16
Farmakoterapia
Herbata ma dwie łacińskie nazwy:
szwedzki botanik, Karol Linneusz, na-
zwał ją
Thea sinensis
, zaś jego brytyj-
ski kolega, sir George Watt przechrzcił
ją w XIX wieku na
Camelia sinensis
. Na-
zwa
Camelia
pochodzi od nazwiska
Georga Josepha Kamela, jezuity i far-
maceuty, który napisał dzieje roślinno-
ści Filipin. W literaturze fachowej obie
nazwy są używane zamiennie.
Camelia sinensis
, zwana również her-
batą chińską lub krzewem herbacianym,
jest małym zmiennym zimozielonym krze-
wem o skórzastych eliptycznych liściach.
Istnieje wiele jej odmian hodowanych
w różnych zakątkach świata. Obok ory-
ginalnych odmian krzewów herbacia-
nych pochodzących z Chin (
Camelia si-
nensis var. sinensis
) lub Assamu (
Came-
lia sinensis var. assamica
), uprawia się
także tzw. hybrydy – rośliny powstałe
ze skrzyżowania tych dwóch odmian.
Z krzewu herbacianego otrzymu-
je się kilka produktów w zależno-
ści od długości procesu fermenta-
cji liści, m.in. herbatę białą, czarną,
żółtą,
oolong
i zieloną.
Najbardziej szlachetną, bo zachowują-
cą najwięcej wartości i witamin, jest her-
bata zielona. W przeciwieństwie do od-
miany czarnej nie poddaje się jej proce-
sowi fermentacji. Świeżo zerwane liście
pozostawia się do przeschnięcia, a na-
stępnie, w wyniku obróbki cieplnej, po-
wstrzymuje się proces fermentacji. Dzięki
etapowi podgrzewania enzymy zosta-
ją unieczynnione, a połączenia alkalo-
idów z garbnikami zostają zachowane.
W wielu regionach wysokiej klasy zielo-
ne herbaty produkuje się klasyczną, sta-
rożytną metodą, wykonując wszystkie
czynności ręcznie. Częściej jednak pro-
dukcja odbywa się mechanicznie. Her-
bata zielona ma smak bardziej gorzki
niż czarna, a w filiżance napar przybie-
ra barwę jaśniejszą, zbliżoną do cytry-
nowo-żółtej lub słomkowej.
Skład zielonej herbaty
Camelia sinensis
zawiera:
•
alkaloidy purynowe: kofeinę (ok.4,5%),
teobrominę (do 0,5%), teofilinę, teaninę;
•
polifenole – najważniejsze z nich to
pochodne katechinowe (monomerycz-
ne flawon 3-ole):
– epigalokatechina (EGC),
– galokatechina,
– epikatechina(EC),
– 3-O galusan epigalokatechiny
(EGCG) i trigaloiloglukoza,
– 3-O galusan epikatechiny (ECG).
Ilość katechin w herbacie zależy od
czasu trwania procesu fermentacji, dla-
tego zielona herbata wykazuje wyższą
zawartość pochodnych katechinowych
w porównaniu z innymi herbatami.
•
saponiny;
•
sole mineralne – przede wszystkim du-
żo jonów fluorkowych (do 0,03% su-
chej masy), żelazo, potas, sód, krzem,
wapń, magnez, fosfor, miedź, man-
gan;
•
witaminy – wit. C (w czarnej herbacie
nie występuje), B
1
, B
6
, B
2
;
•
kumaryny, aminokwasy, kwasy orga-
niczne, olejek eteryczny;
•
galo- i elagotaniny (identyczne
z obecnymi w czarnej herbacie).
Zastosowanie i działanie
W chińskiej medycynie moc zielonej her-
baty wykorzystuje się w leczeniu zabu-
rzeń trawiennych, bólów głowy, zatruć
alkoholowych i rozstrojów żołądka. Cie-
kawostkę stanowi fakt, że zielona herba-
ta, pojawiając się po raz pierwszy w
Europie w XVII wieku, początkowo do-
stępna była przede wszystkim w apte-
kach, jako środek przeciwko rozstrojowi
żołądka, wzdęciom oraz jako lek prze-
ciwgośćcowy.
Właściwości zielonej herbaty:
Obniża poziom cholesterolu
– zielona
herbata hamuje Cu
2+
(zależne utlenianie
frakcji LDL) oraz aktywność lipooksyge-
nazy. Katechiny mają zdolność do hamo-
wania powstawania wolnych rodników,
wychwytywania ich oraz chelatowania
katalizatorów reakcji wolnorodnikowych.
Dzięki tym właściwościom hamują utle-
nianie frakcji LDL i zapobiegają zlepianiu
się płytek krwi. Dodany do herbaty sok
z cytryny potęguje to działanie.
Zapobiega otyłości
– katechiny za-
warte w zielonej herbacie ograniczają
aktywność COMT (enzymu odpowie-
dzialnego za degradację adrenaliny).
Picie dużych ilości naparu, około 10
filiżanek dziennie, hamuje wchłanianie
cukrów, tłuszczów, a także czynność
lipazy. Wykazano również wpływ na
hamowanie różnicowania się preadipo-
cytów, zaobserwowano proces indukcji
apoptozy adipocytów, a także modu-
lowanie wychwytu glukozy w tkance
tłuszczowej i mięśniach szkieletowych.
Dlatego właśnie ekstrakty z zielonej
herbaty zawarte są w suplementach
diety wspomagających odchudzanie.
Jedna kapsułka takiego preparatu za-
wierająca ekstrakt z zielonej herbaty
odpowiada średnio 4–10 filiżankom,
w zależności od produktu. Ciekawym
połączeniem jest połączenie CLA z zie-
loną herbatą – sprzężony kwas linolowy
działa redukująco na tkankę tłuszczową
poprzez wspomaganie spalania nagro-
madzonego tłuszczu bez naruszania
mięśni, a wyciąg z zielonej herbaty do-
datkowo to działanie wzmacnia.
Wspomaga leczenie chorób OUN
– kwas galusowy, EGCG i ECG za-
pobiegają gromadzeniu się amyloidu
w komórkach nerwowych, odpowie-
dzialnego za rozwój chorób otępien-
nych, takich jak np. Alzheimer.
Fenomen zielonej herbaty
Nikt nie wie, jaka jest prawdziwa historia odkrycia her-
baty, choć istnieje na ten temat wiele legend. Do Euro-
py została przywieziona na początku XVII wieku przez
holenderskich i portugalskich kupców.
