyna prawda

wita

. - Przypu

ść

my,

słyszymy d

k wydawany przez jakie

ciało. D

k ten zaczyna rozbrzmiewa

- i

rozbrzmiewa - i po pewnym czasie milknie. Zapada cisza. D

k przemin

ł, ju

go nie

ma. Zanim zacz

ł rozbrzmiewa

, nale

ał do przyszło

ci i nie mo

na było go mierzy

gdy

jeszcze go nie było. I teraz te

nie mo

na go mierzy

, albowiem ju

go nie ma.

Mierzy

na go było wtedy, kiedy rozbrzmiewał, albowiem istniało to, co mogłoby by

mierzone. Ale i wtedy to nie trwało, lecz nieustannie zmierzało ku chwili, w której miało
przesta

istnie

. Czy wła

nie z tego powodu było bardziej wymierne? Przemijaj

osi

gało jak

ąś

rozci

gło

ść

czasow

, dzi

ki której mogło by

mierzone; sama

tera

niejszo

ść

nie ma

adnej rozci

gło

ci.

li tak, to przypu

ść

my,

e oto rozbrzmiewał teraz inny d

k - i nadal d

czy bez

przerwy. Mierzymy go, dopóki brzmi, bo kiedy ustanie, b

dzie ju

nale

ał do przeszło

ci i

nie b

dzie tego, co mogliby

my mierzy

. Postarajmy si

go zmierzy

i dokładnie

okre

długo

ść

jego trwania. Lecz on nadal brzmi, a przecie

na by go zmierzy

tylko od chwili, w której zacz

ł rozbrzmiewa

, do chwili, w której by zamarł. Mierz

okre

lamy odległo

ść

dzy dwoma punktami, pocz

tkiem i ko

cem. Dlatego nie mo

zmierzy

długo

ci trwania d

ku, który jeszcze nie ustał; nie mo

na powiedzie

, jak

jest długi czy jak krótki, czy dorównuje pod wzgl

dem czasowym jakiemu

innemu

kowi, czy te

jest połow

- albo podwojeniem - jakiego

innego d

ku, i tak dalej.

Kiedy za

ten d

k umilknie, to ju

go nie b

dzie. W jaki

c sposób b

dzie go

na zmierzy

Pomimo to mierzymy czas - chocia

nie mo

emy mierzy

ani tego, czego ju

nie ma, ani

tego, czego jeszcze nie ma, ani tego, co nie ma

adnej rozci

gło

ci, ani te

tego, co jest

bez pocz

tku i kresu. Nie mierzymy wi

c ani przeszło

ci, ani przyszło

ci, ani

tera

niejszo

ci, ani czasu wła

nie przemijaj

cego. A jednak mierzymy czas!

Wers: "Deus Creator omnium" ("Stworzyciel wszystkich rzeczy, Bóg") składa si

z o

miu

przemiennie krótkich i długich sylab. Cztery krótkie sylaby - pierwsza, trzecia, pi

ta i

siódma - s

pojedynczymi w stosunku do czterech sylab długich - drugiej, czwartej,

szóstej i ósmej. Ka

da z długich sylab ma podwójn

długo

ść

w stosunku do ka

dej z

sylab krótkich. Wypowiadaj

c ten wers, mog

to stwierdzi

, je

li w ogóle mog

ufa

własnym uszom. Słuchem mierz

dług

sylab

, porównuj

c j

z krótk

, i stwierdzam,

trwa ona dwukrotnie dłu

ej. Ale przecie

długa zaczyna d

cze

dopiero wtedy, gdy

krótka ju

zamilkła. Zreszt

sam

dług

mierz

wtedy, kiedy jej ju

nie ma, gdy

mog

mierzy

jedynie jako sko

czon

. A zako

czenie jej oznacza przemini

cie. Czym

c jest to, co mierz

? Gdzie

ta krótka sylaba, któr

posługuj

jako miar

? Gdzie

ta długa, któr

mierz

? Obie zabrzmiały, uleciały, przemin

ły, ju

ich nie ma. A ja je

mierz

. I z takim stopniem pewno

ci, z jakim mo

na ufa

wiadczonemu uchu,

stwierdzam,

e pod wzgl

dem czasowym jedna jest pojedyncza, a druga podwójna. To

mog

stwierdzi

dopiero wtedy, gdy przemin

ły i s

zako

czone. Mierz

c nie

same d

ki, których ju

nie ma, lecz co

, co w mojej pami

ci utkwiło.

Strona 12 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

W tobie, umy

le mój, mierz

czas. Nie próbuj mi przeszkadza

, nie próbuj sobie samemu

przeszkadza

zam

tem wra

, jakie odbierasz. W tobie - powtarzam - mierz

czas.

Wra

enie, jakie mijaj

ce rzeczy na tobie wywieraj

, pozostaje w tobie, gdy one

przemin

ły. To wra

enie, jako obecne, mierz

, a nie owe rzeczy, dzi

ki których

przemini

ciu ono powstało. To wra

enie mierz

, kiedy mierz

czas. Albo wi

c to wła

nie

jest czasem, albo wcale nie mierz

czasu.

Kiedy mierzymy okresy ciszy i powiadamy,

e dany jej okres trwał tak samo długo, jak

dany okres rozbrzmiewania d

ku, mierzymy d

k w my

li, tak jakby nadal

czał, i dzi

ki temu mo

emy oceni

długo

ść

trwania okresów ciszy. Nawet nie

otwieraj

c ust i nie wydaj

adnego d

ku, mo

emy w my

lach przebiega

wiersze i

wersy, i jakiekolwiek mowy, i wszelkiego rodzaju wymierne ruchy. Mo

emy uzna

jaki

wiersz zajmuje wi

cej albo mniej czasu ni

inny - zupełnie tak, jakby

my oba gło

wyrecytowali. Je

li jaki

człowiek ma wyda

dłu

szy d

k i z góry postanawia, jak długi

ma on by

, pozwala takiemu okresowi czasu upłyn

ąć

w ciszy, powierza go pami

ci i

wtedy zaczyna wydawa

k, który rozbrzmiewa dopóty, dopóki do zamierzonego nie

dobiegnie kresu - a raczej nale

ałoby rzec nie: "rozbrzmiewa", ale "rozbrzmiewał i b

dzie

rozbrzmiewał". Co bowiem z niego ju

dokonało, to rozbrzmiewało. Co si

jeszcze nie

dokonało, b

dzie rozbrzmiewa

. Kiedy si

to dokonuje, czujna uwaga człowieka, b

czym

tera

niejszym, przeprowadza przyszło

ść

ku przeszło

ci: przyszło

ść

gle si

zmniejsza, a przeszło

ść

wzrasta, a

wreszcie - po zupełnym wchłoni

ciu przyszło

ci -

wszystko jest ju

tylko przeszło

28. Lecz w jaki sposób mo

na zmniejsza

albo wchłania

przyszło

ść

, która jeszcze nie

istnieje? I jak mo

e wzrasta

przeszło

ść

, której ju

nie ma? Mo

liwe jest to tylko dzi

temu,

e w umy

le, który owych rzeczy dokonuje, istniej

trzy funkcje: oczekiwanie,

uwaga i pami

ęć

. To, czego umysł oczekuje, poprzez to, na co zwraca uwag

, przechodzi

w to, co on zapami

tuje. Na pewno przyszło

ci jeszcze nie ma. A jednak tkwi w umy

oczekiwanie przyszło

ci. Na pewno przeszło

ci ju

nie ma. A jednak przechowuje si

umy

le pami

ęć

o przeszło

ci. Na pewno czas tera

niejszy nie ma

adnej rozci

gło

ci, bo

istnieje tylko w samym momencie swego przemijania. Ale trwa skupienie umysłu, w
którym to, co ma by

, przebiega ku nieistnieniu. Długi wi

c jest nie czas przyszły - bo

jego w ogóle nie ma; długa przyszło

ść

to długie przeczucie przyszło

ci. Długi jest nie

czas przeszły - bo jego w ogóle nie ma; długa przeszło

ść

to długie wspomnienie o

przeszło

ci.

Oto mam wyrecytowa

dobrze mi znany psalm. Zanim zaczn

, moje oczekiwanie jest

zwrócone ku jego cało

ci. Skoro zacz

łem, to ile z niego str

ciłem w przeszło

ść

, tyle

zalega moj

pami

ęć

. Zakres działania, któremu si

cam, podzielony jest mi

dzy

pami

ęć

, zwrócon

ku temu, co ju

wypowiedziałem, i oczekiwanie, zwrócone ku temu, co

mam wypowiedzie

. Uwaga jednak ci

gle jest obecna - przez ni

przechodzi w

przeszło

ść

to, co było przyszło

. Im dłu

ej trwa to działanie, tym bardziej kurczy si

dziedzina oczekiwania, a powi

ksza si

dziedzina pami

ci, a

wreszcie całe oczekiwanie

zostaje pochłoni

te, gdy recytacja dobiega ko

ca i cała zapada w dziedzin

pami

ci. Co

dotyczy całego psalmu, stosuje si

do jego cz

ęś

ci, a nawet do jego sylab. Odnosi si

to równie

do ka

dego dłu

szego działania, którego tylko mał

stk

e by

przykład recytacja owego psalmu. Stosuje si

to wreszcie do całego

ycia ludzkiego,

którego składnikami s

wszystkie działania człowieka, a tak

e do całej historii ludzko

ci,

której cz

ęś

ciami s

wszystkie ludzkie

ywoty.

29. Lecz "miłosierdzie Twoje lepsze jest ni

ycie" [Ps 62,4]. Rozproszeniem jest

ycie

moje, lecz prawica Twoja ocaliła mnie w moim Panu, Synu Człowieczym, b

cym

rednikiem mi

dzy Tob

jedynym a nami wieloma - ocaliła mnie wieloma sposobami i

ród wielu prób, abym przez Niego mógł uchwyci

to, w co sam te

zostałem

uchwycony, i abym si

skupił z rozproszenia moich dni dawnych, d

ąŜą

c do jednej tylko

Strona 13 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20

rzeczy, a przeszło

ść

odrzuciwszy w zapomnienie - nie rozproszony, lecz

wiadomie

zwrócony ku temu, co jest przede mn

, a nie ku temu, co tylko nastanie i przeminie. Nie

w rozproszeniu, ale w skupionej woli zmierzam do palmy powołania ku wy

szemu

yciu,

w którym usłysz

pie

śń

chwały Twej i b

patrzył na Twoj

kno

ść

, która ani nie

nastaje, ani nie przemija. Teraz lata moje po

ród szlochu płyn

. Ty, Panie, pociech

jeste

moj

. Ty, Ojcze mój, wieczny jeste

. Jam za

rozerwany mi

dzy ró

ne dziedziny

czasu, których układu nie znam. My

li moje, najgł

bsze

ycie duszy mej rozdzieraj

burzliwe przemiany, dopóki w Ciebie nie wpłyn

, oczyszczony ju

, stopiony w ogniu Twej

miło

ci.

30. Wtedy okrzepn

i ustal

w Tobie, w Twojej prawdzie b

cej form

mej istoty. I

nie b

nara

ony na pytania ludzi, którzy, paleni chorob

, wymierzon

im jako kara,

cej pragn

liby wypi

, ni

eli mog

, i dopytuj

: "Co czynił Bóg, zanim niebo uczynił i

ziemi

?" Albo: "Dlaczego postanowił co

uczyni

, skoro nigdy przedtem nic nie czynił?"

Spraw, Panie, aby lepiej si

zastanowili nad tym, co mówi

; aby poj

li,

e słowo "nigdy"

nie ma sensu, je

li nie istnieje czas. Kiedy si

mówi,

e kto

nigdy czego

nie uczynił,

czy

to nie znaczy,

e nie uczynił tego w

adnym czasie? Niech

e wi

c zrozumiej

nie mo

e istnie

czas bez stworzenia - i niech przestan

zadawa

niedorzeczne pytania.

I niech ku temu, co jest przed nimi, zd

ąŜ

. Niech pojm

e przed wszystkimi czasami

Ty jeste

wiecznym Stwórc

wszystkich czasów. A nie s

współwieczne Tobie

adne

czasy ani

adne stworzenie, chocia

by nawet istniało jakie

stworzenie ponad czasem.

31. Panie Bo

e mój, jak

e gł

bokie s

tajemnice Twoje i jak

e daleko mnie od nich

odepchn

ły skutki moich grzechów. Uzdrów oczy me, aby si

mogły Twoim

wiatłem

radowa

. Gdyby istniał umysł wyposa

ony w tak olbrzymi

wiedz

i przedwiedz

e cała

przeszło

ść

i cała przyszło

ść

byłyby mu tak dokładnie znane, jak mnie jest znany ulubiony

psalm, cudowny byłby to umysł, zadziwiaj

cy a

do zgrozy! - gdy si

pomy

li,

e ka

rzecz z czasów minionych i ka

da rzecz z wieków, jakie jeszcze nadejd

, byłaby przed

nim tak odsłoni

ta, jak dla mnie, kiedy ów psalm recytuj

, jasne jest, ile wersów i jakich

było w nim od pocz

tku oraz ile i jakich zostało jeszcze do ko

ca. Ale nie do pomy

lenia

jest,

eby

Ty, Stworzyciel wszechrzeczy, Stworzyciel dusz i ciał - nie do pomy

lenia jest,

eby

jedynie w taki sposób znał przyszło

ść

i przeszło

ść

. O wiele, wiele cudowniejsza

jest Twoja wiedza i o wiele bardziej tajemnicza. Odmienna jest ona od wiedzy człowieka,
który recytuje wersy dobrze sobie znane albo słucha recytacji znanego sobie psalmu -
wtedy bowiem uczucia jego s

zmienne, a uwaga podzielona, zaj

ta cz

ęś

ciowo

oczekiwaniem słów przyszłych, cz

ęś

ciowo pami

o słowach ju

przebrzmiałych.

Inaczej Ty, niezmiennie wiekuisty, prawdziwie wieczny Stwórca umysłów - jak na
pocz

tku znałe

niebo i ziemi

wiedz

woln

od wszelkiej zmiany, tak te

działaniem

wolnym od wszelkiej zmiany uczyniłe

niebo i ziemi

. Kto to pojmuje, niech Ci

sławi. Kto

tego nie pojmuje, te

niech sławi Ciebie. Jak

e wysoko jeste

wzniesiony ponad

wszystko, a mieszkasz po

ród tych, którzy s

pokornego serca. Ty podnosisz upadłych,

a nie upadaj

ci, których moc

Ty jeste

Strona 14 z 14

Bez tytułu 1

2009-10-20