Zastosowania i Przykłady
Wykład 5
Ekonomika Przedsiębiorczości
Prof. Tomasz Mickiewicz
16.12.2010
1
Wstęp: w jaki sposób możemy znaleźć potwierdzenie empiryczne dla teorii kosztów transakcyjnych,
w zastosowaniu do integracji pionowej?
Metody ekonometryczne dla nieciągłych zmiennych zależnych, np. probit, potwierdzające że atrybuty transakcji są statystycznie istotne jako czynniki wyjaśniające formę organizacyjną (przykład badań: przemysł samochodowy)
Testy różnic między średnimi (przykłady: przemysł lotniczy i komunikacyjny)
Badanie dokumentów określających ustrój umów (np. na podstawie spraw z dochodzeń antymonopolistycznych)
Studia przypadków firm
Cechy umów i cechy ustrojowe umów długookresowych (przykład: górnictwo)
Studia branż (przykład: aluminium)
Studia historii gospodarczej w zakresie zmian i dostosowań organizacyjnych (zwłaszcza prace Chandler'a).
Zakres badań (większa ilość obserwacji) poszerza się za cenę głębokości (tj.
mniejszej ilości szczegółów)
Bezpośrednie miary kosztów transakcyjnych są rzadko identyfikowane; ich wpływ jest ujmowany pośrednio przez porównywanie ustrojów organizacyjnych.
16.12.2010
2
Możemy rozróżnić pomiędzy:
Zwykłą integracją pionową (obejmującą integracje kolejnych etapów produkcji w obszarze podstawowej technologii)
Integracją o szerszym zakresie, obejmującą integrację na działalność peryferyjną, poza główną lokalizacją produkcji – integrację wstecz w kierunku materiałów podstawowych, integrację boczną w kierunku komponentów, integrację do przodu w kierunku dystrybucji i inne.
Zwykła integracja pionowa w ramach operacji przepływu jednolitego procesu produkcji jest traktowana jako oczywista (jako powodowana technologią).
Jednak przy bliższej analizie, trudno wskazać czysto technologiczne przeszkody, dla których nie można by wydzielić pewnych składników, takich jak składowanie, wyodrębnione części procesu produkcji, kontrolę jakości.
Integracja jest zatem zawsze współokreślana kosztami transakcyjnymi: specyficznymi zasobami (zarówno fizycznymi jak ludzkimi) i sytuacją, kiedy strony wchodzą w powtarzalne transakcje dwustronne, charakteryzujące się koniecznością powtarzających się adaptacji.
16.12.2010
3
Integracja pionowa w kierunku dystrybucji: przykłady
Zmiany technologiczne pod koniec XIX wieku: koleje (tani, niezawodny transport); również telegraf, urządzenia do ciągłej produkcji, technologie części wymiennych i inne które razem złożyły się na techniki produkcji masowej.
Jednak w efekcie tych zmian, firmy przyjmowały zróżnicowane strategie:
Brak integracji
Integracja w kierunku handlu hurtowego lecz nie detalicznego
Integracja w kierunku handlu detalicznego (co zwykle obejmowało handel hurtowy)
Przykłady braku integracji dotyczyły takich towarów jak żywność, lekarstwa, niektóre narzędzia, jubilerstwo, alkohol i in. Głównym czynnikiem decydującym o tym, czy niezależni sprzedawcy dostarczali pełnego zakresu serwisowania produktu czy też byli to producenci, był
stopień różnicowania produktu.
16.12.2010
4
Integracja pionowa w kierunku dystrybucji: przykłady - c.d.
Integracja w handlu hurtowym:
Sieć punktów sprzedaży hurtowej, w których menadżerowie
pozostający na umowach o pracę organizowali marketing i dystrybucję.
Pojawienie się produktów markowych.
Przedsprzedaż: praktyka umów sprzedaży podpisywanych z
wyprzedzeniem, zanim towar został wytworzony.
Wczesne przykłady: zapałki, mąka, płatki śniadaniowe, produkty spożywcze w puszkach, film fotograficzny.
Czasami ten sam producent stosował równolegle dwa typy produktu i odpowiednio dwa rodzaje organizacji sprzedaży:
– markowy – sprzedaż własna;
– niemarkowy – brak integracji.
Przy produkcie markowym integracja służyła utrzymaniu kontroli nad jakością.
Integracja w kierunku dystrybucji pojawiała się też dla produktów, które wymagały specjalistycznych metod składowania i transportu (np.
chłodnie).
16.12.2010
5
Integracja pionowa w kierunku dystrybucji: przykłady - c.d.
Integracja w handlu detalicznym.
Typowe kategorie produktów:
specjalistyczne, nietrwałe produkty konsumenckie (np. Kodak, który stworzył własny rynek na swoje produkty wychodząc od wąskiego rynku amatorskiego; kluczowy czynnik: nietrwałość, szybki czas dostarczania do konsumentów, daty ważności – potrzeba kontroli jakości),
konsumenckie produkty wymagające wsparcia informacyjnego,
kredytu i/oraz serwisowania po sprzedaży.
Przykłady: maszyny do szycia: zespół obejmujący sprzedawcę, instruktora i mechanika, dostarczanie części zamiennych;
podobnie samochody- franszyzy bądź sprzedaż własna, np. Ford; pojawienie się rynku samochodów używanych zmieniło rynek od zwykłej sprzedaży do handlu wymiennego i franszyzy stały się dominującym modelem.
Sieć sprzedaży samochodów wymagała nie tylko specyficznych inwestycji ale również wiedzy opartej na znajomości warunków lokalnych; scentralizowana własność redukowała zachęty do efektywnego
użytkowania tej wiedzy i tworzyła problemy dla monitoringu → franszyzy.
16.12.2010
6
Integracja pionowa w kierunku dystrybucji: przykłady - c.d.
Integracja w handlu detalicznym. Kategorie produktów c.d.:
produkty producenckie wymagające wsparcia informacyjnego,
kredytu i/oraz serwisowania po sprzedaży:
- małe standardowe maszyny sprzedawane przez sprzedawców
pracujących na prowizję i sprzedawców okazjonalnych
- specjalistyczne urządzenia, skomplikowane technologicznie, drogie, wymagające specjalistycznej wiedzy przy instalacji i naprawach →
specjalistyczne systemy sprzedaży (maszyny rolnicze, biurowe)
- najdalej posunięta integracja występowała tam gdzie klienci mieli indywidualne specjalne potrzeby i wymagania, co utrudniało
standaryzację, np. przy sprzęcie elektrycznym (w początkowej fazie rozwoju branży)
przykłady błędnej integracji pionowej, która została potem poniechana – papierosy, cukier.
16.12.2010
7
Integracja dystrybucji: wyjaśnienia przez koszty transakcyjne Narzędzia analizy: z jednej strony , niekorzyści bodźców wynikające z integracji, z drugiej, korzyści skali, korzyści zakresu, niższe koszty transakcyjne. Ważnym elementem są tu efekty zewnętrzne, w tym efekty zewnętrzne w dystrybucji typu „pasażera na gapę”.
Efekty zewnętrzne mogą się pojawić dla produktów markowych, gdzie występuje możliwość deprecjonowania jakości. Problem pojawia się wtedy gdy utrzymywanie kontroli jakości w odniesieniu do produktów po ich sprzedaży dystrybutorom jest trudne.
Przy takich efektach zewnętrznych, deprecjacji ulega cenna, specyficzna dla danej firmy reputacja.
Korzyści skali – oszczędności wynikające ze zwiększenia skali produkcji i sprzedaży tego samego produktu: C(X1+X2)<C(X1)+C(X2)
Korzyści zakresu – oszczędności wynikające z łącznej sprzedaży dwu różnych produktów: C(X,Y)<C(X)+C(Y).
W integracji dystrybucji korzyści skali mają zwykle mniejsze znaczenie niż korzyści zakresu (co sprzyja utrzymaniu niezależności
sprzedawców).
16.12.2010
8
Integracja dystrybucji: podsumowanie
16.12.2010
9
Integracja boczna – w kierunku komponentów
Przykład: GM i Fisher Body. 1919: 10-letni kontrakt na mocy którego GM miał
kupować części karoserii od Fisher'a: cena uzgodniona w oparciu o formułę kosztową, przy zastrzeżeniu że GM nie będzie obciążany bardziej niż rywale.
Spory miały być rozstrzygane przez arbitraż.
Problemy:
– Popyt wzrósł znacznie ponad początkowe oczekiwania i poziom cen stał
się niesatysfakcjonujący dla GM.
– GM nalegał na Fisher'a aby lokować produkcję koło zakładów GM aby ograniczyć koszty trasportu.
Od 1924 GM skupuje akcje Fisher'a i przejmuje go w 1926 roku.
Sekwencja zmian od klasycznej umowy rynkowej przez umowę dwustronną do jednorodnego ustroju organizacyjnego w odpowiedzi na postępującą potrzebę specyficznych inwestycji.
Inne przykłady z przemysłu samochodowego: czynniki integracji dostawców
– specyficzny kapitał ludzki,
– komponenty specyficzne dla jednego odbiorcy.
Transport – producent przejmuje własność specjalistycznych narzędzi przewozu (kontenerów itp.) co zmniejsza ryzyko narażenie się przewoźnika na zachowania oportunistyczne.
16.12.2010
10
Powody:
Motywacja strategiczna
Błąd oceny (np. zakup przez Ford'a złóż żelaza, huty, złóż węgla i lokalnej sieci kolejowej)
Motywacja w oparciu o koszty transakcyjne:
strony silnie połączone w dwustronnej relacji,
specyfika fizyczna aktywów
specyfika
miejsca
(np.
wydobycie
surowców
i
pierwotne
przetwarzanie), zwłaszcza przy wysokiej relacji kosztów transportu do wartości danego surowca
16.12.2010
11
Relacje między producentami a dostawcami komponentów: przykład- japoński przemysł samochodowy (1/2)
Japoński
przemysł samochodowy polega w większym stopniu na
autonomicznych dostawcach, w przeciwieństwie do większej integracji firm amerykańskich. Powody?
Prekursor organizacyjny – Toyota, która stworzyła trwałe i korzystne relacje z dostawcami. Toyota weszła do przemysłu samochodowego późno (w 1937), kiedy przemysł samochodowy był już stosunkowo dojrzały co ułatwiało standaryzację i mniej zintegrowane rozwiązania.
Toyota: deklarowany nacisk na długookresowy charakter umów. Jednak charakter relacji zgodny był też z logiką kosztów transakcyjnych:
Wysoko wyspecjalizowane inwestycje i te o najbardziej strategicznym charakterze podejmowane przez Toyotę.
Przedłużanie kontraktów rocznych nie automatyczne lecz w drodze ofert.
Strategia 'dwu dostawców'; kiedy jest tylko jeden dostawca, Toyota równolegle produkuje i kupuje.
16.12.2010
12
Relacje między producentami a dostawcami komponentów: przykład- japoński przemysł samochodowy (2/2)
Toyota – dostawcy: ustrój organizacyjny transakcji: dostawcy sprzedają prawie całą produkcję dla Toyoty. Ich zależność jest zwykle zwiększona przez specyfikę miejsca ich inwestycji. Z drugiej strony, urządzenia i kapitał ludzki pracowników u dostawców nie są silnie wyspecjalizowane.
Zabezpieczeniem
przez działaniami oportunistycznymi jest system,
gdzie efekty reputacyjne są dokładnie i rzetelnie rejestrowane i informacja staje się udziałem wszystkich stron. Ten cel spełniają stowarzyszenia dostawców. Dodatkowo, przynoszą one oszczędności kosztów w postaci wymiany doświadczeń i koordynacji planowania.
W
latach 80-tych pojawiły się napięcia w tej relacji ponieważ kraje importujące samochody wprowadziły presję na przenoszenie części produkcji do krajów docelowych i interesy Toyoty i dostawców w tym zakresie stały się częściowo rozbieżne. Z drugiej strony, przy słabnącym tempie rozwoju rynku samochodowego, dostawcy szukali nowych
odbiorców i pojawiły się kontrowersje związane ze sprzedażą
komponentów, w których Toyota miała wkład projektowy i in.
16.12.2010
13
Relacje między producentami a dostawcami komponentów: uwagi uogólniające
W strategiach producentów japońskich widać elementy oszczędzania kosztów transakcyjnych. Wydaje się jednak, że mniej zintegrowane rozwiązania
są
łatwiejsze
niż
w
USA
z
powodu
kulturowo
zdeterminowanego mniejszego ryzyka zachowań oportunistycznych i większej skłonności do wypracowania kompromisu.
[por. Fukuyama, 1995; tym niemniej nowe badania empiryczne pokazują, że stopień kapitału społecznego w obu krajach może być zbliżony, a różnice w typach organizacji mogą bardziej być wyjaśnione przez odmienne ścieżki historyczne rozwoju organizacyjnego – występuje instytucjonalna zależność od ścieżki rozwoju].
16.12.2010
14
tłumaczenia alternatywne wobec kosztów transakcyjnych (1/2)
Teoria dominacji: ustrój organizacyjny służy utrzymaniu dominacji jednej grupy społecznej nad inną (np. kapitaliści i robotnicy → hierarchiczna organizacja
pracy).
Trudności:
wyjaśnienie
realnych
zmian
organizacyjnych w wyniku których dominujące pozycje ulegają likwidacji.
Partykularne interesy mogą opóźnić lecz nie zablokować zmiany pro-efektywnościowe, zwykle przez lobbing polityczny i ustawodawstwo.
Siła
rynkowa połączona ze specyficznymi preferencjami: a zatem
przedsiębiorstwa mające skłonność do tworzenia oligopolistycznych struktur rynkowych (jak dla wielu produktów konsumenckich) powinny również mieć skłonność do integracji. Brak potwierdzenia w praktyce.
Technologia.
Czynnik
ten
występuje jednak łącznie z kosztami
transakcyjnymi: główne pytanie: jaki ustrój organizacyjny powinien regulować połączenia między poszczególnymi etapami produkcji, reagując na zakłócenia.
16.12.2010
15
Integracja: tłumaczenia alternatywne wobec kosztów transakcyjnych (2/2)
Cykl życiowy produktów: teoria, że integracja jest większa zarówno w początkowym jak i późnym okresie cyklu. Czynniki technologiczne grają tu jednak rolę wspólnie z kosztami transakcyjnymi. W miarę jak pośrednicy i odbiorcy są lepiej zaznajomieni z technologią a solidność produktu wzrasta (a więc serwis odgrywa mniejsze znaczenie), zmniejszają się motywy kosztów transakcyjnych skłaniające producenta do integracji do przodu – niezależna dystrybucja powraca w późniejszej fazie życia produktu (co oznacza również że jeśli jednak utrzymuje się integracja w późnym stadium to może ona być spowodowana motywami strategicznymi).
Motywy finansowe: unikanie podatków. Przykład: niektóre inwestycje zagraniczne (?).
Motywy strategiczne: wysiłek podejmowany przez firmy dominujące aby utrzymać przewagę nad rywalami bądź zniechęcić rywali do wejścia (kontrola dystrybucji, strategie cenowe).
16.12.2010
16