Jak organizować spotkania z rodzicami?
Współpraca z rodzicami jest trudnym zadaniem wychowawczym dla wielu
nauczycieli, zarówno stawiających pierwsze kroki w zawodzie, jak i doświadczonych stażem.
Rodzice narzekają na nauczycieli, nauczyciele narzekają na rodziców. Powodów jest mnóstwo i pewnie każdy mógłby dorzucić swój własny. Do współpracy potrzeba jednak dwojga i to nauczyciel w tym układzie powinien być inicjatorem porozumienia.
Niestety często przegapiamy ważne okazje, które później rzutują na współpracę z rodzicami.
Najistotniejsze motywy rodzicielskiego oporu przed szkołą:
·
Obrona przed sytuacją trudną. Rodzice boją się tego, że kolejny raz usłyszą, jak bardzo są „nie w porządku” ( bo ich dziecko nie uczy się, nie umie się zachować itd.).
·
Poczucie winy wywodzące się stąd, że być może nie robią wszystkiego, co powinni dla swoich dzieci ( bo są zmęczeni, bo nie mają pracy itp.).
·
Obawa przed dodatkowymi obowiązkami. W szkole ciągle czegoś chcą. ( Ktoś musi być w trójce klasowej, trzeba pomalować klasę trzeba pojechać na wycieczkę).
·
Brak zainteresowania dzieckiem ( obecnie zdarza się to coraz częściej).
·
Brak czasu na kontakty z nauczycielami ( praca zawodowa jest przywilejem i trzeba ją szanować ponad wszystko).
·
Przygnębiająca atmosfera zebrań klasowych ( uwaga nauczycieli jest zbyt często skupiona na tym, co złego dzieje się w klasie - złe oceny, złe zachowania).
·
Małe umiejętności interpersonalne niektórych nauczycieli. Komunikacja jest jednostronna. ( Brak jest informacji zwrotnych od rodziców).
·
Małe umiejętności organizacyjne ( chaotyczne zebrania , z których nic nie wynika).
·
Obawa przed oceną negatywną ( jeśli dziecko źle się uczy, to pewnie jestem złym rodzicem).
·
Obawa przed nudą ( zebrania mają najczęściej ten sam schemat).
·
Niechęć przed powrotem do roli ucznia ( zazwyczaj zebrania odbywają się tak, że nauczyciel siedzi za biurkiem, rodzice w ławkach).
Zbudowanie porozumienia z rodzicami wymaga wysiłku ze strony nauczycieli, wglądu w siebie, w swoje oczekiwania wobec innych ludzi, często podjęcia decyzji o zmianie nawyków i przyzwyczajeń, z którymi jest wygodnie. Ten wysiłek daje szansę na zbudowanie czegoś trwałego i stabilnego. Wykorzystanie tej szansy zależy tylko od nas.
Do podstawowych form spotkań z rodzicami należą:
a) zebrania ogólne
b) zebrania klasowe,
c) spotkania indywidualne (konsultacje)
d) spotkania trójstronne
e) wizyty domowe
Zebranie ogólne jest zebraniem wszystkich rodziców z danej szkoły lub z kilku klas.
Przekazuje się na nim informacje dotyczące wszystkich rodziców. Często część takiego zebrania ma formę pedagogizacji rodziców z zakresu psychologii, pedagogiki.
·
Zebranie klasowe służy przekazaniu informacji, które dotyczą danej klasy. Może to być analiza wyników w nauce i zachowaniu, omówienie bieżących spraw klasowych, tj. wycieczki, planu imprez klasowych.
Zebrania z rodzicami wymagają dokładnego przygotowania i ułożenia scenariusza przed zebraniem. Wychowawca powinien określić ściśle:
Ø cel spotkania,
Ø jego miejsce,
Ø czas,
Ø formy realizacji,
Ø harmonogram
Ø zadania specjalne.
Warto postarać się o zaproszenia dla rodziców na spotkanie, w których umieszczony zostanie nie tylko czas i miejsce, ale również cel i harmonogram.
Pierwsze spotkanie z rodzicami danej klasy należy rozpocząć od krótkiej informacji o sobie. Zachęcić do dodatkowych pytań. Warto także poprosić rodziców o krótkie przedstawienie się.
Na pierwszym spotkaniu w danym roku szkolnym należy przedstawić rodzicom zasady wewnątrzszkolnego systemu oceniania, zasady ustalania ocen z zachowania i plan wychowawczy, który rodzice powinni zaopiniować. Wychowawca powinien przedstawić nazwiska nauczycieli uczących w danej klasie (najlepiej na karteczkach dla każdego z rodziców). Powinien również przedstawić procedurę kontaktowania się z rodziców z nauczycielami, wychowawcą i dyrekcją, aby każdy rodzic wiedział, kiedy i do kogo w danej sprawie ma się zwrócić. Na pierwszym spotkaniu należy również zebrać od rodzica jak najwięcej istotnych informacji o dziecku.
Bardzo ważny jest sposób siedzenia rodziców, decyduje o ich zaangażowaniu w zebranie. Ustawienie ławek rzędami powoduje, że rodzice nie widzą się nawzajem i zebranie jest indywidualnym spotkaniem z każdym rodzicem z osobna. Lepszym rozwiązaniem wydaje się podkowa albo wielki stół, przy którym siedzą wszyscy i wszyscy się widzą.
Równie ważny jest wygląd, mimika, nastawienie, a przede wszystkim sposób wypowiadania się prowadzącego. Rodzice bacznie obserwują nauczyciela, oceniają go, a nawet podświadomie naśladują jego zachowania.
Jeżeli na zebraniach nauczyciel jest opanowany, kulturalny, konstruktywny i twórczy, rodzice także będą przejawiać takie zachowania.
Zebranie należy rozpoczynać o czasie - nie czekać na spóźnialskich, czekanie na nich sankcjonuje spóźnianie się. Należy uszanować tych, którzy byli punktualni. Rozpoczynanie zebrań o czasie likwiduje problem niepunktualności.
Na zebraniach klasowych
omawiamy tylko te problemy wychowawcze,
które dotyczą całej klasy lub większości dzieci. Jeśli dotyczą tylko wybranych uczniów, znacznie lepiej jest omawiać je wyłącznie z osobami zainteresowanymi.
Karteczki z ocenami uczniów warto wzbogacić informacjami: nad czym uczeń powinien popracować w najbliższym czasie oraz jakie jego osiągnięcie wychowawca uważa za warte podkreślenia.
Po zakończeniu zebrania należy trochę czasu zarezerwować na krótkie rozmowy z rodzicami, dodatkowe wyjaśnienia. Przed każdym spotkaniem warto przygotować z uczniami jakąś formę prezentacji osiągnięć wszystkich dzieci - mogą to być wystawki prac.
Dzięki temu rodzice będą lepiej zorientowani w tym, czym dzieci zajmują się w czasie zajęć szkolnych, i nie będą się nudzili, oczekując na rozmowę z wychowawcą po zakończeniu zebrania.
Część zebrań klasowych lub ich fragmenty powinny być, podobnie jak zebrania ogólne poświęcone pedagogizacji rodziców. Tematy jednak powinny być dopasowane do danej klasy, zasugerowane przez rodziców. Na pierwszym spotkaniu w danym roku szkolnym można zasugerować rodzicom przykładową tematykę, którą warto pogłębić i zaproponować, aby wybrali te, z którymi chcieliby się w danym roku zapoznać, ewentualnie dodali inne.
W sugestiach może znaleźć się następująca tematyka:
ü rozporządzenia ministra, wybrane akty prawne, np. z zakresu praw dziecka, bezpieczeństwa, prawa karnego i opiekuńczego,
ü podstawowe prawidłowości rozwojowe dzieci w określonym wieku,
ü przyczyny niepowodzeń szkolnych uczniów i sposoby radzenia sobie z nimi,
ü przyczyny występujących obecnie zaburzeń w zachowaniu (agresja, uzależnienia, anoreksja, nerwice),
ü deficyty rozwojowe i radzenie sobie z nimi (dysleksja, koordynacja wzrokowo –
ruchowa itp.),
ü rozwój seksualny człowieka (jak rozmawiać z własnym dzieckiem),
ü rozeznanie w potrzebach własnych dzieci i poznawanie sposobów zaspokajania potrzeb,
ü kierowanie procesem uczenia się,
ü organizacja czasu dziecka (czasu pracy i czasu wolnego),
ü umiejętność porozumiewania się z dzieckiem i osobami dorosłymi,
ü wspólne planowanie i spędzanie czasu w domu i szkole,
ü radzenie sobie z konfliktami i negatywizmem dziecka.
Wychowawca nie wszystkie tematy musi opracować sam. Może poprosić o pomoc
w opracowaniu lub przeprowadzenie spotkania pedagoga szkolnego, psychologa, lekarza, doradcę z poradni rodzinnej, policjanta itp.
Sugestie i porady oraz wiedzę pedagogiczną dobrze jest podać rodzicom swych uczniów np. w formie kilkunastu zdań, krótko i ciekawie sformułowanych. Odbite na kserokopiarce i udostępnione każdemu zalecenia pozwolą rodzicom na refleksję w domu nad własną postawą rodzicielską oraz ułatwią im kontakt z własnym dzieckiem i utwierdzą w słuszności naszego postępowania lub skorygują je.
Warto pokusić się też o spotkania z rodzicami metodą warsztatową. Nie jest to metoda nowa, ale raczej rzadko wykorzystywana. Wychowawcy obawiają się trudności w nawiązaniu aktywnej współpracy z rodzicami w czasie zajęć, nieprzewidzianej reakcji
uczestników spotkania, braku zainteresowania tą formą edukacji. Jednak z doświadczeń nauczycieli pracujących tą metodą wynika duża skuteczność tej formy współpracy.
Muszą być jednak spełnione określone warunki:
§ tematyka spotkań ma wynikać z potrzeb zgłaszanych przez rodziców,
§ tego typu zajęcia nie mogą prowadzone zbyt często,
§ nauczyciel prowadzący zajęcia musi je bardzo dobrze przygotować, ważna jest życzliwa atmosfera, właściwie dobrane pomoce.
Spotkania te są użyteczne nie tylko dla rodziców, ale również dla nauczycieli. Rodzice otrzymują gotowe narzędzia przydatne w wychowaniu dzieci, a nauczyciele zdobywają szereg informacji o środowisku wychowawczym uczniów. Należy brać pod uwagę taką sytuację, że wśród rodziców będą oporni przed czynnym uczestnictwem w warsztatach. Prowadzący nie może się tym zrażać i zaniechać realizacji przygotowanego scenariusza. Przy wystąpieniu silnego oporu, trudnego do przełamania na tym spotkaniu, należy pozwolić tym rodzicom na rolę obserwatora i podjąć zadania z innymi rodzicami.
·
Spotkania indywidualne – konsultacje rodziców z nauczycielem odbywają się według harmonogramu, który powinien być podany do wiadomości rodziców na początku każdego roku (semestru). Na konsultacje przychodzą rodzice, którzy chcieliby pogłębić swoją wiedzę o wynikach w nauce i zachowaniu swojego dziecka. Rodzice mogą wyjaśnić wątpliwości, ustalić z nauczycielem wspólny plan działania, przekazać ważne informacje o dziecku, jego stanie zdrowotnym itp.
Spotkania indywidualne inicjuje najczęściej nauczyciel, gdy dziecko napotyka na trudności w nauce, zaniedbuje swoje obowiązki, jego osiągnięcia są wyraźnie zaniżone w stosunku do możliwości lub stwarza problemy wychowawcze.
Warto przestrzegać poniższych zasad, aby spotkanie nauczyciela z rodzicem było owocne i satysfakcjonowało zarówno rodzica, jak i nauczyciela:
1. Zacząć od tego, co dobre (pochwalić dziecko, powiedzieć, w czym jest dobre, co udało mu się ostatnio osiągnąć).
2. Opisać, co dziecko powinno zrobić (np. nadrobić materiał, który straciło z powodu choroby).
3. Przekazać informacje mające związek ze sprawą.
4. Opisać, co dzieje się w szkole, co przynosi dobre efekty. ( np. mobilizuje się po pochwałach, krótkie przerwy dodają mu energii, chętnie przyjmuje pomoc kolegów).
5. Ustalić wspólny plan działania ( zorganizowanie pomocy koleżeńskiej, zapewnienie krótkich przerw, ruchu na świeżym powietrzu, kontrola czasu spędzanego
przy telewizorze).
6. Zakończyć spotkanie jakimś pozytywnym stwierdzeniem, które można powtórzyć dziecku (np. Proszę powiedzieć synowi, że wierzę, iż będzie w stanie nadrobić zaległości, i że cieszę się, że jest w mojej klasie).
7. Po spotkaniu postępować zgodnie z ustalonym planem.
Sytuacje, w których informuje się rodziców o potrzebie skierowania na badania w PPP należą do trudnych, bo reakcje rodziców są różne. Należy dać rodzicom prawo
do odmowy, prawo do namysłu. Nie obrażać się na nich. Sugerować i podpowiadać, gdyż to rodzice są opiekunami swoich dzieci i ostateczna decyzja należy właśnie do nich.
W tych trudnych sytuacjach, rodzice potrzebują często tylko wyjaśnienia, dyskrecji i uwolnienia od poczucia winy za problemy dziecka. Potrzebują zauważenia swoich wysiłków, pochwalenia. Należy poinformować rodziców jak wygląda problem ich dziecka, i w jakim kierunku może rozwinąć się bez właściwej diagnozy i fachowej pomocy.
Warto poprosić o spotkanie indywidualne także wówczas, gdy mamy do przekazania same pozytywne informacje. Można wówczas wskazać obszary lub formy rozwijania szczególnych uzdolnień ucznia, zachęcić rodzica do współpracy w tym zakresie.
·
Spotkania trójstronne – zwane inaczej partnerską wywiadówką - ten typ spotkań stosowany jest częściej w klasach 4-6. Biorą w nim udział wychowawca, uczeń i jego rodzic lub rodzice, jest prowadzone przez ucznia. Trwa około 10 minut. Podczas takiego spotkania dziecko relacjonuje swoje postępy - lub ich brak – w nauce i zachowaniu (swoje mocne i słabe strony) oraz przedstawia własne pomysły i sposoby poradzenia sobie
z niepowodzeniami, w czym pomagają mu rodzice i nauczyciel. Do takiego spotkania uczeń przygotowuje się pisemnie na podstawie konkretnych wskazówek nauczyciela (również pisemnych), wręczonych dziecku około 10 dni przed spotkaniem.
·
Wizyty domowe są formą spotkań z rodzicami, które budzą najwięcej kontrowersji i zastrzeżeń, zarówno ze strony nauczycieli i rodziców. Aby spełniły swoje zadanie inicjatywa powinna wyjść od rodziców, a nauczyciel powinien okazać gotowość i chęć jej podjęcia. Celem takich spotkań jest najczęściej lepsze poznanie ucznia i jego rodziny oraz nawiązanie bliższych relacji. Cel, termin i czas spotkania powinien być uzgodniony z obojgiem rodziców. Na początku takiego spotkania należy porozmawiać z rodzicami i dzieckiem w sposób nieoficjalny, stworzyć przyjazną atmosferę. Należy pozwolić rodzicom prowadzić rozmowę i nie naciskać by mówili o czymś, co wprawia ich w wyraźne zakłopotanie. Jeżeli nie uda się omówić wszystkich zamierzonych tematów w wyznaczonym czasie, nie należy przeciągać wizyty. Resztę ważnych spraw można przedyskutować z rodzicami w szkole.
Techniki i umiejętności przydatne nauczycielowi podczas kontaktów z rodzicami:
-
akceptacja i unikanie negatywnego nastawienia,
-
uważne słuchanie – bierne lub aktywne w zależności od oczekiwań rodzica,
-
parafrazowanie treści wypowiedzi rodzica lub uczuć które on wyraża podczas rozmowy,
-
zadawanie pytań, zwłaszcza otwartych, unikanie zadawania pytań seriami oraz pytań mających formę twierdzącą lub zaczynających się od słowa „dlaczego”,
-
stosowanie różnych form odpowiedzi na pytania rodziców w zależności od pytania, sytuacji i oczekiwań rodzica (oceniające, interpretujące, wspierające, badające, parafrazujące),
-
zadbanie o odpowiednie przygotowanie miejsca spotkania tj. wystrój klasy, ustawienie stolików itp.
Nawiązując współpracę z rodzicami trzeba dokonywać ewaluacji. Nauczyciele muszą wiedzieć, jak odbierana jest przez rodziców ich praca, z czego są zadowoleni,
a co ich niepokoi lub co chcą zmienić. Należy również wzbogacać swoją wiedzę z zakresu kontaktów z rodzicami korzystając z literatury, uczestnicząc w prelekcjach, warsztatach, wymieniając się doświadczeniami z innymi nauczycielami. Bez dokonywania raz na jakiś czas ewaluacji i wzbogacania swojej wiedzy można stracić kontrolę nad jakością swojej pracy i wpaść w stereotypy nie wnoszące korzystnych zmian.
Wykorzystano:
1. Babiuch M.: Jak współpracować z rodzicami „trudnych” uczniów? , WSiP, Warszawa 2003
2. Fechner – Sędzicka I. , Lachowska – Żarska E.: Nauczyciele – rodzicom – Spotkania z rodzicami prowadzone metodą warsztatową. Bea- Bleja, Toruń 2002
3. Nowak A.: Spotkania z rodzicami. Jak uatrakcyjnić tradycyjną wywiadówkę. Oficyna Wydawnicza G&P, Poznań 2000
4. Grochowska N., Sadowska E.: Lekcje wychowawcze – opracowanie dla nauczycieli, kl. IV, V, VI. Wydawnictwo Seventh Sea, Warszawa 2000
5. Kozłowska A.: O czym rozmawiać z rodzicami? „ Życie Szkoły” 1994 nr 1
6. Mika - Bednarczyk G.: Trudności we współpracy nauczycieli i rodziców. „Życie Szkoły” 1993 nr 1