W NAUCE O ZARZĄDZANIU
cz.II
I. Kierunki uwzględniające paradygmat
racjonalności strukturalnej
Struktura organizacyjna - instrument racjonalnie utworzony
przez tych i dla tych, których cele ma osiągnąć
Zachowanie człowieka w różnych zbiorowościach zdeterminowane jest
obowiązującym systemem wartości, zasad, które są zewnętrzne wobec jednostki.
Źródło - koncepcje socjologów i antropologów kulturowych, np.
E. Durkheim - fakty są dla jednostki czymś zewnętrznym, nie można poznać ich za pomocą zmysłów
K. Marks - wśród czynników życia ludzkiego pierwsze miejsce zajmują czynniki o charakterze społecznym
M. Weber - zachowanie ludzi w organizacji musi być podporządkowane
pewnym regułom
Podstawowe założenia:
1. Zainteresowanie organizacją na płaszczyźnie
mikroorganizacyjnej. Głównym przedmiotem zainteresowania jest
praca i jej podział.
2. Konieczność dostosowania ludzi do obowiązujących w
organizacji reguł, norm, zasad postępowania; personel musi być
dobrze dopasowany do uprzednio obmyślonego kształtu struktury.
3. O sprawności powinna decydować zdolność stawiania oporu
wewnętrznym i zewnętrznym naciskom
Dorobek nurtu naukowego zarządzania
Fryderyk W. Taylor - system organizacji pracy, źródła niskiej wydajności pracy Frank B. Gilbreht - walka z marnotrawstwem, rozwiązania umożliwiające
zwiększenie wydajności i zmniejszenie wysiłku
Henry L. Gantt - premiowy system wynagrodzeń, karta dziennej wydajności Henry Le Chatelier - cykl działania zorganizowanego, zasada równowagi
Karol Adamiecki - organizacja pracy zespołowej, zależność miedzy wydajnością pracy a poziomem kosztów, prawo harmonii
Podstawowe założenia:
1. Zainteresowanie organizacją na płaszczyźnie intraorganizacyjnej.
Głównym przedmiotem zainteresowania są zbiory jako składniki
organizacyjne.
2. Formowanie struktury musi uwzględniać cele organizacji i polega
na określeniu odpowiedniego miejsca i funkcji każdego z jej
składników.
3. Formalizacja - narzędzie scalenia wszystkich składników w całość.
Dorobek nurtu administracyjnego
Henri Fayol -
1. źródła wzrostu wydajności
2. funkcje w przedsiębiorstwie ( techniczne, handlowe, finansowe, ubezpieczeniowe, rachunkowe, administracyjne)
3. racjonalne i sprawne zarządzanie (zasady dla kierowników - podział pracy, autorytet, dyscyplina, jedność rozkazodawstwa, jednolitość kierownictwa, interes ogółu,
wynagrodzenie, centralizacja, hierarchia, ład, traktowanie pracowników, stabilizacja personelu, inicjatywa, zgranie personelu))
Max Weber -
1. koncepcja biurokratycznego sprawowania władzy (pewność funkcjonowania,
efektywność, bezosobowość)
2. „idealne” typy (źródła) władzy - racjonalny, tradycyjny, charyzmatyczny
II. Kierunki uwzględniające paradygmat
dominacji podmiotowej
Rola człowieka dominuje w organizacji
Nurt socjologiczny
Nurt psychologiczny
Główny ciężar zainteresowania skupia się na potrzebach, pragnieniach i zachowaniu człowieka w organizacji. Podkreśla się emocjonalne aspekty natury ludzkiej.
Źródło inspiracji tej koncepcji to krytyka klasyków:
1. Człowiek jako istota racjonalna dąży do maksymalizacji swoich korzyści
ekonomicznych
2. Każda jednostka w swojej reakcji na bodźce ekonomiczne działa w sposób
odizolowany
3. Wobec ludzi można odnosić się w sposób standardowy
H. Munsterberg - potrzeba wiedzy o człowieku jako jednostce żyjącej w społeczeństwie Mary Parker Follett - problem sprawowania władzy, pojęcie autorytetu
Elton Mayo - motywacja do pracy, rola kierownika, funkcjonowanie zespołów Abraham H. Maslow - holistyczny charakter natury ludzkiej oraz hierarchia potrzeb Douglas Mc Gregor - dwie koncepcje zarządzania (teoria X i Y), określenie stosunku kierowników do podwładnych, problem motywacji
Rensis Likert - analiza wydajności pod kątem stosowanych stylów kierowania, orientacja podmiotowa i orientacja produkcyjna
Chester I. Bernard - istota współpracy w organizacji, powstawanie grup
nieformalnych, teoria akceptacji autorytetu
Herbert A. Simon - rozgraniczenie racjonalnych i nieracjonalnych aspektów społecznego zachowania się jednostek, administrowanie
III. Kierunki uwzględniające paradygmat
równowagi sytuacyjnej
Odrzucenie założeń:
1. o dominacji struktury nad człowiekiem oraz
2. o dominacji człowieka nad strukturą.
Dominująca rola otoczenia
Przestrzeń zarządcza = organizacja + człowiek + otoczenie
1. Holistyczne postrzeganie organizacji
(„wszystko zależy od wszystkiego”)
2. Organizacja = system
(uporządkowany zbiór elementów pozostających we wzajemnych relacjach)
3. Przedmiot badań - władza, status społeczny, prawo, wierzenia, moralność
4. Człowiek jest najbardziej zawodnym elementem systemu, który sam
stworzył - zalecenie formalizacji
5. Hierarchizacja - wymiar pionowy i wymiar poziomy
6. Centralizacja - odróżnienie władzy wykonawczej od ustawodawczej
Twórcy - m.in. L. von Bertalanffy, K. Boulding, A. Rapaport, R.Gerard
1. Model biurokratyczny organizacji oraz model organiczny
2. Wytypowanie cech strukturalnych wraz z badaniem ich nasilenia
(hierarchia, specjalizacja, kompetencje, interakcje, autorytet)
3. Wyjaśnienie wpływu technologii i otoczenia na strukturę
4. Koncepcja badań sytuacyjnych - szkoła astońska
5. Metodyka badań organizacji
(konceptualizacja + operacjonalizacja + konstrukcja teorii o wpływie sytuacji na struktury)
* cel: pełny opis organizacji i jej otoczenia oraz wszelkich procesów w niej zachodzących 6. Podejście sytuacyjne ujmuje problematykę objaśniania i
kształtowania organizacji.
Twórcy - m.in. J.Woodward, T.Burns, G.Stalker, E.Litwak, S.Udy, D.Pugh
1. Postrzeganie organizacji w ujęciu rzeczowym, atrybutowym,
czynnościowym
2. Rozpatrywane kategorie : działanie, sprawność, dyrektywy praktyczne
3. Obiekt badań - zespoły ludzkie
4. Metodyka oparta na dorobku nauk ergologicznych
5. Koncepcja gry organizacyjnej
6. Poszukiwanie wskazań dotyczących tego, co trzeba czynić, co dobrze
jest czynić, co wystarcza czynić, by jak najsprawniej osiągnąć zamierzone skutki Twórcy - m.in. T.Kotarbiński, J.Zieleniewski, J.Kurnal, T.Pszczołowski