Dr hab. Justyna Zając
Prof. dr hab. Ryszard Zięba
Opracowanie na temat prognozy (zdefiniowania i gradacji) interesów
narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa
w perspektywie 20 lat*
1. Pojęcia wyjściowe: bezpieczeństwo narodowe, interesy narodowe
1.1. Ogólne rozumienie bezpieczeństwa
Termin bezpieczeństwo pochodzi od łacińskiego słowa sine cura =
securitas (bez pieczy). W potocznym rozumieniu bezpieczeństwo jest ujmowane
negatywnie, jako brak zagrożeń, zaś w definicjach słownikowych zazwyczaj
występuje ujęcie pozytywne utożsamiające bezpieczeństwo z pewnością, jako
stanem przeciwstawnym zagrożeniom
1
. Oznacza to, że termin ten można
rozumieć jako synonim braku zagrożeń, ochronę przed zagrożeniami a także jako
pewność, będącą wynikiem niewystępowania zagrożeń i/lub skutecznych działań
w celu zapobiegania nim lub ich usunięcia.
Bezpieczeństwo jest potrzebą podmiotową, to znaczy, że może
dotyczyć różnego rodzaju podmiotów, od jednostek poczynając, po wielkie grupy
społeczne, włączając w to struktury organizacyjne (instytucje) reprezentujące
pojedynczych ludzi i różne grupy społeczne (państwa, narody, system
międzynarodowy). Bezpieczeństwo jest potrzebą egzystencjalną, czyli związaną z
istnieniem danego podmiotu. Potrzeba ta ma charakter złożony i obejmuje
zaspokojenie
takich
potrzeb
szczegółowych,
jak:
trwanie
(przetrwanie/samozachowanie), całość, tożsamość (identyczność), niezależność,
spokój, posiadanie oraz pewność funkcjonowania i rozwoju.
W najogólniejszym znaczeniu bezpieczeństwo można więc
określić
jako
pewność
istnienia,
posiadania
oraz
funkcjonowania i rozwoju podmiotu. Pewność jest wynikiem
nie
tylko
braku
zagrożeń
(ich
niewystępowania
lub
eliminowania),
ale
powstaje także
wskutek kreatywnej
działalności danego podmiotu i jest zmienna w czasie, czyli ma
naturę procesu społecznego.
W tradycyjnym ujęciu bezpieczeństwo jest rozpatrywane w kontekście
zagrożeń i jest kojarzone ze stosowaniem siły i przymusu. Jednakże współcześnie
zmienia się spojrzenie na charakter i rodzaje siły i przymusu oraz następuje
ewolucja pojmowania bezpieczeństwa.
* Opracowanie do zadania: 1.4. Jakie interesy narodowe ma Polska w XXI wieku i jakie wynikają z nich
cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa teraz i w perspektywie 20 lat? (podzespół 4).
1
R. Zięba, Teoria ogólna bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych, [w:] Stosunki
międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych
Uniwersytetu Warszawskiego, WN Scholar, Warszawa 2006, s. 935–953; J. Zając, Bezpieczeństwo państwa,
[w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Materska-Sosnowska (red.), Bezpieczeństwo państwa. Wybrane problemy, ASPRA-JR,
Warszawa 2009, s. 17–29; R. Zięba, J. Zając, Budowa zintegrowanego systemu bezpieczeństwa narodowego
Polski. Ekspertyza, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, październik 2010.
2
Bezpieczeństwo to pojęcie różnorodnie definiowane w nauce. Duże
znaczenie dla formułowania jego definicji mają poglądy autora, zwłaszcza to czy
mieszczą się one w nurcie realizmu/neorealizmu, liberalizmu/neoliberalizmu, czy
konstruktywizmu – głównych podejść teoretycznych w nauce o stosunkach
międzynarodowych. Poglądy te wywierają wpływ na pojmowanie wyzwań i
zagrożeń dla bezpieczeństwa, jak również na uwzględnianie różnych podmiotów
– państw i uczestników pozapaństwowych. Tradycyjne podejście – realistyczne
koncentrowało się na bezpieczeństwie państwa oraz akcentowało czynnik
militarny i zwracało uwagę jedynie na brak tego rodzaju zagrożeń i działania
nakierowane na ich eliminowanie. W tym ujęciu podstawowymi wartościami
chronionymi przed zagrożeniami zewnętrznymi były: integralność terytorialna,
niezależność polityczna, a w skrajnych przypadkach również przetrwanie narodu i
państwa. Najważniejszym celem państwa – zdaniem realistów – jest zapewnienie
bezpieczeństwa, a głównym środkiem dla realizacji tego celu jest umacnianie
potęgi (power), której kluczowym składnikiem jest komponent wojskowy.
Twierdzą oni, że państwo, aby czuć się bezpieczne, musi być samowystarczalne.
W wyniku dynamicznych zmian zachodzących w świecie
istota
bezpieczeństwa państwa uległa jednak przeobrażeniu. Do najważniejszych
czynników, które miały wpływ na tę zmianę należy zaliczyć: rewolucję naukowo-
techniczną, delegalizację wojny napastniczej i międzynarodową kontrolę zbrojeń,
wzrost roli i znaczenia podmiotów pozarządowych, oraz wzrost współzależności
międzynarodowych
2
. Zgodnie z teorią liberalizmu politycznego bezpieczeństwo to
pojęcie odnoszące się nie tylko do państw, ale przede wszystkim do aktorów
pozapaństwowych, obejmuje ono aspekty polityczne, ekonomiczne, społeczne,
kulturowe, ideologiczne, ekologiczne, informacyjne, ludzkie. Konstruktywiści
natomiast uznają, że kluczem do wzrostu bezpieczeństwa międzynarodowego
jest zmiana sposobu myślenia przez państwa, które są głównymi aktorami
stosunków międzynarodowych.
Oprócz wymienionych powyżej teorii istnieją także inne podejścia i nurty
badawcze, akcentujące różne aspekty bezpieczeństwa międzynarodowego
3
.
1.2. Różne kategorie szczegółowe odnoszące się do
bezpieczeństwa
Należy zwrócić uwagę na istnienie różnych określeń odnoszących się do
bezpieczeństwa państwa i jego obywateli. Do najczęściej stosowanych należą:
„bezpieczeństwo wewnętrzne”, „bezpieczeństwo zewnętrzne”, „bezpieczeństwo i
porządek publiczny”, „bezpieczeństwo państwa”, „bezpieczeństwo narodowe”.
W naukach wojskowych i politologii, które w największym stopniu zajmują
się problematyką bezpieczeństwa państwa brak jest wyraźnego rozróżnienia
między wymienionymi powyżej terminami. Należy jednak uznać, że terminy
„bezpieczeństwo
wewnętrzne”,
„bezpieczeństwo
zewnętrzne”
oraz
„bezpieczeństwo i porządek publiczny” są w swym znaczeniu węższe, aniżeli
pozostałe. Pojęcie „bezpieczeństwo wewnętrzne” ogranicza się głównie do zjawisk
zachodzących jedynie w obrębie państwa, ignorując czynniki natury zewnętrznej
(międzynarodowej). Termin „bezpieczeństwo zewnętrzne” (czy wąsko rozumiane
„bezpieczeństwo międzynarodowe”) bierze pod uwagę aspekty międzynarodowe,
2
R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje – struktury –
funkcjonowanie, Wyd. IV, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004, s. 36–39.
3
Szerzej zob. J. Baylis, S. Smith, Globalizacja polityki światowej. Wprowadzenie do stosunków
międzynarodowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 363–396.
3
pomijając te powstające na terytorium państwa. „Bezpieczeństwo publiczne”
oznacza stan braku zagrożenia dla funkcjonowania organizacji państwowej i
realizacji jej interesów, umożliwiający swobodny jej rozwój. Termin „porządek
publiczny” odnosi się do istniejącego układu stosunków społecznych,
uregulowanego przez zespół norm społecznie akceptowanych, gwarantującego
niezakłócone i bezkonfliktowe funkcjonowanie jednostek w społeczeństwie
4
.
Szersze w zakresie pojęciowym są terminy „bezpieczeństwo państwa” i
„bezpieczeństwo narodowe”. Uwzględniają one różnorodne czynniki natury
wewnętrznej, jak i zewnętrznej (międzynarodowej).
1.3. Bezpieczeństwo państwa / bezpieczeństwo narodowe
Stosunkowo często oba terminy traktowane są jako synonimy, podczas
gdy „bezpieczeństwo narodowe” jest pojęciem szerszym. O ile bowiem
„bezpieczeństwo państwa” sugeruje koncentrowanie się przede wszystkim na
bezpieczeństwie państwa jako instytucji, to „bezpieczeństwo narodowe” w
większym stopniu akcentuje ochronę interesów nie tylko państwa jako całości,
ale również społeczeństwa i jego części składowych, w tym jednostek.
Stosowanie tego terminu jest więc najbardziej adekwatne w odniesieniu do
państw demokratycznych, opartych na gospodarce wolnorynkowej, w których
prawa jednostki i grup społecznych mają kluczowe znaczenie. Tak więc
najbardziej adekwatnym terminem wydaje się „bezpieczeństwo narodowe”, tak
jak zostało przyjęte Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego.
Bezpieczeństwo narodowe
Bezpieczeństwo narodowe możemy zdefiniować jako zdolność
państwa i jego narodu (społeczeństwa) do zapewnienia
pewności przetrwania (państwa jako instytucji, narodu jako
grupy
etnicznej,
biologicznego
przeżycia
ludności),
integralności
terytorialnej,
niezależności
politycznej,
stabilności wewnętrznej oraz jakości życia. Pewność ta jest
kształtowana poprzez działania negatywne polegające na
eliminowaniu zagrożeń zewnętrznych i powstających w ramach
państwa oraz działania pozytywne zapewniające przetrwanie,
posiadanie (tożsamość), funkcjonowanie i swobody rozwojowe
państwa i narodu (społeczeństwa).
Istnieje również pojęcie „bezpieczeństwo międzynarodowe”, które
odnoszone jest przede wszystkim do środowiska międzynarodowego. Ma szerszy
zakres treści niż bezpieczeństwo narodowe; o jego istocie decyduje nie tylko
suma bezpieczeństwa poszczególnych państw, ale również zespół warunków,
norm, mechanizmów oraz oddziaływań międzynarodowych, które zapewniają
każdemu państwu oraz innym uczestnikom stosunków międzynarodowych
pewność niezagrożonego trwania, funkcjonowania i swobód rozwojowych.
W polskim porządku prawnym stosowane są wszystkie omówione powyżej
pojęcia:
„bezpieczeństwo
wewnętrzne”,
„bezpieczeństwo
zewnętrzne”,
„bezpieczeństwo
publiczne”,
„bezpieczeństwo
państwa”,
„bezpieczeństwo
narodowe” i „bezpieczeństwo międzynarodowe”. W Konstytucji RP mówi się o
4
A. Misiuk, Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnienia prawno-ustrojowe,
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008, s. 17–19.
4
„bezpieczeństwie państwa” (art. 126), precyzując w niektórych fragmentach, że
chodzi o bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne (art. 135, 146). Strategia
obronności RP z maja 2000 r. posługiwała się pojęciami „bezpieczeństwo
zewnętrzne”,
„bezpieczeństwo
wewnętrzne”,
„bezpieczeństwo
państwa”,
„bezpieczeństwo i porządek publiczny”. Nie używała terminu „bezpieczeństwo
narodowe”.
Stosowanie różnych pojęć ma uzasadnienie w zależności od kontekstu, w
jakim są one używane. O ile jednak dokumenty koncepcyjne powinny jako
nadrzędne
uznawać
pojęcie
„bezpieczeństwo
narodowe”,
ale
także
„bezpieczeństwo państwa” to dokumenty operacyjne mogą w większym stopniu
posługiwać się terminami węższymi – bezpieczeństwo: wewnętrzne, zewnętrzne,
publiczne. Słusznie więc główny dokument określający wytyczne dla ochrony i
umacniania
bezpieczeństwa
Polski
nosi
tytuł
Strategia
bezpieczeństwa
narodowego Rzeczypospolitej Polskiej (2007 r.). Określenie to zostało już
zastosowane przy wcześniejszej strategii z 2003 r. Oznacza to właściwe
przyjmowanie tendencji do szerokiego rozumienia bezpieczeństwa pod względem
podmiotowym i właściwego kładzenia akcentów. Wcześniejsze dokumenty tego
typu nosiły nazwę: Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa oraz polityka
bezpieczeństwa i strategia obronna Rzeczypospolitej Polskiej (1992 r.) oraz
Strategia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej (2000 r.). W strategii z 2007
r. wyraźnie zostało podkreślone, iż jest ona „wyrazem troski konstytucyjnych
organów państwa o zapewnienie Polsce i Polakom bezpieczeństwa i jednocześnie
określa formy narodowego wysiłku w tej dziedzinie” (Wstęp, pkt 4). Również
Strategia Obronności RP z 2009 r. posługuje się pojęciem „bezpieczeństwo
narodowe”, podkreślając, że „obecnie obronność jest dziedziną bezpieczeństwa
narodowego, stanowiącą sumę wszystkich cywilnych i wojskowych przedsięwzięć
mających na celu zapobieganie i przeciwstawienie się wszelkim potencjalnym
zagrożeniom bezpieczeństwa państwa, zarówno militarnym, jak i pozamilitarnym,
mogącym doprowadzić do kryzysu polityczno-militarnego” (Wstęp, pkt 4).
1.2. Interesy narodowe
Większość teoretyków stosunków międzynarodowych, włączywszy autorów
hołdujących podejściu behawioralnemu, uważa, że istnieje ścisły związek między
interesami państwa a celami jego polityki zagranicznej. To pozwala im
wyprowadzać cele polityki zagranicznej z niezbyt jasno i różnorodnie
definiowanego pojęcia „interesu narodowego”.
Interes narodowy
Kategoria „interesu narodowego” została upowszechniona w nauce przez
przedstawicieli szkoły realizmu politycznego, zwłaszcza przez klasyków tego
nurtu zaliczanych do tzw. chicagowskiej realizmu politycznego, zwłaszcza takich
badaczy jak Hans Morgenthau, Frederick Hartman, George Kennan, Walter
Lippmann, Kenneth Thompson, i in. Jak zauważają badacze analizujący ten nurt
zdaniem przedstawicieli szkoły realizmu politycznego interes narodowy zwykle
jest określany jako synonim przetrwania, bezpieczeństwa, potęgi i jej
pochodnych
5
. Jeden z twórców i czołowy amerykański przedstawiciel tej szkoły –
5
O.R. Holsti, Theories of International Relations and Foreign Policy: Realism and Its Challengers, [w:]
Charles W. Kegley, Jr., Controversies in International Relations Theory: Realism and the Neoliberal Challenge,
St. Martin’s Press, New York 1995, s. 37.
5
Hans Morgenthau mocno akcentował, że „cele polityki zagranicznej muszą być
definiowane na warunkach interesu narodowego”
6
. Natomiast zespół autorów z
Brookings Institution utrzymywał, że interes narodowy stanowi „zespół ogólnych i
stałych celów (ends) na rzecz których państwo działa”. Cele te obejmują
„potrzebę zjednoczenia się dla zabezpieczenia przed agresją, do podnoszenia
standardu życia i dla utrzymania narodowej i międzynarodowej stabilności
7
. Z tak
rozumianego interesu narodowego, czyli zespołu ogólnych i stałych celów,
wyprowadza
się
cele
bezpośrednie
(objectives),
które
następnie
są
konkretyzowane i realizowane przez zewnętrzno-polityczne działania (policies)
8
.
Tę dyrektywę metodologiczną stosowali w latach następnych liczni inni
autorzy. Na przykład Paul Seabury rozpatrywał interes narodowy w znaczeniu
normatywnym i desktryptywnym. W pierwszym, normatywnym ujęciu interes
narodowy stanowi zespół celów (puroposes), który naród (w domyśle państwo)
deklaruje do urzeczywistnienia uczestnicząc w stosunkach międzynarodowych. W
drugim, deskryptywnym znaczeniu, interes narodowy także oznacza cele
(purposes), ale te, które państwo stara się osiągnąć w danym czasie
9
, czyli
chodzi o cele rzeczywiście realizowane.
Dwaj amerykańscy autorzy wspólnie publikujący: Charles Lerche i Abdul
Said definiowali interes narodowy, jako „ogólne, długookresowe i kontynuowane
cele funkcjonalne w stosunku do celu ostatecznego (purpose), któremu służy
państwo, naród i władza”
10
. Cel nadrzędny, którym jest interes narodowy,
obejmuje więc: zapewnienie jak najdłuższego trwania „więzi społecznych”,
„tożsamości narodowej”, „wartości społecznych” i „idei pomyślności”, czyli tego
co odpowiada „mitowi narodowemu”
11
. Traktując interes narodowy jako
konieczny i stały cel Ch. Lerche i A. Said wyodrębnili z niego cele
średnioterminowe (goals), następnie cele bezpośrednie (objectives) i na końcu
działania polityczne
12
.
Związek logiczny między interesami narodowymi i celami prowadził wielu
autorów do zastępowania wręcz niezbyt ostrej kategorii interesu narodowego
celami państwa. I tak Michael Brower, który uważa, że interes narodowy jest
terminem niedefiniowalnym, zaproponował zastąpić go mniej ogólnymi i mniej
subiektywnymi pojęciami. W związku z tym sugerował posługiwanie się takimi
terminami, jak a) „cele ogólne” (general goals), b) „strategie” i c) „cele
specyficzne” (specific objectives) – wyprowadzane z celów ogólnych
13
. Ujęcie to
jest bardzo bliskie poglądom autorów z Brookings Institution, z tą drobną
różnicą, że M. Brower odrzucił określanie celów ogólnych – terminem „interes
narodowy”.
6
H. Morgenthau, Politics among Nations: The Struggle for Power and Peace, Knopf, New York 1954, s.
528.
7
Major Problems of US Foreign Policy 1950-1951, Prepared by the Staff of the International Studies
Group of the Brookings Institution, Washington D.C. 1950, s. 384.
8
Ibidem.
9
P. Seaburry, Power. Freedom and Diplomacy: The Foreign Policy of the USA, Random House, New
York 1963, s. 85–87. Por. K.W. Thompson, Understanding World Politics, University of Notre Dame Press, Notre
Dame 1975, s. 207–211.
10
Ch.O. Lerche Jr, Abdul A. Said, Concept of International Politics, Prentice-Haul, Englewood Cliffs
(N.J.) 1963, s. 6.
11
We wcześniejszej publikacji Ch. Lerche ujmował interes narodowy jako „mit narodowy”, czy „mit o
narodowym celu”., zob. idem, Foreign Policy of the American People, Prentice-Hall, Englewood Cliffs (N.J) 1961,
s. 6, 15.
12
Ch.O. Lerche, A. Said, op. cit., s. 6–9.
13
M.J. Brower, The US National Interests – Assertions and Definition, MIT, Cambridge (Mass.) 1959, s.
2, 308.
6
Jeszcze bardziej radykalne stanowisko zaprezentował Charles P.
Schleicher. W swoich pracach z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku
odrzucił koncepcję interesu narodowego, jako skrajnie subiektywną i przez to
nieokreśloną
14
. Dlatego też opowiedział się przeciwko wyprowadzaniu celów
polityki zagranicznej z interesu narodowego, a zaproponował jako punkt wyjścia
badanie „celów podstawowych” (goals) i wyprowadzanie z nich „celów
bezpośrednich” (objectives), które jego zdaniem są najbardziej przydatne dla
obrony i promocji celów podstawowych
15
.
Interes państwowy
Trudności ze znalezieniem treściwej definicji interesów narodowych
sprzyjała rozwojowi krytyki klasycznego realizmu politycznego z pozycji
liberalnych, a to przy podtrzymywaniu kluczowej tezy, że państwa są głównymi
uczestnikami stosunków międzynarodowych, prowadziło w kierunku neorealizmu.
Taki wydźwięk mają prace uważanego za klasyka teorii polityki zagranicznej
George’a Modelskiego. Autor ten twierdzi, że kategoria interesu narodowego
zakłada istnienie jednego typu wspólnoty, której żądania politycy musieliby
uwzględnić, tj. narodu definiowanego jako ogół obywateli państwa. Tymczasem
muszą oni uwzględnić żądania mniejszych grup niż naród, a także szerszych, od
niego niezależnych, np. interesów innych państw. Ponieważ pojęcie interesu
narodowego nie wyjaśnia wszystkich interesów, jakie rząd reprezentuje – nie
można zatem uzasadniać polityki zagranicznej interesem narodowym. Dlatego
postuluje one posługiwanie się nie terminem interesu narodowego, który wydaje
mu się niejasny i trudny do ścisłego określenia, lecz interesu państwa
16
.
Zdaniem
G.
Modelskiego
interesy
państw
są
„żądaniami,
życzeniami i pragnieniami odnoszonymi do zachowania się innych
państw; są formułowane po to, aby były przyjęte do realizacji przez
polityków (policy-makers)
17
. Interesy dostarczają treści celom, zaś cele
nadają formę i kształt interesom. Jedne i drugie wyrażają oczekiwania pod
adresem innych państw, ale z reguły – interesy nie wyrażają życzeń na tym
samym poziomie skonkretyzowania co cele. Podczas gdy interesy mogą być
niesprecyzowane lub nawet niewyartykułowane – cele powinny być jasno
określone, skoordynowane między sobą i przystosowane do działalności
operacyjnej. Tę ścisłą, merytoryczną więź między interesami a celami Modelski
określa jak „spełnienie” (fulfillment) i twierdzi, że cele reprezentują polityczne
zrealizowanie interesów danej wspólnoty, czyli przesunięcie bodźców i życzeń na
konkretny kierunek działania polityki zagranicznej. Owo przejście od interesów
do celów „spełnia się” w trakcie działań polityki zagranicznej zmierzającej do
skłonienia innych państw do określonego, oczekiwanego zachowania. Zmiany
interesów powodują równoległe zmiany celów. Również występuje odwrotna
relacja: przyjęcie przez prowadzących (policy-makers) politykę zagraniczną
nowych celów prowadzi do redefinicji interesów danego państwa
18
.
14
Odnotować należy, że w swojej pierwszej książce, opublikowanej jeszcze przed badaniami M.
Browera, Ch. P. Schleicher reprezentował nie w pełni określone i umiarkowanie krytyczne, subiektywne ujęcie
interesu narodowego jako zbioru wartości. Twierdził ogólnie, że cele polityki zagranicznej trzeba budować na
koncepcji interesu narodowego. Zob. Ch.P. Schleicher, Introduction to International Relations, Prentice-Hall,
Englewood Cliffs (N.J.) 1954, s. 313–315.
15
Ch.P. Schleicher, International Relations. Cooperation and Conflict, Prentice-Hall, Englewood Cliffs
(N.J.) 1962, s. 117–122; idem, International Behavior: Analysis and Operations, Merrill, Columbus (Ohio) 1973,
s. 92.
16
G. Modelski, A Theory of Foreign Policy, Praeger, London 1962, s. 70–72.
17
Ibidem, s. 65.
18
Ibidem, s. 118–119.
7
„Neorealistyczne” tezy G. Modelskiego znalazły odzwierciedlenie i
rozwinięcie
w
poglądach
czołowych
brytyjskich
teoretyków
stosunków
międzynarodowych, choć pozostali oni wierni kategorii interesu narodowego.
Joseph Frankel, który wyodrębnił trzy szczeble interesu narodowego:
aspiracyjny, operacyjny i polemiczny, stwierdził, że interesy aspiracyjne
wpływają na programy polityczne i wyznaczają pewne cele i kierunki polityki
(zagranicznej)
19
. Natomiast Roy E. Jones ujął relację między interesami a celami
następująco: politycy (policy-makers) będąc „bombardowani” przez interesy
formułują cele, a następnie dążą do ich zrealizowania
20
. Również kategoria
interesu narodowego posługiwał się wybitny uczony francuski Raymond Aron,
który dostrzegał względną trwałość interesów narodowych, widząc w nich tzw.
wieczne cele państwa, takie jak bezpieczeństwo, potęga i chwała
21
.
Racja stanu
Terminem pokrewnym i starszym od interesu narodowego jest pojęcie
„racji stanu”. Ma ono rodowód sięgający epoki Odrodzenia, a geneza jego treści
wiązana jest działem Książę Nicollo Machiavellego. Myśliciel ten głosił wyższość
interesu państwa (w tym księcia sprawującego włączę) nad innymi interesami i
normami, w tym moralnymi. Niemiecki historyk Friedrich Meinecke wiązał pojęcie
racji stanu, rozumianej jako dobro państwa, z problematyką kierowania
państwem i także zwracał uwagę na służebny charakter władzy państwowej
wobec moralności
22
. Zaś Florian Znaniecki twierdził, że racja stanu wyraża
„nadrzędność interesu ‘ogólnego’ państwa jako całości, względem interesów
‘szczególnych’ grup, traktowanych jako części wewnątrz tej całości. Ponieważ
interesy tych grup są bardzo różnorodne i często sprzeczne między sobą, więc w
interesie ogólnym państwa jest takie ich zespolenie i zharmonizowanie, aby
rozbieżność ich nie osłabiała go i nie rozbijała jego jedności”
23
. Współcześni
polscy politolodzy traktują rację stanu jako nadrzędne interesy państwa, wielką
wartość polityczną, którą trzeba chronić w sposób bezkompromisowy.
O ile podmiotem interesu narodowego jest naród (społeczeństwo), to
podmiotem racji stanu jest państwo. Nas interesuje jednak przede wszystkim
zakres przedmiotowy racji stanu.
W potocznym rozumieniu, a także w tradycji myśli politycznej od XVI
wieku, termin racji stanu jest utożsamiany z dobrem państwa, jego głównymi
interesami, takimi jak: zachowanie jego istnienia, przetrwania, integralności,
bezpieczeństwa, stabilności i rozwoju. Pomimo, że – jak staraliśmy się wykazać
wyżej – interes narodowy nigdy nie został w pełni zdefiniowany stał się jednak
bardzo popularnym terminem. Znalazł także zastosowanie do objaśniania
starszego pojęcia racji stanu.
Niektórzy autorzy a także publicyści, używają zamiennie obu terminów.
Dla poprawności naukowej należałoby je rozdzielić po to, aby wyraźnie określić
zakres znaczeniowy pojęcia racji stanu. A ponadto trzeba wyspecyfikować, jakie
konkretne interesy narodowe wchodzą w zakres terminu racji stanu.
Istnieje zgodność w nauce, że w skład racji stanu wchodzą podstawowe,
nadrzędne, najważniejsze czy uniwersalne interesy państwa zaliczane do grupy
19
J. Frankel, National Interest…, s. 31–32.
20
R.E. Jones, Analysing Foreign Policy: An introduction to Some Conceptual Problems, Routledge & K.
Paul, London 1970, s. 98.
21
R. Aron, Pokój i wojna między narodami, Centrum im. Adama Smitha, Warszawa 1995, s. 100
−
102.
22
F. Meinecke, Die Idee der Staatsräson in der neueren Geschichte, R. Oldenbourg, München–Berlin
1924, s. 1–4.
23
F. Znaniecki, Kult państwa, „Wiedza i Życie”, Warszawa 1936, zeszyt 6–7.
8
interesów narodowych. Używając języka realisty Fredericka Hartmanna – można
je określić jako „żywotne interesy”, czy wieczne cele polityki zagranicznej – w
terminologii Raymonda Arona. Niewątpliwie są to takie interesy jak: istnienie,
bezpieczeństwo, ustrój wewnętrzny państwa (jak wskazywał Z. J. Pietraś)
24
, a
także tożsamość narodowa, stabilność i perspektywy rozwoju. Takie ujęcie
oznacza, że racja stanu obejmuje tylko część, najważniejszych, interesów
narodowych. Zaś Kazimierz Łastawski twierdzi, że „racja stanu jest wartością
wyrażającą realnie istniejące interesy ogólnonarodowe”
25
.
Szczegółowe wyspecyfikowanie interesów wchodzących w skład racji stanu
jest zabiegiem trudnym z wielu powodów, wśród których bardzo istotna jest
orientacja
metodologiczna.
Badacze
hołdujący
paradygmatowi
realistycznemu preferują „konkretne” związane z państwem interesy, przede
wszystkim bezpieczeństwo narodowe, integralność terytorialna, suwerenność,
niepodległość. Natomiast zwolennicy podjęcia liberalnego (idealistycznego)
chętnie będą widzieć także wartości, takie jak: wolność, prawa człowieka,
standard życia, itp. To sprawia, że nie mamy jednej intersubiektywnej definicji
racji stanu, a łatwiej jest opisywać i analizować konkretno-historyczną rację
stanu wybranego państwa.
Ponieważ racja stanu obejmuje podstawowe interesy państwa w danym
czasie i sytuacji międzynarodowej, toteż punktem wyjścia należy uczynić interesy
narodowe.
Racja stanu obejmuje podstawowe, najważniejsze interesy
państwa,
wyprowadzane
przez
rządzących
z
interesów
narodowych. Jest ona zawsze określana i uzasadniana przez
konstytucyjne organy państwa lub ekipę aktualnie rządzącą,
które prezentują je publicznie wobec własnego społeczeństwa
a także na forum międzynarodowym, a starają się je realizować
w sposób bezkompromisowy. Racja stanu to racja państwa,
obejmująca historycznie zmienny system interesów państwa.
W jej skład wchodzą najważniejsze w danym momencie
historycznym
interesy
narodowe
będące
w
fazie
ich
urzeczywistniania.
Jest
kategorią
operacyjno-realizacyjną
prowadzonej
przez
państwo
polityki
wewnętrznej
i
zagranicznej
26
.
Rządzący posługują się pojęciem racji stanu dla uzasadniania swojej
polityki, praktyki rządzenia w kraju i działania na arenie międzynarodowej.
Dlatego wychodzą od uświadomionych przez siebie interesów. Racja stanu
stanowi więc interesy narodowe odczytywane przez rządzących
27
.
Stosowane wobec własnego społeczeństwa i partnerów międzynarodowych
uzasadnienia mają im ułatwić prowadzenie efektywnej polityki. Kategoria racji
stanu pełni więc w systemie wewnętrznym państwa funkcję mobilizująco-
24
Z.J. Pietraś, Racja stanu w polityce zagranicznej państwa, [w:] E. Olszewski (red.), Racja stanu.
Historia, teoria, współczesność, UMCS, Lublin 1989, s. 43.
25
K. Łastawski, Polska racja stanu po wstąpieniu do Unii Europejskiej, Wydawnictwa Akademickie i
Profesjonalne, Warszawa 2009, s. 27.
26
R. Zięba, Przewartościowanie pojmowania racji stanu na przykładzie Polski, [w:] Sz. Hatłas (red.),
Polska racja stanu, „Studia i Analizy”, t. 11, Collegium Civitas, Warszawa 2010, s. 100.
27
M. Stolarczyk, Czynnik narodowy w polityce zagranicznej, „Studia Nauk Politycznych”, 1985, nr 1, s.
203; E. Sadowski, Racja stanu w polityce zagranicznej państwa, [w:] R. Zięba (red.), Wstęp do teorii polityki
zagranicznej państwa, Wydawnictwo Adam Marszalek, Toruń 2004, s. 142.
9
perswazyjną, integrującą, dyrektywną a nawet polemiczną. Motywuje także do
działań w polityce państwa, w tym w jego polityce bezpieczeństwa.
Relacje między interesami narodowymi, racją stanu a celami
polityki bezpieczeństwa
Przytoczone wyżej opinie teoretyków pozwalają więc stwierdzić, że pogląd
uznający istnienie merytorycznego i funkcjonalnego związku między interesami
narodowymi, racją stanu a celami ich polityki zagranicznej znajduje szerokie
odzwierciedlenie w zachodniej nauce o stosunkach międzynarodowych.
Dla wyjaśnienia relacji między interesami a celami polityki bezpieczeństwa
użyteczne wydaje się odwołanie do podstaw teorii stosunków międzynarodowych.
Autor takiego wykładu w polskiej nauce – Józef Kukułka – wyprowadza interesy
państw z kategorii potrzeb społecznych. Twierdzi on, że interesy wyrastają w
procesie konfrontacji potrzeb z obiektywnymi możliwościami ich zaspokojenia. W
ślad za tym definiuje interes ogólnie, jako „pewną relację określonych wartości
(dóbr) do określonych potrzeb”, dodając, że chodzi o „dążenie do zaspokojenia
maksymalnej ilości potrzeb”
28
. Natomiast inny wybitny polski teoretyk stosunków
międzynarodowych Ziemowit Jacek Pietraś, kontynuując ten sposób myślenia
podkreśla, że „interes jest taką funkcją potrzeb, która skłania uczestnika
stosunków międzynarodowych do podjęcia działania i zaspokojenia potrzeb”
29
.
Konkludując, można stwierdzić, że pierwotnie są potrzeby, które
wyartykułowane i przystosowane do realizacji stają się interesami narodowymi, a
główne z nich racją stanu państwa. Na podstawie tych interesów ośrodek
decyzyjny formułuje cele
30
, które stają się następnie bodźcami do podejmowania
przez państwo działań na w polityce krajowej, jak i zagranicznej, na forum
międzynarodowym. Innymi słowy, cele są elementem ukierunkowującym
działania polityki państwa, w tym jego polityki bezpieczeństwa, zmierzające do
zaspokojenia potrzeb i interesów wyartykułowanych w jego systemie
wewnętrznym, a związanych z uczestnictwem państwa w określonym środowisku
międzynarodowym. U podstaw tak formułowanych i realizowanych celów polityki
bezpieczeństwa, leżą egzystencjalne potrzeby bezpieczeństwa pojedynczych
ludzi, społeczeństwa, narodu jako wspólnoty i państwa jako instytucji.
Polityka bezpieczeństwa każdego państwa służy osiąganiu (realizowaniu)
celów tej polityki formułowanych przez upoważnione do tego organy państwowe.
Najważniejszym ogólnym i nadrzędnym celem polityki bezpieczeństwa państwa
jest zapewnienie pewności istnienia i przetrwania organizacji państwowej,
narodu i społeczeństwa, ich stanu posiadania (tożsamości) oraz szans
niezakłóconego funkcjonowania i rozwoju. Pewność ta może być kształtowana
nie tylko działaniami „negatywnymi”, nakierowanymi na eliminowanie lub
neutralizowanie zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych, lecz także poprzez
działania „pozytywne” uprzedzające powstawanie zagrożeń, podejmowanie
nowych wyzwań.
28
J. Kukułka, Problemy teorii stosunków międzynarodowych, PWN, Warszawa 1978, s. 264–265.
29
Z.J. Pietraś, Podstawy teorii stosunków międzynarodowych, UMCS, Lublin 1986, s. 144.
30
J. Kukułka (Problemy teorii..., s. 262) inaczej ujmuje to zagadnienie pisząc, że w procesie realizacji
potrzeb aspiracyjnych, które stają się interesami „następuje ostateczne ich przyporządkowanie do
podstawowych i niejako naturalnych celów uczestników stosunków międzynarodowych i ich systemów.
10
Schemat 1:
Potrzeby społeczne
interesy narodowe
(cele długoterminowe, ogólne i stałe)
racja stanu
(podstawowe interesy narodowe reprezentowane przez państwo)
cele polityki bezpieczeństwa (cele strategiczne, operacyjne)
zapewnienie pewności istnienia i przetrwania instytucji państwa, narodu (społeczeństwa), ich
tożsamości i stanu posiadania oraz niezakłóconego funkcjonowania i rozwoju
przetrwanie
integralność
niezależność
sprawne
kompleksowy i
- państwa jako instytucji
terytorialna
polityczna
funkcjonowanie zrównoważony
- narodu jako grupy etnicznej
państwa i suwerenność
instytucji państwa rozwój społ.-gosp.
- ludności (biologiczne przeżycie)
i stabilność wewnętrzna
Wymienione
w
schemacie
1
wartości,
będące
celami
polityki
bezpieczeństwa państwa, mogą być obecnie zagrożone przez szereg różnych
czynników, natury militarnej i pozamilitarnej. Biologiczne przeżycie ludności
może być narażone na ryzyko nie użyciem broni masowej zagłady, jak uważano
jeszcze 50 lat temu, ale np. degradacją środowiska naturalnego i klęskami
żywiołowymi, które mogą powodować zanikanie miejsca do życia ludzi, czy też
deficyt dóbr niezbędnych do egzystencji. Przetrwanie narodu jako grupy etnicznej
może być zagrożone napływem dużej liczby imigrantów i brakiem ich asymilacji.
Jakość życia obywateli zależy od szeregu czynników. Dużym wyzwaniem w tym
zakresie może być przestępczość zorganizowana, w tym również terroryzm.
Niebezpieczeństwa dla grup społecznych i jednostek, jak również dla państw,
jako
organizacji
politycznych
stwarzają
także
cyberprzestępczość
i
cyberterroryzm.
Niemniej, fakt, iż współcześnie państwa wysokorozwinięte nie są
zagrożone militarnie nie oznacza jednak, iż takowe zagrożenie nie może wystąpić
w przyszłości. Odmilitaryzowane rozumienie bezpieczeństwa upowszechnia się
głównie w państwach Unii Europejskiej, podczas gdy w innych regionach świata
nie jest to tak oczywiste. Kraje Azji Południowej i Wschodniej (w tym Chiny,
Indie, Pakistan, Korea Północna), Bliskiego i Środkowego Wschodu (np. Iran,
Syria, Egipt) posiadają inną, aniżeli europejska kulturę bezpieczeństwa, w której
czynnik wojskowy ma nadal decydujące znaczenie. Jest to m.in. uzasadnione
występowaniem w regionach pozaeuropejskich licznych sporów i konfliktów o
charakterze międzypaństwowym oraz wewnętrznym.
11
2. Interesy narodowe i cele Polski w zakresie bezpieczeństwa w
perspektywie 20 lat
W perspektywie najbliższych 20 lat, a więc długookresowej, interesy
narodowe Polski w zakresie bezpieczeństwa pozostaną zasadniczo niezmienne,
ale na ich rozumienie i artykulację wpływać będą:
•
po
pierwsze,
rosnące
potrzeby
konsumpcyjne
społeczeństwa
korzystającego z efektów rozwoju społeczno-gospodarczego; potrzeby te raczej
będą formułowane w sposób maksymalistyczny, a przynajmniej rosnący, gdyż
nasze społeczeństwo będzie dążyło do zabezpieczenia ich na coraz wyższym
poziomie, wzorując się na osiągnięciach społeczeństw państw będących naszymi
partnerami i sojusznikami w Unii Europejskiej i w NATO;
•
po
drugie,
potrzeby
stwarzane
przez
zmieniający
się
ład
międzynarodowy, którego cechą będzie relatywne słabnięcie pozycji Zachodu,
którego Polska jest elementem, a rosnącej pozycji wschodzących mocarstw, czyli
państw należących do grupy BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i Afryka
Południowa). Te potrzeby będą skłaniać nasze państwo – z jednej strony do
zacieśniania związków z Zachodem, do którego przynależymy, a z drugiej – do
poszerzania tzw. wspólnoty Zachodu (np. o Rosję) oraz współzawodnictwa z
rywalami spoza strefy euroatlantyckiej.
W tych warunkach artykulacja potrzeb w zakresie bezpieczeństwa będzie
prowadzić do stałego poszerzania wartości chronionych, a więc wzrastającej
troski o bezpieczeństwo wewnętrzne (humanitarne, społeczne, ekonomiczne,
energetyczne, ekologiczne itp.) oraz do przyjmowania kooperatywnego
nastawienia w dążeniu do zapewniania bezpieczeństwa zewnętrznego.
Interesy narodowe Polski i ich gradacja
W rezultacie główne polskie interesy narodowe w perspektywie dwóch
najbliższych dekad będą oscylować wokół następujących wyartykułowanych
potrzeb:
1) Zapewnienie dalszego istnienia oraz umacnianie państwa,
narodu i społeczeństwa polskiego. Istnienie i przetrwanie Polski, rozumianej
jako podmiot składający się z tych trzech elementów, wynika z egzystencjalnych
potrzeb
zachowania
jej
tożsamości
politycznej
jako
suwerennego,
demokratycznego i sprawnego oraz integralnego terytorialnie państwa,
odrębności etnicznej Polaków i społeczeństwa obywatelskiego. Interes narodowy
Polski zawiera więc ogólne i długookresowe cele oraz wartości istotne dla
naszego państwa jako instytucji, narodu jako wyróżnionej grupy etnicznej oraz
społeczeństwa. Chodzi więc o zapewnienie jak najdłuższego trwania więzi
państwowych, narodowych i społecznych. W interesie Polski jest istnienie na
arenie
międzynarodowej
jako
państwa
suwerennego,
o
niezagrożonej
integralności terytorialnej, spójnej tożsamości, demokratycznym, stabilnym i
sprawnie funkcjonującym systemie społeczno-politycznym.
2) Stworzenie warunków dla optymalnego rozwoju państwa,
narodu i społeczeństwa polskiego w warunkach globalizacji i rosnącej
konkurencji w świecie. Rozwój ten powinien być kompleksowy i zrównoważony,
tak aby mógł dostarczać zasobów i zdolności do zapewnienia przetrwania ww.
elementów polskiej państwowości, oraz podnoszenia jakości życia obywateli,
których potrzeby i aspiracje stale rosną, a w najbliższych dwóch dekadach mogą
12
okazać się ważniejsze od potrzeb państwa jako instytucji i uczestnika stosunków
międzynarodowych.
3)
Utrwalanie
stabilnego
i
przyjaznego
środowiska
międzynarodowego, w którym Polska i Polacy będą się cieszyć poczuciem
bezpieczeństwa. Potrzeba ta składa się z dwóch podstawowych części, po
pierwsze – zakłada dążenie do utrzymania i wzmocnienia gwarancji, że nasze
bezpieczeństwo narodowe jest wzmacniane przez sojuszników (z NATO i Unii
Europejskiej), a po drugie – że stabilizować je będzie partnerstwa współpraca ze
wszystkimi sąsiadami, w tym z Rosją, oraz z wszystkimi głównymi graczami na
arenie międzynarodowej.
4) Umacnianie pozycji międzynarodowej Polski, co zwiększy jej
możliwości umacniania własnego bezpieczeństwa, a także pozwoli na odgrywanie
znaczących ról międzynarodowych.
Strategiczne cele polityki bezpieczeństwa Polski i ich gradacja
Głównymi celami Polski w zakresie bezpieczeństwa w perspektywie
najbliższych 20 lat będą:
1) Wzmacnianie własnego potencjału obronnego, unowocześnianie
uzbrojenia polskiej armii, dalsza profesjonalizacja sił zbrojnych i
instytucjonalne usprawnianie ich funkcjonowania, oraz zwiększanie jego
kompatybilności z potencjałem obronnym naszych sojuszników i
partnerów z NATO i Unii Europejskiej. Cel ten obejmuje również działanie na
rzecz ustanowienia wspólnej obrony Unii Europejskiej, która powinna być
kompatybilna z systemem obronnym NATO oraz zdolna do samodzielnego
działania nie tylko w operacjach reagowania kryzysowego, ale także w
wykonywaniu zadań obrony terytorialnej zgodnie z art. 42, ust. 7 Traktatu z
Lizbony;
2) Ochrona i zapewnienie sprawnego funkcjonowania systemu
bezpieczeństwa narodowego, w tym jego podsystemów: kierowania,
obronności, ochrony (ludności, instytucji, zasobów i infrastruktury) i
bezpieczeństwa ekonomiczno-kulturowego. Szczególnej troski wymaga
wzmocnienie
bezpieczeństwa
publicznego,
stworzenie
sprawnego
i
zintegrowanego systemu ratownictwa, ochrona ludności; konieczne jest
stworzenie skutecznego systemu przewidywania, ostrzegania i likwidowania klęsk
żywiołowych i katastrof naturalnych.
Odnotować należy, że w Polsce nie występują obecnie na dużą skalę – w
porównaniu z innymi państwami NATO i UE – problemy terroryzmu, nielegalnych
migracji, czy cyberprzestępczości, ale mogą one występować w przyszłości.
Dlatego w ciągu najbliższych dwóch dekad władze państwa, oprócz środków
doraźnych, powinny skupić uwagę na wypracowaniu środków zapobiegających.
Muszą one być podejmowane samodzielnie (uregulowania wewnętrzne), jak
również we współpracy z naszymi partnerami międzynarodowymi.
3) Wspomaganie rozwoju tych dziedzin gospodarki i życia
społecznego, które dostarczają nowoczesnych zasobów i zdolności do
zapewniania
bezpieczeństwa
narodowego.
Należy
więc
zwiększyć
innowacyjność gospodarki i oprzeć ją na wiedzy i nowoczesnych technologiach
tak, aby mogła skutecznie konkurować na rynku światowym; będzie to możliwe
13
przy wydatnym zwiększenia nakładów finansowych na badania i rozwój tak, aby
osiągnąć średnią państw wysokorozwiniętych (2,5% PKB). Dofinansowanie nauki
i prac wdrożeniowych zwiększać będzie możliwości unowocześniania potencjału
obronnego państwa i całego systemu bezpieczeństwa narodowego, a przy tym
dobrze będzie służyć rozwojowi społeczno-gospodarczemu kraju.
Niezwykle ważnym elementem wpływającym na rozwój gospodarczo-
społeczny Polski jest czynnik demograficzny. Obecny niewielki przyrost
naturalny, na podstawie którego Główny Urząd Statystyczny szacuje, że w 2030
roku ludność Polski będzie liczyć 36,8 mln, a w następnych latach nadal będzie
się zmniejszać nawet do poziomu z 1939 r. (35 mln), co wymusza konieczność
prowadzania efektywniejszej polityki prorodzinnej oraz, w niedługim okresie,
otwarcia na imigrantów. W tym kontekście istotne jest jak najszybsze stworzenie
sprzyjających warunków do powrotu na ziemie polskie potomków repatriantów.
Kluczowym elementem jest także wypracowanie stabilnego i właściwie
funkcjonującego systemu emerytalnego.
4) Kontynuowanie polityki zagranicznej opartej na:
▪
umacnianiu solidarności sojuszniczej, pozycji oraz roli
Polski w NATO i Unii Europejskiej, działanie na rzecz
konsolidacji tych instytucji, w tym aktywne włączenie się w
realizację wzmocnionej Traktatem z Lizbony unijnej Wspólnej
Polityki Bezpieczeństwa i Obrony;
umacnianie
relacji
z
partnerami
europejskimi;
szczególną rolę powinny odgrywać relacje z Francją i
Niemcami,
w
tym
reaktywowanie
Trójkąta
Weimarskiego;
utrzymywanie bliskich stosunków z USA; w interesie
Polski jest obecność tego państwa w Europie. Należy
jednak odejść od polityki bezwarunkowego, a wręcz
bezrefleksyjnego popierania wszystkich działań tego
mocarstwa.
▪
rozwijaniu bliskiej współpracy ze wszystkimi sąsiadami.
szczególne znaczenie ma kontynuowanie polityki
normalizacji i rozwijanie stosunków z Rosją. Bez
ułożenia stosunków z Rosją nie będzie możliwe pełne
zagwarantowanie naszego bezpieczeństwa narodowego
oraz zwiększenie pozycji Polski wśród sojuszników i
partnerów,
a
także
efektywne
zwiększenie
ról
odgrywanych
na
arenie
międzynarodowej.
W
stosunkach
z
tych
Rosją
należy
zaprzestać
eksponowania czynnika historycznego, dążyć do
przezwyciężenia polskich lęków i fobii oraz przyjąć
bardziej pragmatyczną, a przez to racjonalną politykę.
▪
aktywizowaniu
działań
w
ramach
ugrupowań
subregionalnych - Grupy Wyszehradzkiej, Rady Państw Morza
Bałtyckiego, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej jako metody na
zacieśnianie współpracy z państwami Europy Środkowej i
wzmacnianie swojej pozycji w tym regionie;
▪
ściślejszej współpracy w ramach OBWE; instytucja ta jest
doskonałym forum dialogu i konsultacji z krajami pozostającymi
poza UE i NATO: Rosją oraz innymi państwami poradzieckimi.
14
Może służyć jako instrument kształtowania europejskiego
bezpieczeństwa kooperatywnego;
▪
rozwijaniu
współpracy
z
nowymi
wschodzącymi
mocarstwami zrzeszonymi w grupie BRICS. Kierunek ten
ma szczególnie ważne znaczenie ze względu na rozwój
społeczno-gospodarczy Polski.
▪
aktywnym
włączaniu
się
w
działania
społeczności
międzynarodowej na rzecz rozwiązywania konfliktów,
kryzysów i problemów globalnych (stabilizowanie sytuacji w
regionach
konfliktowych,
zwalczanie
terroryzmu
międzynarodowego i przestępczości zorganizowanej, pomoc
państwom znajdującym się w trudnej sytuacji społeczno-
gospodarczej;
podejmowanie
działań
na
rzecz
ochrony
środowiska naturalnego). Warto rozważyć powrót Polski do
operacji pokojowych ONZ.
Dr hab. Justyna Zając
Prof. dr hab. Ryszard Zięba
Interesy narodowe Polski
Zapewnienie dalszego istnienia
oraz umacnianie państwa,
narodu i społeczeństwa polskiego
Stworzenie warunków dla
optymalnego rozwoju państwa,
narodu i społeczeństwa polskiego
Istnienie stabilnego i
przyjaznego środowiska
międzynarodowego
Umacnianie pozycji międzynarodowej Polski
Cele strategiczne w dziedzinie bezpieczeństwa
Wzmacnianie własnego
potencjału obronnego, dalsza
profesjonalizacja sił zbrojnych i
instytucjonalne usprawnianie ich
funkcjonowania
Ochrona i zapewnienie sprawnego
funkcjonowania systemu
bezpieczeństwa narodowego, w tym
jego podsystemów: kierowania,
obronności, ochrony i
bezpieczeństwa ekonomiczno-
kulturowego
Rozwój tych dziedzin
gospodarki i życia
społecznego, które dostarczają
nowoczesnych zasobów i
zdolności do zapewniania
bezpieczeństwa narodowego
Prowadzenie polityki zagranicznej, sprzyjającej
wzmocnieniu bezpieczeństwa Polski, jej rozwoju,
wzmocnienia polskiej pozycji międzynarodowej oraz
przyczyniającej się do kształtowania stabilnego i
pokojowego środowiska międzynarodowego
Cele operacyjne w dziedzinie bezpieczeństwa
Zwiększanie kompatybilności
potencjału militarnego Polski z
potencjałem obronnym naszych
sojuszników i partnerów z NATO i
Unii Europejskiej
Działanie na rzecz ustanowienia
wspólnej obrony UE, która
powinna być kompatybilna z
systemem obronnym NATO oraz
zdolna do samodzielnego działania
nie tylko w operacjach reagowania
kryzysowego, ale także w
wykonywaniu zadań obrony
terytorialnej zgodnie z art. 42, ust.
7 Traktatu z Lizbony
Wzmocnienie bezpieczeństwa
publicznego,
Stworzenie sprawnego i
zintegrowanego systemu ratownictwa,
ochrona ludności;
Stworzenie skutecznego systemu
przewidywania, ostrzegania i
likwidowania klęsk żywiołowych i
katastrof
Zwiększanie innowacyjności
gospodarki i oparcie jej na
wiedzy oraz nowoczesnych
technologiach tak, aby mogła
skutecznie konkurować na rynku
ś
wiatowym; będzie to możliwe
przy wydatnym zwiększenia
nakładów finansowych na
badania naukowe
Prowadzenie efektywniejszej
polityki prorodzinnej oraz, w
niedługim okresie, otwarcie się
na imigrantów; jak najszybsze
stworzenie sprzyjających
warunków do powrotu na ziemie
polskie -potomków repatriantów
Umacnianie solidarności sojuszniczej oraz pozycji
oraz roli Polski w NATO i UE, zwłaszcza utrzymywanie
dobrych relacji z RFN, Francją i USA
Rozwijanie bliskiej współpracy ze wszystkimi
sąsiadami, zwłaszcza z Rosją
Aktywizowanie działań w ramach ugrupowań
subregionalnych
Ściślejsza współpraca w ramach OBWE;
Rozwijanie współpracy z nowymi wschodzącymi
mocarstwami zrzeszonymi w grupie BRICS
Aktywne włączanie się w działania społeczności
międzynarodowej na rzecz rozwiązywania konfliktów,
kryzysów i problemów globalnych
16