N
O W O C Z E S N Y
T
E C H N I K
D
E N T Y S T Y C Z N Y
42
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
Jak zwiększyć adhezję zębów
do powierzchni płyty?
dr Zbigniew Raszewski
P
odczas wykonywania
protez w technice wle-
wowej przyłożone ciśnienie
oraz temperatura polime-
ryzacji są o wiele niższe niż
podczas gotowania.
W trakcie wykonywania protez bardzo
często zastanawiamy się, jak naprawdę
trzymają się zęby w wykonanej przez
nas protezie i od czego to tak napraw-
dę zależy, szczególnie wówczas, gdy
po krótkim czasie proteza wraca do nas
do naprawy. Dlatego podczas wykonywa-
nia uzupełnienia protetycznego bardzo
ważną sprawą jest przestrzeganie kilku
podstawowych zasad.
Przyczyny tego zjawiska należy rozpa-
trywać pod kilkoma względami:
– materiał, z jakiego wykonany jest ząb;
– sposób przygotowania powierzchni
zęba;
– ustawienie zębów w łuku;
– jakiego akrylu użyto do wykonania sa-
mej protezy;
– polimeryzacja.
P
ODZIAŁ
ZĘBÓW
ZE
WZGLĘDU
NA
MATERIAŁ
Tak jak wszyscy pamiętamy, sztuczne
zęby można podzielić na akrylowe,
kompozytowe oraz porcelanowe. Oprócz
ceny, kształtu i koloru poszczególne ty-
pów zębów różnią się między sobą w bar-
dzo istotny sposób pod względem właści-
wości fizycznych i chemicznych.
Zęby akrylowe
Zęby akrylowe, najczęściej trójwarstwo-
we, choć czasami zdarzają się dwuwar-
stwowe, wykonane są z polimetakrylanu
metylu (PMMA) czy materiału takiego
jak proszek akryli na płyty protez. Jed-
nak podczas procesu produkcji stosuje
się, oprócz proszku PMMA, drugi kopo-
limer, będący mieszaniną polimetakry-
lanu metylu i metakrylanów z dwoma
wiązaniami podwójnymi – dimetkary-
lanem 1,4-butano-diolu (1,4 EGDMA)
lub dimetakrylanu glikolu etylenowego
(EGDMA). Dodatkowo te same środki
sieciujące dodaje się do płynu podczas
sporządzania ciasta na zęby akrylowe.
Środki sieciujące mają za zadanie utwar-
dzić strukturę zęba, zwiększyć jego twar-
dość (aby wolniej się ścierał podczas roz-
drabniania pokarmów oraz zmniejszyć
jego sorpcję i rozpuszczalność, aby nie
zmieniał koloru podczas użytkowania).
Proces polimeryzacji zachodzi w wyż-
szej temperaturze niż polimeryzacja sa-
mej płyty protezy z pracowni oraz pod
większym ciśnieniem niż to, które je-
steśmy w stanie wytworzyć podczas
prasowania puszki polimeryzacyjnej.
Wszystko to wpływa na fakt, że ząb jest
twardszy niż sam akryl, z którego wyko-
nuje się płytę protezy. Wysoko usieciowa-
ny akryl jest też bardzo trudno rozpusz-
czalny, a co za tym idzie nawet w samym
monomerze. Aby możliwe było połącze-
nie zęba z płytą protezy, producenci zę-
bów warstwowych wykonują warstwę
przyszyjkową z akrylu o niskim stopniu
usieciowania. Warstwa ta trochę łatwiej
rozpuszcza się w płynie niż reszta zęba.
Czasami zdarza się jednak, że miejsca
na dostawiany ząb jest tak mało, że pod-
czas ustawiania zębów w wosku ścinamy
frezem całkowicie tą ostatnią warstwę.
Wówczas połączenie pomiędzy akrylem
a zębem wypada w warstwie dentyno-
wej, która jest już wysoko usieciowanym
polimerem.
Zęby kompozytowe
Estetyka takich zębów oraz ich twar-
dość jest wyższa niż zębów wykonanych
z akrylu. Dzieje się to na skutek materia-
łu, z jakiego wykonane są te zęby. Pro-
blem połączenia jest jeszcze trudniejszy
niż w przypadku zębów akrylowych.
Surowcem do wykonania zębów kom-
1
Powierzchnia akrylu po piaskowaniu ostrokon-
turowym tlenkiem glinu
2
Przekrój przez ząb
akrylowy
3
Powierzchnia zębów a) przemyta
monomerem, b) abrazja tlenkiem glinu, c) bond,
ząb, akryl, d) abrazja tlenkiem glinu + bond
1
2
3
SŁOWA KLUCZOWE
adhezja,
technika wlewowa
fot. ar
chiwum autora
N
O W O C Z E S N Y
T
E C H N I K
D
E N T Y S T Y C Z N Y
44
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
pozytowych są głownie dimetakrylany
(UDMA, TEGDMA i bis-GMA), czyli
te same surowce, z jakich wykonuje się
materiały kompozytowe do wypełnień
w ubytkach zębowych. Jako wypełniacz
stosuje się szkło barowe i krzemionki.
Polimeryzacja zębów też zachodzi
w podwyższonej temperaturze i ci-
śnieniu, czyli ich właściwości fizyczne
są o wiele lepsze niż materiałów polime-
ryzowanych za pomocą lampy w gabine-
cie lekarza stomatologa. Wszystko to two-
rzy bardzo twardą i wysoko usieciowaną
strukturę. Niestety rozpuszczalność tego
tworu w monomerze jest jeszcze niższa
niż zębów akrylowych, co w jeszcze
większym stopniu utrudnia dobre połą-
czenie z płytą protezy.
porcelanowym a akrylem, producenci
zębów umieszczają w ich strukturach
metalowe elementy retencyjne. Niestety
jest to połączenie czysto mechaniczne,
które w krótkim okresie prowadzi do po-
wstania mikroszczeliny.
S
POSÓB
PRZYGOTOWANIA
ZĘBÓW
Na samym początku w przypadku zę-
bów akrylowych lub kompozytowych
należy zwrócić uwagę na dokładne ze-
szlifowanie powierzchni zęba. Proces
ten rozbudowuje powierzchnię zęba,
wytwarzając mikroretencję. Dodatkowo
można wykonać otwory o kształcie od-
wróconego stożka. W przypadku zębów
porcelanowych należy rozbudować po-
wierzchnię poprzez piaskowanie ostro-
konturowym tlenkiem glinu. Granula-
cja około 125-250 mikronów, ciśnienie
2-6 barów. Oczywiście większe ciśnienie
w bardziej efektywny sposób oddziałuje
na powierzchnię. Daje to w efekcie bar-
dziej rozbudowaną powierzchnię niż
zastosowanie samego frezu. Zabieg ten
może być bardzo pomocny, szczególnie
w przypadku zębów porcelanowych,
których szlifowanie za pomocą frezu jest
bardzo problematyczne.
Zęby porcelanowe można dodatkowo
potraktować 5-procentowym kwasem
fluorowodorowym. Jest to substancja,
która ma zdolność rozpuszczania krze-
mionki i stosuje się ją dość powszechnie
w stomatologii, szczególnie bezpośred-
nio przed zacementowaniem licówek.
W
YPARZANIE
WOSKU
Zabieg ten ma za zadanie usunięcie
resztek wosku z formy, trzeba przepro-
wadzić go w sposób bardzo sumienny,
szczególnie na powierzchni zębów,
która będzie osadzona w akrylu. Najle-
piej pierwszy raz przelać gorącą wodą,
następnie użyć płynu do mycia naczyń
i po raz wtóry przelać obficie wrzątkiem.
W przypadku technik wlewowych do-
brze jest umieścić zęby w specjalnym
sitku i bardzo dokładnie wyparzyć. Na-
stępnie całość zanurzyć w monomerze
na około 3-5 minut.
W przypadku protez utwardzanych
poprzez gotowanie zęby osadzone w si-
likonie lub gipsie dobrze jest przemyć
3-4 razy za pomocą monomeru. Jeśli zęby
mają kontakt z silikonem technicznym,
Zęby porcelanowe
Twardość i estetyka zębów porcelano-
wych jest lepsza niż zębów kompozy-
towych. Surowcem do wykonania tego
typu zębów są materiały pochodzenia
naturalnego. Tradycyjna porcelana
dentystyczna jest mieszaniną kwarcu
(SiO
2
), skaleni, czyli krzemianów glino-
wo-potasowych (K
2
Al
2
Si
6
O
16
) i glinowo-
sodowych (Na
2
Al
2
Si
6
O
16
), oraz tlenków
metali (32). Krzemiany to sole kwasów
krzemowych, które występują w formie
krystalicznej. W strukturze porcelany
ziarna kryształów zatopione są w szkli-
stej, amorficznej macierzy krzemionki
(SiO
2
). Taki twór jest więc nierozpusz-
czalny w monomerze. Aby zapewnić ja-
kiekolwiek połączenie pomiędzy zębem
Wykres 1. Adhezja zęba akrylowego do akrylu wlewowego Villacryl SP w zależności od sposobu przygotowania
powierzchni
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
24 godz.
15,65
19,6 19,8
11,61
8,44
12,81
15,3
8,28
90 dni
abrazja powierzchni
primer
abrazja + primer
monomer
4
5
6
7
4
Szlifowanie powierzchni zęba
5
Wyparzanie zębów na specjalnym sitku
6
Naniesienie bondu na po-
wierzchnię zęba
7
Nanoszenie monomeru na powierzchnię zębów i silikonu
6
/ 2 0 1 1
45
T E C H N I K A
D E N T Y S T Y C Z N A
to warto powierzchnię silikonu przetrzeć monomerem. Jeśli
się tego nie uczyni, to silikon ma zdolność wchłaniania mono-
meru, co może spowodować, że akryl w okolicach przyszyj-
kowych może być lekko przesuszony. W spolimeryzowanej
protezie będzie to widoczne w postaci białych przebarwień,
co może w znaczący sposób wpływać na adhezję samego zęba
do powierzchni akrylu.
Na zakończenie dobrze jest też zastosować różnego typu
bondy przeznaczone do zwiększania adhezji pomiędzy zębem
a akrylem (Villacryl Bond – Zhermapol, Megapond – Mega-
dental). Nanosi się niewielką ilość takiego preparatu i rozpro-
wadza po całej powierzchni zęba, która w przyszłości będzie
mieć kontakt z akrylem.
W przypadku zębów porcelanowych wypiaskowaną po-
wierzchnię zęba po odtłuszczeniu acetonem należy pokryć
silanem, czyli związkiem, który ma możliwość połączenia się
zarówno z akrylem, jak i z powierzchnią metalu i ceramiki.
Mogą to być te same silany, które stosują lekarze stomatolodzy
podczas cementowania stałych uzupełnień (np. silan – Cer-
kamed czy silan z Villacrylu Opaker – Zhermapol). Po nanie-
sieniu silanu należy odczekać kilka minut, aż rozpuszczalnik
w nim zawarty odparuje. Można to delikatnie ogrzać, aby
przyspieszyć hydrolizę silanu. Dopiero na tak przygotowaną
powierzchnię można układać akryl.
A
KRYL
I
POLIMERYZACJA
Z doświadczenia wiadomo, że zęby trzymają się lepiej w pro-
tezach utwardzonych przez gotowanie, wynika to między in-
nymi z faktu, że stosujemy proces prasowania pod ciśnieniem
rzędu 1000-2000 kg, co pozwala w bardziej efektywny sposób
na wnikniecie monomeru w głąb struktury zęba akrylowego.
Ciasto akrylowe lub akryl płynny umieszczamy lub wlewa-
my do formy według zaleceń producenta, tzn. kiedy ciasto nie
przykleja się do narzędzi i ścianek naczynia i po wygnieceniu
czystymi i suchymi rękoma. W technikach wlewowych mie-
szamy proszek i płyn, czekamy 30-40 sekund, mieszamy po-
wtórnie i dopiero wówczas wlewamy do formy agarowej lub
silikonowej. Następnie czekamy 3-5 minut, aż na powierzchni
akrylu wytworzy się cienka „skórka”. Dopiero po tym czasie
całość umieszczamy w ciepłej wodzie i polimeryzujemy.
W przypadku protez gotowanych bardzo istotną sprawą jest
długie prasowanie przez 10-15 minut pod ciśnieniem 1500-
2000 kg. Z samą polimeryzacją termiczną też nie należy się
spieszyć. Najlepiej puszkę w ramce umieścić w wodzie o tem-
peraturze 40°C i powoli ogrzewać aż do wrzenia przez około
60-90 minut.
Sam proces utwardzania należy kontynuować przez 60 mi-
nut, a następnie powoli schładzać. Bardzo istotną sprawą jest
powolne schładzanie, tak aby w strukturze akrylu nie wystą-
piły naprężenia. Jeszcze istotniejsze jest powolne schładza-
nie protezy zawierającej zęby porcelanowe, które w wyniku
gwałtownego ochłodzenia mogą popękać. Najlepiej byłoby
wyłączyć ogrzewanie wody, w której zachodziła polimery-
zacja, i odczekać z otwarciem puszki, aż do wychłodzenia
do temperatury 30-40°C. Jeżeli nie możemy pozwolić sobie
na taki luksus ze względów czasowych, to po wyjęciu z wody
dobrze jest puszkę wraz z ramką pozostawić na powietrzu
aż do ostygnięcia. Oczywiście podczas zabiegu uwalniania
protezy z gipsu należy zachować szczególną ostrożność, aby
nie uszkodzić zębów.
Przestrzenie międzyzębowe można pokryć lakierem świa-
tłoutwardzalnym, np. fimry Shera lub Villacryl ULS – Zher-
mapol. Podczas wykonywania protez w technice wlewowej
przyłożone ciśnienie oraz temperatura polimeryzacji są o wie-
le niższe niż podczas gotowania. Dlatego bardzo ważne jest,
by nie skracać samej polimeryzacji pod ciśnieniem. Jeśli pro-
ducent zaleca 30 minut, nie kończmy tego procesu po 15 mi-
nutach, gdyż choć sam akryl wydaje nam się być już całkiem
twardy, polimeryzacja nie jest zakończona. Będzie to w istot-
ny sposób wpływać na połączenie zębów z akrylem.
Piśmiennictwo
1. Saavedra G., Valandro L.F., Leite F.P., Amaral R., Ozcan M., Botti-
no M.A., Kimpara E.T.: Bond strength of acrylic teeth to denture base
resin after various surface conditioning methods before and after ther-
mocycling. „Int. J. Prosthodont.”, 2007 Mar-Apr; 20(2):199-201.
2. Barbosa D.B., Barão V.A., Monteiro D.R., Compagnoni M.A., Marra J.:
Bond strength of denture teeth to acrylic resin: effect of thermocycling
and polymerisation methods. „Gerodontology”, 2008 Dec; 25(4), 237-44.
Epub 2008 Mar 5.
3. Patil S.B., Naveen B.H., Patil N.P.: Bonding acrylic teeth to acrylic resin
denture bases: a review. „Gerodontology”, 2006 Sep, 23(3), 131-9.
4. Craig R.G.: Denture materials and acrylic base materials. „Curr. Opin.
Dent.” 1991 Apr, 1(2):235-43.