III Konferencja Psychologów Klinicznych

„Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego” - Kraków, 18.06.2010r.

Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego

Kogo dotyczy?

1. chore psychicznie - wykazujące zaburzenia psychotyczne,

2. upośledzone umysłowo,

3. wykazujące inne zaburzenia czynności psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a osoby te wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy i opieki niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym.

Jakie ma cele?

I. Promocja zdrowia psychicznego, profilaktyka i kształtowanie postaw

społecznych

Art. 4. [Działania zapobiegawcze] 1. Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego sa podejmowane przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży,

osób starszych i wobec osób znajdujących sie w sytuacjach stwarzających zagrożenie

dla ich zdrowia psychicznego.

W szczególności poprzez:

2) tworzenie placówek rozwijających działalność zapobiegawcza, przede wszystkim poradnictwa psychologicznego, oraz placówek specjalistycznych, z uwzględnieniem

wczesnego rozpoznawania potrzeb dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego,

3) wspieranie grup samopomocy i innych inicjatyw społecznych w zakresie ochrony zdrowia psychicznego…

Kształtowanie postaw:

„kształtowanie wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw

społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji.”

II Zapewnienie wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz

innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i

społecznym, tworzenie nowoczesnego modelu opieki zdrowotnej .

domy pomocy społecznej

organy pomocy społecznej – usługi opiekuńcze – środowiskowe domy samopomocy

(Minister Pracy i Polityki Socjalnej)

organizacje pozarządowe

Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego

23 lipca 2008 r. ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Jej zapisy pozwolą na rozpoczęcie prac w ramach Narodowego Programu Ochrony Zdrowia

Psychicznego (NPOZP) na lata 2009–2013.

Kluczowa realizacja celu 2. NPOZP – „Zapewnienie osobom z zaburzeniami

psychicznymi wielostronnej, zintegrowanej i dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form pomocy niezbędnych do życia w środowisku społecznym (w tym rodzinnym, zawodowym) poprzez systemowe upowszechnienie:

• środowiskowego modelu psychiatrycznej opieki zdrowotnej,

• zróżnicowanych form pomocy i wsparcia społecznego,

1

III Konferencja Psychologów Klinicznych

„Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego” - Kraków, 18.06.2010r.

• udziału w życiu zawodowym,

• koordynacji różnych form opieki i pomocy”.

W 2006 r. w Polsce pomocy w placówkach psychiatrycznych

udzielono ok. 4% ludności, w Europie ok. 11%.

Równocześnie:

– w latach 1990–2005 wskaźnik rozpowszechnienia leczonych

w opiece ambulatoryjnej wzrósł o 124%, natomiast wskaźnik rozpowszechnienia

hospitalizacji o 50%.

Wzrastają nakłady na leczenie psychiatryczne i uzależnień - 3,2% kosztów świadczeń zdrowotnych poniesionych przez NFZ. Zarówno w Unii Europejskiej, jak i w innych krajach rozwiniętych wskaźnik ten oscyluje w okolicach 10% całkowitych wydatków na ochronę zdrowia.

W 2005 r. opieką pośrednią, czyli opieką na oddziałach dziennych, oddziałach opieki środowiskowej, hostelach, oddziałach opieki domowej, było objętych ok. 20 000 chorych, co stanowiło jedynie 1,2% wszystkich chorych leczonych w tym roku. Leczeniem w zespołach opieki środowiskowej objętych zostało 4000 osób.

29 zespołów środowiskowych gł w dużych miastach (niektóre zbudowane z jednego psychiatry) – wg standartów brytyjskich powinno być ponad 600.

III Szczególna ochrona praw pacjenta.

Leczenie w najmniej uciążliwych warunkach (art 12)

Za świadczenia zdrowotne (dla osób chorych psychicznie i upośledzonych umysłowo) nie pobiera się opłat (art 10)

W szpitalu psychiatrycznym – prawo do pomocy w ochronie swoich praw – Rzecznik Praw Pacjenta

Prawo do porozumiewania się bez ograniczeń z rodziną i innymi osobami;

korespondencja nie podlega kontroli (art 13)

Świadectwa, orzeczenia, opinie, skierowania (także do psychologa) – tylko po osobistym zbadaniu tej osoby (art 11)

Okresowy pobyt poza szp psychiatrycznym (art 14)

Kontrola działań przedstawiciela ustawowego (art 17)

Niepodporządkowanie zajęć rehabilitacyjnych celom gospodarczym (art 15)

Szczególna ochrona tajemnicy (art 50-52)

1. Osoby wykonujące czynności wynikające z niniejszej ustawy są obowiązane do

zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z

wykonywaniem tych czynności, stosownie do odrębnych przepisów, a nadto z

zachowaniem przepisów niniejszego rozdziału.

2

III Konferencja Psychologów Klinicznych

„Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego” - Kraków, 18.06.2010r.

"Art. 50 [...] 2. Od obowiązku zachowania tajemnicy osoba wymieniona w ust. 1 jest zwolniona w stosunku do:

1) lekarza sprawującego opiekę nad osobą z zaburzeniami psychicznymi,

2) właściwych organów administracji rządowej lub samorządowej co do okoliczności,

których ujawnienie jest niezbędne do wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej,

3) osób współuczestniczących w wykonywaniu czynności w ramach pomocy

społecznej, w zakresie, w jakim to jest niezbędne,

4) służb ochrony państwa i ich upoważnionych pisemnie funkcjonariuszy lub żołnierzy

w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia postępowania sprawdzającego na

podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych".

Art. 51. [Dokumentacja leczenia] W dokumentacji dotyczącej badań lub przebiegu leczenia osoby, wobec której podjęto czynności wynikające z niniejszej ustawy, nie

utrwala sie oświadczeń obejmujących przyznanie sie do popełnienia czynu

zabronionego pod groźbą kary. Zasadę te stosuje sie równie_ do dokumentacji

dotyczącej badań przeprowadzonych na żądanie uprawnionego organu.

Art. 52. [Zakaz przesłuchań] Nie wolno przesłuchiwać osób obowiązanych do zachowania

tajemnicy, stosownie do przepisów niniejszego rozdziału, jako świadków na okoliczność wypowiedzi osoby, wobec której podjęto czynności wynikające z niniejszej ustawy, co do popełnienia przez nią czynu zabronionego pod groźbą kary.

Kontrola sądowa

Kontrola legalności przyjęcia i przebywania osób w szpitalach psychiatrycznych i DPSach, przestrzegania ich praw i kontrola warunków, w jakich przebywają (art 43)

Sędzia wizytujący – wysłuchuje osobę przyjętą bez zgody do 48 godz od zawiadomienia

– oczywiście może zarządzić natychmiastowe wypisanie ze szpitala.

Wyniki realizacji:

Gwarancje administracyjno-medyczne – świeżo po wprowadzeniu 10% przyjęć bez

zgody, z tego 96% w trybie nagłym;

30% przyjętych bez zgody wyraża potem zgodę

Zmniejszenie przymusu bezpośredniego (mniej unieruchomień, krótszy czas) –

dominują zachowania agresywne

Nieprawidłowości (IPiN) – kierowanie do szp bez osobistego badania (30%), zmuszanie

pacjentow do podpisania zgody na przyjęcie (17%), slabe dokumentowanie zasadności

przymusu, nie pytano o zgodę na leczenie.

Zgoda – swobodnie wyrażona zgoda osoby z zaburzeniami psychicznymi, która

niezależnie od stanu jej zdrowia psychicznego - jest rzeczywiście zdolna do zrozumienia przekazywanej w dostępny sposób informacji o celu przyjęcia do szpitala

psychiatrycznego, jej stanie zdrowia, proponowanych czynnościach diagnostycznych i

leczniczych oraz o dających sie przewidzieć skutkach tych działań lub ich zaniechania.

Zgoda na leczenie dotyczy realnych możliwości, a nie zdolności do działań prawnych

(osoba ubezwłasnowolniona)

3

III Konferencja Psychologów Klinicznych

„Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego” - Kraków, 18.06.2010r.

Przyjęcie bez zgody

2. Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby chorej psychicznie lub osoby

upośledzonej umysłowo niezdolnej do wyrażenia zgody lub stosunku do przyjęcia do

szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sadu opiekuńczego

właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.

2a. W przypadkach nagłych osoba, o której mowa w ust. 2, może być przyjęta do

szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W

takim przypadku lekarz przyjmujący te osobę ma obowiązek, o ile to możliwe,

zasięgnięcia pisemnej opinii innego lekarza, w miarę możliwości psychiatry, albo

pisemnej opinii psychologa. (od 2005)

Tryb nagły (art 23.1)

Osoba chora psychicznie może być przyjęta bez zgody tylko wtedy, gdy jej

dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża

bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.

23.2 – decyduje lekarz po osobistym jej zbadaniu i zasięgnięciu w miarę możliwości

opinii drugiego lekarza psychiatry albo psychologa.

(wyjaśnić choremu; poinformować o prawach, ordynator – 48 godz, sąd -72 godz.)

Przyjęcie na obserwację osoby z zab psychicznymi (art 22.1) gdy… , a zachodzą wątpliwości czy jest ona chora psychicznie – do 10 dni

Tryb wnioskowy (art 29):

Szerokie wskazania, ale złożona procedura – pomoc lekarska nie musi być udzielona

nagle; najrzadziej stosowany – chory podany do sądu (przez rodzinę), jawność

rozprawy, kryteria ogólne i niejasne – „ktorej dotychczasowe zachowanie wskazuje na

to, że nieprzyjęcie do szp spowoduje znaczne pogorszenie stanu zdrowia” „niezdolność do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szp ps przyniesie poprawę jej stanu zdrowia”

Czynności lecznicze wobec osoby przyjętej bez zgody

- niezbędne czynności mające na celu usunięcie przyczyn; przyjęcia bez zgody (art 33) Badanie psychiatryczne bez zgody (art 21.1)

1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że z powodu

zaburzeń psychicznych może zagrażac bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub

zdrowiu innych osób, badz nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb

życiowych, może byc poddana badaniu psychiatrycznemu również bez jej zgody….

2. Konieczność przeprowadzenia badania, o którym mowa w ust. 1, stwierdza lekarz

psychiatra, a w razie niemożnosci uzyskania pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz.

(nie- psycholog)

Art. 18. [Przymus bezpośredni] 1.12 Przymus bezpośredni wobec osób z

zaburzeniami psychicznymi, przy wykonywaniu czynności przewidzianych w niniejszej

ustawie, można stosować tylko wtedy, gdy przepis niniejszej ustawy do tego upoważnia (badanie bez zgody; zapobieżenie samowolnemu opuszczeniu szpitala; wykonywanie

postanowień sądu opiekuńczego itd)

albo osoby te:

4

III Konferencja Psychologów Klinicznych

„Problemy prawne w pracy psychologa klinicznego” - Kraków, 18.06.2010r.

1) dopuszczają sie zamachu przeciwko:

a) życiu lub zdrowiu własnemu lub innej osoby, lub

b) bezpieczeństwu powszechnemu, lub

2) w sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają przedmioty znajdujące sie w ich

otoczeniu, lub

3) poważnie zakłócają lub uniemożliwiają funkcjonowanie zakładu psychiatrycznej opieki zdrowotnej lub jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.

5