Atomowa ruletka

Na trzy miesiące przed planowanym wyjazdem do Lwowa wujek Ihor zabrał mnie na poligon. 

Pojechaliśmy daleko na wschód, manewry pod kryptonimem „Grań” odbywały się niemal przy samej 
granicy z Rosją. Wybrano ten teren nieprzypadkowo. Dwa tygodnie później korpusy ekspedycyjne 
wysłano do południowego Sudanu. Widać walka w stepie, gęsto pociętym parowami, miała 
przygotować Ŝołnierzy do zmagań toczonych na afrykańskiej sawannie i w górach.

Staliśmy na platformie czterdziestometrowej stalowej wieŜy obserwacyjnej, patrząc, jak rozwija się 

symulowane natarcie. Kilkadziesiąt polskich czołgów parło naprzód. Co jakiś czas któryś oddawał 
strzał, niszcząc cel ćwiczebny. Wokół nich przemykały ukraińskie samochody terenowe, szybkie i 
zwinne, wdzierały się bez trudu na strome stoki wzgórz, a zainstalowane na nich wyrzutnie pocisków 
rakietowych czyniły co najmniej tyle spustoszenia, co cięŜkie działa czołgów. Kilkunastu oficerów 
obserwowało to z kamiennymi twarzami, choć wyczuwałem, Ŝe nasze sukcesy niekoniecznie przypadły 
im do gustu.

Generał Michalski stał obok, wsparty cięŜko na lasce.
- Stworzył pan bardzo interesujący rodzaj broni, generale Pawluk - powiedział wreszcie. - Siła ognia 

zaledwie o połowę mniejsza, ale mobilność nieporównywalna. Jednak kuloodporne szyby i kevlarowa 
siatka na karoserii to trochę zbyt mało... Pancerza nie zastąpią.

- Oczywiście na polu bitwy łatwiej je wyeliminować. - Wujek bronił swoich racji. - Ale Ŝeby wystawić 

tysiąc czołgów, trzeba kilkanaście tysięcy ton stali. Ponadto niezbędne są do tego fabryki zbrojeniowe, 
infrastruktura, no i sporo czasu. A my nadwozia tłoczymy z kompozytów w dowolnej fabryce. 
Wystarczy byle jaka prasa i robimy kilkanaście sztuk na godzinę. Są kuloodporne, choć strzału z 
rusznicy przeciwpancernej nie wytrzymają. Nadwozie jest niepalne. Wszystko leciutkie i wytrzymałe. 
No i paliwo. Wasze czołgi klasy Kmicic i Huzar, mimo zastosowania najnowocześniejszych silników, 
opartych na teoriach kaloryczności bezwładnej, sformułowanych przez Rychnowskiego, palą 
czterdzieści litrów ropy na sto kilometrów, a nasze terenówki zaledwie osiem. W dodatku te wyrzutnie 
rakiet moŜna instalować w razie potrzeby na dowolnych pojazdach cywilnych. Nawet jeśli ktoś wystawi 
przeciw nam dwadzieścia tysięcy czołgów, moŜemy od ręki odpowiedzieć, posyłając do walki pół 
miliona pojazdów bojowych, zmontowanych ad hoc na przykład ze zwykłych taksówek... No, a gdy juŜ 
będziemy mieli tyle wyrzutni i zapasy amunicji. - Tu spostrzegł, Ŝe ciut się zagalopował.

- Taksówki nie są opancerzone ani ognioodporne - zauwaŜył Polak.
- Dlatego opracowaliśmy teŜ specjalne lekkie pancerze do nakładania na karoserię. Ze zwykłego 

cięŜkiego karabinu maszynowego moŜna je podziurawić. Pociski przeciwpancerne to oczywiście 
jeszcze powaŜniejszy problem, ale stawiamy na przewagę liczebną. Jak mówi przysłowie: 

„Chińczyków 

jest miliard, wszystkich nie zabijesz”.

Michalski milczał. Czułem, Ŝe liczba, rzucona jakby od niechcenia, nie była przypadkowa. Polska 

miała przeszło czterdzieści tysięcy czołgów, z tym Ŝe połowę rozlokowano po świecie...

- Cieszę się, generale, Ŝe jesteśmy sojusznikami - powiedział wreszcie. - A jednak stworzył pan, 

nieomal pod naszym bokiem, interesującą broń ofensywną.

- Sojusze nie wykluczają dbania o własne sprawy. - Wyczułem szóstym zmysłem, Ŝe między tymi 

dwoma toczy się jakaś gra.

- A dokąd to chcecie wysłać wasze taksówki w obronie ukraińskich interesów? - zaciekawił się polski 

generał.

- Na przykład do Turcji. Albo na Krym. Mamy z nimi zatargi jeszcze z trzydziestego dziewiątego 

roku... A najpierw przetestujemy je w warunkach bojowych. Tam, dokąd umyślicie nas posłać...

Wujaszek uśmiechnął się, ale Michalski pozostał dziwnie ponury i zamyślony. MoŜe szacował liczbę 

pojazdów i zastanawiał się, czy po pięćdziesięciu latach wymuszonych sojuszy nie staniemy wreszcie 
okoniem?

***

Urzędników było dwóch: jeden po cywilnemu, ubrany w markowy polski garnitur, drugi wojskowy, z 

dystynkcjami kapitana. Za oknami wisiał duszny sierpniowy upał. Kijów drzemał; wszystko, co Ŝyło, 
ukryło się, by przeczekać najgorętszą porę dnia. Po niebie płynęły małe, białe obłoczki. Krzesło było 
wygodne, ale i tak siedziałem jak na szpilkach. Wojskowy studiował w zadumie wszystkie dwadzieścia 
siedem załączników, które musiałem złoŜyć wraz z podaniem. Wreszcie odłoŜył ostatni papier. Zdjął 
okulary i popatrzył na mnie zmęczonym wzrokiem.

- Dlaczego chcesz się uczyć właśnie we Lwowie?
- Z tego miasta pochodziła moja rodzina - wyjaśniłem. - Ostatnią wolą moich dziadków było...
Urzędnik, ten w cywilu, otarł czoło z potu.
- Ugoda Tarnopolska pozwala wam teoretycznie osiedlić się w dowolnie wybranym miejscu 

Rzeczypospolitej - powiedział - ale województwa lwowskie i stanisławowskie to dość specyficzny 
region. Staramy się utrzymywać tam równowagę etniczną, dlatego z niepokojem... - urwał w pół zdania 
i ziewnął.

- Mówisz dobrze po polsku - odezwał się oficer. - Jednak jesteś Ukraińcem.

- Mam jedną szesnastą krwi polskiej - pochwaliłem się. - Jednak nie zamierzam osiedlać się tam na 

stałe. Skończę liceum i wracam na studia do Kijowa.

- Wszyscy tak mówicie - mruknął.
- I w tym właśnie problem - westchnął gość w garniturze. - Czytałeś manifest Prokopiuka?
- Ten o pokojowym podboju waszych kresów wschodnich poprzez wzmoŜone osadnictwo Ukraińców 

na tych terenach?

Kiwnął głową.
- Owszem, znam jego treść. Był dość szeroko komentowany przez naszą prasę. Ale ja nie zamierzam 

osiadać na stałe we Lwowie. Zdobyłem stypendium polskiej fundacji i chcę z niego skorzystać - 
dodałem.

- Tak - potwierdził kapitan, znowu przeglądając papiery. - Ale sam rozumiesz, jeśli podłoŜysz tam 

bombę, to my będziemy odpowiadać za to, Ŝe wydaliśmy ci pozwolenie na pobyt.

- Czy ja wyglądam na terrorystę? - obruszyłem się.
- śaden z was nie wygląda - mruknął cywil. - A potem ktoś nocami smaruje na murach napisy w 

rodzaju Znaj Lasze, szczo po San nasze. Albo bierze karabin snajperski i... W dodatku... hmmm... Twój 
wujaszek, generał Ihor Pawluk, mocno nam ostatnio podpadł.

- Walczy o szerszą autonomię, ale legalnymi metodami - powiedziałem ostroŜnie. - Zresztą, prawie go 

nie znam - zełgałem.

Urzędnik wziął moje podanie i popatrzył mi w oczy. Wytrzymałem jego spojrzenie. Przystawił 

pieczątkę i podał swojemu towarzyszowi. Ten przybił swoją.

- Przez najbliŜsze trzy lata mamy prawo cię śledzić i kontrolować korespondencję - wyrecytował 

urzędową formułkę. - Zgoda na pobyt moŜe być cofnięta w kaŜdej chwili rutynową decyzją 
administracyjną. Jeśli coś zmalujesz, odpowiadasz według naszego kodeksu karnego. Po trzech latach 
nienagannego sprawowania moŜesz wystąpić o nadanie prawa stałego pobytu.

- Za trzy lata skończę naukę i wracam - zaoponowałem.
Westchnęli obaj cięŜko jak na komendę.

***

Samum nadciągnął nieoczekiwanie. Nad rozpalonymi od słonecznego Ŝaru skałami wyŜyny Negev 

zawisła ciemna chmura. Piasek sieknął o przednie szyby czajki. Półmrok gęstniał z minuty na minutę.

- Nie ma sensu ciągnąć do obozu - powiedział generał Michalski, usiłując przebić wzrokiem wirujące 

tumany pyłu. - Prędzej się zgubimy na pustyni. Mamy tu w okolicy jakąś kryjówkę?

Głowy oficera i kierowcy pochyliły się nad mapą.
- Cztery kilometry stąd jest dobre miejsce - powiedział wreszcie adiutant.
- Jedźmy tam.
Uruchomił radiostację i nadał wiadomość dla pozostałych pojazdów. Niewielki konwój przyspieszył i 

po kilkunastu minutach przedzierania się niemal na oślep zatrzymał pod skalnym nawisem. Piętnastu 
ukraińskich komandosów wyskoczyło z transportera i sprawnie zbadało wszystkie kąty.

- Od miesięcy nikogo tu nie było - zameldował ich dowódca.
Generał, wspierając się na lasce, wysiadł ze swojego wozu. Tu, w jaskini, pyłu wirowało niewiele. W 

kącie pod ścianą leŜał podarty śpiwór i kilka puszek po Lwowskim Eksportowym. WyŜej na ścianie 
ktoś wymalował gwiazdę Dawida. Saper właśnie badał legowisko.

- Wszystko w porządku - zameldował.
Michalski podszedł do ściany. Strasznie go korciło, Ŝeby wziąć trochę farby antykorozyjnej i 

domalować do gwiazdy szubienicę, ale nie wypadało. Co innego wyłapywać Ŝydowskich terrorystów z 
organizacji Masada, a co innego otwarcie chwalić się antysemityzmem.

Westchnął i popatrzył w stronę wąwozu. Niepotrzebnie. Dwaj Ŝołnierze ustawiali właśnie wykrywacze 

podczerwieni. Nikt ich tu nie zaskoczy...

- Grupa pierwsza, warta do drugiej w nocy - rozkazał. - Grupa druga, zmiana i do szóstej rano.
Zasalutowali. Ktoś rozstawił składany fotel. Generał uśmiechnął się z wdzięcznością. Usiadł i postawił 

laskę w zasięgu ręki. śołnierze sprawnie rozłoŜyli obozowisko. Michalski wyjął z teczki walizkowy 
komputer i, uruchomiwszy wbudowany nadajnik, wszedł do Sieci. Ściągnął aktualne wiadomości z 
serwisu informacyjnego sztabu generalnego. Długą chwilę patrzył w ekran, nie wierząc własnym 
oczom.

- Jak to? - wyszeptał zdumiony. - To przecieŜ niemoŜliwe!
Parlament Rzeczypospolitej na specjalnej sesji podjął niemal jednogłośnie decyzję o zakończeniu 

okupacji Rzeszy Niemieckiej. Generał przeleciał wzrokiem treść raportu. Polskie garnizony w ciągu 
dwu miesięcy wycofają się z zajmowanych terenów, niemiecka Rada Regencyjna otrzyma pełnię 
władzy do czasu wyborów, które wyłonią pierwszy od dziesięcioleci Reichstag. Odbędzie się teŜ 
referendum w sprawie restauracji monarchii lub utrzymania republiki...

Adiutant wyrósł jak spod ziemi. W ręce trzymał przenośne radyjko - widać słuchał serwisu.
- Cesarza im się zachciewa... - mruknął sędziwy generał.

- Radio Berlin podało, Ŝe pierwsze wyniki ankiety wskazują na przewagę monarchistów.
- Tylko kogo posadzą na tronie? - zafrasował się.
- Melduję, Ŝe najpowaŜniejszym kandydatem jest wnuk cara Włodzimierza Kiryłowicza, Grigorij 

Hohenzollern. Jest rozkaz z Warszawy, kod zielony. Odczytać?

- Za chwilę. - Skupił wzrok na ekranie.
Jak było do przewidzenia, Polska wycofała się jedynie z części terytorium. Granica na Odrze i Nysie 

ŁuŜyckiej pozostawała bez zmian. Okręgi autonomiczne Chociebórz i Nowy Izrael uzyskały 
niepodległość. Wolne Miasto Szczecin miało pozostać przez kolejne dziesięć lat pod zarządem Ligi 
Narodów. Liga miała teŜ zadbać, by Niemcy pozostały krajem zdemilitaryzowanym, natomiast zakazy 
rozwoju przemysłu cięŜkiego zostały cofnięte.

- Jakie rozkazy? - oderwał wzrok od komputera.
Oficer przyboczny podał mu pasek papieru i odmeldował się. Michalski przeleciał wzrokiem 

kilkanaście linijek tekstu. Potem wstał i, opierając się na lasce, ruszył w stronę Ŝołnierzy.

Adiutant, widząc jego minę, zarządził zbiórkę. Po chwili stali przed nim w karnym szeregu.
- Zgodnie z rozkazem prezydenta Rzeczypospolitej zostałem z dniem dzisiejszym awansowany na 

stopień marszałka polowego - powiedział Michalski. - Z uwagi na mój wiek zaproponowano mi takŜe 
przejście w stan spoczynku. ZwaŜywszy, Ŝe tydzień temu skończyłem dziewięćdziesiąt siedem lat, 
chyba skorzystam z tej propozycji.

W ich oczach wyczytał nieśmiały protest.
- Mam obowiązek wyznaczyć następcę. Bezpośrednie dowództwo okręgu wojskowego Daleka RubieŜ 

obejmie mój zastępca, pułkownik Rudenko. A wam, huncwoty, daję dwa tygodnie urlopu. - Rozjaśnił 
się lekko. - Wolno wiwatować - zaŜartował.

Ucieszyli się wyraźnie. Oficer pojawił się jak spod ziemi z kolejnym paskiem depeszy.
- Panie marszałku, czy wolno zwrócić się...
- No, gadaj - mruknął nieregulaminowo i uśmiechnął się pod nosem.
- Decyzją prezydenta za zasługi dla ojczyzny został pan odznaczony Orderem Orła Białego. 

Ceremonia wręczenia odbędzie się pojutrze w Warszawie. Prezydent wysyła po pana osobisty samolot.

Michalski kiwnął głową.
- Spocznij, rozejść się! - rzucił komendę.
Odprawił adiutanta gestem i ruszył na przechadzkę po grocie. Nikt mu nie towarzyszył, zrozumieli, Ŝe 

chce w samotności przetrawić nieoczekiwany awans. Laska stukała o kamienie, dowódca doszedł do 
końca jaskini i, odwrócony plecami do podwładnych, wyjął z kieszeni na piersi niewielkie zawiniątko. 
Rozsupłał rzemyk i z małej płóciennej sakiewki wydobył niemiecki śelazny KrzyŜ. Długą chwilę 
patrzył na wytartą, popękaną emalię, a potem zacisnął wargi.

Rzesza odzyskała niepodległość? A zatem pora wracać do domu.

***

Kiedyś z Kijowa do Warszawy poczta szła czternaście dni. Spoglądałem przez okno, chłonąc dalekie 

widoki. Rzeczpospolita... Sąsiad, przyjaciel, sojusznik, okupant. Szachownica pól, gęste lasy, czasem 
zagubiona ferma lub szlachecki dworek otoczony parkiem. Wszystko to migało za oknami w 
szaleńczym tempie. Trzysta osiemdziesiąt kilometrów na godzinę, lotnicze siedzenia, klimatyzacja. 
Czytałem peany na cześć zmodernizowanej przed miesiącem linii Lux-Torpeda Kijów - Lwów - 
Warszawa, ale rzeczywistość przerosła moje wyobraŜenia.

Pociąg wjechał na stację i zatrzymał się niemal bezszelestnie przy granitowym peronie. Hydrauliczne 

siłowniki wydały lekki syk, drzwi rozsunęły się na boki i do wnętrza wlała się fala rozedrganego 
upałem powietrza. Wysiadłem, mruŜąc oczy. Tłum wolno płynął w stronę poczekalni, dałem się 
ponieść ludzkiej rzece. Kilku antyterrorystów stało w przejściu, taksując podróŜnych wzrokiem. Nie 
zwrócili na mnie uwagi.

Z tego, co wiedziałem, stali tu tylko dla picu. Komputery z pewnością przetworzyły juŜ obraz z kamer, 

rozbiły go na detale, zidentyfikowały wszystkich wysiadających. Gdzieś tam, w chłodzonych ciekłym 
azotem bankach pamięci powstała moja wirtualna teczka, gdzieś tam tkwiło juŜ zapisane w systemie 
binarnym moje podanie i dwadzieścia siedem załączników oraz notatka, Ŝe wysiadłem z pociągu o tej i 
o tej godzinie... A jednak system nie był tak do końca szczelny...

Minąłem pomnik upamiętniający Polaków, którzy wtedy, w 1918 roku zajęli dworzec, zdobywając 

kompletny skład wagonów z wyposaŜeniem. Gdyby nie to, ciekawe, jak potoczyłyby się nasze losy. 
Strzelcy Siczowi totalnie przegrali sprawę. A przecieŜ mieli czterokrotną przewagę liczebną...

Naklejone przy wejściu plakaty ostrzegały przed groźbą ataków terrorystycznych. NaleŜało zwracać 

szczególną uwagę na osoby niosące paczki, walizki i plecaki. Uśmiechnąłem się pod nosem. Gdzie jak 
gdzie, ale tu akurat kaŜdy mógł być potencjalnym terrorystą. Ostrzegano teŜ przed podejrzanymi 
bagaŜami, pozostawionymi bez opieki. Na końcu zamieszczono zdjęcie człowieka w długim płaszczu. 
Wyglądał jak ekshibicjonista, ale wedle zapewnień autora instrukcji zamachowcy-samobójcy często 
występowali w takich wdziankach. Dalej ścianę zdobiły podobizny piętnastu najbardziej 

poszukiwanych członków ukraińskiej sekcji Al-Quaidy. Prezydent Rzeczypospolitej podszedł do 
sprawy powaŜnie, nagrody pienięŜne za ich ujęcie były sześcio - i siedmiocyfrowe. Trzeba się będzie 
rozejrzeć. Byłem ciekaw, czy moja twarz teŜ kiedyś trafi na takie plakaty. I na ile mnie wówczas 
wycenią...

***

Kamienica Kłopotowska, stojąca opodal zachowanego fragmentu murów miejskich, przeszła 

niedawno gruntowny remont. Szyld, stylizowany na siedemnastowieczny, informował, Ŝe wewnątrz 
mieści się bursa im. Tarasa Szewczenki oraz kaplica greckokatolicka. Po obu stronach wielkiej, okutej 
Ŝ

elazem bramy znajdowały się niewielkie sklepiki. Widać pokoje dla uczniów mieściły się na wyŜszych 

kondygnacjach. Zapukałem do cięŜkich, metalowych drzwi, a po chwili, spostrzegłszy guzik domofonu, 
wcisnąłem go. Szczęknął zamek. Wszedłem do wysoko sklepionej sieni. Biegła przez budynek na 
przestrzał. Kiedyś w dawnych dobrych czasach kupcy przetaczali tędy wozy z towarami.

Kobieta we flanelowej koszuli wyjrzała ze słuŜbówki.
- Pa... Bohdan Pawluk - zreflektowałem się. Jestem we Lwowie, a więc w Polsce. Powinienem uŜywać 

tutejszych form przedstawiania się. Najpierw imię, potem nazwisko.

- Ach, tak. - Mówiła po ukraińsku z silnym polskim akcentem. - Mam na imię Anna. Chodź, pokaŜę ci 

twój pokój. Tak jak chciałeś, na poddaszu.

Wspinaliśmy się po wąskich drewnianych schodach. Podłogi wyłoŜone były kamiennymi płytkami, 

ś

ciany odmalowano niedawno, zapach farby ciągle jeszcze kręcił w nosie. Cisza wręcz dzwoniła w 

uszach.

- Regulamin dostaniesz później, drukarka wysiadła. Jeszcze nikogo nie ma.
Wdrapaliśmy się na ostatnie piętro. Strych zaadaptowano w trakcie remontu, po obu stronach 

korytarza ciągnęły się drzwi. Gospodyni zabrzęczała kluczami i otworzyła pierwsze po lewej. Pokoik 
nie był duŜy, jakieś dwa na trzy metry. ŁóŜko, biurko, dwa krzesła, szafa, skośny sufit, okno wprawione 
w płaszczyznę dachu. W kącie umywalka. Czego jeszcze potrzeba do szczęścia?

- Jest tu dostęp do Sieci? - Przeszedłem na polski.
- Oczywiście. - Wskazała mi skrzynkę z portem. - Dostęp wąskopasmowy, na radio, osiemdziesiąt 

megabajtów na sekundę - wyrecytowała wyuczoną formułkę. - Stołówka będzie czynna dopiero od 
pierwszego września.

- Jadam na mieście. - Uspokoiłem ją.
- To chyba wszystko. - Poskrobała się po głowie. - No nic, w razie czego zejdź na dół i pytaj...
Poszła. Rozpakowałem walizkę. Wyjąłem komputer i podczepiłem kabelkiem. Ubrania ulokowałem w 

szafie. Soroczka nieco się pogniotła, trzeba wyprasować. Nad drzwiami powiesiłem ikonę. Potem 
przysunąłem sobie krzesło i otworzyłem okno. Wyjrzałem zaciekawiony. Wychodziło na zachód. 
Zobaczyłem hektary dachów, kopuły i wieŜe świątyń...

Zdjąłem z ulgą buty i wygodnie wyciągnąłem się na miękkim łóŜku.

***

Obudziłem się o szóstej po południu. Cienie wydłuŜyły się, panujący od rana duszny upał zelŜał. 

Gdzieś od strony Wysokiego Zamku nadciągnął chłodny wietrzyk. Podreptałem na dół, zameldowałem 
się na portierni i wyszedłem na miasto. Przyjemnie było wędrować zaułkami, choć czułem się tu dość 
obco. Idiotyczna, Ŝółta barwa tynków przyprawiała o depresję. Brakowało mi teŜ dwujęzycznych 
szyldów: Lwów wyczyszczono z napisów cyrylicą w stopniu niemal doskonałym... Poszedłem na 
Rynek. W podwórzu kamienicy Weneckiej urządzono małą, szykowną restauracyjkę. Zjadłem faskę 
polskich pierogów (z niezrozumiałej dla mnie przyczyny tu nazywały się „ruskie”) i popiłem kwasem 
chlebowym, który teŜ był inny, duŜo słodszy niŜ u nas... Przechodząc przez bramę, odebrałem tubus. 
CięŜki był jak cholera, ponad dwadzieścia kilo. Przerzuciłem sobie pasek przez ramię.

Przełknąłem ślinę. Oddychałem równo, maszerując wzdłuŜ domów, aŜ serce się uspokoiło. 

Rozluźniłem mięśnie, zwolniłem. Teraz trzeba się przejść po placu, ktoś sprawdzi, czy nie mam 
Ŝ

adnego ogona. Potem moŜna wrócić na kwaterę. Zapadał zmierzch, ale na Rynku było jasno. 

Archaiczne latarnie, lampy łukowe, konstrukcji jeszcze inŜyniera Rychnowskiego, świeciły ostrym, 
błękitnawym światłem. Dla odmiany w dziesiątkach ogródków piwnych zapalono niewielkie latarenki z 
wstawionymi do środka świeczkami.

W Czarnej Kamienicy, mimo późnej pory, wabiły oświetlone witryny i kłębiący się wewnątrz tłum. 

Podszedłem zaciekawiony. Całodobowa księgarnia. Pokręciłem ze zdumienia głową. Wot, kulturalny 
naród...

Zawróciłem do bursy. Uliczki biegnące od Rynku były nieco ciemniejsze. Minąłem dwukrotnie 

gliniarzy, choć okolica wydawała się zupełnie spokojna. Brakowało tu za to wojskowych patroli, do 
których przywykłem od dzieciństwa. Policjanci, teŜ uzbrojeni raczej licho, mieli kabury z rewolwerami 
zamiast karabinków i pistoletów maszynowych jak w Kijowie. Mimo to spociłem się jak mysz.

Do drzwi kamienicy Kłopotowskiej dotarłem pięć minut przed wyznaczonym przez regulamin czasem. 

Wdrapałem się na swoje poddasze, a potem zrobiłem coś bardzo nieregulaminowego.

Spryskałem buty Ŝelem antyzapachowym, załoŜyłem rękawiczki. Otworzyłem okno i wypełzłem na 

dach. Był stromy, ale wykorzystując solidne zaczepy od piorunochronu, dotarłem do kładki dla 
kominiarzy. Ruszyłem nią powoli i ostroŜnie, ładunek mi ciąŜył, bałem się, Ŝe stracę równowagę. 
Kamienice łączyły się ze sobą, w kilku miejscach kładki nie istniały i musiałem balansować na 
kalenicach dachów. Wreszcie uznałem, Ŝe jestem wystarczająco daleko.

Usiadłem wygodnie na wąskiej desce i, opierając się o ciepły, nagrzany słońcem komin, patrzyłem 

długą chwilę na zasypiające u moich stóp miasto. Czy jeszcze kiedyś los się odwróci? Czy te place, 
zaułki, kamieniczki powrócą na łono Ukrainy? MoŜe cięŜką pracą wielu pokoleń zdołamy tego 
dokonać. Najpierw wolność, moŜe kiedyś w przyszłości ekspansja... Przypomniałem sobie plakaty z 
dworca. Podkładanie bomb zdecydowanie nie było tu najwłaściwszą drogą.

Oczywiście, mogli mnie wypatrzyć kamerą termowizyjną lub z satelity, w takim przypadku za pięć 

minut uliczka u moich stóp wypełni się radiowozami, a okoliczne dachy zaroją od snajperów...

Odkręciłem cztery zardzewiałe śrubki i zdemontowałem dekiel nakrywający szybik wentylacyjny. 

Otworzyłem tubus. Z wierzchu wyglądał jak zwyczajna plastikowa rura na mapy czy rysunki. 
Wewnątrz krył najnowszą technikę naszych tajnych laboratoriów wojskowych. Rozgniotłem w dłoniach 
nieco specjalnej masy plastycznej i przykleiłem rurę wewnątrz komina. Cienki kluczyk kodowy 
umieściłem w gnieździe i przekręciłem o ćwierć obrotu. Zabłysły diody kontrolek.

I to w sumie wszystko. MoŜe za tydzień, moŜe za pół roku car Włodzimierz wyciągnie nogi. Czterech 

pretendentów do korony zacznie się Ŝreć o władzę i w Rosji wybuchnie jeśli nie wojna domowa, to 
totalny chaos. Wrócę tu, przekręcę klucz kodowy i zejdę na ziemię. Wschodnia flanka będzie 
zabezpieczona, wtedy Ukraina powstanie...

Tu, we Lwowie, ma siedzibę najsilniejszy w południowej Polsce okręg wojskowy. Wokoło miasta, w 

promieniu kilkunastu kilometrów, leŜy kilkadziesiąt garnizonów. Jeśli Ukraina się zbuntuje, to właśnie 
one ruszą na nas. Wówczas uruchomię wbudowany w komórkę nadajnik i odpalę rakietę. Przez 
dziesięć minut specjalny akumulator będzie ładował głowicę. Potem pocisk wystartuje. Wybuchnie na 
granicy stratosfery, rozsiewając w promieniu trzydziestu kilometrów drobinki pyłu. KaŜde ziarenko 
zawiera maleńki kondensatorek, mikroprocesor, cewkę i zminiaturyzowaną lampę radiową. KaŜde 
nadawać będzie szumy i trzaski na kilkudziesięciu losowo wybranych zakresach. Rakieta wyrzuci ich w 
powietrze mniej więcej tysiąc sztuk. Przez sześć do dziesięciu godzin we Lwowie i okolicy nie będzie 
działało radio, telewizja, telefony komórkowe i większość satelitarnych. Wysiądzie Sieć, wojskowe 
systemy naprowadzania samolotów i kanały przekazywania danych. Pierwsze uderzenie odwetowe 
zostanie stępione. A nasi będą mieli czas, Ŝeby się przygotować.

Nie przyczyniam się do niczyjej śmierci. Nie zwiększam liczby ofiar. Ja tylko przestawiam zwrotnicę 

ludzkich losów, aby zginęło trochę więcej wrogów, a ocalało trochę więcej naszych.

Czułem, Ŝe takich jak ja jest więcej. śołnierze tajnej linii frontu.

***

Znałem juŜ wcześniej Lwów z planów i albumów. Wiedziałem, Ŝe jeśli mam spędzić tu więcej czasu, 

muszę się choć trochę orientować w jego topografii. Jednak co innego ślęczeć nad mapą, a co innego 
powłóczyć się zaułkami. Wędrowałem, uczyłem się miasta. Zapamiętywałem, gdzie znajdują się sklepy 
spoŜywcze, księgarnie, antykwariaty. Na zwiedzanie muzeów przyjdzie dopiero czas. Na razie trzeba 
zebrać informacje potrzebne na co dzień.

Do szkoły będę chodził piechotą albo kupię sobie rower. W Kijowie sporo gadano o zamachowcach-

samobójcach. Wprawdzie dotąd we Lwowie zanotowano nie więcej niŜ cztery takie przypadki, jednak 
na widok pojazdów komunikacji miejskiej przechodziły mnie ciarki.

Siedziałem na murku oporowym i usiłowałem wymienić uszkodzony teleobiektyw aparatu. 

Delikatnym, bambusowym pędzelkiem omiotłem z kurzu wewnętrzne zębatki i silniczki. Drobny 
paproch utkwił między trybikami. Wyciągnąłem go pęsetą. Teraz pozostawało mi juŜ tylko powkładać 
wszystkie elementy na miejsce, skręcić i sprawdzić, czy działa jak powinno.

Południe. Włączyłem niewielkie radyjko, ustawiłem na serwis informacyjny. We Wrocławiu skończył 

się proces snajperów z Wehrwolfu, jak było do przewidzenia - siedem wyroków śmierci... W Wilnie 
eksplozja bomby uszkodziła system energetyczny, połowa miasta bez prądu. O zamach podejrzewani są 
ekstremiści z Sajudisu. W Samborze samochód-pułapka eksplodował przed komendą policji, dziesięć 
osób rannych. Do zamachu przyznała się ukraińska sekcja Al-Quaidy, ale polskie słuŜby podejrzewają 
skinheadów z UNSO. A we Lwowie spokój. Serwis zagraniczny, podkręciłem dźwięk. Siedmiu 
polskich ochotników zginęło w Sudanie podczas potyczki z niedobitkami islamistów, delegacja 
handlowa USA rozpoczęła negocjacje w sprawie wejścia do Euroazjatyckiej Strefy Wolnego Handlu, w 
Rodezji i Liberii murzyńskie bojówki zaatakowały kilka ferm polskich osadników... Wiadomość z 
ostatniej chwili: Krzysztof Kamil Baczyński, wybitny poeta i prozaik, otrzymał drugą w swojej karierze 
Nagrodę Nobla!

Otarłem czoło z potu. Nawet tu, pod drzewami, nie było czym oddychać. Koniec lata okazał się 

nadspodziewanie upalny. Wpasowałem ostatni detal i wkręciłem obiektyw na miejsce. Pstryknąłem 

przełącznikiem od zoomu. Tym razem wszystko chodziło gładko. Spojrzałem na górujące nad Lwowem 
wieŜe i kopuły katedry ormiańskiej i wdusiłem przycisk. Pięciokrotne zbliŜenie optyczne, do tego 
jeszcze ośmiokrotne cyfrowe. Ech, dawno trzeba było kupić nowocześniejszy sprzęt. Tylko nie bardzo 
miałem za co.

OdłoŜyłem aparat do torby. Dźwignąłem się z wysiłkiem. Opuszczenie ocienionego miejsca, a potem 

półgodzinny marsz przez miasto zdecydowanie mnie nie pociągały. Z trudem oderwałem się od muru i 
poczłapałem leniwie ścieŜką w dół. Kilka blaszanych garaŜy, kamienica i wyjście na uliczkę...

Stary Kozak, zajmujący ławeczkę w kącie podwórza, połoŜył dłonie na bandurze i trącił struny, 

wydobywając z nich początek jakiejś rzewnej melodii. Zaraz jednak, zniechęcony i zmęczony upałem, 
odłoŜył instrument do futerału. Pogładził dla odmiany rękojeść szaszki i zadumał się głęboko. Co sobie 
wspominał? Szturm Moskwy czy trzy dni szaleństw w kawiarniach ParyŜa?

Szedłem ulicą. Sypiące się elewacje, w bramach kolesie, którym wrodzone poczucie elegancji 

nakazywało noszenie haftowanych koszul i spodni od dresu... Nie bałem się, swoich nie ruszali.

***

Liceum im. Sienkiewicza znałem juŜ wcześniej z fotografii. Mój pradziadek ze swoim oddziałem 

dwukrotnie próbował je zdobyć, wtedy w 1918 roku. Nie udało się. Polacy, choć w murach szkoły 
ukryła się ich zaledwie garstka, walczyli jak lwy... Wszedłem po szerokich schodach i przekroczyłem 
próg. Pradziadek został na zewnątrz, a mnie się udało. Czy to znaczy, Ŝe w ostatecznym rozrachunku 
on przegrał, a ja wygrałem? Czy moŜe raczej to ja przegrałem, wchodząc tu jako petent, a nie jak 
przystało na członka mojej rodziny - z karabinem w ręce? W gruncie rzeczy jakie to miało znaczenie?

Dyrektor siedział za cięŜkim, masywnym biurkiem, ozdobionym intarsjowanym w blacie herbem 

miasta.

- Bohdan Pawluk - przedstawiłem się. - Stypendysta fundacji Aleksandra Grina.
- Ach, to ty. - Uśmiechnął się lekko. - Witamy w naszej szkole.
- Przywiozłem dokumenty.
Odebrał ode mnie teczkę i przejrzał je pobieŜnie.
- Wszystko chyba się zgadza - mruknął. - Zresztą gdyby czegoś brakowało, moŜna uzupełnić później...
W tym momencie ktoś zastukał do drzwi i do gabinetu wśliznęła się ciemnowłosa dziewczyna. 

Przyniosła plik jakichś papierzysk.

- Świetnie, Ŝe jesteś. - Ucieszył się. - MoŜesz oprowadzić nowego kolegę po szkole?
- Oczywiście.
Miała piękne, ciemne oczy o migdałowym wykroju, grube brwi, brązowy warkocz opadał jej do 

połowy uda. Granatowa spódnica i biała bluzka z wielobarwnym, ormiańskim haftem podkreślały tylko 
jej urodę.

- Magdalena Korniakt. - Podała mi rękę. - Mów mi Magda.
Wymieniłem swoje nazwisko.
- U mnie to juŜ wszystko. Zajęcia zaczynają się pierwszego września o dwunastej - powiedział 

dyrektor. - Wpadnij dzień wcześniej, dostaniesz legitymację.

Wszystkie klasy posiadały stare, drewniane drzwi, zapewne pamiętające czasy nieudanego szturmu. 

Zamki na karty kodowe zainstalowano dyskretnie, tak, aby nie rzucały się w oczy. Otwierała je po 
kolei.

- Szkolna izba pamięci.
Weszliśmy do sporej sali. WzdłuŜ ściany ciągnęły się gabloty. Trochę drobnych, zabytkowych 

przedmiotów, sztandar i fotografie obrońców szkoły...

- Ten budynek posiada chlubną tradycję. Był jednym z najwaŜniejszych punktów oporu.
- Wiem. - Uśmiechnąłem się.
Na wszelki wypadek nie chwaliłem się dokonaniami przodków.
- A to podarował szkole jeszcze mój dziadek. - Wskazała nieduŜy, oprawiony w skórę tomik leŜący w 

gablocie.

Popatrzyłem na robaczki obcego alfabetu.
- Twoje nazwisko... - zacząłem.
- Owszem, naleŜę do tego rodu. - Skromnie spuściła oczy. - Jestem Ormianką. Moja rodzina mieszka 

we Lwowie od piętnastego wieku.

Za pancernym szkłem lśniły siedemnastowieczne monety. Na ścianach wisiała kolekcja szabli i starych 

karabinów. W jednej z gablot, dyskretnie podświetlone, stały posąŜki pochodzące z Grecji i Egiptu. 
Będzie jeszcze okazja dokładnie to wszystko obejrzeć.

- A tu mamy pracownię biologiczną...
Podobne szafy, tylko uwieńczone fryzem z wypchanych ptaszków. Pod szkłem słoje z węŜami i 

innymi paskudztwami, wypreparowane kości, jaja dinozaurów, piękne skamieliny, gabloty z motylami i 
pajęczakami, w kącie ludzki szkielet...

- Zbiory jak w Muzeum Historii Naturalnej w Kijowie - mruknąłem z podziwem.

- Kilku absolwentów słuŜy w Polskich Korpusach Ekspedycyjnych, to głównie ich dary.
Pracownia fizyczna. Stare, przedwojenne jeszcze kondensatory, obok, jakby dla kontrastu, sporo 

nowoczesnego sprzętu. Gwizdnąłem cicho przez zęby na widok urządzenia, ustawionego na 
honorowym miejscu.

- Generator fal radiowych Rychnowskiego? - zachwyciłem się.
- To tylko replika - zgasiła mnie. - Oryginał stoi w sejfie Politechniki.
- Fakt. - Zawstydziłem się swojej głupoty.
Co by tu robił...? Portret inŜyniera wisiał na ścianie zaraz koło godła. Rychnowski, jedyny przypadek 

Nagrody Nobla przyznanej pośmiertnie. Choć oczywiście Niemiaszki nadal twierdzą, Ŝe fale radiowe 
odkrył ten złodziej i cwaniaczek Hertz.

Pracownia komputerowa była supernowoczesna, w Ŝyciu takiego wyposaŜenia nie widziałem. CóŜ, w 

rankingu najlepszych liceów Rzeczypospolitej ta szkoła zajmowała trzecie miejsce.

- I to juŜ chyba wszystko. - Skończyła oprowadzanie mnie po klasach. - Chyba Ŝe chcesz zwiedzić 

pracownię geograficzną i chemiczną, basen, sale gimnastyczne...

- Nie chciałbym sprawić kłopotu. - Widząc, Ŝe gdzieś się spieszy, wymówiłem się grzecznie. - Fajne 

kolekcje dydaktyczne, a słyszałem, Ŝe i kadra nauczycielska...

- Wyłącznie od doktora w górę - dokończyła. - Masz szczęście, Ŝe dostałeś stypendium, bo czesne... - 

Wsunęła dłoń za kołnierzyk, jakby luzowała stryczek dławiący szyję.

Odprowadziła mnie do drzwi szkoły.
- Do zobaczenia. - Spojrzała na mnie pogodnie. - Ja muszę jeszcze posiedzieć w bibliotece.

***

Dawny arsenał miejski odnalazłem bez trudu. Przysadzisty budynek o bardzo grubych ceglanych 

murach wabił obietnicą chłodnego wnętrza. Zanurkowałem do środka. Zapłaciłem za bilet i po chwili 
znajdowałem się w głównej sali. Na parterze, a właściwie w przyziemiu, zgromadzono bogatą kolekcję 
dawnej broni, na antresoli gościła wystawa obrazów Ciurlionisa. Muzyka, sącząca się ze stojącego w 
kącie odtwarzacza, była cicha, prawie na krawędzi słyszalności.

Obejrzałem kilka obrazów z brzegu i stwierdziłem, Ŝe artysta ten komponował genialnie, za to 

malował kiepsko. Zszedłem więc po schodkach i pogrąŜyłem się w świecie narzędzi mordu i 
zniszczenia. SpiŜowe lufy armat, stalowe piszczele karabinów, dziesiątki krócic w gablotach, 
hakownice, muszkiety... Nie sądziłem, Ŝe w arsenale znajdę tak bogate zbiory. Szedłem powoli, 
niespiesznie podziwiając kolekcję.

Broń biała, to interesowało mnie trochę mniej, ale przecieŜ nie mogłem przepuścić okazji. Szable - od 

batorówek, poprzez uŜywane w armiach zaborców, aŜ po te najnowsze. Zatrzymałem się przed ostatnią 
gablotą. Ludwikówka wzór 2001, kompozyt z węglików spiekanych, tytanu i jakichś niesamowitych 
stopów, uŜywanych w promach kosmicznych.

- I znowu się spotykamy. - Usłyszałem za plecami głos Magdy.
Odwróciłem się zaskoczony. Była w towarzystwie jakiejś blondyneczki.
- Poznajcie się, to nasz nowy kolega, Bohdan Pawluk...
- Olga Neboraka. - Przedstawiła się jej towarzyszka. - Meni duŜe pryjemno poznajomytsia z wamy. - 

Uśmiechnęła się. - Słyszałam, Ŝe będziemy razem chodzić do szkoły. - Przeszła na polski, chyba z 
uwagi na obecność przyjaciółki.

Skłoniłem się na potwierdzenie.
- Kolejne historyczne nazwisko. - Przechyliłem głowę w pytaniu. - Z tego, co pamiętam...
- Moi przodkowie byli katami miejskimi od przeszło sześciuset lat. Zresztą, mają tu nasz miecz...
Przeszliśmy kilkanaście kroków. Diorama, wielkie szklane akwarium, zawierała całą scenkę 

rodzajową. Miecz wbity był w pieniek, obok wymodelowany z wosku kat unosił uciętą głowę jakiegoś 
pechowca.

- Nasza rodzina przekazała go w depozyt - powiedziała dziewczyna. - Obecnie nie jest nam potrzebny. 

Mój tata najczęściej wiesza skazańców.

Powiedziała to od niechcenia. AŜ poczułem ciarki na plecach. No cóŜ, w zasadzie nie myśli się o tym, 

ale ktoś musi przecieŜ wykonywać wyroki...

Miecz był piękny, bardzo stara, stalowa klinga, ozdobiona gmerkiem me facit Solingen, na jelcu 

główki męŜczyzny i kobiety dla oznaczenia stron ostrza. Ciekawe, ilu egzekucji nim dokonano? Nie 
zapoznam się z nim nigdy, choć niewykluczone, Ŝe będę musiał zawrzeć bliŜszą znajomość z ojcem 
dziewczyny. Jeśli mnie rozszyfrują, zostanę zapewne powieszony, chyba Ŝe uznają mnie za dywersanta, 
działającego na rozkaz i w czasie wojny. Wtedy będę rozstrzelany. Z trudem oderwałem wzrok od 
hipnotyzującej szarej klingi. Decyzję podjąłem juŜ dawno. Jeśli muszę oddać Ŝycie dla ojczyzny - 
poświęcę je. A moŜe... Czasem, bardzo rzadko dokonywano egzekucji publicznie. Szafot, kołysząca się 
pętla i Magda, nakrywająca mi głowę chustką. Jak to się u nich krzyczy w takim przypadku? „Mój ci 
on”? Mogłoby się udać, oczywiście gdyby nosiła chustkę, a nie elegancki kapelusik...

- Mają tu takŜe coś naszego. - Magda wyrwała mnie z zadumy. - Chcesz zobaczyć?

- No pewnie...
Cofnęliśmy się. W gablotce leŜała szabla wschodnia, tak zwana ormianka. Nie zwróciłem na nią 

wcześniej uwagi. Głownia pokryta była wzorem jaśniejszych i ciemniejszych pasków stali, 
przypominającym nieco słoje drzewa.

- Prawdziwy bułat? - Z szacunkiem pokręciłem głową.
- Jedna z trzech takich w Polsce - pochwaliła się.
Stała opodal, pociągnąłem nosem. Pachniała jakimiś markowymi perfumami... Hmmm, „Malwowy 

Dworek” albo „Babie Lato nr 3”? Dwieście złotych za flakonik, moŜe więcej. Za wysokie progi dla 
biednego Kozaka...

- Przejdziesz się z nami na herbatę? - zapytała.
- Z przyjemnością, jeśli tylko nie będę przeszkadzał.
Posiedzieliśmy godzinkę w gruzińskiej restauracyjce. Wypytywałem je głównie o program nauczania, 

moje domysły, Ŝe od samego początku roku wezmą nas ostro do galopu, potwierdziły się. Wreszcie 
rozstaliśmy się koło pomnika Iwana Fiodorowa.

- MoŜe wpadniesz jutro? - zaproponowała. - Mam urodziny. Poznam cię z kilkoma jeszcze osobami z 

naszej klasy.

- Z największą przyjemnością. - Ukłoniłem się. - Gdzie i o której?
- U mnie. - Uśmiechnęła się. - W kamienicy Korniaktów, z bramy po schodkach w dół. 

Zarezerwowałam jedną salę. Będziemy siedzieć gdzieś od szesnastej.

Olga lekko uścisnęła moją dłoń i poszły. Wracałem na kwaterę zamyślony. Jeśli powstanie nie 

wybuchnie, jeśli nie będę musiał odpalać tego świństwa ukrytego w kominie, mam u niej jakieś szansę 
czy nie?

***

Bazar znalazłem zupełnie przypadkiem. Spacerowałem zadrzewionym plantem, ciągnącym się między 

starym miastem a ulicą Legionów, doszedłem do gmachu opery, gdy po prawej stronie dostrzegłem 
kilka kramików i tłumek ludzi. Pchli targ, trochę szmelcu, haftowane huculskie obrusy, drobne antyki i 
zwyczajna starzyzna... Mimo ostrzeŜeń, Ŝe zamachowcy-samobójcy lubią takie zatłoczone miejsca, 
interes kwitł. Nikt widać nie przejmował się zagroŜeniem.

Wędrowałem, wypatrując czegoś ciekawego. Chłopak w kozackiej koszuli sprzedawał kryształy 

pamięci z filmami. Pogrzebałem w nich chwilę i wybrałem sobie cztery z programami edukacyjnymi. 
Zapłaciłem, a potem powlokłem się na kwaterę. Zapadał wieczór, Lwów powoli stygł. Otynkowane na 
Ŝ

ółto ściany i kamienne bruki oddawały zgromadzony przez cały dzień Ŝar.

Wdrapałem się na swoje poddasze. Wyjąłem z walizki komputer i wsunąłem kość do czytnika. Trzeba 

sobie trochę powtórzyć przed rozpoczęciem nauki. Jesteśmy tu w mniejszości, więc muszę dbać, by nie 
przynieść wstydu swojemu narodowi...

To nie był program edukacyjny. Na krysztale zapisano jakiś piracki film.
- Szczob tebe złydni obsidły - warknąłem pod adresem sprzedawcy, a potem zobaczyłem tytuł i z 

wraŜenia opadła mi szczęka...

Vier Panzerkameraden. Słyszałem o tym filmie juŜ duŜo wcześniej. Zdelegalizowany wszędzie tam, 

gdzie sięgały polskie wpływy, krąŜył w dziesiątkach nielegalnych kopii. Amatorska robota, dzieło 
kilkunastu niemieckich licealistów, dysponujących starym czołgiem oraz szkolnym komputerem. 
Nawiasem mówiąc, poszli za to siedzieć. Spora część scen batalistycznych zmontowana została 
brawurowo z polskich kronik wojennych, tylko na burtach czołgów oznaczenia zmieniono na pierwotne 
- niemieckie. Musieli się namęczyć, Ŝeby tak klatka po klatce wklejać to, co trzeba... Fabułka była 
głupia i mdła, choć pomysł niczego sobie. Historia alternatywna, pokazująca, co mogłoby się stać, 
gdyby Mussolini nie podpisał pokoju z Rzeczpospolitą. Na południu Francji, w obozie dla uchodźców, 
formowana jest niemiecka armia. Czterej dzielni wehrmachtowcy i ich szalenie inteligentny owczarek 
alzacki Scharik dostają włoski czołg, nazwany przez nich Rotkopf, którym ruszają do boju z polskim 
okupantem. Ot, takie science fiction. Jak na nikłe środki, którymi dysponowali twórcy - całkiem 
zgrabne. A co Polakom krwi napsuło...

Obejrzałem do samego końca i wyjąłem z czytnika. I z tym fantem zrobić? W Kijowie mógłbym spylić 

go za dwieście złotych. Tylko czy warto ryzykować? A jeśli to prowokacja? Nie, chyba nie, przecieŜ 
wybrałem przypadkowo. Sprawdziłem pozostałe, na nich były normalne programy.

Podrzuciłem w dłoni feralny sześcian, a potem umieściłem go koło framugi i solidnie trzasnąłem 

drzwiami. Pozbierałem odłamki i wsypałem do kosza na śmieci. Nawet jeśli zgodnie z przepisami 
zrobią u mnie rewizję, juŜ tego nie odczytają.

Pstryknąłem guzik radia. Car Włodzimierz Kiryłowicz ostro potępił naruszenie granicy malezyjsko-

rosyjskiej, dokonane przez Ŝołnierzy Polskiego Korpusu Ekspedycyjnego. Delegacja senatu USA 
zgodziła się na zniesienie ceł, ale wysunęła prośbę, by rozwaŜyć ponownie projekt zniesienia dla 
Amerykanów wiz do krajów ESWH. Rząd litewski odciął się od samobójczych ataków w Wilnie. 
Ś

wiatowy Kongres Syjonistyczny wezwał śydów do opuszczenia Polski, gdyŜ polityka filosemityzmu i 

nadmiernej tolerancji religijnej grozi im totalną asymilacją i polonizacją. Prezydent Brazylii zaŜądał na 
forum Ligi Narodów zniesienia światowego embarga na budowę reaktorów i broni atomowej. Szwedzi 
przekazali Rzeczypospolitej szóstą partię zabytków i starodruków zrabowanych podczas Potopu. Na 
ulicach Bukaresztu rumuńska policja przeprowadziła wielką akcję wyłapywania angielskich, 
niemieckich i francuskich Ŝebraków. Nudy... Spojrzałem za zegarek - pora spać.

***

Wszedłem w bramę kamienicy Korniaktów. Niewielki, gustowny szyld, podświetlony halogenkiem, 

cięŜkie drzwi, chyba jeszcze siedemnastowieczne, stały gościnnie uchylone. Zszedłem po wąskich 
ceglanych schodach do traktierni, ukrytej w głębokiej piwnicy.

Pierwsza salka wypełniona była dzikim tłumem studentów. Wypatrzyłem w kącie kamienny portal, 

przejście do dalszych pomieszczeń. Ruszyłem w jego stronę, gdy nieoczekiwanie w ucho wpadł mi 
fragment toczącej się przy stole dyskusji.

- ...dlatego uwaŜam, Ŝe przesunięcie zachodniej granicy i oparcie jej na Odrze i Nysie ŁuŜyckiej było 

fatalnym błędem - perorował jakiś chłopak w studenckiej czapce. - Jeśli juŜ chcieliśmy zająć te tereny, 
naleŜało konsekwentnie wysiedlić wszystkich Niemców lub nie osiedlać tam Polaków i śydów. 
Mozaika etniczna niby przyczyniła się do repolonizacji tej ziemi, ale przez ostatnie dwadzieścia lat 
ekstremiści z Wehrwolfu zabili przeszło dwa tysiące naszych, osadników i autochtonów...

- Grubszym błędem było przyznanie Niemcom pełnej niepodległości - odezwał się jego towarzysz. - 

Zaraz skoczą nam do gardeł. W Rzeszy Ŝyje sto milionów Niemców. Po tym, jak wstrzymaliśmy im 
fundusze strukturalne, bezrobocie sięgnęło tam trzydziestu pięciu procent, tylko patrzeć nowego 
Hitlera...

- Dolicz jeszcze dziesięć milionów na ziemiach odzyskanych - odezwał się pierwszy. - I z pięć 

milionów gastarbeiterów. To potencjalna piąta kolumna.

- A nas jest raptem sześćdziesiąt pięć milionów. Nigdy w historii nie mieli takiej przewagi liczebnej. A 

nie zapominajmy o ukraińskich ekstremistach tu, we Lwowie, białoruskich snajperach w Mińsku, na 
Litwie jest juŜ niemal regularna partyzantka... Polska pali się na wszystkich krawędziach. Dziś 
okazaliśmy fatalną słabość wobec Rzeszy, jutro ten świr, generał Pawluk, zrobi powstanie i oderwie 
Ukrainę.

- Nie taki z niego wariat - zaoponował ktoś siedzący za filarem. - Pomysł z przerabianiem taksówek na 

pojazdy bojowe jest genialny... Zresztą ma tego juŜ ponoć kilkadziesiąt tysięcy, a na razie grzecznie 
powtarza jak mantrę, Ŝe jest naszym sojusznikiem i chciałby tylko rozszerzenia autonomii.

- Gdybyśmy nie mieli atomówek, to te jego taksówki juŜ by jeździły po ulicach Lwowa. A co będzie, 

jak Szwaby skopiują jego pomysł?

- Są zdemilitaryzowani...
- Po pierwszej światowej teŜ byli. A produkcję takich wyrzutni łatwo ukryć. Nasze szczęście, Ŝe brak 

im przemysłu samochodowego, bo...

Miałem ochotę jeszcze przez chwilę posłuchać, ale w przejściu prowadzącym do drugiej piwnicy 

stanęła Magda. Pomachała mi. Wyjąłem zza pleców bukiet i ruszyłem w jej stronę.

Drugie pomieszczenie było niemal identycznej wielkości. Ściany wymurowane z wapiennych 

okrzesków i grubej, szesnastowiecznej cegły, cięŜkie, łukowate sklepienia, posadzka wyłoŜona 
kamieniem, solidne dębowe stoły i ławy, poczerniałe ze starości... Gości nie było duŜo, ot, kilkanaście 
osób.

- Wsioho najkraszczoho. - Z uśmiechem podałem jej kwiaty.
- Szad szenorhagal em - odpowiedziała po ormiańsku, nadstawiając policzek.
Pocałowałem ją.
- To moi przyjaciele, głównie z klasy. - Przedstawiła mi po kolei wszystkich, ale oczywiście imiona 

natychmiast dokumentnie mi się poplątały. Siedliśmy za stołem, zaraz teŜ wniesiono dla mnie kufel 
zimnego piwa. Popatrzyłem z niepokojem.

- Spokojnie. - Ścisnęła moją dłoń. - Jesteśmy u mnie w domu. Zresztą nawet gdyby wpadła policja, 

koncesji na wyszynk nam nie zabiorą. Jan Kazimierz nadał mojej rodzinie wieczyste prawo produkcji i 
handlu alkoholem, a nasza władza szanuje stare przywileje...

Pokręciłem z uznaniem głową. Piwo było bardzo dobre, jasne i lekkie, pszeniczne chyba. Miało nie 

więcej niŜ trzy procent alkoholu.

- Pawluk to nazwisko ostatnio dość głośne... - zauwaŜyła śliczna brunetka.
Jak miała na imię? A tak, Gosia.
- Generał Ihor Pawluk jest moim wujkiem. - Nie widziałem powodów, Ŝeby to ukrywać. - Ale nie 

przyjechałem tu na przeszpiegi - zaŜartowałem.

OdpręŜyli się.
- Sporo pisano w brukowcach na temat tej jego cudownej broni. Naprawdę chce zrobić czołgi z 

taksówek? - zainteresował się Marek.

- Skąd! - zaprotestowałem. - śadne czołgi. To tylko nieco unowocześnione jednoosobowe samochody 

terenowe. Dozbrojone tak, by sprawdziły się na nowoczesnym polu walki. Ostatecznie nasze korpusy 
ekspedycyjne wspierają Polskę w kilku konfliktach jednocześnie...

- Niewiele napisali o parametrach technicznych - mruknął Sławek. - Widziałeś te pojazdy na oczy?
- Owszem.
- Jak z szybkostrzelnością? - zapytał.
- Wersja podstawowa, automatyczna, odpala dziesięć pocisków rakietowych na minutę, zestaw 

podwójny dwukrotnie więcej. Są problemy z celnością, ale nasze laboratoria juŜ nad tym pracują. W 
standardowym samochodzie osobowym, po wyrzuceniu tylnych siedzeń oraz przedniego fotela 
pasaŜera, mieści się dodatkowy zbiornik paliwa o objętości stu sześćdziesięciu litrów oraz czterdzieści 
rakiet - wyjaśniłem. - Ich podawanie na wyrzutnię jest zautomatyzowane. MoŜna teŜ dopiąć od tyłu 
zwykłą przyczepkę z dwoma zapasowymi stelaŜami pocisków. Tak więc, zakładając minimalną celność 
dwudziestu pięciu procent, moŜemy wyeliminować na przykład trzydzieści czołgów... Oczywiście 
teoretycznie. Jedną rakietą cięŜko jest zniszczyć czołg, a nasze pojazdy moŜna podziurawić z karabinu. 
Dywizji pancernej musielibyśmy przeciwstawić pięć, moŜe osiem dywizji samochodów, co oznacza 
powaŜne straty w ludziach. Jednak w przypadku długotrwałej wojny na wyniszczenie będziemy górą. 
Budowa czołgu trwa długo, pochłania masę części. Potem smary, części zamienne... Układ jezdny 
trzeba co jakiś czas poddać generalnemu remontowi. My moŜemy od biedy uzbroić zwykłe samochody. 
A mamy ich z piętnaście milionów. Nastawiamy się na masową produkcję i raczej wymianę niŜ 
remonty.

Zagryźli wargi, zastanawiając się nad moją wypowiedzią.
- A jaki jest zasięg operacyjny takiego pojazdu? - zapytał wreszcie Marek.
- W przypadku wozów terenowych, przy zuŜyciu średnio ośmiu litrów ropy na sto kilometrów, jest w 

stanie przejechać bez tankowania dwa tysiące kilometrów, choć uwzględniając współczynniki 
manewrowości, jego optymalny zasięg spada o jedną czwartą. Działając w grupie, nasza „taksówka” 
moŜe zniszczyć do trzydziestu celów na szlaku bojowym, liczącym półtora tysiąca kilometrów. Potem 
oddział trzeba zaopatrzyć w paliwo i amunicję, na przykład drogą powietrzną. MoŜe to być nieco 
kłopotliwe, bowiem takie pojazdy, poruszając się na przykład po autostradach, wyczerpią zapas paliwa 
juŜ po piętnastu, dwudziestu godzinach jazdy... Jeśli jednak na przyczepkę wrzucimy dwa dodatkowe 
zbiorniki, po sto sześćdziesiąt litrów...

- To dojedziecie do Chin - mruknęła Gosia. - Chyba Ŝe wolicie Hiszpanię. Z Kijowa do Warszawy w 

ile? Cztery godziny?

- Oj, tam. - Machnąłem ręką. - Jesteście sojusznikami od pół wieku, więc powinniście się cieszyć ze 

wzrostu naszego potencjału obronnego... Znacie tego świra cara Włodzimierza. Całkiem zerwał się 
wam z łańcucha. Rosja łyknęła Chiny i Koreę. Granice zachodnie z czasów carycy Katarzyny śnią mu 
się pewnie po nocach...

- Po trzecim wylewie nie bardzo jest w stanie kierować państwem - zauwaŜyła Magda.
- Ale jego wnuk Grigorij, po tatusiu Hohenzollern... Dość o polityce, solenizantka wygląda na 

znudzoną. Porozmawiajmy lepiej o czymś wzniosłym - zaproponowałem.

- MoŜe o fizyce lotu szybszego niŜ światło? - rzucił Witek. Wszyscy parsknęli śmiechem.
- Twojemu wujkowi nic nie wyjdzie z tych taksówek - powiedział do mnie Piotrek na boku. - W razie 

czego wyślemy bombowce strategiczne. Bomby napalmowe...

- A po co je wysyłać? - Udałem zdziwienie. - PrzecieŜ jesteśmy sojusznikami - podkreśliłem z mocą.
Rozmowa potoczyła się w innym kierunku. Uśmiechnąłem się pod nosem. Wyślecie swoje bombowce, 

jasne... Wujek pokazał mi jako ciekawostkę „szerszenia”. Urządzenie wielkości muchy, wykonane z 
piekielnie twardych węglików spiekanych. Dziecinnie proste - kadłub, skrzydełka, silniczek na 
czerwoną rtęć. Po uruchomieniu sygnałem radiowym leci do góry, osiąga pułap około piętnastu 
kilometrów i zaczyna opadać ku ziemi. W samolocie lecącym z szybkością dźwięku zderzenie z 
„szerszeniem” wyrwie dziurę. Polskie odrzutowe bombowce strategiczne lub rakiety balistyczne z 
głowicami atomowymi po wpadnięciu w chmurę „owadów” zamienią się w wielkie sita. Problemem 
była tylko ilość. Aby skutecznie zatrzymać polską inwazję, potrzebowaliśmy setek milionów sztuk.

A było jeszcze jakieś draństwo o kryptonimie „babie lato”, nitki z włókna węglowego o średnicy 

jednego mikrona i długości kilkunastu kilometrów. Jedna taka utrzymywała cięŜar kilkuset kilo. Tylko 
nie bardzo wiedziałem, na jakiej zasadzie to ma działać. MoŜe przeciw helikopterom? A w naszym 
arsenale z pewnością było jeszcze sporo niespodzianek, przecieŜ wujek nie pokazał mi wszystkiego.

- Słyszeliście, Ŝe w naszym skansenie mają kręcić „Wilcze gniazdo” według ksiąŜki Komudy? - 

rzuciła nowy temat Gosia.

- Cholerni koniunkturaliści - parsknęła śliczna blondynka z wystającymi kośćmi policzkowymi. Chyba 

miała na imię Dorota. - Bez przerwy te lektury szkolne ekranizują. Tylko na pieniądzach im zaleŜy, a 
kinematografia podupada.

- Fakt - mruknął Paweł. - Mogliby część zysków ze sprzedaŜy naszych seriali do Brazylii i Wenezueli 

przeznaczyć na nakręcenie czegoś naprawdę wybitnego. A nie tej sieczki, którą wciskamy 

Amerykanom.

- „Wilcze gniazdo” będzie reŜyserował Staszek Mąderek. - Brunetka broniła swojego zdania. - To 

moŜe być niezły film.

- Kto?! - zdumiała się solenizantka. - To my czekamy na trzecią część „Gwiazd w czerni”, a on się na 

drobne przy chałturze rozmienia?

- A u was ponoć robią „Ogniem i mieczem”? - Paweł popatrzył na mnie nad stołem. - W gazetach 

pisano, Ŝe Ukrfilm zwerbował naszych aktorów za jakieś nieprawdopodobne pieniądze.

Uśmiechnąłem się skromnie.
- No fakt, trzeba było grubej mamony, Ŝeby przełamać ich opory. Ale musieliśmy mieć dokładnie tych 

samych, Ŝeby nasza wersja była w pełni kompatybilna. Zawsze taniej kupić niewykorzystaną kliszę oraz 
prawa i przemontować sceny, niŜ kręcić od zera.

- A co wam się w filmie nie podobało? - zdziwił się Maciek.
- Wasza wersja wydarzeń nie do końca odpowiadała oczekiwaniom ukraińskiego widza - wyjaśniłem. - 

Sienkiewicz nas chyba nie lubił... Zresztą planujemy poprawić tylko kilka scen ze środka, no i 
zakończenie. Wolelibyśmy, Ŝeby było bardziej optymistyczne.

- PrzecieŜ dobrze się kończyło? - Olga uniosła brwi. - Skrzetuski spotkał się z Heleną, nawet Bohun 

Ŝ

ywy wyszedł...

- No więc u nas Helena odjedzie z Bohunem, tak przynajmniej słyszałem. - Błysnąłem zębami. - 

Skrzetuski ocaleje, tylko trochę go na odchodnym konkurent szabelką sponiewiera...

Wszyscy parsknęli śmiechem. Na stół wjechały kolejne kufle z piwem i pięknie przyrumieniona 

golonka. Zapach zniewalał, kręcił w nosie. Ale piwa tym razem nie tknąłem - musiałem być za godzinę 
idealnie trzeźwy. Napiłem się za to kwasu.

Było bardzo przyjemnie. Dobrze mieć szesnaście lat we Lwowie... A jednak nie mogłem tak do końca 

pozbyć się uczucia niesmaku do samego siebie. Przyjęli mnie do swojego grona od razu, zaufali, a ja... 
A ja mam na dachu jednej z kamienic rakietę. Od hołoty z talibanu róŜnię się tylko tym, Ŝe nikogo nie 
planuję zabić. Mordowanie w imieniu ojczyzny oddałem w ręce fachowców. MoŜe juŜ za kilka dni 
Lwów stanie się miastem frontowym. Kto wie, moŜe nawet nasza armia przejściowo zdoła go zająć. 
Nie miałem wątpliwości. Ci wszyscy siedzący wokół chwycą za broń, jak ich rówieśnicy wtedy, w 
1918. A jeśli znajdziemy się po dwu stronach barykady? Gadali wesoło, przekrzykując się nawzajem, 
gdy poŜegnałem się i ruszyłem na kwaterę. Idąc pokrytymi rosą uliczkami, daremnie usiłowałem 
otrząsnąć się z przygnębienia i poczucia nadciągającej zagłady...

Przesyłka od wujka nieco mnie zaskoczyła. Rozprułem kopertę i gwizdnąłem cicho. Dwa bilety na 

jutrzejszą premierę „Buranu”. List był krótki i lakoniczny.

Dostałem od polskiego ambasadora

 - pisał wujek. - 

Ale szczerze powiedziawszy, nie mam ochoty tłuc się 

godzinę pociągiem z Kijowa do Lwowa, więc pomyślałem, Ŝe Tobie się bardziej przydadzą.

Przydadzą? No pewnie, od dawna chciałem zobaczyć tę sztukę. Nagle zamarłem, a gdyby tak... 

Miałem dwa bilety, mogłem zaprosić Magdę. Zgodzi się czy nie? Sięgnąłem po telefon.

***

Wyprasowałem soroczkę. Szeroki, czerwono-czarny wołyński haft ostro odcinał się od śnieŜnobiałego 

płótna. Przewiązałem się tkanym z rzemieni kozackim pasem i przejrzałem w lustrze. Wyglądałem 
szykownie jak diabli. Tylko butów nie miałem odpowiednich. Sprawdziłem, czy wziąłem bilety, 
narzuciłem na ramiona kurtkę i byłem gotów. Poszedłem po przyjaciółkę do kamienicy Korniaktów. 
Otworzył mi jej ojciec.

- Ach, to ty? - Uśmiechnął się. - Jeszcze się stroi... Wejdź, proszę. Mam na imię Paweł.
- Bohdan. - Podałem mu dłoń. - Miło poznać.
Wspięliśmy się na piętro. Od strony ulicy urządzono niewielki salon. Siedemnastowieczne skrzynie, 

cięŜkie gdańskie szafy, krzesła kryte tłoczoną skórą. Poczułem powiew historii, w tym pomieszczeniu 
ich przodkowie zawierali transakcje przez ostatnie pięć stuleci... Tu budowali potęgę swojego rodu. W 
kącie wisiał jakiś koszmarny bohomaz.

- Wot te na - mruknąłem.
- Bruno Schulz i Witkacy namalowali wspólnie tylko siedem dzieł. - Potwierdził moje domysły. - Mój 

ojciec był z nimi zaprzyjaźniony, dostał jeden z obrazów.

Znałem tę historię. W 1956 roku obaj artyści spotkali się w Drohobyczu. Polskie rakiety z głowicami 

jądrowymi stały juŜ na Kubie, gotowe do odpalenia. Ludzkość znalazła się na krawędzi trzeciej wojny 
ś

wiatowej... Obaj malarze doszli do wniosku, Ŝe nadchodzi apokalipsa. Przez tydzień pili absynt i 

malowali, a ostatniego dnia mieli popełnić samobójstwo. Nie mogli jednak ustalić sposobu, więc 
strasznie się pokłócili, pobili i obraŜony Witkacy wyjechał do Zakopanego.

- Szczerze powiedziawszy, nie przepadam za sztuką współczesną - powiedziałem, przenosząc wzrok 

na sufit.

Na plafonie pysznił się wspaniały fresk, alegoria handlu lwowskiego. Znałem go wcześniej z 

reprodukcji - ale co innego oglądać go w ksiąŜce, a co innego patrzeć na oryginał. Skrzypnęły stare, 

okute Ŝelazem drzwi.

Magda w białej haftowanej bluzce, brązowej skórzanej kamizelce i ciemnowiśniowej spódnicy 

wyglądała olśniewająco. Przywitaliśmy się.

- Podrzucę was pod operę - obiecał jej ojciec.
- Dziękuję - powiedziałem.
Parkował przed ratuszem, w strefie zarezerwowanej dla radnych miejskich. Terenowy Tarpan G4, z 

figurką galopującego konia na masce... Wsiedliśmy. Przekręcił kluczyk w stacyjce. Pojazd ruszył 
prawie bezgłośnie.

- Napędzany reaktorem na czerwoną rtęć? - zdziwiłem się.
- Owszem - potwierdził. - Prototypowy model. Jestem inŜynierem, dostałem go do testowania w ruchu 

ulicznym...

- Po jednym doładowaniu moŜe przejechać czterdzieści tysięcy kilometrów - dodała Magda z dumą.
Przed budynkiem kłębił się spory tłumek. Zanurkowaliśmy do środka. Sprawdzono nasze bilety. 

Zajęliśmy miejsca w amfiteatrze. Magda rozglądała się po sali, wypatrując znajomych. Popatrzyłem na 
nią spod oka, nie była bardzo ładna, ale miała w sobie mnóstwo uroku. Westchnąłem w duchu, myśląc 
o ukrytej rakiecie i moim zadaniu.

Wreszcie kurtyna poszła w górę. Step, na horyzoncie umocnienia Irkucka, polscy i rosyjscy Ŝołnierze, 

grzejący dłonie przy ogniu, transportery opancerzone. Holograficzne dekoracje najwyŜszej klasy, 
sztuczny śnieg, prószący z wyczarowanych laserami chmur. Przebrzmiała ostatnia aria-lament 
sanitariuszki, opłakującej zabitych podczas szturmu i akt pierwszy się zakończył. Wyszliśmy do foyer. 
Magda spotkała jakąś znajomą i zamieniła z nią kilka słów. Ja rozglądałem się po budynku, 
podziwiając rozwiązania architektoniczne. W myślach porównywałem go z operą w Kijowie.

Akt drugi. Szturm na miasto. Krzysztof Kamil Baczyński był wtedy jeszcze szeregowcem. Został 

ranny na samym początku... I akt trzeci - polskie wojsko wkracza do miasta, kozacy barona Aleksego 
Ungerna, którzy nocą opanowali Irkuck, bratają się z sojusznikami. Na głównej ulicy nabity na pal 
Beria wyśpiewuje końcową arię, wokoło na latarniach dyndają trupy jego ostatnich towarzyszy. 
Kurtyna opadła.

Wracaliśmy po bruku zroszonym niedawnym deszczem. Magda, oŜywiona, gwizdała pod nosem 

melodie z opery. Siliłem się na wesołość, zagadywałem ją, ale w głowie tłukły mi się niewesołe myśli. 
Tam, w Mongolii, Ŝyli ciągle potomkowie krwawego barona i jednej z chińskich księŜniczek. Jeśli car 
Włodzimierz umrze, zapewne spróbują oderwać te tereny od matuszki Rasiji... Wreszcie 
rozchmurzyłem się. Co ma być, to będzie. Stanęliśmy pod bramą kamienicy Korniaktów.

- Kiedy spotkamy się znowu? - zapytałem.
Uśmiechnęła się, spoglądając na mnie znad okularów.
- Jutro parada wojskowa. Wybieram się z kilkoma znajomymi. Wypatruj nas.
Nadstawiła mi policzek i ze śmiechem uciekła do bramy.

***

Obudziły mnie dzwony kościołów. Umyłem się i ubrałem, po czym zszedłem na parter. 27 sierpnia, 

rocznica wybuchu wojny... Na Ukrainie obchody urządzano 2 września - w tym dniu polskie wojska, 
wraz kilkudziesięcioma tysiącami naszych ochotników, przekroczyły przedwojenną granicę i starły się 
z Sowietami, przynosząc wolność Ukraińcom. No, prawie wolność. Od sześćdziesięciu lat nie 
mogliśmy jakoś przekonać braci Polaków, Ŝe dalej poradzimy sobie juŜ sami i Ŝe nie muszą trzymać na 
Ukrainie swoich wojsk... W kiosku na rogu kupiłem gazetę i przejrzałem pobieŜnie. Tu, we Lwowie, 
parada miała się odbyć o dziesiątej. Miałem jeszcze trzydzieści minut. Śniadanie zjadłem w „Kawiarni 
Szkockiej”. Od dawna chciałem zobaczyć to słynne miejsce. Wczesnym rankiem było tu przyjemnie 
pusto. Mniej więcej jedna czwarta lokalu odgrodzona została grubym pluszowym sznurem. Dziubałem 
jajecznicę i popijałem kwasem, patrząc na woskowe figury słynnych matematyków.

Zbity tłum mieszkańców miasta stał, wyczekując rozpoczęcia uroczystości. Przy gmachu opery 

zbudowano niewielką trybunę, defiladę odbierać miał burmistrz, komendant wojskowy oraz najbardziej 
zasłuŜeni weterani.

Zagrzmiała muzyka i uroczystości się rozpoczęły. U nas, w Kijowie, defilowały zazwyczaj róŜne 

rodzaje wojsk, tu było inaczej. śołnierze maszerowali lub jechali konno w strojach historycznych. 
Najpierw szli woje z czasów pierwszych Piastów, za nimi zakuci w zbroje rycerze. Niesiono repliki 
dawnych sztandarów, tych spod Legnicy i spod Grunwaldu. Za konnym rycerstwem szlachta w 
kontuszach i przy szablach, husaria...

Poczułem znajomy zapach perfum. Magda przyszła w towarzystwie Gosi i Piotrka. Obie dziewczyny 

wystroiły się w suknie wzorowane na siedemnastowiecznych, a ich towarzysz miał na sobie kolczugę. 
Przywitaliśmy się.

Patrzyłem w milczeniu na coraz to nowe grupy ludzi. Historia oŜyła, stała się namacalna... MęŜczyźni 

i uczniowie podstawówek, w ubraniach sprzed dziewięćdziesięciu lat, z opaskami na ramieniu, 
uzbrojeni w karabiny Mosina...

- Orlęta Lwowskie? - zapytałem Piotrka.
- Oczywiście, dbamy o lokalne akcenty. - Uśmiechnął się lekko. - śyje teŜ jeszcze kilku weteranów 

tych zmagań, stoją na trybunie.

- Gdzie? - zaciekawiłem się.
Magda podała mi małą lornetkę. Faktycznie, koło burmistrza siedziało paru męŜczyzn w starych, 

polskich mundurach. A więc tak wyglądają ci, których nie byli w stanie pokonać towarzysze mojego 
pradziadka?

Po niebie przemknął klucz dwupłatowców z czasów I wojny światowej. Wreszcie na ulicę wjechali 

ułani, a zaraz za nimi toczyło się kilka niemieckich i radzieckich czołgów, zdobytych wtedy, w 1939 
roku. Potem przedefilowali polscy kombatanci i starcy w zdobycznych mundurach Wehrmachtu z 
Ŝ

ółto-błękitnymi naszywkami - weterani ochotniczej legii ukraińskiej... Wreszcie zaczął się pokaz 

najnowocześniejszej broni. To interesowało mnie mniej, czołgi Huzar C-01 i Kmicic A4 widziałem juŜ 
wcześniej na poligonie. Poczułem lekki szum w uszach i zawrót głowy - nisko nad defiladą przeleciała 
eskadra grawitolotów dalekiego zasięgu typu Halny.

- Chciałeś zobaczyć te nasze taksówki. - Spojrzałem na kumpla.
Ulicą przemknęły cztery ukraińskie samochody terenowe z wyrzutniami na dachach. Większość 

widzów w ogóle nie zwróciła na nie uwagi.

- Niepozornie to wygląda - mruknął.
Czekałem cierpliwie, wedle gazety na końcu miał przejechać prom kosmiczny klasy Polonia. I 

rzeczywiście. Laweta jechała powolutku, widocznie bali się zniszczyć gąsienicami asfalt. Prom był 
strasznie wielki, zastanawiałem się, jak wykręcą w przewęŜeniu za gmachem opery. Jakiś facet, ubrany 
w obszerną aksamitną pelerynę, stanął moŜe dwa metry ode mnie. On teŜ patrzył na pojazd. Coś mi się 
nie zgadzało. Do takiego stroju powinien mieć brodę przystrzyŜoną na wzór szwedzki lub niemiecki, on 
tymczasem wyglądał niczym Lew Tołstoj. Poza tym taki upał, a on w aksamitnym płaszczu niemal do 
kostek?

Straszliwe przypuszczenie sparaliŜowało mnie na moment. Poczułem w Ŝołądku chłód, jakbym się 

nałykał kostek lodu. Odwróciłem się w stronę Magdy i jej przyjaciół.

- Uciekajcie - powiedziałem. - Natychmiast.
Nie patrzyłem nawet, czy mnie posłuchali, za chwilę prom znajdzie się naprzeciw nas i czułem, Ŝe w 

tym momencie ten świr szarpnie zawleczkę. Nie zdąŜę wezwać policji. Na razie ręce miał opuszczone. 
Nic nie zaciskał w dłoni? Nie. A zatem jest cień szansy... Dwa energiczne kroki, szarpnąłem go z całej 
siły za pelerynę. Trzasnęło zapięcie. Do tej pory miałem nadzieję, Ŝe to tylko moja wyobraźnia. 
Nadzieja prysła, facet miał na sobie gorset z laskami dynamitu...

- Talib! - wrzasnąłem.
Odwrócił się w moją stronę, wściekły. Był chudy, ale co najmniej dwukrotnie starszy, przerastał mnie 

o pół głowy. Błogosławiłem wujaszka, Ŝe gdy byłem mały, zapisał mnie do szkoły kadetów... Teraz 
zadziałałem instynktownie. Złapałem zamachowca za oba nadgarstki i z całej siły huknąłem go czołem 
w twarz.

Coś chrupnęło, nie wiedziałem, czy jego szczęka, czy nos, a moŜe moja głowa. Ale cios był skuteczny. 

Terrorysta runął jak długi. Poprawiłem kopniakiem w skroń i teraz dopiero się rozejrzałem. Wokoło 
było pusto, idealnie pusto, wszyscy uciekli, tylko część, zgodnie z zaleceniami, padła na ziemię.

O jakieś cztery metry ode mnie znajdowała się wyschnięta fontanna, obok Ŝeliwna kratka nakrywała 

wylot kanału burzowego. Złapałem nieprzytomnego za kark. Ktoś chwycił go za nogi. Spojrzałem, jakiś 
męŜczyzna.

- Do kanału go! - warknąłem.
Ktoś trzeci wyszarpnął zabezpieczenie. Terrorysta zaczynał odzyskiwać przytomność. Wepchnęliśmy 

go do dziury głową w dół. Zsuwał się w rurę, juŜ tylko wierzgające nogi sterczały na powierzchni. 
Zobaczyłem trzech policjantów biegnących w naszą stronę, ale Piotrek był szybszy. Ściągnął z siebie 
kolczugę.

- Nakryjmy go tym - rzucił.
- Po co? - zdumiałem się.
- Jego kumple mogą spróbować zdetonować ładunek drogą radiową, a tak zrobimy klatkę Faradaya...
Był blady jak ściana i trząsł się jak galareta. Widać było, Ŝe się boi, straszliwie boi, a mimo to był w 

stanie wymyślić takie rozwiązanie! Geniusz, po prostu geniusz. I wpadł na to tak błyskawicznie... 
Wyrwałem mu kolczugę z rąk. I pchnąłem, Ŝeby padł na ziemię.

- Ja - powiedziałem.
Zawsze lepiej, Ŝeby w razie czego zginął jeden, a nie dwu... Odwróciłem się w stronę kanału. Siatka z 

metalowych kółeczek uderzyła mnie w twarz. Nic więcej juŜ nie poczułem.

***

Smak krwi w ustach, potworny zawrót głowy. Ktoś podtrzymał mnie i zwymiotowałem.
- OstroŜnie, ma chyba wstrząs mózgu. - Usłyszałem.

Otworzyłem oczy.
- Wybuchło? - wycharczałem.
- Wybuchło - powiedział klęczący nade mną policjant. - Ale dzięki tobie nie ma Ŝadnych ofiar. Tylko 

spory lej w ziemi i trochę zdewastowany system kanalizacji. A ty, spryciarzu, zasłoniłeś się kolczugą...

Znowu zwymiotowałem.
- LeŜ nieruchomo, pogotowie juŜ jedzie. - Poznałem ten głos. - No, chłopie, setkę ludzi uratowałeś, to 

pewnie medal dostaniesz. A moŜe i za tego taliba nagrodę weźmiesz. A i my nie zapomnimy...

Piotrek. A więc i on Ŝyje? No tak, nie ma ofiar w ludziach. Magda jest pewnie gdzieś blisko. MoŜe ją 

zawoła? Nie, lepiej, Ŝeby nie oglądała mnie w takim stanie. Uśmiechnąłem się. Dobrze mieć szesnaście 
lat we Lwowie. I Ŝyć...

***

Ś

wiatło latarki w otwartym przemocą oku.

- Aj - jęknąłem.
Zgasło natychmiast. Uchyliłem powieki. Dziwne wnętrze. Samolot? Nie, karetka.
- Zabieramy cię do kliniki neurologicznej. - Człowiek w białym fartuchu pochylił się nade mną. - 

Solidnie oberwałeś, musimy zrobić tomografię i rezonans mózgu.

- Aha - zgodziłem się.
Cholera, przecieŜ powinienem pilnować naszej rakiety. No nic, w razie czego odpali ją ktoś inny.
- Zawiadomiliśmy juŜ twojego wujka. Dostałeś teŜ pismo z podziękowaniami od burmistrza. 

Odczytać?

Obraz rozmazał się i ponownie straciłem przytomność. Czy to nie zabawne? Ja, ukraiński terrorysta, 

uratowałem Ŝycie całej kupy Polaków, zabijając innego ukraińskiego terrorystę...

Szukałem racjonalnego wytłumaczenia swoich działań. Czy postąpiłem tak, bo nienawidziłem tej 

muzułmańskiej dziczy, oplatającej wszystko swoimi mackami? Czy moŜe dlatego, iŜ wujek wbił mi do 
głowy zasadę, Ŝe wojna jest po to, Ŝeby ginęli Ŝołnierze, a cywilów naleŜy zostawić w spokoju? A moŜe 
po prostu byłem zwolennikiem terroryzmu, robionego z jakimś pomyślunkiem, a nie świrem, 
poŜądającym tylko wybitego trotylem przejścia do raju?

***

Klinika nie przypominała typowego zakładu dla umysłowo chorych. Po prawdzie, nigdy dotąd w 

Ŝ

adnym nie byłem... Szliśmy powolutku, choć zawroty głowy juŜ mi właściwie przeszły. Pierwsze 

badania, jeszcze w karetce pogotowia ratunkowego, wykazały, Ŝe nie mam chyba powaŜniejszych 
urazów.

Podłogę korytarza wyłoŜono jasnymi, sosnowymi deskami, zrezygnowano z jarzeniówek, zamiast tego 

pod sufitem biegł rząd lamp, stylizowanych na okrętowe latarnie. Okrągłe okienka z pancernego szkła, 
wprawione w drzwi sal, podkreślały podobieństwo do luksusowego statku.

- Przyjemnie tu macie - mruknąłem.
- Wiesz - odezwał się ordynator. - To sanatorium rządowe. Przebywają tu na leczeniu członkowie 

władz naszego kraju, bohaterowie wojenni, weterani... Mamy najlepszą aparaturę diagnostyczną. 
Trafiłeś tu tylko dzięki temu, Ŝe zdołałeś powstrzymać tego świra. Uratowałeś Ŝycie wielu niewinnych 
ludzi, a Rzeczpospolita płaci takie długi.

Mijaliśmy właśnie otwarte drzwi. Rzuciłem ciekawie okiem w bok i aŜ przystanąłem w pół kroku. 

Lekarz spostrzegł moje zaskoczenie.

Stary męŜczyzna siedział na pryczy. Wzrok wbił gdzieś w przestrzeń. Twarz, męska, odrobinę surowa, 

prawie kwadratowa, pokryta była siatką zmarszczek. Poznałem go natychmiast. Doktor pociągnął mnie 
za ramię i ruszyliśmy dalej.

- To przecieŜ - wykrztusiłem.
- Generał Janek Michalski. - Potwierdził moje przypuszczenia. - Jeden z największych Ŝyjących 

bohaterów Rzeczypospolitej... Jeszcze tydzień temu dowódca okręgu wojskowego Daleka RubieŜ. I 
nagle... - westchnął, nie kończąc myśli.

- Ile on ma lat? - zaciekawiłem się. - Ponad dziewięćdziesiąt?
- Dziewięćdziesiąt siedem. Ale pomijając lekkie zniedołęŜnienie, naturalne w tym wieku, do tej pory 

umysł miał jak kryształ. I nagle coś przeskoczyło...

- Jak przeskoczyło?
- Miał otrzymać Order Orła Białego, to było kilka dni po przyznaniu Niemcom pełnej niepodległości. 

I wtedy właśnie zwariował. Przesłał na ręce prezydenta oświadczenie, Ŝe w rzeczywistości jest 
hitlerowskim agentem i odmówił przyjęcia odznaczenia. Zaraz potem usiłował schronić się w 
niemieckiej ambasadzie, co na szczęście w porę udaremniono. I tak trafił tutaj. Polskie brukowce 
zrobiły z tego sensację dnia.

- Prawie nie czytam gazet - wyjaśniłem. - Uczyłem się ostatnio intensywnie i umknęło mi...
- Wyparcie prawdziwej osobowości przez pozorną lub rozdwojenie jaźni - mruknął. - Banalny 

przypadek. Terapia połączona z zastosowaniem nowoczesnych psychotropów powinna pomóc. Jeśli 

nie, no cóŜ... Będziemy musieli zatrzymać go tu na resztę Ŝycia.

Niewielki pokój, metalowe szpitalne łóŜko, drewniana szafka, półka na ksiąŜki i lampka. Na podłodze 

wytarty dywan. Reprodukcja na ścianie. Nie wyglądało to na pokój szpitalny, juŜ prędzej na hotelowy. 
ś

adnych krat w oknach, ale domyślałem się, Ŝe tej szyby głową nie rozbiję. O takich miejscach mawia 

się „dom bez klamek”, a tymczasem, wbrew nazwie, klamkę w drzwiach miałem... Lekarz jeszcze przez 
chwilę zapoznawał mnie z regulaminem i programem badań, którym chcieli mnie poddać. Wreszcie 
poszedł. Umyłem się w przyległej do salki łazience i zaraz połoŜyłem spać...

***

Doktor długo obserwował wykresy fal mózgowych.
- Sądzę, Ŝe to tylko silny wstrząs - powiedział. - Wykręciłeś się sianem.
- Aha - zgodziłem się.
- Zrobimy jednak komplet badań. A to - potrząsnął wydrukiem - chcę pokazać kilku znajomym 

specjalistom. Niby wszystko w porządku, ale musimy mieć pewność. Pojutrze cię wypuścimy.

- To znakomicie. - Ucieszyłem się. - Pewnie do tego czasu będę sławny...
- A masz ochotę? - zaŜartował.
- Szczerze powiedziawszy, raczej nie. Jeśli ten koleś był z Al-Quaidy, to mogą mnie... - Przeciągnąłem 

palcem po szyi.

- Bardzo rozsądnie.
Wyjął z teczki gazetę i pokazał mi pierwszą stronę. Opisano pokrótce zdarzenie, wspomniano o mojej 

narodowości, ale zrobiono ze mnie turystę przybyłego z Australii.

- Twoją prawdziwą toŜsamość zna nie więcej niŜ pięć osób. Nie liczę twoich przyjaciół, bo nasz agent 

odbył z nimi rozmowę uświadamiającą, będą milczeć. Na razie jesteś wolny aŜ do wieczora, muszą 
nam dowieźć kilka części zamiennych do synchrofrazatora.

- To co mam robić?
- Mamy tu bibliotekę, salkę kinową, wokoło jest teŜ ładny park. - Uśmiechnął się. - MoŜesz 

pospacerować, ale na wszelki wypadek unikaj gwałtownych ruchów głową.

***

Rozległy park otaczający sanatorium tonął w powodzi zieleni. Sierpniowe słonce grzało juŜ coraz 

słabiej. Gdzieś z daleka wiatr niósł zapach ognisk. Wariaci, szaleńcy, chorzy umysłowo wędrowali 
pośród drzew, dreptali poprzez trawniki, kopali kasztany lub przyglądali się wiewiórkom 
baraszkującym pomiędzy konarami. Kilku pielęgniarzy ubranych w białe fartuchy roztaczało nad 
podopiecznymi delikatny nadzór.

Powędrowałem sobie wzdłuŜ ogrodzenia. Po drugiej stronie musiał znajdować się Cmentarz Stryjski, 

bowiem wysokie szczyty grobowców, oplecione bluszczem i zwieńczone krzyŜami, wystawały ponad 
koronę muru. W pewnym momencie przeszedłem obok starej jak świat furtki. JuŜ na pierwszy rzut oka 
widać było, Ŝe kompletnie przerdzewiała, a pierwotny kształt zachowała tylko dzięki wielu warstwom 
farby. Gdyby jakiś wariat kopnął mocniej... Tylko kto by chciał uciekać na cmentarz? Długa brzozowa 
aleja kończyła się kamienną ławeczką. Z daleka i pod słońce sylwetka siedzącego na niej człowieka 
wydawała się prawie czarna. Ale trudno było go nie rozpoznać.

ś

wir przyjemnie chrzęścił pod skórzanymi podeszwami butów. Maszerowałem spokojnym, miarowym 

krokiem. Pacjent usłyszał mnie z daleka.

- Proszę siadać, doktorze - mruknął.
Najwyraźniej wziął mnie za kogoś innego. Nie odwrócił się, ale przesunął kawałek, robiąc miejsce 

obok siebie.

- Dzień dobry, panie generale - powiedziałem.
Odwrócił się, zaskoczony. Na ułamek sekundy zmarszczył brwi, a potem w jego wyblakłych, starczych 

ź

renicach błysnęły iskierki uśmiechu.

- Czekaj, spotkaliśmy się na poligonie. Jesteś bratankiem generała Pawluka?
- Mam na imię Bohdan - przypomniałem mu.
- Co tu, u licha, robisz? - zdumiał się.
- Przywieźli mnie na badania. - Streściłem wypadki w czasie parady wojskowej.
- Toś chwat - mruknął.
Usiadłem obok starca. Otaksowałem go wzrokiem. Coś mi się nie zgadzało. Zmęczona twarz, ogorzała 

od pustynnych wiatrów. Ach, jasne. Z munduru starannie odpruł wszystkie dystynkcje. Siedzieliśmy tak 
razem, patrząc przed siebie. Po stawie pływały kaczki, dalej teren się wznosił. Za pniami starych 
kasztanowców czerwoną cegłą prześwitywał mur otaczający zakład.

- Idzie jesień - spróbowałem nawiązać rozmowę.
- Idzie - westchnął Michalski. - Mówili ci juŜ, Ŝe mi odbiło?
- Słyszałem. - Kiwnąłem głową. - Ale proszę się tym nie przejmować. Pańskie zasługi i tak zapewnią 

panu poczesne miejsce w podręcznikach historii.

Parsknął śmiechem. Rechotał jak świr, bijąc się dłońmi po udach.

- To ci się udało - powiedział. - Chcesz poznać moją wersję? Choć pewnie nie uwierzysz. Nikt nie 

chce wierzyć, brzmi to wszystko zbyt nieprawdopodobnie. Ale kto wie - spowaŜniał. - MoŜe twój 
wujaszek byłby w stanie mnie stąd wyciągnąć?

- Z przyjemnością posłucham.
- SłuŜyłem Polsce wiernie przez wiele lat. A teraz chcę wrócić do domu. Do Koblencji. Moja 

kamienica jeszcze stoi. Kto wie, moŜe Ŝyją jeszcze koledzy, z którymi grałem w piłkę... - zamyślił się.

- Koblencja leŜy w Rzeszy - zauwaŜyłem.
- Widzisz, prawda jest taka, Ŝe jestem kimś zupełnie innym, niŜ się powszechnie uwaŜa. To wszystko: 

imię, nazwisko, nawet i ten stopień wojskowy to blef.

- Nie rozumiem?
Jak na wariata, mówił spokojnie i konkretnie.
- Jestem oficerem Wehrmachtu w randze waszego kapitana. Chcę zostać uznany za jeńca wojennego i 

repatriowany do kraju pochodzenia. Chcę anulowania wszystkich stopni i odznaczeń, które otrzymałem 
w słuŜbie Rzeczypospolitej...

- Jakim cudem jednocześnie mógł pan zostać oficerem Wehrmachtu i ukończyć w Polsce szkołę 

oficerską? - wysunąłem zastrzeŜenie.

- PodchorąŜówkę w Modlinie, a potem WyŜszą Szkołę Wojenną II Rzeczypospolitej - uzupełnił. - Nie 

kończyłem tamtych szkół - westchnął. - Naprawdę chcesz usłyszeć tę historię?

- Tak. Ale będę wyłapywał słabe punkty pańskiej wersji.
- Zgoda. - Wzruszył ramionami. - A zatem przejdźmy do początku... Od połowy lat trzydziestych my, 

Niemcy, szykowaliśmy się do wojny. Sytuacja nie wyglądała najlepiej, kraj był zdemilitaryzowany. 
Część broni nasi konstruktorzy tworzyli w biurach projektowych Związku Radzieckiego.

- Wiem o tym.
- Tam teŜ szkoliły się przyszłe kadry naszej armii. Potem jednak stosunki uległy gwałtownemu 

ochłodzeniu. Ale szykowaliśmy się dalej. Rozwijaliśmy przemysł, stawiając fabryki, od razu 
przewidywaliśmy, Ŝe z czasem będą mogły przejąć produkcję zbrojeniową. Potem zaczęliśmy robić to 
jawnie... Wreszcie, byliśmy niemal gotowi. Mieliśmy uderzyć najpierw na Francję, a następnie scalić 
wszystkie odwieczne ziemie niemieckie. Jednak doszliśmy do wniosku, Ŝe groźniejsza będzie Polska i 
ona miała iść na pierwszy ogień. Ribbentrop poleciał do Moskwy podpisać pakt ze Stalinem...

- W drodze powrotnej jego samolot miał awarię i rozbił się pod Otwockiem - uzupełniłem. - Minister 

przeŜył, skacząc ze spadochronem, ale zanim polskie słuŜby zabezpieczyły kadłub, do wraku podkradł 
się chłop z pobliskiej wioski, ukradł pancerną kasetę z tekstem traktatu i tajnymi załącznikami, rozpruł 
ją w stodole, a Ŝe znał trochę rosyjski, skapnął się, co to jest i sprzedał papiery redakcji „Kuriera 
Warszawskiego”. O tym wie kaŜde dziecko. Ale raczej pomija się fakt, Ŝe polski wywiad przewidział, 
jaki będzie finał tych rozmów i Ŝe samolot Ribbentropa został po prostu zestrzelony... - Uśmiechnąłem 
się. - Sam minister, skazany na doŜywocie, zgnił potem w kamieniołomach.

- Wiesz dobrze, co było dalej. 27 sierpnia polski ambasador przybył do Kancelarii Rzeszy i złoŜył na 

ręce führera akt wypowiedzenia wojny. Przyjechał limuzyną, ale pozostawił ją na dziedzińcu, 
tłumacząc się awarią silnika. Opuścił budynek pieszo i złapał taksówkę. Godzinę i dwadzieścia minut 
później wybuchła podłoŜona przez niego walizkowa bomba atomowa... Eksplodowała akurat w chwili, 
gdy Adolf Hitler otwierał naradę sztabu generalnego. Polska armia, choć mobilizację przeprowadzono 
tylko częściowo, przekroczyła koło południa granicę...

- ...zajmując w pasie przygranicznym ogromne składy broni, amunicji i surowców strategicznych, 

które Niemcy przygotowali przeciw Polakom - uzupełniłem znowu. - Tysiące czołgów, stojących na 
lawetach, samoloty na polowych pasach startowych... A wszystko to tylko częściowo obsadzone, bo ich 
załogi były dopiero w drodze na wyznaczone pozycje. Reszta musiała walczyć bez sztabu, bez wodza, 
pozbawiona zapasów strategicznych... Pierwszego września padł Berlin...

- A trzeciego września nad Renem Polacy po raz pierwszy trafili na próbę zorganizowanego oporu. 

Forpoczty Armii Poznań starły się z korpusem zmechanizowanym generała Guderiana i poniosły dość 
dotkliwe straty... Wtedy teŜ do niewoli trafił podpułkownik Janek Michalski. - Generał skrzywił się, 
jakby zjadł cytrynę.

- Przebywał pan w niewoli kilkanaście dni. Dobrze pamiętam? - zaniepokoiłem się.
Kiwnął energicznie głową.
- Czwartego września Polska wypowiedziała wojnę Francji i Anglii, oskarŜając je o niedotrzymanie 

umów sojuszniczych.

- śabojady nie chciały umierać za Berlin - mruknąłem. - Za ParyŜ zresztą teŜ im się nie bardzo 

chciało. Polska armia prawie nie natrafiła na opór.

- To zmieniło całą sytuację strategiczną, bo Francuzi pozwolili Niemcom wycofać niedobitki 

Wehrmachtu na swoje terytorium, chronione doskonale linią Maginota... Ale polskie wojska objechały 
umocnienia z jednej strony przez Belgię, z drugiej przez Szwajcarię i Guderian został rozbity w chwili, 
gdy usiłował wyprowadzić niedobitki swojej armii do Włoch - uzupełnił. - MoŜe by i zdąŜył, ale 

Mussolini zaczął rozmowy pokojowe z Polakami i zamknął nam granicę przed nosem.

- I oswobodzono pana z niewoli.
- Wydawało im się, Ŝe uwalniają Michalskiego. - W oczach starca błysnął chłód. - Tymczasem on juŜ 

dawno ziemię gryzł. W rzeczywistości to byłem ja, przebrany w jego mundur...

- I nikt się nie zorientował? - Uśmiechnąłem się pobłaŜliwie. - Oficer się odnalazł szczęśliwie, ale z 

niezrozumiałego powodu mówi wyłącznie po niemiecku...

- Znałem dobrze język polski, w młodości kilkanaście lat spędziłem w Gdańsku - odparował. - 

Chodziłem do szkoły z Polakami. Zresztą, wielu gdańszczan tak nie do końca wiedziało, jakiej są 
narodowości.

Milczałem przez chwilę, szukając luk. JuŜ wcześniej słyszałem, Ŝe chorzy umysłowo potrafią być 

bardzo przekonujący...

- A niby po co Guderianowi byłaby potrzebna taka mistyfikacja? Powiesić Michalskiego - rozumiem, 

zamęczyć z czystej niemieckiej Schadenfreude, rozstrzelać. Ale po co pakować swojego agenta do 
polskiego sztabu generalnego w chwili, gdy wojna jest przegrana i nie ma Ŝadnych szans na 
zwycięstwo?

- Część wojsk niemieckich i francuskich ewakuowała się przez port w Dunkierce na Wyspy Brytyjskie.

Guderian wiedział o tym i liczył, Ŝe wcześniej czy później dojdzie do wojny z Wielką Brytanią albo 
Polska tak się uwikła na froncie wschodnim, Ŝe będzie moŜna uderzyć z Włoch od południa, z północy 
dokonać desantu, otworzyć drugi front i... Wtedy, jako niemiecka wtyczka w polskim sztabie, mógłbym 
oddać nieocenione usługi swojej ojczyźnie. - WypręŜył pierś, a w jego oczach błysnęła duma.

- Tylko Churchill nie był taki głupi, by zadzierać z Polakami. Szczególnie po tym, jak na Londyn 

spadła ta bomba, która nie wybuchła. Internował wszystkich uchodźców, a potem podjął rozmowy 
pokojowe, więc w końcu nie doszło do desantu na Wyspy Brytyjskie.

- Tak więc nie mogłem im szkodzić, zwłaszcza Ŝe wojna na zachodnim theatrum się skończyła, a mnie 

wysłano na front wschodni. To co miałem robić? Przyznać się i iść do piachu, jak Michalski? Byłem 
oficerem, trwała wojna, walczyłem z bolszewikami. MoŜe i po stronie Polaków, ale realizowałem plan 
naszego führera - ostateczne zniszczenie Związku Radzieckiego. Doszedłem do Irkucka, zanim mnie 
odwołano. Potem były misje w interesach Ligi Morskiej i Kolonialnej, wojna z Japończykami i 
francuskimi odwetowcami o Wietnam, korpus ekspedycyjny i tłumienie komunistycznej rewolty w 
Chinach, przewrót socjalistyczny w Etiopii... Jeździłem po całym świecie, gasząc nieustanne poŜary. 
AŜ starość dopadła mnie w Palestynie. Tam przynajmniej robota była taka, jaką sobie wymarzyłem: 
broniłem Palestyńczyków przed pogromami, polowałem na Ŝydowskich terrorystów i pilnowałem, Ŝeby 
nie zbudowali tam swojego wymarzonego Izraela. Robiłem to, co Hitler kazał, tyle tylko, Ŝe w polskim 
mundurze. A teraz... CóŜ, Murzyn zrobił swoje, powinni pozwolić mi odejść. - Wpatrzył się apatycznie 
w przestrzeń.

- Mówi pan całkiem przekonująco. - Uśmiechnąłem się niepewnie. - Ale ta historia jest zupełnie 

nieprawdopodobna. PrzecieŜ to by się z miejsca rypło...

- Niby jak? W kotle nad Renem zginęła większość oficerów sztabowych Armii Poznań, generał 

Kutrzeba poległ, gdy próbował wyprowadzić oddziały z potrzasku. Resztę wymordowało SS. Nie 
przeŜył nikt, z kim Michalski współpracował. A ja trafiłem na front wschodni, między ludzi, którzy 
kończyli inne uczelnie, tam nikt nie znał Michalskiego. I poradziłem sobie.

- Hm.
- Nie wierzysz mi - westchnął starzec. - MoŜna sprawdzić. Moja metryka znajduje się w archiwach 

Koblencji, są zdjęcia ze szkoły, a generał Pawluk moŜe zlecić badanie DNA. W Koblencji Ŝyją moi 
krewni. Siostrzeniec i jego rodzina. Sprawdziłem.

- No dobra, wyślę maila, poproszę wujka, niech wydeleguje jakiegoś swojego agenta, moŜna wykonać 

testy i przejrzeć archiwa. Zobaczy pan, Ŝe Ŝaden Michalski nie figuruje w ich księgach...

- O Ŝesz kurde! - Staruszek naprawdę się zdenerwował. - Czyś ty, chłopcze, zgłupiał? Jaki Michalski, 

ile razy mam powtarzać, Ŝe do piachu poszedł. Ile razy mam powtarzać, Ŝe jestem Niemcem?!

- I jak niby pan się nazywa?
- Kloss. Hans Kloss.

***

Spotkałem go ponownie po obiedzie. Stał w zadumie, patrząc na kaczki pływające po stawie. 

Podszedłem.

- Ach, to ty - mruknął.
- Słabo znam historię drugiej wojny światowej - powiedziałem. - Ale zastanawiała mnie zawsze 

głupota i sztuczność opisywanej w podręcznikach strategii agresywnego przejęcia.

- Chodzi ci o doktrynę wojenną z 1939 roku - westchnął. - I co o tym sądzisz?
- Propagandowy kit.
Spojrzał na mnie, uśmiechając się lekko.
- Tak. Masz rację. Przeszkolić armię, ale nie produkować broni, nie inwestować w rozwijanie technik 

jej wytwarzania, nie inwestować nawet w infrastrukturę obronną... Niech zbrojenia odwali za nas 
przeciwnik, niech zarŜnie gospodarkę, budując tysiące czołgów i samolotów. My siedzimy z 
załoŜonymi rękami do ostatniego tygodnia. Uderzymy w przededniu wojny, przechwytując całe jego 
wyposaŜenie i zapasy strategiczne, podciągnięte na tereny przygraniczne. Nie sądzisz, Ŝe to śmiertelnie 
niebezpieczne? A jeśli pomylimy się o tydzień?

- Pewne ryzyko w tym jest - zgodziłem się. - I dlatego zawsze wydawało mi się, Ŝe to blef...
Milczał, a potem zapalił papierosa i zaciągnął się.
- Nie pomyślałeś nigdy, Ŝe prawda skrywa się jeszcze głębiej? śe wypadki z września 1939 są bardziej 

złoŜone niŜ ci się wydaje, a tajemnica posiada nie tylko drugie dno, ale jeszcze trzecie?

- To wiem. Udawali, Ŝe nic nie robią, ale zbudowali reaktor atomowy i wyprodukowali trzy bomby. 

Ta, którą zrzucili na Londyn, nie wybuchła...

Westchnął i strząsnął popiół.
- Nie było Ŝadnej doktryny agresywnego przejęcia - powiedział. - Polska w Ŝaden sposób nie 

przygotowała się do wojny. Owszem, odbywały się ćwiczenia, ale w gruncie rzeczy to wszystko była 
prowizorka. Broni atomowej teŜ nie było...

- To co wybuchło w Berlinie, a potem w Moskwie? - zdumiałem się.
Popatrzył mi prosto w oczy.
- Mogę ci sprzedać jedną informację - powiedział. - Ale cena będzie wysoka.
- Nie mam pieniędzy...
- Nie o to mi chodzi. - Pokręcił głową. - Forsy mam jak lodu... Skończyłem dziewięćdziesiąt siedem 

lat. Wedle tego, co mówi lekarz, zostanę tu na zawsze. - Klepnął dłonią ławkę. - A ja chcę wrócić do 
domu. Do Koblencji.

- Jak mnie wypuszczą, mam przysłać drabinkę linową w chlebusiu? - zakpiłem.
- Nie. Masz po mnie wrócić z komandosami. Zdobyć ten kurnik i ewakuować mnie stąd. Do Niemiec.
- Jakimi komandosami?
- Burymi - parsknął. - Nie macie na Ukrainie komandosów? Takich kolesiów w mundurach, którzy 

skaczą na spadochronach?

- A jak mam sprawić, Ŝeby mnie posłuchali? Wujka mam poprosić?
- Tak. Informacja, którą ci podam, wystarczy, Ŝebyś dostał... Jak się nazywa wasze najwyŜsze 

odznaczenie?

- Order świętego Włodzimierza - wyjaśniłem.
- No więc wujaszek przypnie ci to na piersi.
- Kiedy?
- Za tydzień. - Uśmiechnął się pod nosem. - Jeśli się, oczywiście, postarasz.
Zamyśliłem się.
- Co tak dumasz? - rozeźlił się.
- Zastanawiam się nad wagą pańskich słów. I usiłuję odgadnąć, co teŜ to moŜe być. Jest pan jednym z 

szefów polskiego sztabu generalnego, więc z pewnością miał pan dostęp do róŜnych ściśle tajnych 
informacji - ciągnąłem, widząc błysk zainteresowania w jego oku. - Jednak co władzom w Kijowie 
przyjdzie z tego, Ŝe poznają jakiś polski plan strategiczny? Choćby nie wiem, jak tajny. ZałóŜmy, Ŝe 
Polska planuje uderzyć na Rosję lub na Niemcy. Nie wiem zupełnie po co, ale co to obchodzi 
sztabowców z Kijowa? Będą musieli wystawić kontyngent, więc sojusznik i tak powiadomi ich z 
wyprzedzeniem. Chyba Ŝe ma to być operacja przeciw Ukrainie. - Zawahałem się na chwilę. - Ale 
wtedy i tak niewiele im to da. Nie spodobały się wam nasze taksówki z wyrzutniami rakiet, ale to 
przecieŜ nie powód do wojny. MoŜe zbudowaliście jakąś nową broń, ale szczegóły konstrukcyjne są z 
pewnością na tyle złoŜone, Ŝe ich wyjaśnienie zajęłoby panu całe tygodnie, a ja i tak nie zapamiętam... 
Stacjonował pan w Palestynie... A moŜe odnaleźliście Arkę Przymierza?

- Jeszcze nie, aczkolwiek poszukiwania trwają. - Puścił do mnie oko. - Jak myślisz, co przesądziło o 

wygraniu II wojny światowej właśnie przez Polskę? Na zachodzie był Wehrmacht, o jedną trzecią 
liczniejszy niŜ ich armia i duŜo lepiej wyposaŜony. Na wschodzie Sowieci wystawili kilkadziesiąt 
dywizji, a czołgów mieli kilkanaście tysięcy.

- Na Ukrainie po dwudziestu latach rządów czerwonych kaŜdy okupant musiał być traktowany jako z 

dawna wyśniony wyzwoliciel.

- Wojna zaczęła się na zachodnim froncie... Ale faktycznie, są pewne analogie.
- Wyeliminowanie ośrodków decyzyjnych. - Strzeliłem pomysłem. - Gdyby przeŜył Hitler i jego 

dowódcy, gdyby działało politbiuro... Uderzenia Polaków zawsze wiązały się z likwidacją sztabów. W 
takim przypadku kraj zachowywał się jak kurczak z uciętą głową.

- Słusznie.
- Metoda eliminacji była bardzo prosta: walizkowe bomby atomowe.
- Nieczęsto bywałem w Warszawie. - Wyjął z paczki nowego papierosa i popatrzył w niebo. - Ale sam 

rozumiesz, nawyki... Próbowałem coś przewąchać, coś, co mogłoby się kiedyś przydać nam, Niemcom. 

A gdyby jeszcze udało się podwędzić tę nową broń lub choćby poznać szczegóły konstrukcji. I wiesz, 
co odkryłem? Popatrzyłem na niego zainteresowany.

- Nic. Zero. W Polsce nie było fizyków specjalizujących się w zagadnieniu rozbicia jądra atomowego. 

Nikt nie budował laboratoriów, by to badać lub konstruować bomby. Nikt nie sprawdził nawet, czy ta 
broń będzie działać. Po prostu, nagle pyk i są trzy atomówki. Zostają odpalone i na tym koniec.

- Jak to koniec? - Wzruszyłem ramionami. - PrzecieŜ nadal mają tę broń. Szachują nią połowę świata.
- Gówno tam mają. Nie mieli i nie mają. Za to trafiłem na coś ciekawego. Jeśli mi nie wierzysz, 

przejrzyj powojenne gazety niemieckie, amerykańskie. Ktoś mordował fizyków. Planck, Heisenberg, 
Oppenheimer... Kilkunastu najlepszych zbiera się w Genewie na sympozjum. Zaczynają gadać o 
budowie międzynarodowej bomby atomowej za pieniądze Ligi Narodów. Mają w ręku niewypał z 
Londynu, wiedzą juŜ, Ŝe atomówka jest z zbudowana z uranu wymieszanego z krzemem, a jako 
zapalnik słuŜy odrobina radu i mały akumulator. Wszystko roztrzaskało się od uderzenia w ziemię, ale 
wystarczy poskładać to do kupy. I nagle bach! Wybuch gazu. Einstein cudem przeŜył. A pół roku 
później utopił się w basenie. Pływał na wózku inwalidzkim?

- Obiło mi się o uszy. Pozabijał ich prawdopodobnie polski wywiad. Kilka ksiąŜek sensacyjnych o tym 

napisano, tylko, oczywiście, w Polsce są na indeksie...

- Dobra, bystrzaku. Teraz mi powiedz, jak oszacować, ile głowic atomowych mają Polacy.
- Trzy tysiące sześćset. Tyle podają ich źródła. - Przypomniałem sobie zasłyszaną wiadomość.
- A ile razy ich uŜyli?
- No tylko dwa: Berlin i Moskwa.
- Nie przyszło ci do głowy, Ŝe stosują je niezwykle oszczędnie? Walczyłem pod róŜnymi 

szerokościami geograficznymi. Gdy wyzwalaliśmy Wietnam z łap francuskich rewanŜystów, trafiliśmy 
na niezwykle mocne gniazdo oporu, twierdzę Dien Bien Phu. Prowadziłem na nią ataki. Miejsce nie do 
ugryzienia, traciliśmy tylko ludzi. śebrałem w sztabie, Ŝeby odŜałowali jedną tyciusieńką głowicę.

- MoŜe wtedy było ich mniej?
- Propaganda mówiła, Ŝe tysiąc. I wtedy zrozumiałem, co jest grane. Ile razy korpusy ekspedycyjne 

prosiły o atom, tyle razy dostawały... figę z makiem. Jak wspominałem, w Polsce bywałem raczej z 
rzadka. Ale spróbowałem coś policzyć. Ile moŜe waŜyć bomba atomowa?

- Nie wiem. Ale skoro jest to coś, co zamknięte w walizce unicestwia połowę miasta...
- Próbowałem się dowiedzieć. Ta w limuzynie koło kancelarii Rzeszy mogła waŜyć, powiedzmy, 

ć

wierć tony. Ale ta, która wybuchła, niszcząc Pałac Zjazdów, została wniesiona na Kreml przez 

jednego agenta-samobójcę. Ile jesteś w stanie unieść w ręce?

- Bo ja wiem? MoŜe trzydzieści kilo?
- Nie wiemy, ile uranu trzeba do budowy czegoś takiego, to pilnie strzeŜona tajemnica. Liga Narodów 

teŜ nie chwali się, ile waŜyło to, co znaleźli w Londynie. ZałóŜmy, Ŝe dwadzieścia kilogramów.

- Zgoda. - Kiwnąłem głową.
- Razy tysiąc?
- Dwadzieścia ton uranu?
- Biorąc pod uwagę zawartość metalu w rudzie, zakładając, Ŝe kaŜdy izotop się nadaje, do budowy 

bomb potrzebowaliby czterystu ton blendy uranowej. A mnie się udało sprawdzić, Ŝe wydobycie rudy 
uranu w Czechach w latach 1939- I954 wyniosło zaledwie sto pięćdziesiąt ton. Potem kopalnie 
zamknięto.

- To znaczy, Ŝe zrobili zaledwie trzysta bomb?
- He he. Wygrzebałem w archiwum faktury. Nie były tajne. Tę rudę kupiły róŜne zakłady chemiczne i 

laboratoria badawcze. Głównie pozyskiwano z niej rad do celów medycznych. Wszystkie firmy działały 
legalnie. Do Polski trafiła moŜe jedna trzecia. I została przetworzona na rdzenie do pocisków 
przeciwpancernych.

- To znaczy...
- A polskie złoŜa nie były nigdy eksploatowane... I nawet dziś nie mają infrastruktury przemysłowej, 

która by umoŜliwiała przeróbkę tak ogromnych ilości rudy.

- Więc jak, u licha...?
Milczał dłuŜszą chwilę.
- Widziałem mapy - powiedział wreszcie. - Te ściśle tajne, wywiadowcze. Pozycje wojsk niemieckich 

w ostatnich dniach sierpnia. I wiesz, co mnie zdumiało? Ich nieprawdopodobna dokładność. 
Rozumiem, Ŝe moŜna posłać samoloty zwiadowcze, ale na mapach były daty. Wojna zaczęła się 
dwudziestego siódmego, a tymczasem na arkuszach były daty jeszcze z kolejnych trzech dni.

- To znaczy, Ŝe...?
- Polski wywiad dysponował danymi o dyslokacji wojsk niemieckich, o pozycjach, których one nie 

zajęły, bo juŜ nie zdąŜyły.

- MoŜe jakaś symulacja?
Pokręcił głową.

- Zbyt dokładne, zbyt szczegółowe dane. MoŜe gdyby mieli swojego kreta w sztabie generalnym, ale 

nawet wtedy to skrajnie mało prawdopodobne. Oglądałeś kroniki wojenne? Te z września, codziennie 
puszczane w kinach.

- Oczywiście.
- No to wejdź do Sieci i spróbuj ustalić, jak się nazywał człowiek, który podawał informacje w imieniu 

polskiego sztabu generalnego. A jutro porozmawiamy znowu.

Wieczorem zrobili mi tomografię.
- Nie wygląda to źle - powiedział lekarz. - Jutro po południu zwołujemy konsylium. I chyba cię 

wypuścimy...

Poczułem naraz, Ŝe wcale nie chcę za szybko opuszczać tych murów.

***

LeŜałem wygodnie wyciągnięty i oglądałem na komputerze dziennik. We Lwowie po zamachu 

zastosowano wzmoŜone środki bezpieczeństwa, w Warszawie znaleziono bombę w studzience 
kanalizacyjnej, dwaj pacyfiści dokonali samospalenia, poza tym obchody rocznicy przebiegły bez 
zakłóceń. Inflacja w Niemczech przekroczyła czterysta procent, Narodowy Bank Polski wstrzymał 
wszystkie transakcje zawierane w markach. Ministerstwo Dobrobytu zarządziło, by w związku z 
postępującą deflacją złotówki skrócić wymiar czasu pracy z trzydziestu do dwudziestu pięciu godzin 
tygodniowo, a urlop płatny wydłuŜyć z sześćdziesięciu pięciu do siedemdziesięciu dni w roku. PPS 
oprotestowała tę propozycję, uwaŜając, Ŝe tak duŜo czasu wolnego wpłynie demoralizująco na 
społeczeństwo. Doniesienia z zagranicy. Terroryści zaatakowali rakietami polskie szyby naftowe w 
Kuwejcie i Iraku oraz próbowali w dwu miejscach wysadzić Rurociąg im. Przyjaźni Polsko-Arabskiej. 
W ParyŜu rolnicy manifestowali przeciw rzekomo dumpingowym cenom polskich win i serów, 
twierdząc, Ŝe oscypek niebawem stanie się narodową potrawą Francji, wypierając z rynku miejscowe 
wyroby... Duńscy socjaliści wysunęli propozycję wykreślenia Invocatio Dei z preambuły 
przygotowywanej konstytucji ESWH. Akcja Katolicka demonstrowała w Warszawie, domagając się, by 
natychmiast wysłać korpusy ekspedycyjne do Kopenhagi celem przywrócenia swobód religijnych 
protestanckiej większości...

TeŜ nie mają innych zmartwień... - pomyślałem zasypiając.

***

Rano ściągnąłem sobie komplet, dwadzieścia sześć filmów. Siadłem w salce kinowej i oglądałem je po 

kolei. Wszystkie stare, czarno-białe kroniki, przygotowano wedle jednego schematu. Na początku 
hymn Rzeczypospolitej, potem mapa z zaznaczonymi kierunkami natarcia i zajętymi pozycjami. I jeden 
komentator. Najpierw krótkie streszczenie sytuacji militarnej, potem obszerny materiał - filmy z frontu, 
pokazujące polskich Ŝołnierzy idących do natarcia, efektowne wybuchy, długie kolumny 
przygnębionych niemieckich Ŝołnierzy, maszerujących do obozów jenieckich... A w tle komentarz, 
ciągle ten sam głos.

Znajome kadry, puszczane wielokrotnie w telewizji. Uciekający z Gdańska pancernik „Schleswig-

Holstein”, podziurawiony jak sito przez polskich płetwonurków, utyka ostatecznie na mieliźnie, 
pechowo, bo akurat w zasięgu artylerii jednostki na Westerplatte. Niemiaszki byli twardzi, bronili się w 
na wpół zatopionym okręcie całe czternaście dni. Dopiero gdy ostrzał z dowiezionych pospiesznie 
cięŜkich dział wyeliminował im artylerię przeciwlotniczą, a samolot rolniczy po raz trzeci oblał pokład 
napalmem, wywiesili białą flagę...

Na jednej z kronik był nawet Michalski, młodszy o kilkadziesiąt lat, w poszarpanym mundurze, odbity 

z niemieckiej niewoli... Pierwszy września, otwarcie frontu wschodniego. Tysiące ukraińskich 
ochotników na punktach mobilizacyjnych. Hale fabryczne, szwalnie, kobiety odpruwają niemieckie 
dystynkcje z mundurów Wehrmachtu. Sojuszników trzeba było w coś ubrać, zdobyczne sorty przydały 
się jak znalazł. Drugi września, zniszczone cerkwie, kołchozowe baraki. To juŜ radziecka część 
Ukrainy. Tysiące jeńców, byłych Ŝołnierzy Armii Czerwonej, składa przysięgę na wierność 
Rzeczypospolitej. Nowogród, osiemnasty września. W pierwszym większym rosyjskim mieście, 
zajętym przez legion rosyjski, następuje koronacja Włodzimierza Kiryłowicza Romanowa na cara 
Rusi...

Trzasnęły drzwi. Do sali wszedł sędziwy generał. Przywitaliśmy się.
- Oglądaj dalej - polecił, siadając obok.
Ofensywa zimowa, wreszcie wiosna 1940 roku, Irkuck, ostatni powaŜniejszy punkt oporu komunistów.

Polacy zagrozili, Ŝe uŜyją bomby atomowej... Czerwoni chyłkiem usiłowali uciec z miasta, ale 
zbuntowana ludność rozkręciła tory kolejowe, a z piwnic i strychów wyszli świetnie uzbrojeni Ŝołnierze 
barona Aleksego Ungerna von Sternberg i, urządziwszy regularne polowanie, powywieszali 
komunistów na latarniach. Tylko najwaŜniejsi skończyli wbici na pal. Polscy, ukraińscy i rosyjscy 
ochotnicy bratają się z ungernowcami. Koniec wojny. Parada zwycięstwa w Kijowie i w Warszawie. W 
Moskwie urządzić parady się nie się dało, krater powstały w miejscu Kremla dopiero plantowano...

- Powiedz mi, kiedy pojawiły się pierwsze polskie zegarki elektroniczne? - zapytał niespodziewanie 

Michalski.

- Hm. Myślę, Ŝe w połowie lat sześćdziesiątych, razem z upowszechnieniem się komputerów 

osobistych. - Zamyśliłem się. - Zaraz, firma „Błonie” obchodziła ostatnio czterdziestolecie istnienia. 
Czyli 1964?

- Coś koło tego. Oczywiście mówimy tu o produkcji cywilnej. Wojsko takie zabawki miało nieco 

wcześniej. Ja swój pierwszy dostałem w 1956, jak jechałem z misją ostatniej szansy do USA. To był 
jeden z prototypów, ale chodziło nam o to, Ŝeby olśnić tych kowbojów przewagą techniczną, więc 
obwiesili naszą delegację jak choinki. Miałem teŜ prototyp komputera walizkowego. Cholernie baliśmy 
się, Ŝeby nam tego nie rąbnęli, toteŜ na wszelki wypadek wmontowaliśmy w komputer bombę oraz 
mechanizm zegarowy... At, niewaŜne.

- Czyli koniec lat pięćdziesiątych.
- Właśnie.
- A teraz coś sobie obejrzymy...
Pstryknął pilotem. Stara kronika ruszyła. Hymn, mapa i zagadkowy człowiek, komentujący sytuację. 

Generał odczekał do odpowiedniego momentu i wcisnął pauzę.

Na ekranie pozostała ręka trzymająca wskaźnik oraz fragment konturówki z zaznaczonym końcem linii

Maginota. Biała strzała, obrazująca trzon naszych wojsk, przebijała się przez kilka niemieckich i 
belgijskich rubieŜy obronnych, a po wyjściu w przestrzeń operacyjną na ich tyłach rozdzielała się na 
trzy.

- Popatrz, co ma na ręce.
Spod mankietu wystawała połowa kwadratowej obudowy zegarka.
- Do licha - szepnąłem.
- A teraz zobacz, co będzie, jak spróbujemy powiększyć.
Pstryknął pilotem. Ręka rosła w oczach, jednocześnie jej partia z zegarkiem coraz bardziej się 

pikselizowała.

- Ktoś nałoŜył na oryginalny film łatkę cenzurującą. - Domyśliłem się.
- Tak. Nawet taki detal gady wypatrzyli i zamaskowali.
- Ciekawe.
- Właśnie, ciekawe. Rozumiesz teraz?
Zadumałem się głęboko.
- Wydaje mi się, Ŝe tak - powiedziałem wreszcie. - Ale to przecieŜ niemoŜliwe.
- Ten człowiek przybył z przyszłości. Wylądował moŜe miesiąc przed wybuchem II wojny światowej. 

Miał dwie walizkowe atomówki, komputer osobisty, zegarek na ręce i zapewne CD-ROM (tak nazywali 
te stare nośniki w kształcie krąŜków) ze skopiowanymi zdjęciami starych niemieckich map sztabowych. 
Prawdopodobnie takŜe przenośną wyrzutnię rakiet przeciwlotniczych. Bo wiedział, gdzie i kiedy trzeba 
zestrzelić samolot z hitlerowskim ministrem... Przybył, aby zmienić historię. Przybył z innej 
przyszłości, takiej, która dla Polski i Polaków musiała być gorsza. Na tyle gorsza, Ŝe zdecydował się 
zaryzykować i ją zmienić. Potrzebował pretekstu do rozpoczęcia wojny. Wiedział, co wiezie von 
Ribbentrop. Dlatego samolot ministra spadł, a tajny traktat ujrzał światło dzienne. Potem wybuchły 
bomby. Przybysz dostarczył teŜ listę fizyków, którzy mogli broń atomową zbudować. Wyłapano ich po 
całym świecie i wybito bez litości. To zahamowało rozwój atomistyki na całe dziesięciolecia. 
Niektórych zaniedbań nie nadrobiliśmy do tej pory.

- Hm. A niewypał z Londynu?
Zapalił papierosa i zaciągnął się głęboko.
- Elemelek - powiedział.
- Co takiego? - Nazwa skojarzyła mi się wyłącznie z jakąś polską dobranocką.
- Tak w wojsku nazywamy urządzenia, które nie działają, ale słuŜą robieniu w konia przeciwnika. 

Wzięli trochę sztabek uranu, poprzekładali płytkami krzemu, dorobili fikuśny zapalnik z radu, a potem 
zrzucili na Londyn. Atrapa spadła i roztrzaskała się na kawałki, ale Angole pozbierali je skrzętnie i 
dalej dumać, co to jest. I co mogli wymyślić? Po tym, jak z Berlina i Moskwy zostały kupy 
radioaktywnego gruzu, rozwiązanie zagadki nasunęło im się niejako automatycznie. Reszta była jasna i 
oczywista. Bomba spadła na ziemię i się rozbiła, bo zapalnik zegarowy miał ją odpalić jeszcze w 
powietrzu. Czyli zasadniczo trzeba ją tylko poskładać do kupy i skopiować, by wydrzeć Polakom 
sekrety broni atomowej. Ale nie przewidzieli, Ŝe to tylko elemelek. I przez następne sześćdziesiąt lat 
łamali sobie na tym zęby. Bo Ŝe powinno zadziałać, nikt nie miał wątpliwości. Uran mają, problem z 
zapalnikiem...

- Faktycznie mogło tak być. - Pokiwałem głową. - Ale przewaga Niemiec w broni konwencjonalnej...
- Sprytnie to zamącili tą podręcznikową doktryną wyczekiwania. W rzeczywistości polska armia była 

totalnie zapóźniona. Technicznie o jakąś dekadę, moŜe więcej. Nie byłem do końca wprowadzony w 
nasze niemieckie analizy, ale nastawialiśmy się na Blitzkrieg. Spodziewaliśmy się, Ŝe wojna potrwa 
najwyŜej dwa tygodnie. Gdybyśmy trafili na wyjątkowo zaŜarty opór, dopuszczaliśmy moŜliwość 

prowadzenia walk przez dwadzieścia dni. Tymczasem on dostarczył kompletną listę adresów naszych 
składów polowych. Wiedzieli, które naleŜy zająć natychmiast, które mogą poczekać.

- Poczekać?
- Magazyn paliwa trzeba zdobyć od razu, szybko i cicho, najlepiej bez jednego wystrzału. śeby 

wartownik nie zdąŜył rzucić granatów między beczki. Czołgi moŜna przechwycić godzinę później, 
kilku ton Ŝelaza nie podpalisz zapalniczką...

- Fakt.
- Fenomenalnie rozplanowali uŜycie swoich szczupłych sił. Wiedzieli, gdzie wysłać traktorzystów do 

obsługi zdobycznych maszyn, a gdzie wystarczą kierowcy cięŜarówek. A on... CóŜ, musiał być bardzo 
skromny człowiekiem. To jego jedyna nagroda. - Gestem wskazał ekran. - Komentowanie posunięć 
polskiej armii dla kroniki filmowej. Zadbał nawet o to, Ŝeby nikt nie poznał nigdy jego nazwiska...

- A moŜe wrócił do siebie?
- Prawdopodobnie nie mógł. Historia uległa zmianie. Ale niewykluczone, Ŝe zostawił im walizkowy 

komputer, schematy masy urządzeń i skoczył do przodu cieszyć się owocami swoich sukcesów... 
Polacy musieli wszystko robić od zera, od wytwórni śrubek, dlatego zegarki i komputery mieli dopiero 
dwadzieścia lat po wojnie. Ale nie wiem, czy zdajesz sobie sprawę, jak wielki był to przełom 
techniczny?

- Dziadek opowiadał. Telewizor był luksusem, w kancelarii uŜywali maszyn do pisania, a dwa, trzy 

lata później korzystano z Sieci, patrząc w ciekłokrystaliczny ekran...

- Nowe wynalazki pojawiały się z tygodnia na tydzień. W 1953 roku wystrzelili pierwsze satelity 

szpiegowskie. W ostatniej chwili. Analiza pozwoliła niemal natychmiast wykryć prototypowe reaktory 
atomowe w USA, Kanadzie, Brazylii i kilku jeszcze innych krajach. Wszyscy pracowali usilnie nad 
bronią atomową. Te miejsca zostały zbombardowane i omal nie wybuchła trzecia wojna światowa. Ale 
Polska miała juŜ rakiety międzykontynentalne. Korpus ekspedycyjny zajął Kubę... To był blef. Rakiety 
były, ale głowice nie. Jednak Amerykanie o tym nie wiedzieli.

- Czy jest pan pewien, Ŝe Polska nie ma broni atomowej?
- Absolutnie.
- Ale dlaczego tak pan sądzi? PrzecieŜ po wojnie mogli zbudować. Nawet, jeśli nie zostawił im 

planów konstrukcji.

- W porządku. Przyjmijmy, Ŝe zbudowali. MoŜe nawet trzy tysiące sztuk, tylko jedno głupie pytanie: 

skoro zbudowali, dlaczego nie sprawdzili, czy działają?

- Co?
Otworzył komputer i uruchomił. A potem przekręcił ekranem w moją stronę.
- To wykresy wykonane przez obserwatorium sejsmologiczne w Katowicach. Ranek, 27 sierpnia 1939. 

Widzisz ten gwałtowny skok? To wybucha polska bomba pod kancelarią Rzeszy. Pojedź paskiem 
przewijania trzy dni do przodu.

- Bardzo podobny wykres, tylko amplituda mniejsza.
- Do Moskwy jest daleko. Fala sejsmiczna uległa częściowemu spłaszczeniu - wyjaśnił. - 

Kolekcjonowałem takie krzywe przez długie lata. Z róŜnych stron świata, gdzie tylko stacjonowałem, 
szedłem do laboratoriów stacji obserwacyjnych i Ŝądałem kopii ich danych.

- Nikt nigdy...?
- Nigdy. Parę razy myślałem, Ŝe jednak ktoś to zbudował. Ale za kaŜdym razem okazywało się, Ŝe to 

tylko meteoryt. Wszystkie zebrane informacje zapisane są na tym. - Podał mi kryształ pamięci.

Wziąłem go.
- Pamiętaj, to moja zapłata za akcję komandosów i bilet do Koblencji.
Milczałem przez chwilę.
- Minęło tyle lat - powiedziałem. - Mogli rozbić atom.
- Nie neguję prób. Na pewno nad tym pracują. Ale jak juŜ stworzą bombę, będą musieli sprawdzić, 

czy działa. A jak do tej pory nie sprawdzili... Mamy dziewięćdziesiąt dziewięć procent pewności, Ŝe ta 
broń nie istnieje.

- Dlaczego ja?
- Bo mam nieprawdopodobne szczęście, Ŝe tu trafiłeś! Bo masz wujka generała. Znam go dobrze. To 

ambitny typek. Ukraińska część Rzeczypospolitej ma embargo na produkcję czołgów i transporterów 
opancerzonych, no to stworzył niezwykłą ofensywną broń na bazie zwykłej taksówki. Przed 
poprowadzeniem Ukrainy do niepodległości powstrzymuje go tylko nieistniejąca polska bomba 
atomowa... Pamiętasz, co ci mówiłem? Ten męŜczyzna - wskazał zatrzymany na ekranie obraz - nie 
musiał nawet przywozić tych dwu walizek. Wystarczyłyby mapy sztabowe. Wiedza, gdzie uderzyć 
minimalnymi siłami, by przejąć inicjatywę strategiczną...

- Jeśli to się uda, postawimy panu pomnik ze złota przed wejściem do Ławry... Obawiam się tylko 

jednego - zauwaŜyłem.

- Tak? - Spojrzał na mnie z zainteresowaniem.

- Jeśli ma pan rację co do mojego wujka, to, otrzymawszy taką informację, poderwie Ukrainę do 

powstania i przysłanie tu komandosów, by pana uwolnili, moŜe okazać się niemoŜliwe albo bardzo 
trudne. Poza tym, gdy Polacy się zorientują, Ŝe znamy prawdę o ich atomie, zaczną węszyć, kto mógł 
sypnąć. I dojdą szybko do pana, jedynego oficera sztabu generalnego, który mógł coś odkryć, a siedział 
u czubków razem z bratankiem generała Pawluka.

- Faktycznie. Będziesz musiał odczekać z przekazaniem danych do chwili, gdy znajdziesz się tam...
Pokręciłem głową.
- MoŜe być juŜ za późno. Z całą pewnością, przez cały czas pobytu tutaj, jest pan dyskretnie 

obserwowany.

- Owszem.
- Jak pan sądzi: wierzą, Ŝe jest pan Hansem Klossem, czy nie? - Przygwoździłem go pytaniem.
- Mogli juŜ to sprawdzić. W takim przypadku nie muszą w nic wierzyć, mają pewność.
- A zatem proponuję taki plan...

***

W południe zebrało się konsylium. Zrobili jeszcze jeden rezonans, kilku siwowłosych neurochirurgów 

oglądało wykresy.

- MoŜna wypuścić - orzekł wreszcie ten najwaŜniejszy, a pozostali pokiwali uczenie głowami.
PoŜegnałem się i z ulgą opuściłem klinikę. Wziąłem taksówkę i pojechałem do miasta. Zameldowałem 

się w bursie, w sklepie dla modelarzy kupiłem nóŜ ultradźwiękowy i wsiadłem do tramwaju. O 
umówionej godzinie zapukałem w blachę furtki.

- Masz klucz? - Michalski był juŜ na miejscu.
Zamiast odpowiedzieć, uruchomiłem nóŜ. Dobrze odgadłem. Blacha trzymała się tylko dzięki kilku 

powłokom lakieru. Darła się jak namoczona tektura... Poprawiłem furtkę na ile się dało. Michalski 
rozglądał się wokoło.

- Co to za miejsce? - zapytał wreszcie.
- Cmentarz Stryjski.
Chwilę później byliśmy na przystanku autobusowym.
- Masz jakiś plan? - zaciekawił się.
- Czysta prowizorka. - powiedziałem. - Punkt dwunasta odchodzi pociąg Lux-Torpeda do Kijowa. O 

czternastej zauwaŜą, Ŝe nie ma pana na obiedzie, zaczną szukać...

- Ile czasu trwa podróŜ?
- Stąd do Kijowa nieco ponad półtorej godziny.
- Nie zdąŜymy.
- Ale w chwili alarmu będzie pan juŜ za Zbruczem. Tam mają, mimo wszystko, mniejsze moŜliwości 

działania. Poza tym zanim się zorientują i zanim wydedukują, którędy moŜe pan uciekać, minie 
kilkanaście, moŜe kilkadziesiąt minut... A moŜe i kilka godzin.

Wsiedliśmy do autobusu.
- A jeśli nas złapią?
- Pańskie dane są juŜ bezpieczne. Posłałem je przez Sieć wujkowi do Kijowa.
- Teraz juŜ tylko musimy wyrwać się z pułapki - mruknął. - Nie odczytają tego? Bo mogą się 

zorientować i szybko zacząć polowanie...

- To bardzo dobry szyfr. Nie ma obawy.
- Przynajmniej do czasu, kiedy polskie słuŜby go nie złamią... - westchnął.
- Kapitanie Kloss
- Mów mi Janek. Jakoś przywykłem.
- W tej chwili powinien pan powiedzieć coś w rodzaju: „gdyby Hitler miał takich Ŝołnierzy” - 

zaŜartowałem.

Mój towarzysz uśmiechnął się lekko.
- Nasz führer był skończonym idiotą - powiedział.
Piętnaście minut później Michalski siedział wygodnie w lotniczym fotelu wagonu. Kamery dworca z 

pewnością zapisały jego twarz i wiedziałem, Ŝe nie minie duŜo czasu, zanim te zasoby zostaną 
sprawdzone. Ja nie podszedłem nawet do budynku. Musiałem zostać we Lwowie. I tak pewnie będę 
jednym z głównych podejrzanych... Pociąg sapnął i wystrzelił jak strzała. Prawie sto metrów na 
sekundę. Minęło kilka minut i skład wyskoczył z podziemnego tunelu na powierzchnię gdzieś za 
Piaskową Górą... Poszedłem na Stare Miasto.

***

Pociąg przeskoczył most na Zbruczu. JuŜ niedaleko. Generał Michalski był prawie pewien, Ŝe się 

udało. Być moŜe w tej chwili agenci przeszukują park wokół szpitala. MoŜe juŜ wiedzą, Ŝe wyparował i 
ś

ciągają psy tropiące. MoŜe uruchomili programy poszukiwawcze, sprawdzają w Sieci połączenia, 

badają pamięć komputerów dworca... KaŜda minuta zwiększa szansę. KaŜda minuta to sześć 
kilometrów bliŜej celu.

Wizg hamulców poraził uszy. Skład zatrzymał się na przedmieściach Kijowa, moŜe dwa kilometry od 

dworca. Zaniepokojony staruszek wyjrzał przez okno. Kilkudziesięciu Ŝołnierzy z pistoletami 
maszynowymi otaczało skład.

- Donnerwetter - wyrwało mu się.
Podkute buty zadudniły po chodniku w przejściu między fotelami. Pierwszy z komandosów zatrzymał 

się koło jego miejsca.

- Panie generale, zapraszamy - powiedział po ukraińsku.
Nie bardzo chciało mu się wierzyć, ale nie miał wyboru. Samochód terenowy zaparkowano przy starej, 

walącej się budce dróŜnika. Ktoś otworzył drzwiczki. Generał Pawluk siedział z tyłu. Na widok gościa 
uśmiechnął się z ulgą i wcisnął przełącznik walizkowej radiostacji.

- Wybaczcie, Ŝe tak niespodziewanie się spotykamy - rzekł. - Na dworcu dzieją się nieciekawe rzeczy. 

Konkretnie czeka na was komitet powitalny, złoŜony z kilkudziesięciu polskich komandosów. Ale nie 
martwcie się, jedziemy w bezpieczne miejsce.

- Przechwycili wiadomość od Bohdana? - Zaniepokoił się przybysz.
- Mało prawdopodobnie. A nawet jeśli, mam nadzieję, Ŝe jeszcze nie złamali szyfrów. Konto nie było 

zarejestrowane, moŜe nie powiąŜą tego z moim bratankiem.

- Optymista z pana. Czyli uwierzyliście w moje informacje?
- Sprawdziliśmy bardzo dokładnie. Punkt po punkcie. Wyglądają na prawdziwe. Swoją drogą niezły 

numer, hitlerowski agent zakonspirowany w polskim sztabie, sześćdziesiąt lat po wojnie... Ale nie 
powiem, przydał nam się pan jak znalazł. W najlepszym momencie.

- Jakie plany?
- Car Włodzimierz jeszcze Ŝyje, ale dziś rano miał kolejny wylew. To juŜ kwestia kilku dni. Rozkazy 

wydane. Wszystkie polskie jednostki wojskowe zostały lub zostaną za kilka minut dyskretnie 
otoczone... Musimy zneutralizować ich garnizony. Proszę się nie dziwić. Powstanie przygotowywałem 
od lat. Tylko nie sądziłem, Ŝe tak szybko dostaniemy do ręki tak waŜny atut. Myślałem, Ŝe będzie 
cięŜka wojna o niepodległość z przeciwnikiem dysponującym najgroźniejszą bronią świata. A tak 
mamy przeciw sobie armię, którą jesteśmy w stanie pokonać.

- Pół miliona taksówek? - zagadnął Hans.
Zabrzmiało to trochę jak kpina.
- Tyle będziemy mieli najwcześniej za miesiąc. - Zachmurzył się Pawluk. - Wyrzutnie dopiero 

montują. Ale piętnaście tysięcy ciągnie w tej chwili w stronę granicy. To powinno zrobić wraŜenie. - 
Popatrzył na zegarek. - A potem, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, nasz prezydent odczyta w 
telewizji deklarację niepodległości...

- Macie juŜ nawet własnego prezydenta?
Pawluk wskazał na galowy mundur wiszący w plastikowym pokrowcu. Kloss zrozumiał. JuŜ mają...
- Dacie radę? Bez lotnictwa i cięŜkiego sprzętu? - zaniepokoił się.
- Zobaczymy. - Generał błysnął zębami w drapieŜnym uśmiechu. - Zrobiłem, co tylko się dało. 

Pojazdy bojowe to tylko jeden z wielu pomysłów. Nie wszystko pokazałem na manewrach. Ale jeśli 
dobrze pójdzie, to nie będzie ofiar. Dzięki wam.

- Jak to? - zdumiał się.
- Mam nadzieję, Ŝe nie dojdzie do konfrontacji. Otoczymy ich wojska, ponegocjujemy, złoŜą broń i 

puścimy ich wolno za Zbrucz. Polacy są dość rozsądni i chyba zaleŜy im, by informacje na temat ich 
bomb atomowych, a raczej ich braku, nie wyciekły na zewnątrz... ZaszantaŜujemy ich.

- A jeśli się nie zgodzą?
- PokaŜemy, Ŝe potrafimy walczyć o wolność. W razie czego sprzedamy tę wiadomość Białorusinom, 

Litwinom, Czechom, Szwedom, śydom, Francuzom, Arabom, Amerykanom... Podpalimy 
Rzeczpospolitą z kaŜdej strony. Wycofamy nasze korpusy ekspedycyjne, sami nie utrzymają inicjatywy 
strategicznej. Ale wolałbym tego uniknąć. Sojusz z Polską, mimo wszystko, jest nam potrzebny. 
Zwłaszcza Ŝe mamy za plecami Rosję.

- Wygląda na to, Ŝe jednak nie wrócę chwilowo do domu. - Zachmurzył się Kloss.
Generał zawahał się.
- Jeśli da pan słowo niemieckiego oficera, Ŝe nie piśnie pan...
Hans popatrzył przez okno.
- Podobno Kijów teŜ jest ładny - burknął. - Choć pewnie nie zdąŜę sobie pozwiedzać zanim Polacy 

obrócą go w zgliszcza...

***

Wylazłem na dach. Za dnia było to ryzykowne jak diabli. Trudno. Otrzymałem rozkaz i musiałem go 

wypełnić. Otworzyłem szybik i wsadziłem w szczelinę klucz kodowy. Przekręciłem, zabłysły diody 
kontrolek. Westchnąłem. Wiedziałem juŜ, Ŝe niedługo, moŜe za kwadrans, moŜe za kilka godzin lub 
dni będę musiał to odpalić. Nawet jeśli mi się poszczęści i nie zostanę złapany, to i tak wszystko 
ulegnie zmianie. Dla Magdy i reszty poznanych we Lwowie rówieśników będę wrogiem...

Ale wiedziałem, Ŝe się nie cofnę. Ukraina to moja ojczyzna. A dla ojczyzny trzeba poświęcić swoje 

plany, przyjaźnie, czasem Ŝycie... Tylko czemu to tak boli?

Uruchomiłem komputer, wiedziałem, Ŝe po wybuchu Sieć będzie działała jeszcze tylko kilka minut i 

chciałem choć rzucić okiem na rodzinne miasto. Odnalazłem jedną z kamer sieciowych pokazujących 
Kijów. Jeszcze panował spokój. Ale moŜe w tej chwili w naszych jednostkach wojskowych i na 
posterunkach policji odczytywany jest rozkaz mojego wujka? MoŜe juŜ go odczytano, moŜe właśnie 
teraz magazynier przekręca klucz w zamku arsenału, ze skrzynek zrywane są plomby, dłonie zaciskają 
się na kolbach karabinów...? Ludzie na ekranie spokojnie spacerowali, sklepy były otwarte, tramwaj 
ruszał ze zgrzytem z przystanku. Polski patrol, trzech Ŝołnierzy uzbrojonych w pistolety maszynowe, 
szedł jak gdyby nigdy nic chodnikiem.

Wróciłem na Rynek. Znów wiadomość w telefonie. Sądziłem, Ŝe kolejny rozkaz, ale na szczęście to 

tylko Magda.

Hej. Siedzę u nas w traktierni samotna i w melancholii. MoŜe wdepniesz?

Uśmiechnąłem się lekko i zanurkowałem w bramę kamienicy Korniaktów. Zbiegłem po schodkach w 

dół.

Faktycznie, siedziała w tej głębszej piwnicy, a przed nią stały dwa kufle z kwasem chlebowym.
- I jak się czujesz? - zapytała z niepokojem. - Puścili cię, nic ci nie dolega?
- Nie najgorzej - odparłem. - Leciutki wstrząs mózgu. Mam tylko uwaŜać na siebie.
- Nawet ci nie podziękowałam, uratowałeś nam Ŝycie. Ale będę chyba miała okazję się odwdzięczyć...
- Drobiazg...
Urwałem i popatrzyłem na nią zaskoczony. Drzwi zatrzasnęły się za mną z nieprzyjemnym zgrzytem. 

Ojciec mojej przyjaciółki usiadł za stołem. Postawił przed sobą trzeci kufel.

- Witaj, terrorysto - powiedział, pokazując odznakę.
Polska dwójka, kontrwywiad. Zerwałem się na równe nogi.
- Siadaj - rozkazał twardo, pokazując mi krzesło.
W drugiej piwnicy rozległy się kroki. A więc droga ucieczki odcięta. Usiadłem.
- W kieszeni masz telefon, wyjmij go i połóŜ tak, Ŝebym go widział. Ta piwnica jest i tak nieco 

przebudowana. Fale radiowe przechodzą przez te ściany tylko wtedy, kiedy im na to pozwolimy.

Wiedzą o rakiecie? Miejmy nadzieję Ŝe nie! Cholera, wiedzą, bez powodu by mnie nie łapali.
- Meszit - zakląłem w jidysz.
- Car Włodzimierz miał rano wylew. - Pan Paweł mówił spokojnie i rzeczowo. - Od dwudziestu minut 

Rosja ma dwu carów. Dwaj kolejni juŜ oprotestowali ich deklaracje, Ŝądając zwołania Dumy i 
głosowania. Od dwudziestu minut niejaki Hans Kloss jest w Kijowie, twój wujaszek go przejął i 
wyparowali obaj.

- Co jeszcze zdarzyło się w ciągu tych dwudziestu minut? - Spróbowałem zakpić.
- Aleksy Aisin-Gioro Ungern von Sternberg, carski namiestnik, ogłosił niepodległość Chin i Mongolii.
- No to go wdepczą w ziemię - mruknąłem. - Ma pod bokiem zabajkalski okręg wojskowy, tam jest ze 

dwadzieścia dywizji, rakiety międzykontynentalne, dwie armie pancerne...

- Zagroził, Ŝe spuści im na głowy bombę atomową - powiedział agent. - Dziś, koło południa, w górach 

Nemegt na pustyni Gobi Mongołowie dokonali udanej próby atomowej. I prawdopodobnie mają tego 
więcej.

Zatkało mnie.
- A wy nie macie - powiedziałem wyzywająco.
- Tia... Odsłuchaliśmy taśmy z nagrań rozmów twoich i Klossa. - Uśmiechnął się tak, Ŝe poczułem, jak 

kropla lodowatego potu spływa mi po plecach. - Sprytnie kombinował stary nazista... Naprawdę, 
teoryjka niczego sobie. Odgadł, Ŝe otrzymaliśmy pomoc. Tylko w jednym się pomylił. Ten człowiek 
nie przywiózł bomb. Jedynie wiedzę, jak je zbudować.

- Jak? Bez przemysłu, bez zaplecza, infrastruktury, uranu...
- Tak samo jak to zrobili w Mongolii. Na skróty.
- PrzecieŜ nie mogli wyprodukować tej broni w jurcie krytej wojłokiem!
- Zrobili je z radu. Ma bardzo małą masę krytyczną - odezwała się niespodziewanie Magda. - Fryderyk 

Joliot, zięć Marii Skłodowskiej-Curie, zaobserwował w 1935 roku procesy wzmoŜonego rozpadu tego 
pierwiastka. To podsunęło mu myśl o moŜliwości zaistnienia reakcji łańcuchowej.

- I właśnie ten przybysz z przyszłości podsunął nam myśl, jak to wykorzystać - uzupełnił jej ojciec. - 

Kupowano surowiec na całym świecie. Oczywiście, rzekomo do naświetlań. Drogo było jak cholera, 
ponad milion dolarów za gram, a dolary były wówczas naprawdę mocną walutą. Wystarczyło na pięć 
bomb... Technologia jest prosta jak drut, nie trzeba bawić się w dobieranie odpowiednich izotopów 
uranu czy plutonu. KaŜdy, kto będzie miał dostęp do radu, zbuduje to w zwykłym garaŜu. Tylko na 
szczęście nikt juŜ nie ma dostępu. Zadbaliśmy o to starannie. Po wojnie pojawiły się nowe metody 
walki z nowotworami, nowe urządzenia do naświetlań i rad wyszedł z uŜycia. Tylko w krajach bardzo 
zacofanych, takich jak Mongolia czy Chiny, onkolodzy jeszcze go uŜywają...

- Czemu mi to mówicie? - Spojrzałem na nich zupełnie dziko.
MoŜe tu taki zwyczaj, Ŝe skazańcowi przed rozwałką wyjaśnia się wszystkie okoliczności?
- Bo Aleksy to idiota. Gdy podkładaliśmy nasze atomówki w Berlinie i Moskwie, zaopatrzyliśmy je w 

pancerze z uranu. Zrzuciliśmy lipną bombę na Londyn, byle tylko zamaskować, z czego tak naprawdę 
je robimy. I udało się. Elemelek działał przez dziesiątki lat. Pchnęliśmy badania wszystkich światowych 
laboratoriów na fałszywe tory. A Ungern walnął radową. Amerykańskie, rosyjskie i brazylijskie satelity 
zrobiły juŜ z pewnością analizę spektralną miejsca eksplozji. To juŜ nie jest tajemnica. Za kilka tygodni 
będą mieli własne.

- Co ze mną zrobicie?
- Uratowałeś Magdę, więc darujemy ci Ŝycie, szpiegusiu za dychę. Choć domyślamy się, Ŝe 

nieprzypadkowo znalazłeś się we Lwowie akurat w przededniu wojny. Pojedziesz do wujaszka, bo idę 
o zakład, Ŝe macie swoje umówione kanały łączności i dasz mu to. - Wyjął z aktówki teczkę.

Popatrzyłem na okładkę. Skóra, złocony orzeł...
- Oficjalne stanowisko naszego rządu - wyjaśnił. - I list Ŝelazny. Jeśli zechce zrobić powstanie, 

zrównamy Kijów z ziemią. Jeśli ma ochotę negocjować, niech przyjedzie do Warszawy. Jutro zaczyna 
się sesja specjalna naszego parlamentu poświęcona sytuacji międzynarodowej. W związku z wojną 
domową w Rosji nasi sojusznicy mogą liczyć na pewne gesty dobrej woli... Zbieraj się, za kwadrans 
masz pociąg specjalny do Kijowa. Tam czeka samochód, który zawiezie cię, gdzie tylko rozkaŜesz. I 
spiesz się, bo jak wasi zaczną strzelać do naszych, na rozmowy moŜe być za późno...

Wstał na znak, Ŝe rozmowę uwaŜa za zakończoną. Magda uśmiechnęła się do mnie przepraszająco. 

Dopiero siedząc w wagonie, odetchnąłem z ulgą. Nie znaleźli rakiety...

***

Siedziałem przed kijowską Ławrą. Ochłodziło się. Wpuściłem w ucho słuchawkę radia. Car Georgij 

zarządził mobilizację i wysłał na Urgę ekspedycję karną. Car Fiodor Nikitycz ją odwołał, zapowiadając 
przy okazji, Ŝe słuchanie rozkazów uzurpatora karane będzie bez litości. Następnie wydali na siebie 
wzajemnie wyroki śmierci.

Parlament Rzeczypospolitej wysłuchał generała Ihora Pawluka. Trwają prace komisji spraw 

wewnętrznych. Komentatorzy sejmowi są przekonani, Ŝe teraz, po zakończeniu okupacji Rzeszy, 
propozycje ukraińskie przejdą prawie jednogłośnie. Przygotowywany jest specjalny aneks do Ugody 
Tarnopolskiej, dający Ukrainie pełną suwerenność, a po pięcioletnim okresie przejściowym 
niepodległość.

Wiadomości gospodarcze. Prezydent uznał, Ŝe z uwagi na napiętą sytuację międzynarodową naleŜy 

natychmiast znieść akcyzę na paliwo. Wysunął teŜ propozycję obniŜenia podatków dochodowych. 
Obowiązujące obecnie progi podatkowe: trzy, dwa i jeden procent, zastąpi się podatkiem liniowym, 
wynoszącym siedem promili dochodu. Będzie to wstęp do planowanego na rok przyszły całkowitego 
jego zniesienia...

Zapikała poczta. Wiadomość od Magdy.

Tata nie jest zachwycony, Ŝe zadaję się z ukraińskimi szpiegami, ale moŜe przyjedziesz na ferie zimowe do 

Lwowa?

Uśmiechnąłem się pod nosem. Jasne, Ŝe przyjadę.
Polski patrol, trzej Ŝołnierze, legitymowali kogoś przy wejściu do świątyni. Ale czułem, Ŝe po raz 

ostatni widzę taki obrazek na ulicy Kijowa. 

Szcze ne wmerła Ukraina! 

Będziemy wolni. MoŜe juŜ jutro.