background image

4.  Urzędy 

nadworne 

okresu 

 

monarchii 

wczesnofeudalnej. Wpływ monarchii karolińskiej. 

W  okresie  wczesnofeudalnym  nie  odróżniano  urzędów 

dworskich  i  państwowych.  Dostojnicy  dworscy  byli 
równocześnie  najwyższymi  urzędnikami  państwowymi. 
Wywodzili się oni z dawnej starszyzny plemiennej. Monarcha 
dobierał  grono  pomocników,  którym  wydawał  jednorazowe 
polecenia.  Początkowo  urzędnicy  byli  sobie  równi,  dopiero 
później  wytworzyła  się  hierarchia  urzędów.  Na  jej  kształt 
miały wpływ wzorce karolińskie. Urzędnicy nie mieli własnych 
kompetencji – zawsze występowali w imieniu monarchy. 

Urzędy nadworne: 

 

komes 

nadworny 

(pałacowy, 

palatyn, 

wojewoda): 

- najwyższy spośród urzędników 
-  dowodził  wojskiem  w  zastępstwie 
monarchy 
-  zastępował  władcę  w  rożnych 
dziedzinach  zarządu  państwem  oraz 
sprawował sądy 

 

komornik książęcy: 

- zarządzał domenami monarchy 
- zarządzał dworem książęcym 

 

marszałek  –  odpowiednik  komornika  na 
Śląsku, 

jego 

stanowisko 

odpowiadało 

wojewodzie 

 

kanclerz  –  zwykle  duchowny,  musiał  być 
pisemny: 

- sprawował pieczę nad pieczęcią 
- prowadził korespondencję władcy 
-  kierował  kancelarią,  w  której 
pracowali 

fachowi 

pisarze 

– 

protonotariusz i notariusze 

 

skarbnik: 

- odpowiedzialny za finanse państwa 
- kierował  archiwum monarchy 
-  przechowywał  insygnia  władzy  oraz 
kosztowności i dokumenty 
- zarządzał skarbem 

 

sędzia dworski: 

-  pomagał  władcy  w  wymiarze 
sprawiedliwości  

background image

czuwał 

nad 

prawidłowym 

przebiegiem postępowania sądowego 

 

mincerz: 

- sprawował zarząd nad mennicą 
-  ściągał  dochody  z  regaliów  i  daniny 
pieniężne 
- kontrolował wymianę pieniądza 
- ściągał i karał fałszerzy monet 

 

piastun  –  opiekun  i  wychowawca  synów 
monarchy 

 

cześnik – zarządzał piwnicą władcy 

 

stolnik – zajmował się stołem monarszym 

 

łowczy – organizował łowy 

 

koniuszy – zajmował się końmi monarchy 

 

chorąży – opiekował się chorągwią władcy 

 

miecznik – opiekował się mieczem monarchy 

Z  czasem  powstawały  stanowiska  zastępców  zwanych 

poddostojnikami – np. podkomorzy jako zastępca komornika, 
podstoli  –  stolnika,  podczaszy  –  cześnika.  Zdarzało  się,  że 
znikał główny urząd, a pozostawał jego zastępca.