NAJCZĘSTSZE WADY WYMOWY U DZIECI SZEŚCIOLETNICH ORAZ
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY DO OKREŚLONEJ WADY WYMOWY
1. SEPLENIENIE ( SYGMATYZM)
W obrębie sygmatyzmu (seplenienia) występują:
A) substytucje głosek, czyli zastępowanie jednych głosek dentalizowanych innymi, realizowanymi prawidłowo.
spółgłoski: sz, ż, cz, dż - zastępowane są szeregami: s, z, c, dz ; (przykład: myszy - mysy, szafa - safa, żaba - zaba, czekolada - cekolada) oba szeregi: s, z, c, dz, i sz, ż, cz, dż - zastępowane są przez szereg : ś, ź, ć, dź ; (przykład: szafa - śafa, żaba - źaba, czekolada - ćekolada, dżungla - dźungla) spółgłoski: c, , ć, , cz, - mogą też być zastępowane przez spółgłoski : s, ś, sz ; (przykład: cebula - sebula, ćma - śma, , czapka - szapka,)
B). elizje, czyli opuszczenie dźwięku- głoski dentalizowane w ogóle nie są realizowane przez dziecko, nie istnieją w jego systemie fonetycznym (przykład: szafa - afa, koza - koa, świnka -
finka).
C) deformacje głosek, czyli seplenienie właściwe. Polega na nieprawidłowej (zdeformowanej) wymowie głosek dentalizowanych. Deformacje są wynikiem zmiany miejsca artykulacji głosek, co powoduje zniekształcenie ich brzmienia. Najczęstsze postacie takich deformacji to: seplenienie międzyzębowe
Przy artykulacji głosek dentalizowanych (niektórych lub wszystkich) język wsuwa się między zęby w linii środkowej lub bocznej. W taki sam sposób mogą być wypowiadane głoski : t, d, n.
seplenienie przyzębowe
Charakteryzuje się płaskim ułożeniem przodu języka, który zbyt mocno przylega do wewnętrznej strony siekaczy. Nie tworzy się wzdłuż języka rowek i dlatego powietrze przechodzi szerokim strumieniem. W efekcie brzmienie głosek jest przytępione, szmer powstający na krawędziach dolnych siekaczy jest osłabiony lub w ogóle się nie pojawia.
seplenienie boczne
Artykulacja polega na niesymetrycznym ułożeniu całego języka, szczelina nie tworzy się w linii środkowej lecz z boku przy kłach, zębach przedtrzonowych lub trzonowych.
seplenienie świszczące
Cechuje się bardzo ostrym brzmieniem głosek dentalizowanych, które powodują silny prąd powietrza powstały w wyniku utworzenia się głębokiego rowka wzdłuż linii środkowej języka.
seplenienie podniebienne
W wyniku zbliżenia czubka języka do podniebienia twardego powstaje trący, nieprzyjemny szmer. Wymowa głosek : sz, ż(rz), cz, dż zbliżona jest do wymowy miękkich: ś, ź, ć, dź .
2. ROTACYZM
W obrębie rotacyzmu występuje:
A) zastępowanie (substytucja ) głoski r innymi głoskami wymawianymi prawidłowo np.: j, ł, d, w, l; (przykład: rower - jowej, rower - łoweł, rower - dowed, rower - wowew, rower -
lowel).
B) opuszczenie (elizja) głoski r. Głoska r w systemie fonetycznym dziecka nie istnieje.
(przykład: ryba - yba).
C) deformacja głoski r, czyli tworzeniu dźwięku nie występującego w systemie fonetycznym naszego języka. Na skutek zmiany miejsca artykulacji głoska r powstaje w innym miejscu i brzmienie jej jest zdeformowane. Najczęstsze deformacje tego rodzaju to: reranie języczkowe
Zamiast czubka języka, drgania wykonywane są przez języczek znajdujący się na końcu podniebienia miękkiego.
reranie międzyzębowe
Polega na drganiu czubka języka wsuniętego między zęby.
reranie policzkowe lub boczne
Prąd powietrza skierowany jest w bok, wprawiając w drgania policzki. Przy takiej realizacji głoski r drga czubek języka lub krawędzie języka oraz jeden lub dwa policzki.
reranie podniebienne
Polega na zbliżeniu tylnej części języka do podniebienia miękkiego. Podczas artykulacji wibruje całe podniebienie miękkie.
reranie gardłowe
Powstaje między nasadą języka a tylną ścianą gardła (możliwe testowanie ręką). Wymowa głoski r gardłowa z wibracją języka i podniebienia miękkiego - zbliżona jest do wymowy francuskiej dźwięku r.
reranie boczne
Wadliwa, boczna realizacja głoski r. Strumień powietrza przeciskając się między krawędzią boczną języka a górnymi dziąsłami, powoduje powstanie nieprzyjemnego brzmienia.
reranie krtaniowe
Polega na wadliwej, krtaniowej realizacji głoski r.
ETAPY TERAPII LOGOPEDYCZNEJ
1. Terapię logopedyczną rozpoczyna się od ćwiczeń narządów mowy, które mają usprawnić głównie pracę języka i warg, by umożliwić prawidłową wymowę głoski.
2. Równocześnie z takimi ćwiczeniami należy usprawniać słuch fonematyczny (
fonemowy), który pozwala różnicować głoski. Jest to szczególnie ważne w przypadku substytucji głosek.
3. Potem następuje etap wywołania głoski.
4. Kolejny etap to żmudny proces utrwalania dźwięku: najpierw w izolacji, potem w sylabach i wyrazach.
5. Terapia jest zakończona jeżeli dziecko realizuje poprawnie głoskę w mowie spontanicznej ( w czasie codziennych czynności).
EFEKTY TERAPII UZALEŻNIONE SĄ MIĘDZY INNYMI OD :
Częstotliwości i systematyczności ćwiczeń .
Zaangażowania, cierpliwości rodziców i współpracy z logopedą .
Motywacji dziecka do spełnienia zaleceń ( dostosowanie formy ćwiczeń do potrzeb dziecka , dbanie o atrakcyjność ćwiczeń, wprowadzenie elementów zabawy).
Stworzenia właściwych warunków do ćwiczeń ( wyciszone miejsce,
poświęcenie wyłącznej uwagi dziecku przez 15-20 minut dziennie).
Zauważenia i docenienia najmniejszych sukcesów dziecka.
ZAPEWNE KAŻDY RODZIC WIE, JAKĄ WADĘ MA JEGO
DZIECKO, WIĘC NIE ZAPOMINAJMY O ĆWICZENIACH
TAKŻE PODCZAS WAKACJI. TYLKO SYSTEMATYCZNOŚĆ
ZAPEWNI EFEKTY.
Poniżej podaję podstawowe ćwiczenia narządów mowy do określonej
wady wymowy.
ĆWICZENIA LOGOPEDYCZNE
SZEREG SYCZĄCY „S , Z , C , DZ”
ĆWICZENIA SŁUCHU FONEMOWEGO
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY
1. Wymawianie głoski s i tej z którą dziecko ją utożsamia .
1. Wargi
2. Wymawianie głoski w sylabach : sa - sza +
ćwiczenia na samogłoskach ,
wskazywanie klaśnięciem , stuknięciem w stół , itp. sylaby
rozciąganie i zwężanie warg - na przemian ,
sa(później ćwiczenie asa - asza , as - asz ) .
to samo z wymową u-e ,
3. Klaśnij w ręce , gdy usłyszysz s na początku wyrazu .
krzywienie ust w lewo , prawo
sala sad szyba sałata szum sobota szmata ser sosna szopa sen kosz los 2. Język
pies mysz lis grosz wąs pas kapelusz tygrys wirus basen pasek depesza wysuwanie języka na brodę i cofanie do buzi płaskiego ,
ptaszek kosa oset pasza
oblizywanie dolnej wargi , oblizywanie dolnych zębów ,
wahadełko ( język w kącikach ust ) ,
ĆWICZENIA NA SYLABACH
język unosimy i opuszczamy za dolne zęby
1. Powtarzanie sylab
sa sa sa so so so se se se su su su sy sy sy PRZYGOTOWANIE DO WYWOŁANIA GŁOSKI
asa oso usu ese ysy as os us es ys
2 .Zabawy w wymyślanie słów zaczynających się na
rozciągamy wargi i wypowiadamy eeee
wyćwiczone sylaby :
język leży za dolnymi zębami , zęby zbliżamy do siebie , utrzymując sa (samolot)
podany układ ust
so (sos)
przed lustrem wypowiadamy sssssss-eeeeee
se (serek)
su (sum)
ĆWICZENIA NA WYRAZACH
sad , sala , salon , sanki , sałata , samolot , samochód , sok ,
sobota , sól , sufit , sowa , sopel , supeł , sukienka , sen , syn masa , kasa , pasek , basen , fasola , nosek , piosenka , włosy , wesele
, pisanka , wąsy , mięso , osada , kosa
as , las , kwas , hałas , nos , los , włos , pies , autobus , lis , napis , kaktus , kleks , konkurs , sos , spis , sosna , sposób
SZEREG CISZĄCY „Ś , Ź , Ć , DŹ”
klaśnij w ręce , gdy usłyszysz „ś”
samolot , śnieg , skarpety , sierp , samochód , siekiera , siatka , sieć , sadzawka , serce , sen , sień , siano , sopel , śmiech , sosna , sarna , 1. ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY .
siać , siennik , siedem , samowar
wysuwanie i cofanie języka za zęby - płaszczyzna pozioma ,
4.ĆWICZENIA NA SYLABACH.
liczenie zębów dolnych językiem ,
i , i , ichi , ichi
opieranie czubka języka o dolne zęby i wypychanie go ,
sia , sio , sie , siu
ściskanie warg w dzióbek ,
asia , asio , asie , asiu
rozszerzanie warg w uśmiechu ,
esia , esio ,esie , esiu
wciąganie i wypychanie policzków do środka i na zewnątrz
osia , osio , osie , osiu
jamy ustnej ,
aś , oś , uś , eś , yś , iś
ruchy wargi dolnej w prawo i w lewo
5.ĆWICZENIA NA WYRAZACH .
2. PRZYGOTOWANIE DO WYWOŁANIA GŁOSKI
siano , siatka , siodło , sierp , siedem , siniak , sito ,
przedłużanie głoski „i” lub „x’” powoli zbliżając siekacze , nasiona , gosposia , mamusia , jesień , sąsiad
wymawianie przedłużonego „s” i cofanie języka od zębów w głąb
oś , coś , ktoś , struś , tatuś , łoś , wieś , miś , ptyś , ryś
jamy ustnej
ślad , ślub , ślina , śliwka , śmiech , ślimak , śmietnik , świat, śnieg , śniadanie , śpiew , światło , świerk , środa
maślak , myśl , taśma , pieśń , wiśnia , naleśnik , baśń , uśmiech , myśliwy , huśtawka , jaśmin , maślanka
3.SŁUCH FONEMATYCZNY .
SZEREG SZUMIĄCY
1. Wargi
samogłoski
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY
demonstracja układów ( u-i , o-e )
cmokanie
gwizdanie
wymowa a-l , l-a (samym j. )
buziaczki
sylaby la la , la
nadmuchiwanie policzków ( balonik )
lo , lo , lo
2. Język
le ,le , le
wysuwanie języka do przodu i chowanie go
układ ( j. dotyka górnych dziąseł , zęby zwarte , ryjek )
j. szeroki i wąski
szum wiatru szszsz
dotykanie j. wargi dolnej i górnej
oblizywanie warg
2. Ćwiczenia na sylabach .
wahadełko
kląskanie
sza szo sze szu szy
otwieranie i zamykanie zębów bez odrywania j. od podniebienia
asza oszo uszu esze yszy
asz osz usz esz ysz isz
SŁUCH FONEMATYCZNY
3. Ćwiczenia na wyrazach .
1. Klaśnij w ręce , gdy usłyszysz sz
szafa sala szop sok szopa solniczka sad szabla
szafa szata salik szachy szabla
szyja syn szeroki serek sen szew supeł szuflada
szopa szorty szofer szop
synek szynka sól szufelka szampon sanki
szum szuflada szufla szuwary
szelki szef szept szewc szereg
szyja szyba szyna szynka szydełko
ĆWICZENIA POCZĄTKOWE
1. Przygotowanie do wywołania głoski .
GŁOSKA „R”
j. dotyka górnych i dolnych dziąseł
kląskanie
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY
masaż j. między zębami
1. Język
wysuwanie i chowanie j.
ĆWICZENIA PRZYGOTOWAWCZE
j. szeroki - wąski
unoszenie j. do dziąseł + dmuchanie
j. dotyka górnej i dolnej wargi
wymowa a-l
j. między parskające wargi
tda tda tda tdo tdo tdo tdu tdu tdu tde tde tde
gra na trąbce
udu odo ada tedu tedo teda
parskanie
trla trla trla trlo trlo trlo
zimno br
tra tro tru atra atro atru otro otru otra otre edre edru edro
la la la
dmuchanie na papierek przyklejony do czubka j. (wymowa tr t tr )
lo lo lo
lu lu lu
ĆWICZENIA POCZĄTKOWE
le le le
llllllllllll
tra tro tru tre try atra atro utru etre ytry otro
wymowa dziąsłowa : tttttttt ddddddd nnnnnnnn td td td td dra dro dru dry dre dry adra adro odro udru edre ydry
tdn tdn tdn
ra ro re ry ara oro uru ere yry ar or ur er yr