20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

dodatków

do żywności,
których powinieneś
unikać

Niezależne Wydawnictwo Informacyjne Sp. z o.o.

Raport

specjalny

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Od kilku lat wraz z moim zespołem dziennikarzy naukowych oraz dietetyków

regularnie aktualizujemy nasze dwa przewodniki dla konsumentów: „Le

bon choix au supermarche” (Dobry wybór w supermarkecie) oraz „Le bon

choix pour les enfants” (Dobry wybór dla dzieci). Opisujemy w nich produkty,

które możesz kupować w supermarketach i takie, których lepiej unikać.

Aby sklasyfikować produkty żywnościowe (700 w pierwszym przewod-

niku, ponad 600 w kolejnym), starannie zbadaliśmy ich skład. Następnie

zastosowaliśmy wiele różnych kryteriów do oceny wartości odżywczych

tych produktów: jakość użytego tłuszczu, indeks glikemiczny i obciążenie

glukozą, rodzaj składników. Jednym z ważnych kryteriów naszej klasy-

fikacji jest obecność i liczba substancji dodatkowych. Im ich więcej, tym

lepiej zrezygnować z zakupu. Dlatego nawet jeśli nie umiesz rozszyfrować

składników dwóch podobnych produktów, kup ten, na opakowaniu którego

jest krótsza lista dodatków.

Produkty sprzedawane w sklepach opanowały fosfor i fosforany. Są wszędzie!

Problem polega na tym, że zagrożenie, jakie fosfor niesie dla zdrowia, to nie

wymysł dziennikarzy. Europejski Urząd do spraw Bezpieczeństwa Żywności

musi zatem, jeszcze przed 31 grudnia 2018 roku, dokonać ponownej oceny

tych dodatków. To zadanie ma „wysoki priorytet”.

Substancje dodatkowe na bazie fosforanów

Kwas ortofosforowy

E338

Ortofosforany sodu

E339

Ortofosforany potasu

E340

Ortofosforany wapnia

E341

Ortofosforany magnezu

E343

Difosforany

E450

Trifosforany

E451

Polifosforany

E452

Fosfor to niezbędny pierwiastek: jest potrzebny m.in. do utrzymania

prawidłowej struktury kości i zębów, a także prawidłowej funkcji wielu

narządów. Jednak jego nadmiar szkodzi.

Fosforu dostarczają trzy grupy produktów żywnościowych: białka zwie-

rzęce, białka roślinne oraz przetworzona żywność zawierająca dodatki.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Białka zwierzęce. Duża ilość fosforu w postaci organicznych fosfora-

nów znajduje się w białku zwierzęcym: nabiale, mięsie, drobiu, rybach.

Ponad połowa zawartego w nich fosforu jest przyswajana przez or-

ganizm. Tak więc dieta bogata w nabiał, mięso i wędliny dostarcza go

w dużych ilościach.

Białka roślinne. Organiczne fosforany znajdują się także w produktach

roślinnych: roślinach strączkowych, fasoli, orzechach. Jednak zawarty

w nich fosfor jest gorzej przyswajalny niż fosfor z produktów zwierzę-

cych. Tak więc mimo tego, że niektóre warzywa mają dużo fosforu,

przyswajasz go zazwyczaj dwa razy mniej.

Przetworzona żywność zawierająca dodatki. Najbardziej niepokoją-

cym źródłem fosforu są substancje dodatkowe na bazie nieorganicznych

fosforanów (patrz tabelka na s. 2). Znajdziesz je w napojach gazowanych,

szczególnie typu cola, serach, nabiale, wędlinach, surimi, pieczywie i fast

foodach. Niestety przyswajamy ponad 90% zawartego w nich fosforu

(więcej z produktów płynnych niż stałych).

Zalecane spożycie fosforu dla osoby dorosłej wynosi około 550 mg dziennie.

W dzisiejszych czasach z pożywieniem dostarczasz ponad cztery razy tyle!

Dieta bogata w przetworzone produkty (zawierające dodatki) oraz nabiał

również może prowadzić do dostarczania organizmowi ponad 2 g fosforu

na dobę.

Przeprowadzone badania dotyczące fosforu wykazały, że jego nadmiar

skutkuje podwyższonym ryzykiem zachorowania na choroby układu

sercowo-naczyniowego, kości oraz nerek. U dorosłych wiąże się to z więk-

szą śmiertelnością oraz niewydolnością nerek nawet u zdrowych osób.

Koniecznie musisz to powstrzymać.

Moja rada!

Nie zalecam wyeliminowania ryb czy roślin oleistych, które dostarczają substan-

cji dobrych dla zdrowia. Nabiał z kolei jedz z umiarem, szczególnie sery topione.

Dzieciom ogranicz (bez całkowitego zakazu, który może przysparzać frustracji

i potrzeby kompensaty) fast foody, napoje gazowane oraz wszelkie przetworzone

produkty. Unikaj produktów przetworzonych, które zawierają więcej niż osiem

dodatków na bazie fosforanów.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Substancje słodzące

Substancje słodzące dodaje się do produktów żywnościowych w celu nada-

nia im słodkiego smaku bez kalorii lub z niewielką ich ilością. Uważam, że

najlepiej jest unikać substancji słodzących oraz cukru, jednak bezwzględnie

powinieneś unikać dwóch substancji słodzących: aspartamu i sukralozy.

Aspartam (E951)

Aspartam to najczęściej stosowana substancja słodząca na świecie. Znaj-

dziesz go w ponad 6000 produktów – od gumy do żucia po napoje bez cukru

i leki. Szacuje się, że dzieci i kobiety w wieku rozrodczym spożywają go od

2,5 do 5 mg na kilogram masy ciała.

Aspartam odkryto przypadkiem w 1965 roku w laboratorium chemicznym

Searle. W lipcu 1974 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA)

dopuściła aspartam do stosowania w stałych pokarmach, na podstawie

badań przeprowadzonych przez producenta. Jednak już w sierpniu tego

samego roku amerykański naukowiec dr John Olney zażądał zawieszenia tej

decyzji na podstawie interpretacji wyników badania E-33/34 dotyczącego

działania rakotwórczego na szczury (patrz s. 3).

We wrześniu 1980 roku niezależna komisja (Public Board of Inquiry, PBOI)

stwierdziła, że nie ma wystarczających dowodów na zaklasyfikowanie

aspartamu jako substancji o działaniu potencjalnie rakotwórczym. W ślad

za tym PBOI wypowiedziała się przeciwko dopuszczeniu tej substancji

słodzącej do obrotu, cytując najnowsze badania.

15 lipca 1981 roku Arthur Hull Hayes, nowy dyrektor FDA, pomimo zastrze-

żeń niektórych współpracowników, podjął decyzję o autoryzacji aspartamu.

Swoją decyzję uzasadnił uspokajającymi wynikami japońskiego badania.

Jednak kontrowersje nie zanikły i pojawiły się ponownie w związku z wyni-

kami niedawnego włoskiego badania dotyczącego działania rakotwórczego

aspartamu na gryzonie.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Co zawiera aspartam?

Aspartam jest rozkładany na kwas asparaginowy i fenyloalaninę (dwa

aminokwasy, czyli substancje wchodzące w skład białek) oraz metanol

(alkohol metylowy). Większość aspartamu jest przekształcana na fenyloa-

laninę. Wzrost stężenia fenyloalaniny we krwi po spożyciu aspartamu jest

porównywalny do wzrostu po zjedzeniu białka, a często jest nawet mniejszy.

Fenyloalanina sama w sobie nie wydaje się być groźna dla osób zdrowych

– wyjątkiem są chorujący na chorobę genetyczną zwaną fenyloketonurią.

Pozostałe składniki (kwas asparaginowy, metanol i jego pochodne) są

toksyczne po spożyciu w wysokich dawkach.

Kwas asparaginowy zachowuje się w mózgu jak substancja pobudzająca.

Jednak naukowcy uważają, że pochodzący z aspartamu kwas asparaginowy

nie stanowi znaczącego zagrożenia dla zdrowych mężczyzn i kobiet.

Jednym z metabolitów aspartamu jest także metanol. Ten z kolei jest prze-

kształcany na formaldehyd (aldehyd mrówkowy) i kwas mrówkowy oraz

tlenek węgla.

Wyniki badań na ludziach, podczas których stosowano nawet do 200 mg

aspartamu na kilogram masy ciała, są uspokajające. Metanol znajduje się

zresztą w wielu produktach spożywczych (owocach, sokach owocowych,

warzywach, palonej kawie, miodzie, wielu alkoholach) i jest wytwarzany

przez drobnoustroje z niektórych polisacharydów, takich jak pektyna za-

warta w jabłkach.

Mimo to uważam, że czułość badań mierzących stężenie metanolu nie jest

zawsze wystarczająca do wykrycia nieznacznego zwiększenia tego stężenia.

Produkty zawierające metanol zawierają też składniki ochronne, takie jak

etanol lub kwas foliowy (witamina B9).

Formaldehyd może wiązać się z białkami lub fragmentami DNA, zawierają-

cego nasz kod genetyczny. W najcięższych przypadkach może to prowadzić

do powstania nieodwracalnych uszkodzeń kodu genetycznego.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

W 1998 roku hiszpańscy naukowcy z uniwersytetu w Barcelonie stwierdzili

obecność adduktów formaldehydu w narządach gryzoni, którym podawano

aspartam. Doszli oni do wniosku, że formaldehyd wiąże się z białkiem oraz

DNA i odkłada się w mózgu, wątrobie, nerkach i innych tkankach już po

spożyciu 20 mg aspartamu (200 mg na kilogram masy ciała)

. Amerykańscy

naukowcy odparli, że Hiszpanie nie mierzyli zawartości formaldehydu, tylko

produktu ubocznego aspartamu

. Naukowcy hiszpańscy obalili te zarzuty.

Różnorodne problemy

W 1984 roku FDA zwróciła się do Centrum Zwalczania i Zapobiegania Cho-

robom (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) w celu zbadania

skarg konsumentów związanych z wieloma problemami, które pojawiały

się po spożyciu aspartamu – od łagodnych do ciężkich, od bólów głowy

i migren po mdłości i drgawki. CDC stwierdziło, że skargi te nie pozwalają

dojść do wniosku, że aspartam wywołuje działania niepożądane.

Podczas amerykańskiego badania prowadzonego z udziałem 48 osób, którym

przez 20 dni podawano napoje gazowane oraz kapsułki z aspartamem, cukier

lub placebo, nie stwierdzono, aby osoby, które otrzymywały aspartam, miały

więcej zaburzeń neurofizjologicznych (bóle głowy, drgawki) czy zaburzeń

zachowania (ataki paniki) niż osoby, które otrzymywały placebo albo cukier.

Aspartam podejrzewano także o wywoływanie ataków padaczki u wrażli-

wych osób i ten aspekt pozostaje kontrowersyjny. Przeanalizowałem badania

prowadzone w tym zakresie i uważam, że nie można ustalić powiązania

pomiędzy aspartamem a atakami padaczki lub nieprawidłowościami w wy-

nikach EEG u ludzi. Jednak naukowcy z Uniwersytetu w Pretorii (Republika

Południowej Afryki) stwierdzili ostatnio, że nadmierne spożycie aspartamu

może u niektórych osób powodować zaburzenia umysłowe, emocjonalne

lub zaburzenia zachowania.

Inne artykuły w prasie medycznej opisywały niedawno przypadki zapa-

lenia skóry związane ze spożywaniem aspartamu. Wpływ aspartamu na

migreny jest nadal badany, ponieważ jak na razie nie można podać jedno-

znacznej interpretacji

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Aspartam a nowotwory: badania na zwierzętach

W Europie dopuszczalne dzienne spożycie aspartamu wynosi 40 mg/kg

masy ciała. Czy takie dawki mogą powodować raka? Potwierdza to wiele

stowarzyszeń, choć władze europejskie i amerykańskie temu zaprzeczają.

Aby dokładniej zbadać ten związek, zebrałem dane naukowe od początku

badań prowadzonych zarówno na ludziach, jak i zwierzętach.

Pomiędzy rokiem 1973 a rokiem 1981 przeprowadzono pięć badań, z któ-

rych większość była sponsorowana przez producentów aspartamu. Kolejne

badania były albo badaniami niezależnymi, albo finansowanymi przez

władze amerykańskie.

W ramach badania prowadzonego w 1973 roku na szczurach stwierdzono,

że gryzonie otrzymujące aspartam miały znacznie więcej nowotworów

mózgu niż szczury nienarażone na tę substancję. To odkrycie rozpoczęło

debatę na temat zagrożeń związanych z aspartamem.

Badanie składało się w rzeczywistości z wielu badań podrzędnych. Gdyby

przeanalizować każde z osobna, nie widać zwiększenia częstotliwości

występowania raka mózgu u szczurów otrzymujących aspartam względem

tych szczurów, które go nie otrzymywały. Podwyższoną częstotliwość

w grupach otrzymujących aspartam widać dopiero po zebraniu wszystkich

indywidualnych wyników.

Innymi słowy, występowanie nowotworów jest losowe i nie ma związku z daw-

ką aspartamu (wyższe dawki nie zwiększały ryzyka powstania nowotworów).

Ponieważ związek z dawką jest podstawową zasadą toksykologii, większość

naukowców stwierdziła, że w badaniu tym nie wykazano rakotwórczości

aspartamu. Ponadto częstotliwość występowania nowotworów w grupach

otrzymujących aspartam jest taka sama, jak częstotliwość spontanicznego

występowania nowotworów w tej linii szczurów (Sprague-Dawley).

Badanie z 1974 roku prowadzono na innej linii szczurów przez całe ich życie

(protokół podobny do tego, według jakiego prowadzili badanie naukowcy

z Institut Ramazzini). Wyniki: zwiększona częstotliwość występowania

gruczolaków przysadki u samców, które otrzymywały wysokie dawki

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

aspartamu, i samic, które otrzymywały niskie dawki. Stwierdzono rów-

nież więcej gruczolaków nadnerczy u samców oraz gruczolaków wątroby

u samic. Fakt występowania tych gruczolaków wyjaśniono tym, że szczury,

które nie otrzymywały aspartamu, chorowały na raka rzadziej, niż można

byłoby oczekiwać dla tej linii. Nie stwierdzono większej liczby guzów mózgu

w grupach otrzymujących aspartam w porównaniu z grupami kontrolnymi.

U szczurów otrzymujących aspartam wykazano uszkodzenia nerek, jednak

toksykolodzy, choć uznali, że uszkodzenia te miały związek z aspartamem,

stwierdzili, że zaburzenia te wiązały się ze specyficzną fizjologią szczurów.

W 1974 roku przeprowadzono trwające dwa lata badanie na myszach. Nie

stwierdzono żadnego wpływu aspartamu na zagrożenie występowaniem

nowotworów ani żadnych szczególnych nieprawidłowości u zwierząt, któ-

rym podawano tę substancję.

W tym samym roku przeprowadzono trwające 56 tygodni badanie na my-

szach, którym wszczepiono do pęcherza moczowego implant z aspartamem.

Nie stwierdzono zwiększonej częstotliwości występowania nowotworów

u myszy z implantem niż u innych myszy.

W 1981 roku opublikowano wyniki dwuletniego japońskiego badania na

szczurach. Autorzy tego badania doszli do wniosku, że aspartam nie wią-

że się ze zwiększonym ryzykiem występowania nowotworów. Jedynymi

zgłaszanymi zaburzeniami były, podobnie jak w roku 1974, przypadki

niewydolności nerek spowodowane wzrostem stężenia wapnia w moczu.

W 2003 roku przeprowadzono trzy niezależne badania w ramach ame-

rykańskiego programu National Toxicology Program. Prowadzono je na

transgenicznych myszach, które były wrażliwe na czynniki rakotwórcze.

Wyniki: w żadnym z tych badań nie wykazano, aby aspartam w dawkach

do 50 g na kilogram paszy powodował nowotwory.

Jednak w latach 2005–2010 włoska Fundacja ds. Nowotworów Ramazzini

opublikowała wyniki kilkunastu badań na szczurach i myszach, które przez

całe życie otrzymywały aspartam

. Badania te wykazały, że podawanie

substancji słodzącej szczurom wiązało się ze zwiększoną liczbą przypadków

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

chłoniaków, białaczki, raka nerek, miednicy i pęcherza moczowego u samic

oraz raka tkanek, który objął nerwy obwodowe u samców. Stwierdzono więcej

przypadków białaczki i chłoniaków u obu płci, a także więcej przypadków

raka gruczołów mlecznych u samic. Ponadto włoscy naukowcy zgłaszali

przypadki raka mózgu u zwierząt, które otrzymywały aspartam – ale nie

u pozostałych zwierząt.

Dr Morando Soffritti, który prowadził te badania, powiedział mi, że no-

wotwory zaobserwowane w tym badaniu były spowodowane metanolem.

Po podaniu metanolu zwierzętom stwierdziłem chłoniaki oraz białaczkę –

zapewniał.

W 2010 roku profesor Soffritti i jego zespół opublikowali wyniki badania

na myszach. Doszli oni do wniosku, że aspartam prowadzi do raka wątroby

i płuc u samców myszy.

Wyniki włoskich badań krytykowali toksykolodzy z agencji AFSSA (obecnie

ANSES), EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności), amery-

kańska Agencja ds. Żywności i Leków FDA. Główne uwagi przedstawiały

się następująco:

Badania działania rakotwórczego powinny trwać przez większość

oczekiwanej długości życia; nie zaleca się badań trwających dłużej niż

130 tygodni. W badaniach „podczas całego życia” zwierzęta chorują na

schorzenia niemające nic wspólnego z podawaną substancją, co zaburza

interpretację wyników.

Klatki szczurów w jednym z badań (2006) były zbyt małe, tak więc na-

gromadzenie zwierząt mogło wpływać na rozwój chorób przewlekłych.

Wiele szczurów było nosicielami infekcji, w tym bardzo często zapalenia

płuc i nerek, a poziom przeżycia w badaniu był niewielki. Chłoniaki i bia-

łaczki stwierdzone w ramach jednego z badań były wynikiem infekcji

i stanów zapalnych, a nie stosowania aspartamu.

Uszkodzenia nerek: eksperci przyznali, że odpowiadał za nie aspartam,

ponieważ ustalono to już wcześniej. Tak wpływają na szczury niektóre

produkty o działaniu drażniącym. Uszkodzenia nerek są spowodowane

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

zaburzeniami gospodarki wapniowej i są specyficzne dla tego gatunku,

nie można więc ich odnieść do ludzi.

Zwiększona liczba przypadków raka gruczołów mlecznych zaobserwo-

wana w jednym z badań (2007) nie została uznana za dowód rakotwór-

czości aspartamu, ponieważ była ona dość wysoka i różniła się pomiędzy

badaniami. Ponadto zwiększona częstotliwość występowania raka

gruczołów mlecznych nie pojawiła się w poprzednim badaniu, podczas

którego stosowano znacznie wyższe dawki produktu.

Badania na myszach: w opinii wydanej w lutym 2011 roku eksperci

z EFSA przywołali poprzednią krytykę dotycząca protokołu badania

i zapewnili, że nowotwory zaobserwowane u myszy przy użyciu czyn-

nika, który nie jest genotoksyczny (nie zachodzi bezpośrednia reakcja

rakotwórczych związków chemicznych z DNA), nie pozwalają wyciągnąć

wniosków w odniesieniu do ludzi.

A co mówią wyniki badań prowadzonych wśród ludzi?

W roku 1996

, a następnie w roku 1997 (badania z udziałem dzieci), dr John

Olney, naukowiec z Uniwersytetu Stanu Waszyngton, opublikował wyniki

badania sugerujące, że w Stanach Zjednoczonych w związku ze spożyciem

aspartamu zwiększyła się zapadalność na raka mózgu.
Według Olneya, dane dostępne dla lat 1975–1992 wykazały, że od 1985 roku

w Stanach Zjednoczonych zwiększyła się częstotliwość występowania raka

mózgu – czyli cztery lata po tym, jak Agencja ds. Żywności i Leków (FDA)

dała aspartamowi zielone światło. Jednak analiza Olneya była oparta na

niekompletnych danych. Nie brała pod uwagę statystyk dostępnych dla lat

1973 i 1974, które wykazały, że zachorowalność na raka mózgu zwiększyła

się w 1973 roku, czyli osiem lat przed wprowadzeniem aspartamu.
Z kolei kolejne analizy wykazały, że zachorowalność na raka zmniejszyła się

o 6,6% pomiędzy rokiem 1992 a 1996 rokiem, kiedy masowo spożywano

aspartam. Dodatkowo zachorowalność na raka mózgu dotyczyła przeważnie

osób po 65. roku życia, które spożywały najmniej aspartamu.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Francuska agencja AFSSA (obecnie ANSES) zajmująca się bezpieczeństwem

żywności przeanalizowała dane dotyczące liczby zgonów spowodowanych

rakiem mózgu. Dane z rejestrów nowotworowych (1980–1997) wykazały, że

dopuszczeniu tego dodatku do obrotu we Francji nie towarzyszył w ogólnej

populacji wzrost w częstotliwości występowania raka mózgu ani zwiększona

śmiertelność związana z tą patologią.
W 1997 roku kontrolowane badanie przypadków nie wykazało związku

pomiędzy spożyciem aspartamu a ryzykiem zachorowania na raka mózgu

u dzieci. W 2001 roku nie stwierdzono związku pomiędzy spożyciem na-

pojów gazowanych z aspartamem podczas ciąży a ryzykiem zachorowania

dzieci na raka. Podobne wnioski wyciągnięto w 2005 roku, podczas badania

wpływu spożycia aspartamu na kobiety w ciąży.
Czy aspartam może zwiększać ryzyko zachorowania na inne rodzaje raka?

W 1986 roku w ramach niewielkiego amerykańskiego badania stwierdzono,

że substancja ta nie wpływa na zachorowalność na raka nerek, co dwa lata

później podważyło inne amerykańskie badanie. W 1990 roku w ramach

duńskiego badania nie stwierdzono powiązania pomiędzy spożyciem

aspartamu a ryzykiem zachorowania na raka piersi.
W 2005 roku, w odpowiedzi na włoskie badania prowadzone na szczurach,

producenci aspartamu zlecili przeprowadzenie badania dotyczącego czę-

stotliwości występowania chłoniaków i białaczki w związku ze spożyciem

aspartamu w Stanach Zjednoczonych w latach 1973–2002. Naukowcy

wykorzystali w tym celu oprogramowanie „Surveillance, épidémiologie et

résultats” (SEER) Narodowego Instytutu ds. Raka. Stwierdzili, że nie ma

przekonującego porównania dla krzywych reprezentujących zachorowalność

na raka i spożycie aspartamu. Aby wyjaśnić zwiększoną zachorowalność

na chłoniaki od lat 70. ubiegłego wieku, przeprowadzono liczne badania

w związku z ekspozycją na pestycydy.
W 2006 roku naukowcy z Narodowego Instytutu ds. Raka w USA opubli-

kowali wyniki badania przeprowadzonego z udziałem 340 045 mężczyzn

i 226 945 kobiet w wieku od 50 do 69 lat. Wyniki: nie stwierdzono związku

pomiędzy spożyciem aspartamu a ryzykiem zachorowania na chłoniaka,

białaczkę lub raka mózgu.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

W 2007 roku zespół włoskich epidemiologów przeanalizował wyniki badań

nad przypadkami (czyli badań epidemiologicznych o średniej jakości) pro-

wadzonych we Włoszech, aby znaleźć powiązanie pomiędzy spożywaniem

substancji słodzących a zachorowaniem na nowotwory. Naukowcy uznali,

że ogólnie rzecz biorąc, nie można stwierdzić powiązania pomiędzy sub-

stancjami słodzącymi a rakiem. W 2009 roku ten sam zespół analizował

dane dotyczące raka żołądka, endometrium i trzustki: wyniki nie zdały

się wykazywać zwiększonego ryzyka ze względu na spożycie aspartamu.
Wyniki włoskich badań na gryzoniach wprowadziły więc nieco niepew-

ności, jednak są one sprzeczne z większością danych epidemiologicznych

i wynikami innych badań na zwierzętach. Co więcej, aspartam nie jest ge-

notoksyczny. W 2002 roku naukowcy brytyjscy przebadali aspartam i jego

produkty rozpadu na kilku rodzajach komórek mózgu.
Wnioski: aspartam ani jego pochodne nie zachowują się jak czynniki rako-

twórcze i nie uszkadzają DNA. I choć wydaje się mało prawdopodobne, aby

aspartam przyczyniał się do powstawania guzów mózgu, nawet w wysokich

dawkach, a tak samo mało prawdopodobne wydaje się, aby w zwykłych

dawkach powodował inne rodzaje raka, to nie można wykluczyć, na pod-

stawie prac fundacji Ramazzini, ryzyka zachorowania na niektóre rodzaje

raka przy wysokich dawkach.
Wcześniactwo
W ramach duńskiego badania przeprowadzonego w 2010 roku stwierdzono,

że matki, które spożywały sztuczne substancje słodzące, miały większe

ryzyko urodzenia dzieci przed terminem niż inne. Związek ten odkryli na-

ukowcy zainteresowani wcześniactwem wywołanym zażywaniem leków

(a nie spontanicznym)

. EFSA, europejska agencja zajmująca się bezpieczeń-

stwem żywności stwierdziła, że nie ma pochodzących z badań dowodów

na potwierdzenie, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy

piciem bezalkoholowych napojów zawierających sztuczne substancje sło-

dzące a wcześniactwem. Jednak w 2012 roku naukowcy szwedzcy i norwe-

scy opublikowali badanie z udziałem ponad 60 000 kobiet, które rozwiało

wątpliwości. Te kobiety, które piły każdego dnia więcej napojów słodzonych

sztucznie, miały o 11% większą szansę na przedwczesny poród niż kobiety,

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

które nie piły takich napojów. Jednak naukowcy zwracają uwagę na jeszcze

jeden ważny aspekt: kobiety, które piły naturalnie słodzone napoje, miały

również o 25% większe szanse na przedwczesny poród przy piciu więcej

niż jednego napoju dziennie

Aspartam a cukrzyca
Przeprowadzone w 2013 roku we Francji badanie z udziałem 66 188 kobiet

z kohorty E3N wykazało związek pomiędzy spożyciem słodzonych napo-

jów a ryzykiem zachorowania na cukrzycę typu 2. W ramach tego badania

wykazano po raz pierwszy we Francji większe ryzyko cukrzycy przy spo-

żywaniu napojów „light”, które zawierają sztuczne substancje słodzące

(przede wszystkim aspartam), niż przy spożywaniu słodzonych napojów.
W co najmniej dwóch wcześniejszych badaniach prospektywnych stwierdzo-

no również związek pomiędzy napojami słodzonymi sztucznie a ryzykiem

zachorowania na cukrzycę (oraz zespół metaboliczny)

. Trzeba jednak do

wyników podchodzić ostrożnie, ponieważ prospektywne badania epidemio-

logiczne pozwalają stwierdzić związek przyczynowo-skutkowy tylko pod

pewnymi warunkami. Warunki te nie wydają się być spełnione dla związku

pomiędzy sztucznie słodzonymi napojami a cukrzycą. Inne badania, takie

jak Health Professionals Follow-Up Study (prowadzone z udziałem ponad

40 000 mężczyzn), opublikowane w 2011 roku, nie wykazały, że napoje

takie zwiększają ryzyko zachorowania na cukrzycę.
Możliwe, że związek pomiędzy sztucznie słodzonymi napojami a cukrzycą

wykryty we francuskim badaniu oraz dwóch badaniach amerykańskich

można wyjaśnić odwrotnym związkiem przyczynowo-skutkowym: osoby

pijące sztucznie słodzone napoje mają nadwagę lub martwią się swoim sta-

nem zdrowia ze względu na rozpoznanie glikemii, podwyższonego stężenia

trójglicerydów albo nadciśnienia tętniczego.
Francuscy naukowcy przyznali zresztą, że ich badanie miało pewne ogra-

niczenia. Informacje dotyczące rodzaju spożywanych napojów nie były

aktualizowane podczas badania, a sama dieta uczestników mogła ulec

zmianie. Jednak w badaniu, podczas którego porównywano cukier, aspartam

i stewię, wydzielanie insuliny 30 minut po spożyciu było tak samo wysokie

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

w przypadku cukru, jak aspartamu

. Nie można więc formalnie wykluczyć

ryzyka zachorowania na cukrzycę przy regularnym spożywaniu napojów

słodzonych aspartamem.

Moja rada!

Myślę, że zagrożenia związane ze spożywaniem aspartamu w umiarkowanych

dawkach nie są częste.
Niedawno opublikowano wyczerpujący przegląd literatury naukowej na temat aspar-

tamu i zdrowia i polecam go wszystkim tym, którzy chcą poznać wszystkie badania

na ten temat

. W każdym razie zgadzam się z opinią mojego przyjaciela, profesora

Jeana-François Narbonne’a, toksykologa ANSES, który uważa, że dla aspartamu nie

ma miejsca w naszej diecie. Według niego aspartamu należy unikać. Jest to wynalazek

przemysłu żywieniowego, który sprawia, że ludzie nabierają niewłaściwych nawyków.
Aspartam nie ma żadnych wartości odżywczych. Ta substancja słodząca jest podej-

rzana. Dlatego też radzę wszystkim go unikać, kiedy to tylko możliwe, szczególnie

podczas ciąży, u małych dzieci i osób w podeszłym wieku.
Pomijając kontrowersje, jedno jest pewne: substancje słodzące wzmacniają przy-

zwyczajenie i poszukiwanie cukru przez konsumentów, szczególnie dzieci. Wiele

dzieci nie lubi wody, ponieważ „nie ma ona smaku”.
Jeśli chcemy mówić o rzeczywistym ryzyku związanym z substancjami słodzącymi,

to nie ma wątpliwości, że regularne spożywanie słodzonych produktów spożywczych

zwiększa ryzyko otyłości i cukrzycy.

Opinia EFSA w sprawie aspartamu
Aspartam i jego produkty rozpadu są bezpieczne do spożywania przez lu-
dzi przy obecnym poziomie ekspozycji – stwierdził Europejski Urząd ds.

Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) 10 grudnia 2013 roku w komunikacie,

który był wynikiem pierwszej oceny ryzyka związanego z tą syntetyczną

substancją słodzącą. EFSA ostrzega przed fenyloalaniną, aminokwasem

obecnym w aspartamie, ponieważ stanowi ona zagrożenie dla osób chorych

na fenyloketonurię, rzadką chorobę genetyczną.

Dopuszczalna dzienna dawka – 40 mg na kilogram masy ciała (według

EFSA, w ogólnej populacji, jest to dawka bezpieczna).

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Sukraloza (E955)

Sukraloza to syntetyczna substancja słodząca powstająca z użyciem chlo-

ru. Jest nawet sześć razy słodsza od białego cukru (sacharozy). We Francji

sprzedawana jest pod marką Canderel. Znajduje się w deserach, napojach

alkoholowych, płatkach śniadaniowych i innych przetworzonych produktach.

Maksymalna dobowa dawka dopuszczalna w Europie – 15 mg/kg masy

ciała. Obecnie nie ma żadnych ograniczeń do jej stosowania u dzieci, kobiet

w ciąży, osób starszych i chorych.

W opublikowanym niedawno artykule

dwóch amerykańskich naukowców

dokładnie opisało biologiczne skutki stosowania sukralozy. Oto najważ-

niejsze opisane działania:

Modyfikacja stężenia glukozy i insuliny: wykazano ją u gryzoni i u ludzi.

Sukraloza może być czynnikiem wpływającym na kontrolę masy ciała.

Badania epidemiologiczne wykryły związek pomiędzy stosowaniem

substancji słodzących a zwiększeniem masy ciała. W niewielkim ba-

daniu wzięło udział 17 otyłych osób ze średnim BMI tuż powyżej 42,

niechorujących na cukrzycę oraz niestosujących regularnie substancji

słodzących. Uczestnikom podawano wodę lub sukralozę przed podaniem

glukozy, a następnie mierzono stężenie glukozy i insuliny we krwi. Każ-

dego z uczestników przebadano dwa razy. Osoby, które otrzymywały

podczas pierwszej wizyty wodę i glukozę, podczas następnej otrzymały

sukralozę i glukozę. Naukowcy wyjaśnili, że w ten sposób protokół był

wiarygodny, ponieważ w rzeczywistości rzadko spożywamy samą sub-

stancję słodzącą: chcieli oni poznać wpływ połączenia sukralozy i glukozy.

Wyniki: stosowanie substancji słodzącej spowodowało zwiększenie stę-

żenia insuliny i glukozy we krwi. Możliwe jest zatem, że częste spożycie

substancji słodzących prowadzi do wzmożonej produkcji insuliny. Zbyt

częste wydzielanie insuliny lub wydzielanie jej w zbyt dużej ilości może

prowadzić do oporności na ten hormon, a zatem również do cukrzycy

typu 2.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Sukraloza wpływa na dostępność biologiczną leków oraz oczyszczanie

z nich organizmu: zwiększa ona ekspresję białek związanych ze zmniej-

szaniem dostępności biologicznej leków.

Sukraloza wpływa również na równowagę flory jelitowej (czyli potencjal-

nie na odporność na stany zapalne): zmniejsza liczbę bakterii, szczególnie

pożytecznych szczepów (pałeczek kwasu mlekowego i bakterii bifidus)

– a w mniejszym stopniu szkodliwych bakterii (enterobakterii). Liczba

bakterii wraca do normy dopiero po trzech miesiącach od zaprzestania

stosowania sukralozy.

Zmiany w DNA: w wysokim stężeniu sukraloza może działać mutagennie.

Powoduje ona zmiany DNA w układzie pokarmowym myszy. Podczas

spalania sukralozy w obecności znajdującego się w trójglicerydach gli-

cerolu powstają chloropropanole, które mogą być toksyczne.

Większość tych skutków biologicznych obserwuje się przy dawkach do-

puszczonych przez władze sanitarne.

Moja rada!

Bezpieczeństwo stosowania tej substancji słodzącej należy ponownie zbadać,

dlatego też zalecam jej unikanie.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Barwniki

Tartrazyna (E102)

Ten żółty barwnik znajduje się w wielu produktach spożywczych i lekach:

napojach, kiełbaskach merguez (pikantnych kiełbaskach z jagnięciny lub,

rzadziej, z wołowiny pieczonych na ogniu), ciastach, cukierkach lub otocz-

kach cukierków. W literaturze można znaleźć przypadki alergii skórnej

u dzieci, mającej bezpośrednie powiązanie z tartrazyną. Ale nietolerancja

tartrazyny nie zawsze przejawia się reakcją skórną. W roku 1990 amery-

kańscy naukowcy z Filadelfii (w stanie Pensylwania) wymienili możliwe

reakcje alergiczne na tartrazynę: pokrzywka, astma, zespół hiperkinetycz-

ny, kontaktowe zapalenie skóry, a także nadwrażliwość przy zażywaniu

aspiryny

. Zalecili więc unikanie produktów zawierających tę substancję.

Badanie prowadzone z kontrolą placebo wykazało, że tartrazyna powoduje

drażliwość oraz zaburzenia snu u co drugiego dziecka

Dopuszczalna dzienna dawka – 7,5 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Bezwzględnie wyeliminuj tetrazynę z diety, szczególnie jeśli masz skłonności do

reakcji alergicznych.

Żółcień chinolinowa (E104)

Ten żółty barwnik znajduje się przede wszystkim w napojach gazowanych

i słodyczach, ale także w niektórych dżemach czy napojach alkoholowych.

Żółcień jest zakazana w Stanach Zjednoczonych i Australii, ponieważ ma

działanie mutagenne, co oznacza, że jest potencjalnie rakotwórcza

. Żół-

cień chinolinowa może również powodować reakcje alergiczne u wrażli-

wych osób

Dopuszczalna dzienna dawka – 10 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Ten barwnik absolutnie powinieneś wyeliminować z diety. W szczególności powinny

go unikać, a nawet całkowicie wyeliminować osoby podatne na reakcje alergiczne.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Karmina, kwas karminowy (E120)

Karmina to naturalny wyciąg z owadów, który znajduje się głównie w wędli-

nach. Ten kwas nie tylko powoduje alergie kontaktowe, ale również wyzwala

reakcje po spożyciu, przyczyniając się tym samym do alergii pokarmowych

Dopuszczalna dzienna dawka – 5 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Unikaj spożywania produktów zawierających karminę. Szczególnie dotyczy to

osób podatnych na reakcje alergiczne.

Azorubina/karmoizyna (E122)

Ten syntetyczny czerwony barwnik znajduje się głównie w wędlinach i jest

zabroniony w Australii, Norwegii, Szwecji i Stanach Zjednoczonych. Nie

jest już dopuszczony do stosowania w wielu innych krajach ze względu na

brak dostatecznej możliwości oceny jego działania. Organy służby zdrowia

w latach 70. ubiegłego wieku podejrzewały skażenie tego barwnika beta-

-naftyloaminą, substancją o działaniu rakotwórczym. Toksyczność azorubiny

oceniano u szczurów, jednak nie udało się wykazać jej działania rakotwór-

czego. W ramach badania przeprowadzonego w 1993 roku przez indyjskich

naukowców stwierdzono jednak, że azorubina może wchodzić w reakcje

chemiczne, tworząc toksyczne związki

Dopuszczalna dzienna dawka – 4 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Unikaj azurbiny, szczególnie jeśli w codziennej diecie jadasz dużo wyrobów węd-

liniarskich.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Amarant (E123)

Ten czerwony barwnik jest dopuszczony do stosowania wyłącznie w ape-

ritifach, wyrobach spirytusowych, w tym napojach o zawartości alkoholu

poniżej 15%, oraz w kawiorze. Jest zakazany w USA, Norwegii, Rosji

i Austrii. W latach 70. ubiegłego wieku stwierdzono w ramach badań, że

amarant może być rakotwórczy i w zasadzie zaprzestano jego stosowania.

Jednak inne badania nie potwierdziły tych wyników. Podczas badania pro-

wadzonego w 1976 roku przez amerykański Urząd ds. Żywności i Leków

(FDA) naukowcy badali wpływ amarantu na gryzonie. Nie stwierdzono

jego działania rakotwórczego u zwierząt, które go otrzymywały. W 1987

roku brytyjscy naukowcy odkryli wpływ wysokich dawek amarantu na

czynność nerek, ale wyłącznie u samic.

Dopuszczalna dzienna dawka – 0,5 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Bądź ostrożny i wyeliminuj ten barwnik z diety. Nie wydaje się, aby w normalnej

diecie było tego barwnika na tyle dużo, aby móc przekroczyć dopuszczalną dzienną

dawkę, ale uważaj, jeśli spożywasz w dużych ilościach takie produkty jak kawior

i inne rodzaje ikry oraz wyroby spirytusowe.

Najnowsze badanie opublikowane w 2001 roku w czasopiśmie Toxicologi-

cal Sciences wykazało bardziej niepokojące wnioski. Japońscy naukowcy

ustalili, że amarant jest genotoksyczny

Pąs 4R/czerwień koszenilowa (E124)

Barwnika tego używa się do wyrobu ciastek (świeżych i pakowanych),

deserów, budyni, owoców w syropie, słodyczy, cukierków, gumy do żu-

cia, kiełbasy chorizo. W 2001 roku w czasopiśmie Toxicological Sciences

opublikowano japońskie badanie, w ramach którego naukowcy próbowali

udowodnić, że pąs może być genotoksyczny, czyli że może uszkadzać kod

genetyczny i prowadzić do powstawania nowotworów

. Dodawali ten

barwnik do karmy dla myszy. Wyniki: przy dawce 10 mg na kilogram masy

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

ciała naukowcy odkryli, że substancja ta powoduje uszkodzenia DNA. Do-

szli do wniosku, że genotoksyczność czerwieni koszenilowej w tak niskiej

dawce jest na tyle niepokojąca, że powiniśmy być na nią bardzo wyczuleni

i ostrożni w jej spożywaniu.

Dopuszczalna dzienna dawka – 4 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Czerwnień koszenilowa w ogóle nie powinna się znaleźć w Twojej codziennej diecie.

Absolutnie unikaj jej spożywania.

Erytrozyna (E127)

Barwnik ten jest dopuszczony w Unii Europejskiej do stosowania wyłącznie

w wisienkach koktajlowych, wiśniach w cukrze lub syropie. Rakotwórcze

działanie erytrozyny jest znane od wielu lat. Naukowcy podejrzewają, że

ten barwnik powoduje raka tarczycy u zwierząt. Badanie opublikowane

w 1993 roku przez czasopismo Food Additives and Contaminants sugeruje,

że erytrozyna może być wtórnym czynnikiem rakotwórczym

Dopuszczalna dzienna dawka – 0,1 mg na kilogram masy ciała.

Podczas badania prowadzonego w 1997 roku naukowcy egipscy zaintere-

sowali się wpływem erytrozyny na plemniki. Badanie przeprowadzone na

myszach wykazało, że podawanie tego barwnika ma poważne konsekwen-

cje: zmniejszenie liczby plemników, ich ruchliwości oraz zwiększenie liczby

plemników nieprawidłowych. Naukowcy szacują, że zwiększona liczba

nieprawidłowych plemników może mieć wpływ na przyszłe potomstwo.

Oznacza to według nich, że erytrozyna, nawet w dawkach nieprzekracza-

jących dopuszczalnego dziennego spożycia, może mieć negatywny wpływ

na reprodukcję

Moja rada!

Stosowanie tego barwnika powinno być zabronione. Powinieneś bezwzględnie

go unikać.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Czerwień Allura AC (E129)

Substancja ta znajduje się w napojach gazowanych, aperitifach, kiełbasie

i mięsie na hamburgery. Japońscy naukowcy próbowali ostatnio dowiedzieć

się, czy czerwień Allura może być genotoksyczna i dodawali ten barwnik

do karmy dla myszy. Wyniki: przy dawce 10 mg na kilogram masy ciała

naukowcy odkryli, że substancja ta powoduje uszkodzenia DNA. Doszli

do wniosku, że genotoksyczność czerwieni Allura w tak niskiej dawce po-

winna zachęcać do prowadzenia większej liczby badań, aby stosować ten

barwnik ostrożniej

Dopuszczalna dzienna dawka – 7 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Barwnik ten powinien być zakazany ze względów ostrożności. Powinieneś starać

się całkowicie wyeliminować go ze swojej diety.

Zieleń brylantowa BS (E142)

Znajduje się w galaretkach owocowych, wyrobach cukierniczych, cukier-

kach, syropach, likierach. Jest zakazana w Norwegii, Stanach Zjednoczonych

i Szwecji. Naukowcy brytyjscy przebadali wpływ zieleni brylantowej BS

w dawkach od 250 do 1500 mg na kilogram masy ciała u szczurów. Po 13

tygodniach samce, które otrzymywały największe dawki tego barwnika,

piły więcej wody i więcej jadły niż pozostałe szczury, co spowodowało

przyrost masy ciała

Dopuszczalna dzienna dawka – 5 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Lepiej unikaj tej substancji, a jeśli jesz dużo słodyczy, powinieneś zachować ostroż-

ność.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Czerń brylantowa BN (E151)

Barwnik ten dodaje się do wędzonych śledzi. Jest zakazany w Kanadzie, Sta-

nach Zjednoczonych, Finlandii, Japonii i Norwegii. Ma działanie mutagenne

i genotoksyczne, co oznacza, że może być rakotwórczy. W 2004 roku polscy

naukowcy badali genotoksyczność czerni brylantowej

Dopuszczalna dzienna dawka – 5 mg na kilogram masy ciała.

Moja rada!

Stosowanie tego barwnika powinno być zabronione, powinieneś starać się go unikać.

Inne dodatki, których powinieneś unikać

lub które powinieneś spożywać ostrożnie

Azotan sodu (E251) i azotyn sodu (E205)

Te dwa konserwanty, które znajdują się przede wszystkim w wędlinach

i mięsie przetwarzanym (np. z drobiu), zostały zaklasyfikowane przez

Międzynarodową Agencję Badania Raka (Lyon) jako prawdopodobnie ra-

kotwórcze „w warunkach sprzyjających nitracji endogennej”. W obecności

amin bądź amidów zawartych w mięsie lub rybach azotany i azotyny mogą

być przekształcane na nitrozaminy, które mają działanie rakotwórcze. Prob-

lem polega na tym, że trudno je całkowicie wyeliminować, jeśli jesz mięso.

Dwutlenek siarki (E220) i siarczyny (E221 do E228)

Te konserwanty, które znajdują się w wielu produktach przetworzonych

(szczególnie w winie i niektórych suszonych owocach), mogą u wrażliwych

osób wywoływać ataki astmy. Unikaj ich, szczególnie jeśli masz skłonności

do stanów zapalnych lub alergii. Jedno z badań wykazało, że dzieci, które

jadły dużo suszonych moreli i kiełbasek, często przekraczały dopuszczalną

dzienną dawkę.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

BHA (E320)

Ten syntetyczny przeciwutleniacz został uznany przez National Toxicology

Program USA jako potencjalnie rakotwórczy. Tak więc staraj się go unikać

i eliminować z codziennej diety.

Glutaminian sodu (E621)

Ten dodatek, czyli sól kwasu glutaminowego (aminokwasu pobudzającego

neuroprzekaźniki), jest stosowany jako wzmacniacz smaku i znajduje się

w wielu gotowanych potrawach, takich jak zupy. Część populacji oraz nie-

które osoby chorujące na astmę są wrażliwe na tę substancję i reagują na

nią bólem głowy, zaczerwienieniem oraz tak zwanym „zespołem chińskiej

restauracji”, ponieważ Azjaci stosują znaczne ilości glutaminianu sodu

w kuchni.

Mówiąc bardziej ogólnie, aminokwasy takie jak kwas glutaminowy oraz

asparaginowy podejrzewa się o toksyczny wpływ na neurony oraz przyczy-

nianie się do chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona.

Heksametylenoczteroamina (E239)

Ten syntetyczny konserwant stosowany jest w niektórych serach. Zawiera

formaldehyd, toksyczną substancję chemiczną. Nie jest dopuszczony do

stosowania w Australii i Nowej Zelandii.

Ortofenylofenol (E231)

Kolejny syntetyczny konserwant, który jest dopuszczony do spryskiwania

cytrusów. Może powodować reakcje skórne i zapalenie błon śluzowych. Nie

jest dopuszczony do stosowania w Australii i Nowej Zelandii.

Lepiej wybieraj produkty ekologiczne lub niepryskane tym środkiem.

Parabeny (E214–E219)

Te konserwanty, które znajdują się w składzie wielu kosmetyków, są również

stosowane jako dodatki do żywności. Niektóre z nich mogą zachowywać

się jak żeńskie hormony płciowe. Podczas badań prowadzonych głównie

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

w Danii stwierdzono alarmujące stężenie tych parabenów we krwi kobiet

stosujących dużo kosmetyków, choć do tej pory nie ustalono z pewnością,

jakie zagrożenia się z tym wiążą. 15 marca 2011 roku zakazano w Danii

stosowania parabenów (propylo- i butylo-) w produktach kosmetycznych

przeznaczonych dla dzieci poniżej trzeciego roku życia. Jednak na całym

świecie presja dotycząca zakazania stosowania tych substancji jest coraz

większa. Niektóre z tych dodatków do żywności są zabronione w Australii.

Radzę ich unikać, szczególnie w produktach żywnościowych przeznaczonych

dla dzieci, a także podczas ciąży i karmienia piersią.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Przypisy

1. Trocho C: Formaldehyde derived from dietary aspartame binds to tissue com-

ponents in vivo. Life Sci. 1998;63(5):337-49.

2. Tephly TR. Comments on the purported generation of formaldehyde and ad-

duct formation from the sweetener aspartame. Life Sci. 1999;65(13):PL157-60.

3. Abegaz EG, Bursey RG. Formaldehyde, aspartame, migraines: a possible con-

nection. Dermatitis. 2009 May-Jun;20(3):176-7; author reply 177-9.

4. Soﬀritti M, Belpoggi F, Manservigi M, Tibaldi E, Lauriola M, Falcioni L, Bua

L. Aspartame administered in feed, beginning prenatally through life

span,induces cancers of the liver and lung in male Swiss mice. Am J Ind Med.

2010 Dec;53(12):1197-206.

5. Olney JW, Farber NB, Spitznagel E et al (1996). Increasing brain tumor rates: is

there a link to aspartame? J Neuropath Experimental Neurol 56(1):1115-1123.

6. Halldorsson T.I. et al. Intake of artiﬁ cially sweetened soft drinks and risk of pre-

term delivery: a prospective cohort study in 59334 Danish pregnant women.

Am. J. Clin. Nutr. 2010, 92: 626-633.

7. Englund-Ögge L, Brantsæter AL, Haugen M et al. Association between intake

of artiﬁ cially sweetened and sugar-sweetened beverages and preterm deliv-

ery: a large prospective cohort study. Am J Clin Nutr. 2012 Aug 1.

8. Fagherazzi G, Vilier A, Saes Sartorelli D et al. Consumption of artiﬁ cially

and sugar-sweetened beverages and incident type 2 diabetes in the Etude

Epidemiologique aupres des femmes de la Mutuelle Generale de l’Education

Nationale-European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition co-

hort. Am J Clin Nutr. 2013 Jan 30.

9. Anton SD, Martin CK, Han H et al. Eﬀects of stevia, aspartame, and sucrose on

food intake, satiety, and postpran-dial glucose and insulin levels. Appetite.

2010 Aug;55(1):37-43.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

10. Marinovich M, Galli CL, Bosetti C at al. Aspartame, low-calorie sweeteners and

disease: regulatory safety and epidemiological issues. Food Chem Toxicol.

2013 Oct;60:109-15.

11. Susan S. Schiﬀman, Kristina I. Rother. Sucralose, A Synthetic Organochlorine

Sweetener: Overview Of Biological Issues. Journal of Toxicology and Environ-

mental Health, Part B, 2013; 16 (7): 399 DOI: 10.1080/10937404.2013.842523.

12. Dipalma JR. Tartrazine sensitivity. Am Fam Physician. 1990 Nov;42(5):1347-50.

13. Rowe KS. Synthetic food coloring and behavior: a dose response eﬀ ect in a

double-blind, placebo-controlled, repeated-measures study. J Pediatr. 1994

Nov;125(5 Pt 1):691-8.

14. Macioszek VK. The evaluation of the genotoxicity of two commonly used

food colors: Quinoline Yellow (E 104) and Brilliant Black BN (E 151).Cell Mol

Biol Lett. 2004;9(1):107-22.

15. Björkner B. Contact allergic reaction to D & C Yellow No. 11 and Quinoline

Yellow. Contact Dermatitis. 1983 Jul;9(4):263-8.

16. Tabar AI. Asthma and allergy due to carmine dye. An Sist Sanit Navar. 2003;26

Suppl 2:65-73.

17. Marathe SA. In vitro toxicity evaluation of a product obtained from car-

moisine using Tetrahymena pyriformis cells. Food Chem Toxicol. 1993

Oct;31(10):739-44. Amarante.

18. Tsuda S. DNA damage induced by red food dyes orally administered to preg-

nant and male mice Toxicol Sci. 2001 May;61(1):92-9.

19. Tsuda S. DNA damage induced by red food dyes orally administered to preg-

nant and male mice. Toxicol Sci. 2001 May;61(1):92-9.

20. Poulsen E. Case study: erythrosine. Food Addit Contam. 1993 May-

Jun;10(3):315-23.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

21. Abdel Aziz AH. A study on the reproductive toxicity of erythrosine in male

mice. Pharmacol Res. 1997 May;35(5):457-62.

22. Tsuda S. DNA damage induced by red food dyes orally administered to preg-

nant and male mice. Toxicol Sci. 2001 May;61(1):92-9.

23. Moorhouse SR. Three-generation toxicity study of rats ingesting Green S in

the diet. Food Chem Toxicol. 1987 Dec;25 (12):985-93.

24. Macioszek VK. The evaluation of the genotoxicity of two commonly used

food colors: Quinoline Yellow (E 104) and Brilliant Black BN (E 151).Cell Mol

Biol Lett. 2004;9(1):107-22.

Autor: Thierry Souccar

Redakcja: Jean-Marc Dupuis

Konsultacja merytoryczna wydania polskiego: dr n. med. Małgorzata Sawicka

Konsultacja farmaceutyczna: mgr farm. Marcin Adamski

Redakcja wydania polskiego: Małgorzata Latawiec-Jóźwiak

DTP: Kreatywne Media

Niezależne Wydawnictwo Informacyjne Sp. z o.o.

Kontakt: kontakt@pocztazdrowia.pl

Adres: ul. Odkryta 56A lok. 3, 03-140 Warszawa

NIP: 542-322-92-15

KRS: 0000445450 – Sąd Rejonowy w Białymstoku,

XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego.

Kapitał zakładowy: 10 000 zł

Publikacja ta jest chroniona prawem autorskim. Przedruk bez zgody wydawcy jest zabroniony, z wyjątkiem
cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Informacje w niej zawarte są publikowane w celu informa-
cyjnym i nie mogą być traktowane jako indywidualne porady lecznicze. Zalecamy, aby przed rozpoczęciem
jakiejkolwiek kuracji skonsultować się z lekarzem lub terapeutą. Wydawca nie ma intencji wchodzenia ze
swoimi Czytelnikami w relację lekarz – pacjent. Wydawca nie odpowiada za niezawodność, skuteczność ani
za poprawne korzystanie z informacji zawartych w tej publikacji, ani za problemy zdrowotne, które mogą
wystąpić na skutek omawianych terapii.

20 dodatków do żywności, których powinieneś unikać

Niezależne Wydawnictwo Informacyjne Sp. z o.o.