VIII Dolno
ś
l
ą
ski Konkurs Interdyscyplinarny
dla Uczniów Szkół Podstawowych
„zDolny
Ś
l
ą
zaczek”
ETAP SZKOLNY
19 pa
ź
dziernika 2010
godz. 12.00
czas trwania 60 minut
Kuratorium Oświaty we Wrocławiu • Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu
Uczestnik konkursu
(wpisz czytelnie, drukowanymi literami)
Nazwisko
Imi
ę
Data urodzenia
Miejsce urodzenia
Szkoła
Klasa
TABELA ODPOWIEDZI
Zakreśl X właściwą odpowiedź. W kaŜdym zadaniu jest tylko jedna poprawna odpowiedź.
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź.
Suma uzyskanych punktów ………………………
Sprawdzaj
ą
cy …………………
Woda to niezwykła ciecz
Czemu wła
ś
ciwie przypisa
ć
,
Ŝ
e ta ciecz ma tak wielkie znaczenie na naszej planecie, jest
wszechobecna i wszystko przenika? Składa si
ę
na to wiele osobliwych jej wła
ś
ciwo
ś
ci, których
wyliczenie zaj
ę
łoby wiele stronic. Tu jedynie podajemy kilka najwa
Ŝ
niejszych. Jako zwi
ą
zek
chemiczny dwóch gazów – tlenu znajduj
ą
cego si
ę
w powietrzu i wodoru, najl
Ŝ
ejszego
z wyst
ę
puj
ą
cych w przyrodzie pierwiastków – jest woda ciecz
ą
o cechach wyj
ą
tkowych. Wi
ąŜ
e
si
ę
jak
Ŝ
adna inna substancja na Ziemi prawie ze wszystkimi pierwiastkami chemicznymi
w drobiny (molekuły): od najprostszych do najbardziej skomplikowanych, i pozostaje
jednocze
ś
nie w bezpo
ś
rednim kontakcie z innymi substancjami, bez
Ŝ
adnych reakcji
chemicznych. Wiele substancji magazynuje wod
ę
bez jej zmiany, a tak
Ŝ
e tworzy przy jej udziale
najpi
ę
kniejsze kryształy. Znaczna cze
ść
stałych substancji rozpuszcza si
ę
w wodzie. Inne
natomiast pozostaj
ą
nienaruszone. (…) Fakt,
Ŝ
e para wodna, a wi
ę
c woda w stanie gazowym,
jest l
Ŝ
ejsza od powietrza sprawia,
Ŝ
e dochodzi w ogóle do tworzenia chmur. Temperatury
topnienia i parowania wody le
Ŝą
w obszarze normalnych temperatur spotykanych na
powierzchni Ziemi. Nieprzypadkowo posługujemy si
ę
skal
ą
temperatur Celsjusza z punktem „0”
stopni odnosz
ą
cym si
ę
do punktu zamarzania i z warto
ś
ci
ą
„100” stopni odpowiadaj
ą
c
ą
wrzeniu
wody.
W sposób naturalny wyst
ę
puje ona na Ziemi we wszystkich trzech stanach skupienia,
tj. w postaci stałej, ciekłej i lotnej. Gdyby chocia
Ŝ
tylko jedna z tych wła
ś
ciwo
ś
ci była inna,
np. je
ś
li woda w stanie stałym, tak jak wi
ę
kszo
ść
substancji, byłaby ci
ęŜ
sza ni
Ŝ
w stanie ciekłym,
a wi
ę
c lód nie mógłby pływa
ć
po powierzchni wody, prawdopodobnie nie powstałoby
Ŝ
ycie na
Ziemi. Wiele jezior, rzek i mórz byłoby zamarzni
ę
tych do dna. Pionowa wymiana wody i pr
ą
dy
morskie zanikn
ę
łyby, a cała woda Ziemi zostałaby skupiona na biegunach w postaci lodu.
Musz
ą
istnie
ć
tak
Ŝ
e inne, jedyne w swoim rodzaju wła
ś
ciwo
ś
ci fizyko-chemiczne, które wniosły
do pierwiastka
Ŝ
ycia co
ś
, co sprawiło,
Ŝ
e niegdy
ś
z martwej materii mogło powsta
ć
Ŝ
ycie.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
C
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
D
Sprawdzenie poprawno
ś
ci odpowiedzi (wypełnia nauczyciel)
W ka
Ŝ
dej z poni
Ŝ
szych kratek wpisa
ć
0 lub 1 zgodnie z kluczem odpowiedzi
ETAP SZKOLNY, zDolny
Ś
l
ą
zaczek
19 pa
ź
dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny
Ś
l
ą
zaczek 2010/2011
2
Człowiek podobnie jak wszystkie organizmy
Ŝ
ywe sam wbudowany jest w globalny obieg,
składa si
ę
w ponad 60% z wody i posiada własny jej obieg. Przerwanie kr
ąŜ
enia wody oznacza
ś
mier
ć
.
Woda prapierwiastek
Ŝ
ycia
Je
ś
li porówna
ć
rol
ę
wody w naszym organizmie z rol
ą
, jak
ą
odgrywa w przyrodzie, zauwa
Ŝ
ymy
zdumiewaj
ą
ce podobie
ń
stwo. Czym dla przyrody s
ą
takie zjawiska jak pogoda, opady,
powodzie, tym dla człowieka jest proces trawienia i pocenie si
ę
. Mgły, opary, chmury, cał
ą
pulsuj
ą
c
ą
atmosfer
ę
mo
Ŝ
na odnale
źć
w znacznym pomniejszeniu w oddechu. Kiedy zaburzony
jest regularny, zharmonizowany rytm przyrody, załamuje si
ę
tak
Ŝ
e nasz wewn
ę
trzny klimat,
nasze samopoczucie. Sie
ć
rzek na Ziemi przypomina ludzki krwioobieg. Obydwa s
ą
zagro
Ŝ
one
zatruciem i mo
Ŝ
liwo
ś
ci
ą
zakłóce
ń
. Woda gruntowa znajduje swój odpowiednik w wodzie
komórek ludzkiego ciała. Obni
Ŝ
enie jej zawarto
ś
ci jest w obu przypadkach
ś
miertelne. Filtracj
ę
,
oczyszczanie i wykorzystanie pozostało
ś
ci, odnajdujemy w organizmie ludzkim w pracy nerek.
A to, co w wielkim obiegu wody w przyrodzie regulowane jest poprzez szat
ę
ro
ś
linn
ą
,
wypromieniowanie, pr
ą
dy morskie, temperatur
ę
, wiatr, wysokie i niskie ci
ś
nienie, w naszym
układzie wewn
ę
trznym dokonuje skomplikowana regulacja hormonów tarczycy, przysadki
mózgowej i nadnercza.
Równie
Ŝ
lingwistycznie istnieje
ś
cisła wi
ęź
mi
ę
dzy klimatem Ziemi a nastrojem człowieka:
przyjazny, pogodny, pos
ę
pny, „kwa
ś
ny”, wylewny suchy lub burzliwy. Ludzie mog
ą
by
ć
tacy jak
pogoda. Nawet słowo „humor” maj
ą
ce swe korzenie w j
ę
zyku łaci
ń
skim oznacza „wilgo
ć
”, której
daremnie szuka
ć
by u człowieka „oschłego”.
Wod
ę
, która jest niezast
ą
pionym składnikiem naszego po
Ŝ
ywienia, nale
Ŝ
y dokładnie pozna
ć
,
ochrania
ć
i post
ę
powa
ć
z ni
ą
odpowiedzialnie. Je
ś
li bowiem woda jest zanieczyszczona, to
zagro
Ŝ
one jest
Ŝ
ycie organizmów na Ziemi, a wi
ę
c i
Ŝ
ycie człowieka. Wszyscy musimy si
ę
przyczyni
ć
do tego, aby wodzie i jej obiegom na naszej planecie okaza
ć
szczególn
ą
trosk
ę
, aby
ta najwa
Ŝ
niejsza składowa cz
ęść
wszelkiego istnienia nie była bezmy
ś
lnie niszczona. Chodzi tu
zarówno o nas, jak i o pokolenia, które przyjd
ą
po nas i b
ę
d
ą
zamieszkiwały pi
ę
kna planet
ę
ludzi
– Ziemi
ę
.
Tekst za:
Frederic Vester, „WODA =
ś
YCIE,
cybernetyczna ksi
ąŜ
ka o
ś
rodowisku z opisem 5-ciu obiegów wody”, PKE, Kraków 1992
____________________________________________________________________________
ZADANIA
1. Wska
Ŝ
sformułowanie prawdziwe.
A. Woda wi
ąŜ
e si
ę
prawie ze wszystkimi
pierwiastkami chemicznymi.
B. Woda
nie
jest
pierwiastkiem
chemicznym.
C. Woda nie wi
ąŜ
e si
ę
z pierwiastkami
chemicznymi.
D. Woda wchodzi w reakcj
ę
ze wszystkimi
pierwiastkami chemicznymi.
2. Para wodna jest
A. ci
ęŜ
sza od powietrza.
B. l
Ŝ
ejsza od powietrza.
C. ma tak
ą
sam
ą
g
ę
sto
ść
co powietrze.
D. ma g
ę
sto
ść
wi
ę
ksz
ą
od powietrza.
3. W 100 stopniach Celsjusza woda
A. krzepnie.
B. zamarza.
C. topi si
ę
.
D. wrze.
ETAP SZKOLNY, zDolny
Ś
l
ą
zaczek
19 pa
ź
dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny
Ś
l
ą
zaczek 2010/2011
3
4. Gwałtowne obni
Ŝ
enie zawarto
ś
ci
wody w organizmie mo
Ŝ
e skutkowa
ć
A. zapaleniem migdałków.
B. lepszym samopoczuciem.
C. szybk
ą
ś
mierci
ą
.
D. wzrostem wagi ciała.
5. Za
oczyszczanie
organizmu
odpowiedzialna/e jest (s
ą
)?
A. Tarczyca.
B. Nerki.
C. Trzustka.
D. Przysadka mózgowa.
6. Zaburzenie rytmu przyrody wpływa
na nasze
A. finanse.
B. ambicje.
C. talenty.
D. samopoczucie.
7. Wyraz dwóch to
A. rzeczownik.
B. przymiotnik.
C. czasownik.
D. liczebnik.
8. Wska
Ŝ
informacj
ę
fałszyw
ą
.
A. Chmur
ę
tworzy
skroplona
para
wodna, zawarta w powietrzu.
B. Chmury tworz
ą
si
ę
w atmosferze na
ró
Ŝ
nej wysoko
ś
ci nad powierzchni
ą
Ziemi.
C. Chmury mog
ą
si
ę
tworzy
ć
tylko
w ci
ą
gu dnia.
D. Zachmurzenie
jest
jednym
ze
składników pogody.
9. Słowo humor nie okre
ś
la człowieka
A. wesołego.
B. oschłego.
C. radosnego.
D. zadowolonego.
10. Według Frederica Vestera
A. woda równa si
ę
Ŝ
ycie.
B. woda równa si
ę
szcz
ęś
cie.
C. woda równa si
ę
bogactwo.
D. woda równa si
ę
marzenia.
11. Przywołany tekst napisany jest
w stylu
A. literackim.
B. popularno-naukowym.
C. urz
ę
dowym.
D. publicystycznym.
12. Wska
Ŝ
informacj
ę
fałszyw
ą
.
A. Woda to zwi
ą
zek chemiczny dwóch
gazów.
B. Woda w stanie gazowym jest l
Ŝ
ejsza
od powietrza.
C. Woda wyst
ę
puje w trzech stanach
skupienia.
D. Woda w stanie stałym jest ci
ęŜ
sza ni
Ŝ
w stanie ciekłym.
13. W sklepie zabrakło mineralnej
wody do picia.
Podmiot w tym zdaniu wyra
Ŝ
ony jest
w
A. mianowniku liczby pojedynczej.
B. mianowniku liczby mnogiej.
C. dopełniaczu liczby pojedynczej.
D. dopełniaczu liczby mnogiej.
14. O kim
ś
, kto jest w gor
ą
cej wodzie
k
ą
pany, mówimy, gdy jest on
A. pogodny.
B. wybuchowy.
C. spokojny.
D. nieprzyst
ę
pny.
15. Czuł si
ę
jak ryba w wodzie, to
przykład
A. metafory.
B. uosobienia.
C. porównania.
D. epitetu.
16. Wiele
substancji
magazynuje
wod
ę
bez jej zmiany, a tak
Ŝ
e tworzy
przy
jej
udziale
najpi
ę
kniejsze
kryształy.
Wypowiedzenie to jest zdaniem
A. pojedynczym nierozwini
ę
tym,
B. pojedynczym rozwini
ę
tym,
C. zło
Ŝ
onym podrz
ę
dnie,
D. zło
Ŝ
onym współrz
ę
dnie.
ETAP SZKOLNY, zDolny
Ś
l
ą
zaczek
19 pa
ź
dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny
Ś
l
ą
zaczek 2010/2011
4
17. Jaka
głoska
nie
wyst
ę
puje
w wyrazie ciecz?
A. Samogłoska.
B. Spółgłoska nosowa.
C. Spółgłoska ustna.
D. Spółgłoska twarda.
18. Który z podanych wyrazów byłby
ostatni w słowniku?
A. Woda.
B. Wodny.
C. Wodowanie.
D. Wodomierz.
19. W wyrazie znaczenie wyst
ę
puje
A. tyle samo liter co głosek.
B. wi
ę
cej głosek ni
Ŝ
liter.
C. o dwie głoski mniej ni
Ŝ
liter.
D. o jedn
ą
głosk
ę
mniej ni
Ŝ
liter.
20. Powierzchnia jeziora Garda we
Włoszech ma 370 km
2
, a jeziora
D
ą
bie w Polsce 56 000 000 m
2
. O ile
powierzchnia
jeziora
Garda
jest
wi
ę
ksza
od
powierzchni
jeziora
D
ą
bie?
A. Około 7 razy
B. O 314 km
2
C. Około 6 razy
D. O 3 140 000 m
2
21. Woda stanowi 0,6 masy ciała
dorosłego
człowieka.
Ile
wa
Ŝ
y
człowiek, w którego organizmie jest
3960 dag wody?
A. 79,2 kg
B. 660 000 g
C. 6 800 dag
D. 66 kg
22. W
czasie
ulewnego
deszczu
grunt
pokryła
warstwa
wody
o grubo
ś
ci 10 mm. Ile litrów wody
spadło
na 6
arow
ą
prostok
ą
tn
ą
działk
ę
?
A. 60 000 litrów.
B. 600 litrów.
C. 6 000 litrów.
D. 600 000 litrów.
23. Akwarium o wymiarach 600 mm
x 40 cm x 0,5 m wypełniono wod
ą
do
0,6 jego wysoko
ś
ci. Ile wody nale
Ŝ
y
dola
ć
,
aby
wypełni
ć
0,75
jego
obj
ę
to
ś
ci?
A. 180 dm
3
B. 18 l
C. 1800 ml
D. 18 hl
24. Suszenie grzybów polega na
odparowaniu zawartej w nich wody.
Prawdziwki po ususzeniu trac
ą
0,92
swojej masy. Ile prawdziwków trzeba
zebra
ć
, aby otrzyma
ć
1kg suszonych
grzybów?
A. 12 500 g
B. 1,08 kg
C. 14 kg
D. 1000 dag
25. Wyciek z kranu jednej kropli
wody na sekund
ę
daje upływ 700 cm
3
wody w ci
ą
gu godziny. Woda kapała
z kranu z podan
ą
pr
ę
dko
ś
ci
ą
przez
trzy dni. Ile wody wyciekło z kranu?
A. 500,4 l
B. 50,4 l
C. 5000400 cm
3
D. 5,4 m
3