PTAKI AVES

- charakterystyka

- znaczenie

ptaki środowisk wodnych – kuraki – gołębie - kukułki

PTAKI AVES

• Są wyraźnie wyodrębnioną gromadą

stałocieplnych kręgowców

• Pomimo wielkiej różnorodności

mają podobny schemat budowy ciała i biologię

• Najistotniejszą cechą większości z nich jest zdolność do lotu:

zdolności tej podporządkowana jest budowa i funkcjonowanie organizmu

Jaja z dużym żółtkiem, otoczone twardą wapienną skorupką, często barwną

GNIAZDA UKRYTE

nadziemne podziemne (dziuple) (norki) sikory, dzięcioły, sowy

ohar, brzegówka, żołna, zimorodek

GNIAZDA ODKRYTE

zamknięte otwarte workowate

remiz

kuliste

ze sztywną konstrukcją

raniuszek, strzyżyk,

większość ptaków

pierwiosnek

np. kos

z luźną wyściółką

zagniazdowniki (np. kuraki)

niewysłane

np. sieweczka rzeczna

Pisklęta wylęgają się niedołężne (typowe gniazdowniki) lub dość dobrze rozwinięte (zagniazdowniki) gniazdowniki

gniazdowniki

właściwe

niewłaściwe

wróblowe,

czaple, szponiaste, sowy

dzięcioły, jerzyki

zagniazdowniki

zagniazdowniki

niewłaściwe

właściwe

mewy, rybitwy,

kuraki, kaczki, nury, perkozy, siewki

alki

Lekki i mocny szkielet

• kość skokowa

• grzebień na mostku

Pióra

• keratyna

• różne funkcje

• pielęgnacja

• pierzenie

Skrzydło ptaka

pokrywy małe

skrzydełko

lotki III rzędu

pokrywy średnie

lotki II rzędu

pokrywy duże

lotki I rzędu

Dziób – zrąb kostny, pokryty pochwami rogowymi: u współczesnych brak zębów

w nogach 4 palce (3 + 1, rzadko 2 + 2) wyjątkowo 3 lub 2, u wodnych połączone błonami

Ptaki posiadają niezwykle wydajny układ oddechowy:

• płuca połączone z workami powietrznymi (najczęściej 9) wnikającymi między mięśnie, narządy wewnętrzne i do kości

Inne typowe cechy ptaków:

• brak pęcherza moczowego

• u samic czynny tylko lewy jajnik

i jajowód

Najlepiej rozwinięte zmysły ptaków:

• wzrok (duże i bardzo sprawne oczy)

• słuch połączony ze zmysłem równowagi

Niezwykłe ptasie fenomeny:

• śpiew

• tańce godowe

• dalekie sezonowe wędrówki

Znaczenie ptaków:

• olbrzymie zróżnicowanie zajmowanych nisz ekologicznych

• duże zróżnicowanie przystosowań troficznych

Znaczenie ptaków:

• zdecydowana większość – owadożerna

• duże zróżnicowanie gatunkowe i często duża liczebność

• gatunki drapieżne: ograniczanie liczebności gryzoni

• ziarnojady: rozsiewanie drzew i in. roślin

Liczba gatunków ptaków:

• współcześnie ok. 9200, podzielonych na 28

rzędów i ok. 180 rodzin

• w Polsce 450, w tym 227 lęgowych

• związanych z naszymi lasami – znacznie ponad 100

Systematyczny przegląd ptaków Polski

ptaki środowisk wodnych, błotnych, nadbrzeżnych

Rzędy: nury Gaviiformes

perkozy Podicipediformes

• oba przystosowane do nurkowania

• pokarm: ryby i bezkręgowce

nur czarnoszyi

Gavia arctica

perkoz dwuczuby

Podiceps cistatus

perkoz rdzawoszyi

Podiceps grisegena

Rząd:

pełnopłetwe Pelecaniformes

• 4 palce połączone płetwą

• pelikany, kormorany, głuptaki, fregaty i in.

kormoran

Phalacrocorax carbo

Rząd:

brodzące Ciconiiformes

• długie nogi i szyje, żerują brodząc

• czaplowate Ardeidae, bociany Ciconiidae

(marabuty, ibisy, trzewikodziby)

czapla siwa

Ardea cinerea

bocian biały

Ciconia ciconia

bocian czarny (hajstra)

Ciconia nigra

Rząd:

blaszkodziobe Anseriformes

• łabędzie, kaczki

(na całym świecie),

• gęsi

(gł. półkula półn. i Arktyka)

• spłaszczone dzioby: żerują

w wodzie i mule,

gęsi pasą się na lądzie

• kaczki i gęsi udomowione

ponad 4500 lat BP

łabędź niemy

Cygnus olor

gęgawa

Anser anser

krzyżówka

Anas platyrhynchos

Rząd:

kuraki (grzebiące) Galliformes

• kury, bażanty, kuropatwy, pardwy, przepiórki, perlice, indyki

• ptaki łowne; niektóre udomowione

• krępe ciało, krótkie nogi; latają nisko, uciekają pieszo

• gniazda na ziemi; dużo jaj

Rodzina: głuszcowate (kuraki leśne)

• głuszec Tetrao urogallus

• cietrzew Tetrao tetrix

• jarząbek Bonasa banasia

Rodzina: bażantowate (kuraki polne)

• kuropatwa Perdix perdix

• przepiórka Coturnix coturnix

• bażant Phasianus colchicus

głuszec

Tetrao urogallus

cietrzew

Tetrao tetrix

kuropatwa

Perdix perdix

przepiórka

Coturnix coturnix

bażant

Phasianus colchicus

Rząd:

żurawiowe Gruiformes

• bardzo zróżnicowane

• chętniej chodzą lub pływają niż latają

• większość bagienno-wodna

Rodziny:

• żurawie

• dropie

• chruściele

żuraw

Grus grus

drop

Otis tarda (†PL)

łyska

Fulica atra

derkacz

Crex crex

Rząd:

siewkowe Charadriiformes

• niewielkie lub średnie, często długie nogi i dzioby

• większość żeruje na płyciznach i brzegach wód

• biegusy, bekasy, siewki, mewy, rybitwy i in.

rycyk

Limosa limosa

Czajka Vanellus Vanellus

Batalion Philomachus pugnax

Mewa srebrzysta Larus argentatus

Rząd:

gołębie Columbiformes

• często pospolite, nadrzewne, „wegetariańskie”

• młode odżywiane mleczną substancją wytwarzaną w wolu

• jedyne ptaki pijące wodę „duszkiem”

• niestaranne gniazda z patyków

turkawka Streptopelia turtur

grzywacz Columba palumbus

sierpówka Streptopelia decaoto

siniak Columba oenas

Rząd:

kukułki Cuculiformes

• pasożytnictwo lęgowe u ok. 50 gat.

• większość – w koronach drzew

• m. in. kukawka kalifornijska i hoacyn

• spokrewnione z b. kolorowymi turakami (ET)