BADANIE PARAMETRÓW PROCESU SUSZENIA
1. Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest poznanie budowy i zasady działania suszarki konwekcyjnej z mikrofalowym wspomaganiem oraz wyznaczenie krzywej suszenia dla suszenia konwekcyjnego i konwekcyjno-mikrofalowego.
2. Podstawy teoretyczne
Proces cieplny uwalniania materiałów stałych lub roztworów od zawartej w nich wody przez jej odparowanie nazywamy suszeniem. Sztuczne suszenie materiałów przeprowadza się w specjalnych urządzeniach zwanych suszarkami. W urządzeniach tych, czynnik suszący (gorące powietrze) po wchłonięciu wilgoci odprowadza się za pomocą wentylatorów, inżektorów i innych urządzeń z komory suszarniczej na zewnątrz.
W procesie suszenia wilgotny materiał styka się z powietrzem nienasyconym, w wyniku czego zmniejsza się wilgotność materiału, zaś powietrze nawilża się. Aby proces suszenia przyspieszyć powietrze przed wprowadzeniem do komory suszarki zostaje podgrzane w wymienniku ciepła.
Elementy termodynamiki materiału wilgotnego
Procesowi suszenia poddawane są ciała wilgotne o różnych własnościach fizykochemicznych, strukturalno-mechaniczno i biochemicznych.
Materiały suszone można podzielić na dwie grupy mając na uwadze ich zachowanie w czasie procesu:
- ciała koloidalne, w procesie suszenia ciała te zmieniają swoje wymiary,
- ciała kapilarno-porowate, w procesie suszenia nie zmieniają swoich wymiarów liniowych.
Najczęściej używanym parametrem określającym stan materiału jest jego wilgotność mA
m
X =
S
(29.1)
gdzie: mA - ilość cieczy, kg
mS - ilość suchej masy, kg
mA
lub X’ =
m ; (29.2)
gdzie m - ilość wilgotnego materiału.
Często wartości wilgotności X, X’ podaje się w procentach. Zależność między tymi wielkościami jest następująca:
100 ⋅ X` ⋅ 100%
−
X = 100
X`
(29.3)
oraz
1
100X
⋅ 100%
−
X’ = 100
X`
(29.4)
Woda może być połączona z materiałem przez:
- wiązanie chemiczne, najtrwalsze wiązanie nie podlegające rozerwaniu podczas zwykłego procesu suszenia,
- wiązanie mechaniczne, przyłączenie wilgoci podczas bezpośredniego kontaktu z powierzchnią ciała,
- wiązanie fizyko-chemiczne, wiązanie typu adsorpcyjnego i osmotycznego.
Podczas procesu suszenia usuwa się z materiału wilgoć związaną mechanicznie i fizykochemicznie.
Kinetyka procesu suszenia
Pod pojęciem kinetyki procesu suszenia rozumie się zmiany średniej wartości wilgoci i średniej temperatury w czasie. Pozwala to obliczyć ilość odparowanej wody oraz zużycie energii cieplnej.
Proces suszenia charakteryzowany jest:
- krzywą suszenia [X = X(t)],
- krzywą szybkości suszenia [ ϑ = ϑ (x)],
- krzywą temperaturową [T = T(x)].
Na rys. 29.1 a,b,c przedstawiono krzywe charakteryzujące proces suszenia.
2
Rys. 29.1. Przebiegi krzywych charakteryzujących proces suszenia: a - krzywa suszenia, b - krzywa szybkości suszenia, c - krzywa temperaturowa
Szybkość suszenia definiuje się jako ilość wilgoci odparowanej z materiału suszonego w jednostce czasu na jednostkę powierzchni suszonej:
m ⋅ ΔX kg
2
A ⋅ Δt
s ⋅
ϑ =
m
(29.5)
gdzie: mS - masa materiału suchego, kg
X - wilgotność bezwzględna materiału, kg/kg
A - powierzchnia, m2
t - czas suszenia, s
3
W technice suszenia duże znaczenie mają krzywe temperaturowe, gdyż jakość wysuszonego materiału zależy w znacznym stopniu od temperatury w jakiej był realizowany proces oraz od jego czasu trwania. Czas suszenia oblicza się oddzielnie dla pierwszego i drugiego okresu suszenia ze względu na odmienny charakter krzywych szybkości suszenia.
Dla okresu stałej prędkości suszenia oblicza się czas z zależności: ms
(X − X
kr
1 )
A ⋅ ϑ
t
1
1 =
(29.6)
gdzie: Xkr - zawartość wilgoci w końcu pierwszego okresu,
X1 - zawartość wilgoci na początku procesu suszenia,
ϑ
1 - szybkość suszenia.
Dla okresu malejącej szybkości suszenia, czas suszenia określa zależność: m
X − X
ϑ
S
kr
2
1
⋅
ln
A
ϑ − ϑ
ϑ
t
1
2
2 =
2
(29.7)
ϑ
gdzie: 2 - szybkość suszenia w drugim okresie,
X2 - zawartość wilgoci w końcu drugiego okresu.
Podczas procesu suszenia mogą nastąpić zmiany jakości mate-riału. Na pogorszenie materiału istotny wpływ mogą mieć:
- wysoka temperatura,
- przegrupowanie składników i wewnętrzny przepływ masy,
- stosowanie obniżonego ciśnienia.
Klasyfikacja suszarek
Spośród wielu kryteriów, jakie bierze się pod uwagę przy podziale suszarek, najczęściej wymienia się następujące:
- ciśnienie panujące w suszarce - suszarki atmosferyczne i próżniowe,
- charakter pracy urządzenia - suszarki o działaniu ciągłym i okresowym,
- sposób doprowadzenia ciepła - suszarki konwekcyjne, kontaktowe, dielektryczne, sublimacyjne, mikrofalowe,
- rozwiązania konstrukcyjne - suszarki komorowe, tunelowe taśmowe, szybowe, bębnowe, walcowe itp.
Suszarki konwekcyjne z wspomaganiem mikrofalowym
W suszarkach konwekcyjnych proces suszenia polega na przejmowaniu wilgoci z suszonego materiału przez strumień gorącego powietrza. Konwekcja, zwana unoszeniem ciepła występuje wtedy, gdy poszczególne cząstki ciała w którym odbywa się wymiana ciepła zmieniają swoje położenie. Im ruch jest szybszy tym więcej ciepła ulegnie wymianie. Proces suszenia przez konwekcję jest jednak długotrwały i może prowadzić do zmian materiału.
W celu przyspieszenia tego procesu podejmuje się próby wspomagania suszenia konwekcyjnego energią mikrofal. Czas suszenia konwekcyjnego wspomaganego energią mikrofal można skrócić o ponad 60%. Badania wykazały, że energia mikrofal istotniej wpływa na proces 4
suszenia w jego końcowej fazie niż wtedy, gdy materiał zawiera znaczne ilości wody. Skurcz materiału suszonego konwekcyjnie-mikrofalowo jest mniejszy niż suszonego konwekcyjnie.
3. Schemat i opis stanowiska laboratoryjnego
Schemat stanowiska do badania procesu suszenia przedstawia rys. 29.2. Dodatkowym wyposażeniem stanowiska jest:
- waga o dokładności do 0,1 g,
- termopary mierzące temperaturę na wejściu i wyjściu z suszarki,
- prędkościomierz przepływu powietrza.
Rys. 29.2. Schemat stanowiska do badania parametrów suszarki konwekcyjno-mikrofalowe: 1 -
komora suszarnicza, 2 - wentylator, 3 - podgrzewacz elektryczny, 4 - podgrzewacz mikrofalowy, 5 - półki ażurowe.
4. Przebieg ćwiczenia
Dla wyznaczenia przebiegu krzywej suszenia należy wykonać następujące czynności:
- zapoznać się z obsługą stanowiska,
- uruchomić stanowisko w celu osiągnięcia stanu równowagi cieplnej w komorze (około 70°C) (dla suszenia konwekcyjnego włączyć podgrzewacz elektryczny, a dla suszenia z wspomaganiem mikrofalowym włączyć również podgrzewacz mikrofalowy,
- przygotowane próbki z owoców lub warzyw (pokrojone w kostkę o wymiarach 10 x 10 x 10
lub w plastry o grubości 5-8 mm) po określeniu ich masy umieścić w komorze na ażurowych półkach,
- w czasie suszenia w określonych odcinkach czasu rejestrować masę próbki.
Masę wilgoci w próbce w końcu doświadczenia mA2 oblicza się z równania m ⋅ X
2
2
1 + X
mA2 =
2
(29.8)
gdzie: m2 - masa materiału w końcu doświadczenia,
X2 - wilgotność materiału na końcu doświadczenia.
5
Masę absolutnie suchego materiału w próbce oblicza się jako różnicę mS = m2 - mA2 (29.9)
Znając wskazanie wagi w kolejnych pomiarach, wyznacza się ubytek masy próbki przez odejmowanie każdego wskazania wagi od wskazania poprzedzającego.
Masę wilgoci w próbce wyznacza się w następujący sposób. Po zakończeniu doświadczenia oblicza się masę wilgoci w materiale z równania 29.8.
Masę wilgoci dla pomiaru poprzedzającego ostatni, oblicza się dodając do wartości wyznaczonej z równania 29.8 ubytek wilgoci. Ubytek wilgoci wyznacza się odejmując każde wskazanie wagi od poprzedniego.
Postępując identycznie dla kolejnych pomiarów wyznacza się masę wilgoci na początku doświadczenia mA0 .
W oparciu o otrzymane dane wyznacza się krzywą suszenia dla obu sposobów suszenia.
5. Analiza wyników pomiarów i wnioski
Wyznaczone doświadczalnie oraz obliczone na podstawie podanych zależności parametry procesu suszenia zapisuje się w tabeli 29.1.
Porównując wyznaczone krzywe dokonać analizy badanych procesów suszenia.
Tabela 29.1. Tabela pomiarowa
Czas
Wskazani Ubytek
Temperatura
Nr
pomiaru
e
wilgoc
°C
Zawartoś
pomiaru
wagi
i
ć
wilgoci w
s
kg
kg
próbki
w
materiale
komorze
6. Literatura
[29.1] Ochęduszko S.: Termodynamika stosowana. WNT. Warszawa 1967
[29.2] Pabis S.: Teoria konwekcyjnego suszenia produktów rolniczych. PWRiL. Warszawa 1982
[29.3] Pabis J.: Podstawy techniki cieplnej w rolnictwie. PWRiL. Warszawa 1983
[29.4] Popko H., Popko R.: Maszyny przemysłu spożywczego – ćwiczenia laboratoryjne. Skrypt PL. Lublin 1986
[29.5] Staniszewski B.: Wymiana ciepła, podstawy teoretyczne. PWN. Warszawa 1983
6