Tech.mecha.rolni_311[22].Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Kupidura

Eksploatowanie narzędzi, maszyn i urządzeń
do nawożenia i ochrony roślin 311[22].Z2.03.

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krzysztof Markowski
mgr inż. Marek Rudziński

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Jagiełło

Konsultacja:
mgr inż. Andrzej Kacperczyk

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[22].Z2.03,
,,Eksploatowanie narzędzi, maszyn i urządzeń do nawożenia i ochrony roślin", zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik mechanizacji rolnictwa.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Klasyfikacja nawozów i zasady ich stosowania w rolnictwie.

Budowa, obsługa, regulacje rozsiewaczy nawozów mineralnych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Budowa, obsługa i regulacje maszyn do stosowania nawozów naturalnych.

Przepisy bhp przy obsłudze maszyn do nawożenia

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Uprawy międzyrzędowe, budowa i regulacje pielników i obsypników.

Zasady bhp przy obsłudze narzędzi do upraw międzyrzędowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Klasyfikacja i charakterystyka środków ochrony roślin.

Budowa, obsługa i regulacje opryskiwaczy polowych i sadowniczych
Zasady bhp przy obsłudze maszyn do ochrony roślin

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoże Ci opanować zasady eksploatowania narzędzi, maszyn i urządzeń

do nawożenia oraz chemicznej ochrony roślin, a także wykształcić umiejętności z tego
zakresu.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, który umożliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ćwiczeń i zaliczenie sprawdzianów,

−

pytania sprawdzające, które pomogą Ci sprawdzić, czy już opanowałeś zamieszczony
materiał nauczania z zakresu eksploatacji maszyn i narzędzi do uprawy roli,

−

ćwiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów, zadań który pozwoli Ci na samodzielne określenie opanowania
wymaganych umiejętności i wiadomości po zakończeniu każdego rozdziału materiału
nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć ucznia, przykładowy zestaw, który służy do oceny poziomu
opanowania umiejętności i wiadomości z zakresu całej jednostki,

−

wykaz literatury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[22].Z2.02

Eksploatowanie

siewników

i sadzarek

311[22].Z2.04

Eksploatowanie

maszyn

i urządzeń do zbioru

zielonek

311[22].Z2.07

Eksploatowanie maszyn

i urządzeń stosowanych

w produkcji zwierzęcej

311[22].Z2.08

Eksploatowanie urządzeń

i środków transportu

stosowanych

w gospodarstwie rolnym

311[22].Z2.06

Eksploatowanie

maszyn do zbioru

roślin okopowych

311[22].Z2.05

Eksploatowanie

maszyn do zbioru

zbóż

311[22].Z2

Użytkowanie i naprawa

narzędzi, maszyn

i urządzeń rolniczych

311[22].Z2.03

Eksploatowanie

narzędzi, maszyn

i urządzeń do

nawożenia i ochrony

roślin

311[22].Z2.01

Eksploatowanie

narzędzi i maszyn do

uprawy roli

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobierać środki ochrony indywidualnej do wykonywanych prac,

−

zinterpretować przepisy bezpieczeństwa dotyczące procesów pracy,

−

wskazywać konsekwencje naruszenia przepisów bhp podczas wykonywania zadań
zawodowych,

−

charakteryzować sposoby likwidacji lub ograniczenia zagrożeń urazami mechanicznymi,

−

określać sposoby likwidacji lub ograniczenia zagrożeń związanych z substancjami
chemicznymi,

−

zastosować podstawowe przepisy bhp podczas wykonywania pracy,

−

zorganizować bezpieczne i ergonomiczne stanowisko pracy,

−

udzielać pierwszej pomocy osobom po urazach mechanicznych, porażeniu prądem,
zatruciach substancjami chemicznymi.

−

odczytywać różne rodzaje rysunków technicznych,

−

charakteryzować materiały stosowane w budowie maszyn,

−

charakteryzować maszyny i urządzenia energetyczne i transportowe,

−

przestrzegać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska podczas wykonywania badań.

−

określać budowę i działanie mechanizmów ciągnika rolniczego,

−

stosować przepisy ruchu drogowego podczas kierowania pojazdem,

−

kierować pojazdem samochodowym,

−

obsługiwać mechanizmy ciągnika rolniczego,

−

stosować zasady eksploatacji pojazdów rolniczych,

−

diagnozować stan techniczny zespołów ciągnika rolniczego,

−

naprawiać i regulować mechanizmy ciągnika rolniczego,

−

przystosowywać ciągnik rolniczy do prac polowych i transportowych,

−

korzystać z katalogów części, instrukcji obsługi i napraw pojazdów,

−

wykonywać planowe przeglądy i naprawy pojazdów rolniczych,

−

prowadzić dokumentację pracy pojazdów i środków transportowych,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii oraz przepisami
bezpieczeństwa i ochrony środowiska,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji pojazdów
rolniczych.

−

określać zasady przewozu osób i ładunków,

−

określać

przeznaczenie

przyrządów

kontrolno-pomiarowych

znajdujących

się

w pojeździe oraz przyrządów do sterowania pojazdami,

−

określać czynności kierującego pojazdem przed i po uruchomieniu silnika,

−

określać podstawowe czynności kontrolne i obsługowe urządzeń wpływających na
bezpieczeństwo jazdy,

−

posługiwać się mechanizmami sterowania pojazdem,

−

samodzielnie wykonywać manewry pojazdem samochodowym,

−

włączać się do ruchu drogowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozróżnić nawozy i określać ich wpływ na wzrost i rozwój roślin,

–

obliczyć zawartość czystego składnika na masę nawozu,

–

określić wymagania agrotechniczne dla rozsiewaczy i roztrząsaczy,

–

sklasyfikować maszyny i urządzenia do nawożenia,

–

wyjaśnić budowę, działanie, zasady obsługi i regulacji rozsiewaczy nawozów,

–

dobrać rozsiewacz do planowanych prac i rodzaju nawozu,

–

wyjaśnić budowę i działanie roztrząsaczy obornika,

–

wykonać regulacje dawki obornika,

–

rozróżnić ładowacze obornika i określać możliwości ich zastosowania,

–

obsłużyć maszyny i urządzenia do nawożenia organicznego,

–

dobrać urządzenia do rozlewania gnojówki i gnojowicy,

–

zastosować zasady organizacji pracy i bezpiecznej obsługi maszyn do nawożenia,

–

wykonać konserwację roztrząsacza obornika, rozsiewacza i urządzeń do rozlewania
gnojowicy,

–

scharakteryzować metody zwalczania chorób i szkodników roślin,

–

określić znaczenie i sposoby wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych roślin,

–

objaśnić budowę i działanie wybranych narzędzi do upraw międzyrzędowych,

–

wykonać agregatownie, regulacje i obsługę narzędzi do upraw międzyrzędowych,

–

wykonać próbę pracy narzędzi do upraw międzyrzędowych,

–

scharakteryzować zasady bezpiecznej obsługi agregatów do upraw międzyrzędowych,

–

wykonać naprawy bieżące agregatów do upraw międzyrzędowych,

–

dokonać klasyfikacji opryskiwaczy,

–

wyjaśnić budowę, działanie oraz zasady obsługi i regulacji opryskiwaczy,

–

wyjaśnić budowę i działanie typowej zaprawiarki do nasion,

–

zastosować zasady bezpiecznej organizacji pracy podczas zabiegów ochrony roślin,

–

wyjaśnić działanie podstawowych grup środków ochrony roślin i dobrać preparaty do
podstawowych upraw,

–

wyjaśnić zasady dystrybucji środków ochrony roślin,

–

skalkulować koszty wykonania zabiegów ochrony roślin,

–

zastosować przepisy bhp podczas obsługi opryskiwaczy i zaprawiarek oraz
przechowywania środków ochrony roślin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Klasyfikacja nawozów i zasady ich stosowania w rolnictwie.

Budowa, obsługa, regulacje rozsiewaczy nawozów
mineralnych

4.1.1. Materiał nauczania

Klasyfikacja nawozów

Nawozy stosowane w rolnictwie można podzielić na dwie zasadnicze grupy: naturalne

(organiczne)  i  mineralne.  Obecnie,  obok  nawozów  występujących  w  tradycyjnej  postaci,
stosuje  się  również  mieszanki  nawozowe  dostosowane  indywidualnie  do  potrzeb
poszczególnych  upraw,  nawozy  o  spowolnionym  działaniu,  nawozy  o  „pełnym”  składzie
pierwiastkowym,  a  także  różne  mieszanki  nasienno-nawozowe.  Nawożenie  powinno  być
zawsze  poprzedzone  zebraniem  pełnej  informacji  na  temat  zasobności  gleb  w  składniki
pokarmowe.  Niestety,  w  naszym  kraju  nadal  dosyć  częstą  praktyką  jest  przypadkowe
stosowanie  nawożenia.  Nowe  technologie  stosowania  nawozów  w  rolnictwie  powinny  także
uwzględniać wymogi stawiane przez ekologię.

Nawozy naturalne

Nawozy zawierające w swoim składzie substancję organiczną, dzieli się na 3 rodzaje:

– nawozy naturalne, (obornik, gnojowica, gnojówka, odchody zwierząt gospodarskich,

guano przeznaczone do rolniczego wykorzystania)

– nawozy organiczne –wyprodukowane z substancji organicznej lub z mieszanin substancji

organicznych, (w tym komposty, także wyprodukowane przy udziale dżdżownic),

– nawozy organiczno-mineralne – mieszaniny nawozów organicznych i mineralnych.

Obornik

Obornik jest nawozem organicznym, składającym się z przefermentowanego kału, moczu

i ściółki. Zawiera wszystkie składniki potrzebne do rozwoju roślin oraz poprawia właściwości
fizyczne gleby. Obornik powinien być składowany w specjalnie do tego celu przygotowanych
miejscach  z  wybetonowanym  dnem  (gnojowniach),  tak  aby  pochodzące  z  niego  substancje,
podlegające  różnym  procesom  chemicznym,  nie  przenikały  do  gleby.  W  związku
z postępującą specjalizacją gospodarstw, rolnicy coraz częściej uzyskują obornik pochodzący
od  określonego  gatunku  zwierząt.  Nawozem  najbardziej  zasobnym  w  makroskładniki  jest
obornik  pochodzący  od  kur  niosek,  a  w  następnej  kolejności  obornik  od  owiec.  Obornik  od
koni  zawiera,  po  oborniku  owczym,  najwięcej  potasu,  a  obornik  od  trzody  chlewnej,  po
oborniku  od  kur  niosek,  najwięcej  fosforu.  W  zawartości  pozostałych  składników  różnice
między obornikiem od bydła, trzody chlewnej i koni nie są duże. Obornik od kur niosek, jest
również  zasobny  w  mikroelementy.  Różnice  w  zawartości  mikroelementów  w oborniku  od
innych gatunków i grup użytkowych zwierząt dotyczą pojedynczych składników.

Gnojówka

Gnojówka jest nawozem potasowo - azotowym. Zawiera niewielkie, śladowe ilości

fosforu. Dlatego nawożąc gnojówką należy pamiętać o uzupełnieniu tego składnika. W 1 m

odpowiednio przechowywanej gnojówki znajduje się przeciętnie 3 kg azotu i 7 kg potasu
(K

O). Skład chemiczny gnojówki, w tym szczególnie zawartość potasu, jest zróżnicowany

w zależności od gatunku i grupy użytkowej zwierząt.

Gnojówkę najlepiej stosować przed siewem buraków cukrowych i pastewnych,

ziemniaków, kukurydzy, zbóż jarych i innych. Pod rośliny uprawiane w szerokiej rozstawie
rzędów można stosować gnojówkę doglebowo również w okresie wegetacji, w terminach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyjętych przy pogłównym nawożeniu tych roślin azotem. Jednorazowe dawki gnojówki
mogą wynosić od 15 do 20 tysięcy litrów (15-20 m

) na hektar.

Gnojowica

Gnojowica jest mieszaniną kału i moczu w naturalnym stosunku dla danego gatunku, lub

grupy użytkowej zwierząt. Powstaje ona w pomieszczeniach przystosowanych do
utrzymywania zwierząt bez ściółki. W 1 m

gnojowicy znajduje się przeciętnie 3-4 kg azotu,

2-3 kg fosforu (P

) i 3-4 kg potasu (K

O). Ponadto w gnojowicy, podobnie jak w oborniku,

występuje wapń, magnez oraz niezbędne w żywieniu roślin mikroelementy i substancja
organiczna.

Zgodnie z przepisami prawa, nawozów naturalnych nie wolno stosować:

– na glebach zalanych wodą oraz przykrytych śniegiem lub zamarzniętych do głębokości

30 cm,

– na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na stokach o nachyleniu większym niż 10%,

nie wolno stosować płynnych nawozów naturalnych,

– podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi,

również nie wolno stosować płynnych nawozów naturalnych,

– na pastwiskach nie wolno stosować nawozów organicznych i organiczno mineralnych

otrzymywanych z ubocznych produktów zwierzęcych lub zawierających takie produkty.

Nawozy  naturalne  mogą  być  stosowane  w  odległości  co  najmniej  20  m  od  strefy  ochrony
źródeł wody, brzegu zbiorników oraz cieków wodnych, kąpielisk zlokalizowanych na wodach
powierzchniowych  oraz  obszarów  morskiego  pasa  nadbrzeżnego.  Nawozy  naturalne
w postaci  płynnej  mogą  być  stosowane  tylko  wówczas,  gdy  poziom  wody  podziemnej  jest
poniżej 1,2m.

Zasady stosowania obornika

Obornik zaleca się stosować w pierwszej kolejności pod rośliny okopowe w dawkach do

40 t/ha  pod  buraki  i  do  30 t/ha  pod  ziemniaki.  Stosowanie  większych  dawek  nie  opłaca  się,
gdyż  jest  mało  efektywne.  Obornik  w  gospodarstwie  można  także  przeznaczyć  pod  inne
rośliny  np.:  rzepak,  kukurydzę,  zboża, warzywa.  Jednak  to  rośliny okopowe,  ze  względu  na
długi  okres  wegetacji  i  duże  zapotrzebowanie  na  składniki  pokarmowe,  a  także  sposób
uprawy  (m.in.  częste  spulchnianie  gleby)  najlepiej  wykorzystują  zawarte  w  oborniku
składniki  pokarmowe.  Dlatego  w  ich  przypadku  po  zastosowaniu  obornika  następuje
największa zwyżka plonu.

Obornik wywożony jest na pole zazwyczaj jesienią i wiosną. Na glebach zwięzłych nie

należy  przyorywać  obornika  głębiej  niż  15 cm.  Na  glebach  lekkich  zaleca  się  głębsze
przyorywanie  do  20 cm.  W  takich  warunkach  następuje  optymalny  rozkład  obornika,
a rośliny wykorzystują go najlepiej.  W oborniku część azotu występuje w  formie amonowej.
Azot w tej formie łatwo uchodzi do atmosfery. Aby temu zapobiec, obornik po rozrzuceniu na
polu  należy  w  tym  samym  dniu  przyorać (orką siewną  lub  podorywką).  Jest to  podstawowa
reguła, która niestety nie zawsze jest przestrzegana. Ograniczeniu strat azotu sprzyja również
stosowanie obornika w dni bezwietrzne i pochmurne, a nawet w dni dżdżyste. Ta sama zasada
dotyczy gnojówki  i gnojowicy. Przyjmuje  się, że obornik w 1 tonie zawiera przeciętnie 4 kg
azotu (N), 3 kg fosforu (P

) i 7 kg potasu (K

O). W dawce 30 t obornika wnosi się do gleby

120 kg N, 90 kg P

i 210 kg K

Dawki nawożenia na pola należy ustalać w oparciu o wyniki analizy gleby na zawartość

przyswajalnych  składników  pokarmowych  i  nawozić  wyłącznie  na  podstawie  potrzeb
nawozowych  zakładanego  plonu.  Należy  przy  tym  uwzględniać  ilości  azotu  dostarczanego
przez glebę oraz pochodzącego z  nawozów naturalnych  i mineralnych. Dopuszczalna roczna
dawka nawozu naturalnego odpowiada 170 kg azotu całkowitego na 1 ha użytków rolnych, co

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odpowiada dawce rocznej około 40 ton obornika lub 45 m

gnojowicy na hektar. Nawozy

naturalne można stosować w terminie od 1 marca do 31 października.

Nawozy mineralne

Aby uzupełnić występujący często niedobór jednego lub kilku ze składników

pokarmowych  w  danej  glebie,  ewentualnie  aby  zwiększyć  plon  masy  zielonej,  stosuje  się
nawożenie  nawozami  mineralnymi.  Niektóre  z  nawozów  są  produktami  kopalnymi
(np. wapno,  kainity),  inne  są  uzyskiwane  w  wyniku  procesów  chemicznych  (superfosfat),
jeszcze  inne  powstają  jako  uboczny  produkt  procesów  przemysłowych  (np.  tomasyna  przy
produkcji  stali).  Nieprawidłowa  gospodarka  nawozami  mineralnymi,  zwłaszcza  nawozami
azotowymi i fosforowymi, prowadzić może do przenawożenia roślin i gromadzenia się w ich
tkankach  szkodliwych  substancji.  Nawozy  pochodzenia  mineralnego  mogą  występować
w różnej postaci:
–  granulowanej (saletra, superfosfat),
–  pylistej (tomasyna, wapno),
–  krystalicznej (siarczan magnezu, siarczan amonu),
–  płynnej (woda amoniakalna),
–  gazowej (amoniak gazowy).

Nawozy mineralne różnią się między sobą nie tylko własnościami fizykomechanicznymi,

ale także chemicznymi. Ze względu na własności chemiczne nawozy mineralne można
podzielić na: azotowe, fosforowe, potasowe, wapniowe i wieloskładnikowe.

Zasady nawożenia

Planując nawożenie należy uwzględnić wymagania pokarmowe roślin. Wymagania te

określają  najmniejszą  ilość  składników  pokarmowych,  niezbędnych  do  uzyskania  plonu
w odpowiedniej  wysokości.  Potrzeby  nawozowe  roślin  określają  rodzaj  i  ilość  nawozu
konieczną  do  uzyskania  plonu  dobrej  jakości,  w  konkretnych  warunkach  glebowych
i klimatycznych.  Nawożąc  należy  zawsze  mieć  na  uwadze  to,  by  w  glebie  zachowywać
równowagę poszczególnych składników.

Nawozy należy stosować tylko w takich ilościach, które uprawiane rośliny mogą

wykorzystać  lub  które  dana  gleba  może  zatrzymać.  Zbyt  duże  dawki,  nieodpowiednie
proporcje  składników  pokarmowych  lub  brak  możliwości  wykorzystania  nawozu
w konkretnych  warunkach  glebowych,  są  przyczyną  degradacji  siedliska  rolniczego,  a  także
zanieczyszczenia środowiska. Dotyczy to zwłaszcza nawozów mineralnych.

Umiejętne stosowanie nawozów polega na przestrzeganiu następujących zasad:

– wybór optymalnej dawki poszczególnych składników pokarmowych, powinien być

poprzedzony badaniem gleby, na której nawóz będzie zastosowany,

–  należy stosować nawóz odpowiedniego rodzaju,
–  zabieg nawożenia należy wykonać we właściwym terminie,
–  należy dokonać właściwego wyboru sposobu aplikowania nawozu.

Oznaczanie potrzeb nawozowych

W Polsce określeniem potrzeb nawozowych roślin i zasobności gleb zajmują się stacje

chemiczno-rolnicze.  Tworzą one  mapy zasobności  gleb  w przyswajalne  dla roślin  składniki.
Wielkość dawek nawozu na 1 hektar powierzchni można określić doświadczalnie za pomocą
metod  chemicznych,  fizykochemicznych  lub  mikrobiologicznych.  Instytut  Uprawy,
Nawożenia  i  Gleboznawstwa  w  Puławach,  podzielił  gleby  na  kompleksy  przydatności
rolniczej. Aby sklasyfikować glebę do określonego kompleksu należy wziąć pod uwagę takie
czynniki jak:
–  właściwości gleby (typ, rodzaj, gatunek, właściwości fizyczne, chemiczne),
–  stopień kultury roli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–  warunki klimatyczne,
–  stosunki wodno-powietrzne w glebie,
–  rzeźba terenu.

Rodzaje nawożenia

W zależności od celu, rozróżnia się następujące rodzaje nawożenia:

– nawożenie przedsiewne, gdy nawozy wprowadza się do gleby przed siewem roślin,

stosując np. orkę lub bronowanie, dzięki czemu są one dokładnie wymieszane z glebą,

– nawożenie siewne stosuje się jednocześnie z siewem nasion,
– nawożenie pogłówne gdzie nawozy są dostarczane do gleby w trakcie wegetacji roślin,

często w postaci płynnej (gnojowica, gnojówka itp.). Można tu wyróżnić nawożenie
dolistne, gdzie słabo stężony nawóz dostarczany jest bezpośrednio na liście rośliny,

– nawożenie donasienne, poprzez moczenie nasion w roztworach mikronawozów,

zapewniające roślinie dobry start.

Wymagania agrotechniczne maszyn do nawożenia mineralnego

Podstawowym

wymaganiem

agrotechnicznym,

jakie

stawia

się

maszynom

przeznaczonym  do  nawożenia  jest  dostarczenie  potrzebnej  dawki  nawozu  na  jednostkę
powierzchni  pola,  w  określonym  terminie  agrotechnicznym.  Jednocześnie  rozsiewacze
powinny  zapewnić  jak  największą  równomierność  rozmieszczenia  nawozu  na  powierzchni
pola,  lub  w  glebie,  w  zależności  od  sposobu  wysiewu.  Równomierność  powinna  dotyczyć
różnych nawozów  i  być zagwarantowana zarówno w kierunku ruchu maszyny,  jak  i na całej
szerokości  roboczej.  Maszyny  do  nawożenia  powinny  umożliwiać  łatwą  zmianę  dawki
nawozu  na  jednostkę  powierzchni.  Dla  rozsiewaczy  zawieszanych  dawka  powinna  być
regulowana  w  zakresie  od  50  do  1000 kg/ha,  natomiast  w  przypadku  rozsiewaczy
przyczepianych  do  2000 kg/ha.  Wysiewając  wapno,  rozsiewacze  powinny  zagwarantować
znacznie  wyższe  dawki,  sięgające  nawet  5000 kg/ha  dla  większych  rozsiewaczy.  Sposób
regulacji  dawki  powinien  umożliwiać  stopniowanie  regulacji  wysiewu.  Ilość  wysiewu  nie
powinna zależeć od wstrząsów i nachylenia maszyny podczas pracy na zboczu.

Ponieważ wysiewane nawozy mogą się nawet znacznie różnić między sobą cechami

fizycznymi,  rozsiewacze  powinny  być  maszynami  uniwersalnymi.  Nawozy  są  substancjami
aktywnymi  chemicznie,  dlatego  konstrukcja  rozsiewaczy  powinna  umożliwić  łatwe
opróżnianie  ich  z  resztek  niewykorzystanego  nawozu  i  dokładnego  oczyszczenia  maszyny.
Także materiały z jakich są budowane rozsiewacze powinny być odporne na działanie korozji.
Ponadto rozsiewacze powinny być maszynami trwałymi i niezawodnymi w działaniu.

Budowa, obsługa i regulacja rozsiewaczy nawozów mineralnych

Do aplikowania nawozów mineralnych stosuje się rozsiewacze odśrodkowe lub

pneumatyczne. W zależności od wielkości maszyn mogą to być rozsiewacze zawieszane lub
przyczepiane.

Rozsiewacze odśrodkowe

Rozsiewacze odśrodkowe oprócz wielkości zbiorników różnią się między sobą

rozwiązaniami  dotyczącymi  napędu  tarcz  rozsiewających.  Konstrukcje  rozsiewaczy  są
stosunkowo  nieskomplikowane,  co  powoduje,  że  ich  praca  jest  niezawodna.  Głównym
problemem  pozostaje  równomierność  rozmieszczenia  nawozu  na  powierzchni  pola.
W porównaniu  z  siewnikami  nawozowymi  jest  ona  znacznie  mniejsza.  Jednak
o powszechnym  stosowaniu  rozsiewaczy  zadecydowała  ich  duża  wydajność  pracy
i niezawodność działania.

Rozsiewacze składają się z następujących zasadniczych zespołów: zbiornika

umieszczonego na ramie, tarczy lub tarcz wysiewających, mieszadła, napędu tarcz, zespołu
regulującego ilość wysiewu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozsiewacz  N 012  jest  maszyną  jednotarczową,  zawieszaną  na  trójpunktowym  układzie
zawieszenia ciągnika. Przeznaczony jest do nawożenia stosunkowo niewielkich powierzchni.
Skrzynią  ładunkową  rozsiewacza  jest  zbiornik  w  kształcie  odwróconego  stożka.  Jego  dno
stanowi  zespół  tarcz  z  otworami  w  kształcie  fasoli.  Tarcze  te  służą  do  regulowania  ilości
wysiewu  nawozu.  Każda  z  tarcz  może  być  niezależnie  obrócona  o  pewien  kąt  dookoła  osi.
Tarcze  umożliwiają  zarówno  zmianę  wielkości  otworu  przez  który  wysypuje się  nawóz,  jak
i zmianę miejsca podawania tego nawozu na tarczę wysiewającą. Położeniem tarcz steruje się
przy  pomocy  dźwigni  nastawczych.  Dźwigniami  przy  pewnym  układzie,  można  otwór
wylotowy  całkowicie  zamknąć.  W  przypadku  jednoczesnego  przesunięcia  dźwigni  w  lewo,
otwór  wylotowy  będzie  stopniowo  się  powiększał.  Przesuwając  dźwignie  w  przeciwnych
kierunkach, zmienia się miejsce podawania nawozu na tarczę.

Rys. 1. Rozsiewacz nawozów zawieszany, jednotarczowy [katalog: AGROMET Brzeg]

Zespół roboczy tego rozsiewacza jest pojedynczą tarczą z łopatkami, która poprzez

przekładnię  kątową  jest  napędzana  od  wałka  odbioru  mocy  ciągnika.  Wewnątrz  zbiornika
znajduje  się  napędzane  mieszadło.  Jego  zadaniem  jest  niedopuszczenie  do  zbrylania  się
rozsiewanego nawozu.
Rozsiewacz  N 053  jest  również  zawieszaną  maszyną,  której  pojemność  zbiornika  może  się
zmieniać  w  zależności  od  wielkości  rozsiewacza  w  zakresie  od  500  do  3000  litrów.
Oczywiście do ładowności maszyny, powinien być dostosowany ciągnik odpowiedniej klasy.
W  konstrukcji  rozsiewacza  oprócz  elementów  znanych  z  budowy  rozsiewacza  N 012,
zastosowano  ślimakowy  aparat  dozujący  z  napędem  hydraulicznym  oraz  elektroniczne
urządzenie  kontrolne.  Rozsiewacz  wyposażony  jest  w  dwie  tarcze  rozsiewające.  W  skrzyni
ładunkowej  wykonanej  z  grubej  blachy  zamocowane  są  sita  odciążające.  Zapobiegają  one
przed  dostaniem  się  na  tarcze  zbrylonego  nawozu,  a  także  innych,  przypadkowych  ciał
obcych.  Pojemność  skrzyni  może  być  szybko  powiększona,  poprzez  zastosowanie  jednej
z 3 nadstawek  zwiększających  pojemność  ładunkową. Skrzynia  ma  kształt  podwójnego  leja.
Nawóz podawany aparatem dozującym, trafia  ma dwie tarcze rozsiewające. Napęd  na tarcze
wysiewające  jest  przekazywany  z  WOM  ciągnika, poprzez  wałek  przegubowo-teleskopowy,
przekładnię stożkową i przekładnie kątowe.

Ślimakowy aparat dozujący jest napędzany silnikiem hydraulicznym z zewnętrznej

hydrauliki  ciągnika.  Bezstopniowa  regulacja  obrotów  silnika  hydraulicznego  pozwala  na
płynną  regulację  dawki  nawozu  w  szerokim  zakresie.  Aparat  dozujący  składa  się  z  dwóch
ślimaków  -  lewego  i  prawego.  W  zależności  od  potrzeby  mogą  one  pracować  razem,  lub
każdy  oddzielnie  przy  wysiewie  lewo-  lub  prawostronnym.  Przełączanie  trybu  pracy
dokonuje traktorzysta z kabiny ciągnika odpowiednią dźwignią. Ilość nawozu jaka dociera do
tarcz  wysiewających  jest  ściśle  związana  z  obrotami  ślimaków  dozujących.  Ilość  obrotów
odczytuje się na urządzeniu elektronicznym.

W skład elektronicznego urządzenia kontrolnego wchodzą następujące elementy:

sterownik elektroniczny, czujnik indukcyjny obrotów ślimaków, czujnik indukcyjny przebytej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

drogi, skrzynka rozdzielcza. Czujnik drogi kontroluje na bieżąco prędkość jazdy agregatu
i długość przebytej drogi. Informacje z czujnika drogi są także przekazywane do sterownika.

W końcowym efekcie, po obróbce zebranych danych, elektroniczny sterownik umożliwia

dostarczanie na bieżąco informacji o:
–  prędkości obrotowej wałka wysiewającego aparatów dozujących,
–  prędkości jazdy agregatu [km/h],
–  wielkości powierzchni, na której został rozsiany nawóz [ha],
–  czasie pracy wyrażonym w godzinach, z dokładnością co do minuty,
–  uzyskanej wydajności,
–  stanie czujników indukcyjnych,

Rys. 2. Rozsiewacz dwutarczowy N 053 „MXL” ze ślimakowym dozownikiem [katalog: AGROMET Brzeg]

Ponadto, w urządzeniu są gromadzone dane na temat całkowitej powierzchni

nawiezionych  pól,  od  momentu  zainstalowania  urządzenia  na  rozsiewaczu  (jest  to  wielkość
niekasowana).  Sterownik  jest  zasilany  energią  elektryczną  z  gniazdka  zapalniczki
zamontowanego  w ciągniku.  Maszyna  jest  dodatkowo  wyposażona  w  instalację  elektryczną
obsługującą lampy zespolone zamontowane na rozsiewaczu.

Przygotowanie rozsiewacza N 053 „MXL” do kontroli wysiewu

W instrukcji obsługi rozsiewacza zostały zamieszczone orientacyjne tabele wysiewu

typowych  nawozów  mineralnych,  takich  jak:  fosforan  amonu,  mocznik,  saletra  amonowa.
W tabelach  przy  zakładanej  prędkości  agregatu  8 km/h,  dla  obrotów  wałków  dozujących
z zakresu  od  20  do  500  obrotów/minutę  jest  zamieszczona  ilość  wysiewu  w  kg/ha
uwzględniająca  różne  szerokości  robocze.  Uwzględniono  różne  typy  tarcz  rozsiewających
dające w efekcie szerokości robocze: 12, 15 lub 18 m.

Procedura przygotowania maszyny do pracy jest następująca:

–  zamocować rozsiewacz na trzypunktowym układzie zawieszenia,
–  podłączyć układ hydrauliczny,
–  zdemontować prawą tarczę rozsiewającą,
–  zamontować korytko zsypu pod otworem skrzyni ładunkowej,
–  pod korytko podstawić pojemnik, w którym będzie zbierać się wysypywany nawóz,
–  z  orientacyjnej  tabeli  wysiewu  określić  prędkość  obrotową  wałków  dozujących  dla

wymaganej dawki w kg/ha,

–  włączyć napęd ślimaka i ustawić regulatorem właściwą wartość obrotów ślimaka
–  włączyć napęd ślimaka dozującego,
–  prawy ślimak odłączyć, przesuwając dźwignię w lewo,
–  napełnić skrzynię nawozem.
Dalszy ciąg procedury może odbyć się jednym z trzech sposobów:
a)  na postoju,
b)  w czasie jazdy na określonym odcinku drogi,
c)  według ciężaru usypowego nawozu [kg/l]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ad a) Na postoju

Podczas badania WOM powinien być wyłączony. Należy uruchomić układ hydrauliki

zewnętrznej, który będzie napędzać prawy ślimak dozujący. Zbieranie nawozu powinno trwać
1 minutę. Otrzymaną w pojemniku dawkę nawozu należy zważyć. Zgodnie z tabelą
zamieszczoną w instrukcji obsługi, określa się ilość nawozu w kg/ha dla danej szerokości
i prędkości roboczej.

Tabela 1. Współczynnik zależny od prędkości jazdy i szerokości roboczej [instrukcja obsługi rozsiewacza

„MXL” AGROMET Brzeg]

Szerokość robocza (m)

Prędkość robocza

km/h

Współczynnik

12,5

8,33

6,25

4,16

6,65

3,32

8,33

6,66

5,55

4,16

3,33

2,77

8,58

7,14

5,72

4,76

3,58

2,86

2,38

Przykład:

Dla zakładanej szerokości roboczej 15 m i prędkości roboczej 10 km/h, współczynnik

wynosi 8. Zważona masa nawozu w pojemniku 12 kg. W takich warunkach uzyska się
wysiew:

12 kg x 8 = 96 kg/ha

Jeżeli obliczona dawka znacznie odbiega od wcześniej założonej, należy dokonać korekty
obrotów ślimaka dozującego.

Ad b) W czasie jazdy na określonym odcinku drogi

W tej metodzie należy również posłużyć się współczynnikiem z innej tabeli

zamieszczonej w instrukcji obsługi rozsiewacza. Normę wysiewu określa się mnożąc ilość
wyrzuconego do pojemnika nawozu przez współczynnik związany z szerokością roboczą
i długością pokonanego odcinka pomiarowego.

Tabela 2. Współczynniki zależne od szerokości roboczej i długości odcinka pomiarowego [instrukcja obsługi

rozsiewacza „MXL” AGROMET Brzeg]

Szerokość robocza

/m/

Odcinek pomiarowy

/m/

Obsiana powierzchnia

/ha/

Współczynnik

9,00

10,00

55,50

50,00

1/40

12,00

15,00

41,60

33,30

1/40

16,00

18,00

31,25

27,75

1/40

20,00

21,00

25,00

23,80

1/40

24,00

27,00

41,60

37,00

1/20

28,00

30,00

35,70

33,30

1/20

32,00

36,00

31,25

27,75

1/20

20
20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W czasie tego badania WOM ciągnika również powinien być wyłączony.

Przykład:

Dla zakładanej szerokości roboczej 15 m i zebranej w pojemniku masy nawozu

wynoszącej 7,5 kg na odcinku drogi 33,3 m, uzyska się wysiew:

7,5 kg x 40 = 300 kg/ha

Ad c) Według ciężaru usypowego nawozu

W tym przypadku trzeba znać wartość ciężaru usypowego, wielkości charakterystycznej

dla poszczególnych nawozów. Dla przykładu ciężar usypowy fosforanu amonu wynosi
1 kg/dm

. Posługując się odpowiednią tabelą można wyliczyć żądane obroty/minutę ślimaka

dozującego, zależne od zakładanej normy wysiewu, szerokości roboczej i prędkości jazdy.

Tabela 3. Parametry pracy dla fosforanu amonu [instrukcja obsługi rozsiewacza „MXL” AGROMET Brzeg]

Fosforan Amonu - ciężar usypowy 1,0 kg/dm

Szerokość robocza [m]

10m

12m

Prędkość jazdy [km/h]

Współczynnik

3,18

2,4

1,92

1,56 2,69 2,02 1,61

1,34

Szerokość robocza [m]

15m

18m

Prędkość jazdy [km/h]

Współczynnik

2,14 1,61

1,29

1,06

1,8

1,35 1,08

0,9

Szerokość robocza [m]

21 m

24 m

Prędkość jazdy [km/h]

Współczynnik

1,5

1,18

0,94

0,78

1,34 1,00 0,8

0,66

Szerokość robocza [m]

30 m

36 m

Prędkość jazdy [km/h]

10.

Współczynnik

1,06

0,8

.0,64

0,52

0,9 0,67 0,53

0,45

Przykład:

Zakładając wysiew fosforanu amonu o ciężarze usypowym 1 kg/dm

w ilości 210 kg/ha,

dla szerokości roboczej 15 m i prędkości roboczej 8 km/h odczytujemy z tabeli
współczynnik 1,61. Teraz można wstępnie obliczyć obroty wałka dozującego:

210 kg/ha : 1,61 = 130 obr/min

Należy pamiętać o tym, że wartość współczynnika zmienia się w zależności od ciężaru

usypowego konkretnego nawozu.

Szerokość robocza rozsiewaczy zawieszanych może być regulowana w szerokim zakresie od
10  do  36 m.  Będzie  ona  zależeć  od  rodzaju  zastosowanych  rozsiewających  tarcz,  długości
zastosowanych  łopatek  i  kątów  mocowania  łopatek  na  tarczach.  Szczególną  uwagę  należy
zwrócić  przy  wysiewie  nawozów  na  skraju  pola,  przy  rowach  melioracyjnych  itp.
Ograniczenie rozrzutu nawozu można uzyskać stosując zasłonę ograniczającą.

Rozsiewacze przyczepiane najczęściej przybierają postać jednoosiowych przyczep. Na ramie
z  układem  jezdnym  mocowana  jest  skrzynia  ładunkowa.  W  skrzyni  znajduje  się  drabinka
odciążająca,  której  zadaniem  jest  zapobieganie  zbyt  szybkiemu  zużyciu  się  taśmy
przenośnika.  Dno  skrzyni  stanowi  przenośnik  taśmowy  lub  łańcuchowo-listwowy.  W  tylnej
ściance  skrzyni  ładunkowej  znajduje  się  zasuwa  regulacyjna,  której  położenie  decyduje
o ilości  wysiewanego  nawozu.  Nawóz  z  przenośnika  poprzez  szczelinę  regulacyjną  poda  na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dwie tarcze wysiewające. W zależności od konstrukcji, napęd na tarcze wysiewające
i przenośnik taśmowy może być przekazywany w różny sposób.

W rozsiewaczu N 011 napęd jest przekazywany od WOM poprzez wałek przegubowo-

teleskopowy,  wał  podłużny,  wielostopniową  skrzynkę  przekładniową  i  przekładnie  kątowe.
Ze skrzynki wielostopniowej z przekładni ślimakowej jest również brany napęd na przenośnik
taśmowy.  Dawka  wysiewanego  nawozu  zależeć  będzie  od  szczeliny  zasuwy  regulacyjnej
i prędkości  jazdy  agregatu.  Oprócz  wielkości  szczeliny  okresowej  regulacji  podlega  również
napięcie taśmy przenośnika.

Rys. 3. Rozsiewacz wapna N 011 [katalog: AGROMET Brzeg]

W rozsiewaczu N 011 istnieje groźba wysiewu nawozu nawet wówczas gdy agregat się

zatrzyma, a nie wyciśnięte do końca sprzęgło nadal poprzez WOM przekazuje napęd na
elementy robocze rozsiewacza. Ten mankament likwidują rozsiewacze, w których napęd na
taśmę przenośnika został powiązany z ruchem agregatu po polu.

Rozsiewacz przyczepiany N 014 od opisanej poprzednio maszyny różni się sposobem

napędu  tarczy  rozsiewającej  i  przenośnika  taśmowego.  Pojedyncza  tarcza  jest  napędzana
silnikiem  hydraulicznym  zasilanym  z  zewnętrznej  hydrauliki  ciągnika.  Przenośnik  taśmowy
jest  napędzany  poprzez  przekładnię  stożkową  znajdującą  się  tuż  przy  kole  jezdnym
rozsiewacza, wałek ze  sprzęgłem elastycznym  i przekładnię  ślimakową. Taki sposób  napędu
taśmy  przenośnika  pozwala  na  bezpośrednie  powiązanie  wysiewu  nawozu  z  ruchem
postępowym rozsiewacza po polu.

Podobna zasada napędu elementów roboczych została zastosowana w rozsiewaczu

przyczepianym N 035. W tym przypadku taśma przenośnika jest napędzana od rolki
dociskanej do opony rozsiewacza poprzez przekładnie łańcuchową i przekładnię planetarną.
Rolkę do opony dociska siłownik hydrauliczny zasilany z tego samego układu hydraulicznego
napędzającego silnik hydrauliczny tarczy wysiewającej.

Rys. 4. Rozsiewacz odśrodkowy przyczepiany N 035 [katalog: AGROMET Brzeg]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozsiewacze pneumatyczne

Konstrukcja rozsiewaczy pneumatycznych umożliwia w porównaniu z innymi typami

rozsiewaczy  zwiększenie  równomierności  rozsiewania.  W  rozprowadzaniu  nawozu  bierze
udział  strumień  powietrza  wytwarzanego  przez  dmuchawę.  Rozsiewacze  są  budowane  jako
maszyny zawieszane i przyczepiane.
Rozsiewacz  pneumatyczny  N 032  jest  maszyną  przyczepianą.  Skrzynia  ładunkowa  jest
nabudowana na ramie, wyposażonej w układ jezdny, składający się z dwóch kół. Rozsiewacz
jest  wyposażony  w  belki  polowe,  do  których  zamocowano  rury  rozprowadzające  nawóz.
Strumień powietrza jest produkowany przez wentylator napędzany od WOM ciągnika. Nawóz
jest  wygarniany  przez  znajdujące  się  z  obu  stron  skrzyni  zespoły  wałków  z  kołeczkami.
Prędkość  obrotową  wałków  wysiewających  można  regulować  przy  pomocy  przekładni
bezstopniowej. Od prędkości obracania się wałków wysiewających zależy bezpośrednio ilość
wysiewanego  nawozu.  Trafia  on  najpierw  do  pojemników  dozujących,  a  następnie  jest
porwany strumieniem powietrza do przewodów rurowych. Na końcu przewodów znajdują się
płytki uderzeniowe, których  zadaniem  jest równomierny rozrzut nawozu w pasie, za którego
zasilanie  odpowiada  dany  przewód.  W  skrzyni  ładunkowej  są  zamontowane  aktywne
mieszadła.  Ich  zadaniem  jest  doprowadzenie  nawozu  do  dozowników  równomiernym
strumieniem. Napęd na rolki wysiewające jest skojarzony z ruchem postępowym agregatu po
polu,  gdyż  jest  on  wzięty  z  rolki  dociskanej  do  koła  jezdnego  rozsiewacza..  Poprzez
przekładnię  łańcuchową,  przekładnię  stożkową  i  wspomnianą  już  wcześniej  przekładnię
bezstopniową,  napędzane  są  rolki  wysiewające.  Konstrukcja  rozsiewacza  pneumatycznego
umożliwia  przeprowadzenie  „próby  kręconej”  sprawdzającej  ilość  wysiewu  dla  danych
warunków.

Rys. 5. Rozsiewacz pneumatyczny [katalog: KUHN Francja]

Rozsiewacz  pneumatyczny  N 025  jest  maszyną  zawieszaną,  pracującą  na  nieco  innej
zasadzie.  Nawóz  jest  rozsiewany  przez  wahliwy  zespół  dwóch  dysz.  Zanim  trafi  do  dysz
przechodzi  on  wcześniej  przez  zespół  rozdrabniająco-przesuwający.  Strumień  powietrza
przepływający  przez wahliwe dysze porywa grudki nawozu  i wysypuje  na pole.  Wahadłowy
ruch  dysz  w  płaszczyźnie  poziomej  jest  zapewniony  przez    napęd  mechanizmu
dźwigniowego,  napędzanego  od  WOM  ciągnika.  Wentylator  wytwarzający  strumień
powietrza  jest  również  napędzany  od  WOM przez  przekładnię  pasową  zwiększającą  obroty.
Wałek  rozdrabniająco-przesuwający  jest  z  kolei  napędzany  przez  ślimakową  przekładnię
zwalniającą.  Ilość  wysiewanego  nawozu  reguluje  się  przy  pomocy  zastawek  w  przewodach
doprowadzających nawóz do wahliwych dysz.

Elektroniczne sterowniki w rozsiewaczach

Sterownik elektroniczny zastosowany w rozsiewaczach zbiera dane od wielu czujników.

Zebrane  informacje  od  czujnika  prędkości  jazdy  (radaru  lub  systemu  GPS)  umożliwiają
automatyczną  regulację  wydatku  dozownika,  w  zależności  od  zmiennej  prędkości  jazdy.
Zapewnia  to  utrzymanie  stałej  dawki  nawozu  na  hektar,  nawet  mimo  chwilowej  zmiany  tej
prędkości.  Zastosowanie  sterowników  elektronicznych  umożliwia  także  zdalną,  bo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

prowadzoną z kabiny ciągnika, chwilową zmianę dawki wysiewu. Modyfikację dawki można
dokonać niezależnie dla obu zespołów wysiewających. Zastosowanie sterownika pozwala
również na programowanie zespołów roboczych rozsiewacza dla różnych rodzajów nawozów,
różnych dawek, szerokości roboczych itp. Wczytane dane powodują automatyczne
przesterowanie zespołów roboczych rozsiewacza.

Rys. 6. Monitor sterownika elektronicznego [katalog AMAZONE Niemcy]

Wszystkie parametry charakteryzujące pracę poszczególnych zespołów roboczych

maszyny  mogą  być  wyświetlane  na  bieżąco  na  monitorze  sterownika  elektronicznego
zainstalowanego w kabinie ciągnika. Operator może w każdej chwili otrzymać informację na
temat  aktualnych  obrotów  tarcz  rozsiewających,  obrotów  podajnika  rotacyjnego,  położenia
siłowników  sterujących  zasuwami  aparatu  dozującego,  czy  też  położeniu  urządzenia  do
wysiewu  granicznego.  Dodatkowo  istnieje  możliwość  podglądu  na  monitorze  szerokości
roboczej,  prędkości,  czasu  pracy  i  wielkości  nawiezionej  powierzchni,  długości  przebytej
drogi, aktualnej dawki wysiewu, ilości wysianego nawozu, ilość nawozu w zbiorniku, a także
powierzchni  pola,  na  jaką  jeszcze  wystarczy  pozostały  w  zbiorniku  nawóz.  Informacje
o przebiegu zabiegu nawożenia są rejestrowane w pamięci sterownika. Po zakończeniu pracy
mogą być wykorzystane przez rolnika do dalszej obróbki.

Niektóre sterowniki generują informację o niewłaściwych - w stosunku do

zaprogramowanych - parametrach pracy rozsiewacza np.: o nieodpowiedniej prędkości jazdy,
niewłaściwej  przepustowości  aparatu  dozującego  lub  zbyt  małej  prędkości  obrotowej  tarcz
rozsiewających.  Z  pulpitu  sterownika  jest  także  możliwe  uruchamianie  urządzeń  wysiewu
granicznego  uruchamianych  na  skraju  pola  (deflektora  kierunku  wyrzutu  nawozu  lub
jednostronnego ogranicznika wysiewu).

Sterowniki elektroniczne pozwalają także na przeprowadzenia automatycznej kalibracji

układu  dozującego,  bez  konieczności  wykonywania  pracochłonnej  próby  kręconej
rozsiewacza.  Różne  systemy  umożliwiają  przeprowadzanie  kalibracji  statycznej  lub
dynamicznej.  Kalibracja  statyczna  polega  na  automatycznym  pomiarze  masy  nawozu
w zbiorniku  przy  zatrzymanym  ciągniku.  Pierwszy  pomiar  wykonywany  jest  na  początku
pracy,  drugi  na  przykład  po  wysianiu  około  100 kg.  Operator  uzyskuje  gotową  informację
o uzyskanej dawce nawozu, dla zastosowanych parametrów regulacyjnych.

Bardziej zaawansowane systemy ważą nawóz w zbiorniku również podczas jazdy

(tzw. kalibracja dynamiczna), a więc bez konieczności zatrzymywania ciągnika. Jest to
system w pełni automatyczny, działający bez udziału operatora. System elektroniczny mierzy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zmiany  obciążenia  układu  ważącego  kilkakrotnie  w  ciągu  sekundy  i  w  razie  potrzeby  na
bieżąco  dokonuje  regulacji  dozownika.  Precyzyjne  ustawienie  przesłon  dozownika  jest
możliwe  dzięki  zastosowaniu  siłowników  elektrycznych.  W  rozsiewaczach  z  hydraulicznym
napędem  podajnika  ślimakowego,  jego  obroty  są  regulowane  zmianą  ciśnienia  oleju
w układzie  hydraulicznym.  Dysponując  rozsiewaczem  z  takim  ważącym  systemem,
wystarczy  wstępnie  zaprogramować  szerokość  roboczą  i  żądaną  ilość  wysiewu  na  hektar,
a sterownik elektroniczny zadba o właściwą dawkę przez cały czas pracy. Stosowane są dwa
sposoby elektronicznej kontroli ilości wysiewanego nawozu: system bezpośredniego pomiaru
masy rozsiewacza z nawozem, oraz system pośredni, polegający na kontroli przepływu masy.

Automatyczne systemy określające zapotrzebowanie roślin na azot

Efektywność nawożenia mineralnego w dużym stopniu zależy od równomiernego

rozprowadzenie  nawozu  na  powierzchni  pola.  Jednak  w  tzw.  rolnictwie  precyzyjnym,  coraz
większe  znaczenie  ma  nawożenie  ze  zmienną  dawką,  uzależnioną  do  miejscowego
zapotrzebowania  roślin  na  nawóz.  Realizacja  takiego  zmiennego  zapotrzebowania  stała  się
możliwa,  dzięki  wprowadzeniu  do  techniki  rolniczej  sterowników  elektronicznych.  W  tej
dziedzinie  coraz  częściej  korzysta  się  również  z  zaawansowanych  technologii  satelitarnych.
Dzięki  temu  współczesne  technologie  nawożenia  mineralnego  umożliwiają  precyzyjne
dostarczenie roślinom takiej ilości nawozu, jaka jest im niezbędna na danym etapie wegetacji.
Do tego celu wykorzystuje się rozsiewacze wyposażone w optyczne lub mechaniczne czujniki
do  określania  zapotrzebowania  roślin  na  składniki  pokarmowe  trakcie  nawożenia.  W  ten
sposób bada się zwłaszcza zapotrzebowanie na azot. Znane są następujące sposoby pomiaru:
–  Hydro-N-Sensor mierzy ilość światła słonecznego odbitego przez rośliny. Jest to wielkość

zależna od gęstości łanu i jednocześnie zawartego w nim chlorofilu.

– Mini-Veg-N polega na rzuceniu na rośliny wiązki promieni lasera. Laser wywołuje

fluorescencję zawartego w roślinach chlorofilu, a intensywność fluorescencji mierzą
czujniki optyczne. System ten może być stosowany o dowolnej porze dnia, również w dni
pochmurne, a nawet w nocy.

– Green-Seeker również wykorzystuje własne aktywne źródło światła. W tej metodzie

następuje pomiar odbitego od roślin promieniowania podczerwonego.

– Crop-Meter to czujnik mechaniczny, zamontowany z przodu ciągnika. Posiada on

poziome wychylne ramię, które jest prowadzone w łanie zboża. Sprzężony z układem
elektronicznym potencjometr mierzy kąt wychylenia ramienia, który jest zależny od
gęstości łanu. Ta informacja jest przetwarzana i przesyłana do elektronicznego sterownika.

Dzięki tym metodom mierzony jest na bieżąco stan roślin i obliczane ich zapotrzebowanie na
nawóz. Sterownik błyskawicznie decyduje o ilości nawozu która zostanie wysiana
bezpośrednio w okolice tych roślin.

Konserwacja rozsiewaczy nawozu

Rozsiewacze nawozów mineralnych pracują w bardzo trudnych warunkach. Ponieważ

nawozy  mineralne  są  przeważnie  solami  różnych  kwasów,  ich  własności  powodują
agresywne,  korodujące  działanie.  Codzienna  obsługa  rozsiewaczy  polega  na  smarowaniu
wszystkich punktów smarnych, dokręceniu poluzowanych śrub i nakrętek i regulacji napięcia
przenośnika.  Po  zakończeniu  pracy  należy  zawsze  rozsiewacz  dokładnie  oczyścić  z  resztek
nawozów.  Po  zakończonym  sezonie  maszyny  należy  umyć  wodą  pod  ciśnieniem,  osuszyć
i następnie  zakonserwować.  Wszystkie  niemalowane  powierzchnie  należy  pokryć  środkiem
konserwującym, a powierzchnie z których zdarła się farba pomalować. Rozsiewacze powinny
być  przechowywane  pod  dachem.  W  celu  przedłużenia  trwałości  rozsiewaczy,  niektórzy
z producentów oferują maszyny wykonane z wysokiej jakości blach nierdzewnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przepisy bhp podczas obsługi maszyn do nawożenia

Przy obsłudze maszyn do nawożenia mineralnego należy chronić drogi oddechowe przed

szkodliwym  działaniem  pyłu  nawozowego.  Operator,  który  wysiewa  łatwo  się  pylące
nawozy, powinien być ubrany w pyłoszczelny kombinezon, szczelne okulary, maskę na twarz
i  rękawice.  W  strefie  rozsiewanego  nawozu  nie  mogą  się  znajdować  ludzie  i  zwierzęta.
Należy pamiętać o tym, że wszystkie obrotowe elementy na maszynach muszą znajdować się
pod  osłonami.  Wykonywanie  regulacji  lub  drobnych  napraw  może  się  odbywać  tylko  po
wyłączeniu  silnika  ciągnika.  Zabrania  się  przewożenia  osób  na  dyszlach  łączących
rozsiewacze z ciągnikiem.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz rodzaje nawozów naturalnych?
2.  Jakich zasad należy przestrzegać przy nawożeniu?
3.  Jakich zasad należy przestrzegać przy stosowaniu obornika?
4.  Jakie wymagania agrotechniczne stawia się rozsiewaczom nawozów mineralnych?
5.  Z jakich podzespołów jest zbudowany rozsiewacz zawieszany?
6.  W jaki sposób reguluje się ilość rozsiewanego nawozu w rozsiewaczu N 053?
7.  W jaki sposób reguluje się ilość rozsiewanego nawozu w rozsiewaczu N 011?
8.  W jaki sposób zmienia się szerokość roboczą w rozsiewaczy zawieszanym N 053?
9.  Jak jest zbudowany rozsiewacz pneumatyczny?
10. W jaki sposób konserwuje się rozsiewacze nawozu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawożenia nawozem mineralnym. Do pracy przygotuj

rozsiewacz zawieszany N 053. Planowana dawka wysiewu nawozu mineralnego to 150 kg/ha.
Przeprowadź próbę kręconą na postoju. Zakładana szerokość robocza 10 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować kolejność prac przy nawożeniu mineralnym,
4)  wyregulować wstępnie podzespoły rozsiewacza,
5)  przeprowadzić kontrolę wysiewu na postoju,
6)  obliczyć na podstawie tabeli uzyskaną normę wysiewu,
7)  dokonać w razie potrzeby korekty nastaw.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, łącznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053,

−

instrukcje obsługi rozsiewacza i ciągnika,

−

wiadro, waga,

−

zestaw kluczy monterskich,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawożenia nawozem mineralnym. Przygotuj

rozsiewacz zawieszany N 053 do wysiewu nawozu mineralnego w ilości 150 kg/ha.
Przeprowadź kontrolę wysiewu na określonym odcinku drogi. Zakładana szerokość robocza
10 m. Pomiar dokonaj na drodze o długości 50 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować przeprowadzenie zabiegu nawożenia,
4)  wskazać i nazwać elementy z jakich składa się rozsiewacz,
5)  opisać funkcjonowanie rozsiewacza,
6)  wyregulować wstępnie podzespoły rozsiewacza zgodnie z danymi wyjściowymi,
7)  przeprowadzić kontrolę wysiewu poprzez przejazd pomiarowego odcinka,
8)  obliczyć na podstawie tabeli uzyskaną normę wysiewu,
9)  sprawdzić, czy regulacje są odpowiednie, w razie potrzeby dokonać korekty.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, łącznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053,

−

instrukcje obsługi rozsiewacza i ciągnika,

−

wiadro, waga, taśma pomiarowa,

−

zestaw kluczy monterskich,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu nawożenia nawozem mineralnym. Przygotuj

rozsiewacz zawieszany N 053 do wysiewu fosforanu amonu w ilości 200 kg/ha. Przeprowadź
kontrolę wysiewu wiedząc, że ciężar usypowy tego nawozu wynosi 1 kg/l. Zakładana
szerokość robocza 10 m, a prędkość jazdy 10 km/h. Oblicz prędkość obrotową ślimaków
dozujących.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować kolejność prac przy nawożeniu mineralnym,
4)  wyregulować wstępnie podzespoły rozsiewacza,
5)  przeprowadzić kontrolę wysiewu według ciężaru usypowego nawozu,
6)  obliczyć na podstawie tabeli wymaganą prędkość obrotową ślimaków dozujących,
7)  sprawdzić  po  obliczeniach  i  ustawieniu  parametrów  roboczych,  uzyskiwaną  normę

wysiewu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, łącznik górny, sworznie i zawleczki, rozsiewacz zawieszany N 053,

−

instrukcje obsługi rozsiewacza i ciągnika,

−

wiadro, waga, taśma pomiarowa,

−

zestaw kluczy monterskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Zaplanuj czynności podczas wykonania prac przy posezonowej konserwacji rozsiewacza.

Przeprowadź tę konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować kolejność prac przy konserwacji rozsiewacza,
4)  dobrać narzędzia i materiały konserwacyjne,
5)  przygotować rozsiewacz do konserwacji,
6)  przeprowadzić konserwację,
7)  ocenić swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rozsiewacz zawieszany,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie, myjka ciśnieniowa,

−

środki konserwujące, farba, itp.

−

instrukcja obsługi rozsiewacza,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić różne rodzaje nawozu na podstawie próbek?



2) określić wymagania agrotechniczne stawiane rozsiewaczom?



3) nazwać podzespoły rozsiewacza zawieszanego i przyczepianego?



4) wykonać obsługę techniczną rozsiewacza nawozów?



5) wyregulować elementy rozsiewacza, wpływające na ilość wysiewu?



6) przeprowadzić kontrolę wysiewu nawozu mineralnego?



7) opisać

funkcje

sterowników

elektronicznych

stosowanych

w rozsiewaczach do nawozów mineralnych?



8) przeprowadzić konserwację rozsiewacza?



9) zmienić szerokość roboczą rozsiewacza?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa, obsługa i regulacja maszyn do stosowania nawozów

naturalnych

4.2.1. Materiał nauczania

Wymagania agrotechniczne

Wymagania agrotechniczne stawiane maszynom do stosowania nawozów naturalnych są

podobne  do  tych  wymagań,  jakim  muszą  sprostać  maszyny  używane  przy  stosowaniu
nawozów  mineralnych.  Generalnie,  powinny  one  zagwarantować  możliwość  wywiezienia
obornika  (gnojowicy)  na  pole  i  równomiernie  rozmieszczenie  go  tam  w  wymaganej  dawce.
W przypadku  obornika  jest  to  zadanie  trudniejsze  do  spełnienia,  gdyż  nawóz  ten
w porównaniu  z nawozami  mineralnymi  jest  materiałem  dużo  bardziej  zróżnicowanym.
Na jego  własności  mechaniczne  ma  wpływ  zarówno  długość  słomy  użytej  do  ścielenia,
stopień  wilgotności,  a także  zaawansowanie  procesów  jego  fermentacji.  Konstrukcja
rozrzutników  obornika  powinna  zapewnić  możliwie  jak  największą  równomierność
roztrząsania,  materiałów  o  różnej  konsystencji,  dla  różnych  dawek  nawożenia.  Powinna
istnieć możliwość regulacji roztrząsanego obornika w zakresie od 10 do 60 t/ha. Zalecane jest
także to,  by  przyczepy  roztrząsacza  stwarzały  możliwość  ich  wielostronnego  wykorzystania
w gospodarstwie rolnym.

Budowa działanie i regulacja rozrzutników obornika

Główne podzespoły z jakich składa się rozrzutnik to: jedno- lub dwuosiowa przyczepa,

urządzenie transportujące  masę  obornika,  zespół  do odrywania  z  masy  obornika  kęsów  i  ich
rozrzucania  po  powierzchni  pola  oraz  mechanizmy  napędowe.  Rozrzutniki  jednoosiowe,
w porównaniu  z  dwuosiowymi  tworzą  z  ciągnikiem  zwrotne  agregaty,  które  dodatkowo
charakteryzują  się  mniejszym  poślizgiem  kół.  Rozrzutniki  znacznie  częściej  są  budowane
jako  maszyny  roztrząsające  obornik  w  kierunku  zgodnym  z  kierunkiem  jazdy  agregatu.
W takim  przypadku  bębny  roztrząsające  są  umieszczone  z  tyłu  skrzyni  ładunkowej.  Bębny
mogą  być  ustawione  poziomo  (maszyny  wąskorzutowe)  lub  pionowo  (szerokorzutowe).
W maszynach  roztrząsających  obornik  w  kierunku  prostopadłym  do  toru  jazdy,  bębny
roztrząsające  są  rozmieszczone  wzdłuż  bocznej  ścianki  rozrzutnika.  Zęby  bębnów
roztrząsających  obornik  posiadają  różne  kształty.  Dla  każdego  rozrzutnika  jego  producent
opracowuje  tabelę  dawkowania.  Dawka obornika jest  uzależniona  od  prędkości przesuwania
się  przenośnika  podłogowego  i  prędkości  jazdy  agregatu.  Rozrzutniki  są  często
wykorzystywane jako przyczepy do różnych prac transportowych. Zastosowanie przenośnika
podłogowego ułatwia samoczynny rozładunek przyczepy. Ponieważ rozrzutniki poruszają się
po drogach publicznych, muszą być wyposażone w elektryczną instalację oświetleniową oraz
pneumatyczny układ hamulcowy.
Rozrzutnik obornika N 219 jest zbudowany na bazie jednoosiowej przyczepy, wyposażonej
w  adapter  rozrzucający  obornik  w  postaci  dwóch  bębnów  z  palcami.  Bębny  są  napędzane
przekładnią  łańcuchową.  Z  bębnami  współpracuje  zamocowany  nad  nimi  grzebień.  Na  dnie
skrzyni  ładunkowej przymocowanej do ramy, znajduje się przenośnik  łańcuchowo-listwowy.
Jest  on  napędzany  mechanizmem  zapadkowym.  Wszystkie  ruchome  elementy  napędu  są
osłonięte  blaszanymi  osłonami.  Do  przedniej  ścianki  przyczepy  powinna  być  zamocowana
zabezpieczająca siatkowa osłona.

Elementy robocze rozrzutnika są napędzane od WOM ciągnika, poprzez wałek

przegubowo-  teleskopowy,  umocowany  pod  skrzynią  ładunkową  wał  wzdłużny,  skrzynię
przekładniową,  mechanizm  zapadkowy  i  przekładnię  łańcuchową.  W  układzie  przeniesienia
napędu  znajduje  się  sprzęgło  przeciążeniowe  i  sprzęgła  elastyczne.  Zmiana  skoku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w mechanizmie zapadkowym ma bezpośredni wpływ na prędkość przesuwu przenośnika
łańcuchowo-listwowego, a to zmienia ilość obornika dostarczanego w stronę bębnów
rozrzucających.

Rys. 7. Jednoosiowy rozrzutnik obornika N 219 [katalog: AGROMET Brzeg]

Dawniej zmianę długości skoku mechanizmu zapadkowego dokonywało się poprzez

zmianę  promienia  mimośrodu.  Obecnie  dokonuje  się  tego  poprzez  przesłonę  regulacyjną,
sterującą  pracą  zapadek.  Ustawiając  odpowiednio  dźwignię  regulacyjną  przenośnik
podłogowy  może  uzyskać  różne  prędkości  (w  obu  kierunkach),  lub  też  mimo
przekazywanego od WOM napędu - może się nie poruszać.
Rozrzutnik  obornika  N 240  od  opisanego  wyżej  różni  się  kształtem  elementów  roboczych
bębnów  rozrzucających.  W  tym  przypadku  przybrały  one  postać  szerokich  uzębionych  na
zewnętrznej  krawędzi  łopat,  spiralnie  przymocowanych  do  bębna.  Ten  rozrzutnik  również
należy  do  grupy  maszyn  wąskopasmowych.  Adapter  może  być  jedno-  lub  dwubębnowy.
Układ napędowy jest rozwiązany identycznie, jak to było w rozrzutniku N 219.

Rys. 8. Dwuosiowy rozrzutnik obornika N 240 [katalog: AGROMET Brzeg]

Rozrzutnik obornika N 244 jest przykładem rozrzutnika szerokopasmowego. Adapter składa
się  z  czterech  pionowo  usytuowanych  bębnów.  Pionowo  zamocowane  bębny  rozrzucają
obornik  również  na  boki,  co  umożliwia  uzyskanie  szerokości  roboczej  dochodzącej  do  4 m.
Bębny rozrzucające  napędzane  są  przez przekładnie  stożkowe,  które  z  kolei  uzyskują  napęd
od przekładni łańcuchowej. Przenośnik podłogowy jest napędzany od silnika hydraulicznego,
sterowanego  układem  hydrauliki  zewnętrznej  ciągnika.  Daje  to  możliwość  regulowania
prędkością  przesuwu  przenośnika  łańcuchowo-listwowego  w  sposób  bezstopniowy  z  kabiny
ciągnika.  Rozrzutnik  pełni  rolę  przyczepy  technologicznej,  gdyż  można  go  łatwo
przystosować  do  przewozu  zielonek,  kiszonek,  okopowych,  materiałów  sypkich  itp.  Bardzo
dobre własności trakcyjne zapewnia oś napędowa w układzie tandem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Szerokopasmowy rozrzutnik obornika N 244 [katalog: AGROMET Brzeg]

Obsługa i konserwacja rozrzutników obornika

W trakcie obsługi rozrzutników należy regularnie sprawdzać ich stan techniczny i na

bieżąco  usuwać  wszelkie  zauważone  usterki.  Wszystkie  punkty  smarne  powinny  być
smarowane  zgodnie  z  zaleceniami  producenta  zawartymi  w  instrukcji  obsługi.  Należy
sprawdzić  stan  oleju  w  skrzyni  przekładniowej  i  w  razie  stwierdzenia,  że  jest  za  niski  –
uzupełnić.  W  przekładniach  łańcuchowych  powinno  sprawdzać  się  napięcie  łańcuchów.
Mechanizmy  napędowe  powinny  pracować  bez  żadnych  zacięć.  Po  zakończonym  sezonie,
rozrzutnik  należy  dokładnie  wymyć,  osuszyć,  nasmarować  i  zakonserwować.  Wskazane  jest
by  adapter  rozdrabniający  przechowywać  pod  dachem,  a  zdemontowane  i  wymyte  w  nafcie
lub oleju napędowym łańcuchy magazynować w pomieszczeniach zamkniętych.

Klasyfikacja ładowaczy obornika, budowa, obsługa i regulacja

Przy odpowiedniej organizacji pracy, uciążliwe prace towarzyszące załadunkowi

obornika  mogą  zostać  łatwo  zmechanizowane.  Do  wykonywania  tych  prac  służą  ładowacze
obornika.  Ładowacze  mechaniczne  generalnie  dzieli  się  na  czołowe  i  chwytakowe.  Do
załadunku nawozów mineralnych wykorzystuje się niekiedy ładowacze pneumatyczne.
Ładowacz  chwytakowy  przyczepiany  T-  214  Cyklop  jest  przeznaczony  do  załadunku
obornika,  a  po  zmianie  chwytaka  także  materiałów  sypkich  i  objętościowych.  Maszyna
posiada  własny  układ  jezdny  i  własny  układ  hydrauliczny.  Pompa  hydrauliczna  jest
napędzana  od  WOM  ciągnika.  Na  dwukołowym  podwoziu  jest  zamocowany  jest  korpus
z przegubowym wysięgnikiem i przeciwwagą, zbiornik na olej i siedzisko dla operatora. Dwie
rozkładane hydraulicznie podpory  stabilizują maszynę podczas pracy. Kąt obrotu wysięgnika
wynosi  270  stopni,  a  głębokość  zagłębienia  1,70 m.  Sterowanie  pracą  siłowników
hydraulicznych odbywa się poprzez zmianę suwaków w rozdzielaczach dwu- i trójsekcyjnym.
Ładowacz czołowy T- 272 jest maszyną nabudowaną na ciągnik. Może być przeznaczony do
załadunku  obornika,  a  także  wykonywania  lekkich  prac  transportowych  w gospodarstwach
rolnych.  Kąt  wywrotu łyżki  w  górnym  położeniu  wynosi 55  stopni,  a głębokość zagłębienia
16cm.  Zastosowano  system  podnoszenia  hydrauliczny,  system  wywrotu  osprzętu  -
hydrauliczny z rozdzielaczem 2-sekcyjnym, zaś sterowania mechaniczno-hydrauliczny.
Koparko-ładowarka  chwytakowa  T-350  może  służyć  do  przeładunku  obornika,  a  także
nawozów mineralnych, materiałów sypkich, okopowych, kiszonki i słomy. Jest mocowana na
trzypunktowym  układzie  mocowania  ciągnika.  Układ  hydrauliczny  maszyny  może  być
zasilany  z  układu  hydrauliki  zewnętrznej  ciągnika  lub  z  pompy  napędzanej  przez  WOM
ciągnika.  Operator  może  sterować  maszyną  z  siedziska.  Są  możliwe  również  modyfikacje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

maszyny pozwalające na sterowanie z kabiny ciągnika. Kąt obrotu w płaszczyźnie poziomej
190 stopni.

Rys. 10. Czołowy ładowacz obornika [katalog: POL-MOT Mrągowo]

Ładowacz  obornika  stacjonarny  T-  355  jest  przeznaczony  dla  niewielkich  gospodarstw
indywidualnych. Służy do przemieszczania obornika  z pryzmy  na pryzmę,  lub do załadunku
na środek transportowy. Konstrukcję nośną ładowacza stanowi kolumna z grubościennej rury
stalowej,  z  zamontowaną  obrotnicą  i  wysięgnikiem.  Układ  napędowy  urządzenia  składa  się
z silnika  elektrycznego,  przekładni  ślimakowej,  bębna  linowego  z  nawiniętą  liną  do
podnoszenia chwytaka.

Przyczepy asenizacyjne

Do rozlewania nawozów płynnych stosuje się przyczepy asenizacyjne. Są one

wyposażone w pompę próżniową i zespół zaworów, umożliwiający sterowanie opróżnianiem
przyczepy na polu. Napełnianie przyczepy jest możliwe poprzez wytworzenie wewnątrz
zbiornika podciśnienia.

Rys. 11. Przyczepa asenizacyjna [katalog MEPROZET Kościan]

Przyczepa  asenizacyjna  1-osiowa  PN-70  jest  przeznaczona  do  wywożenia  gnojowicy,
nieczystości  płynnych  i  rozlewania  zawartości  zbiornika  na  polach.  Może  mieć  także
zastosowanie  przy  podlewaniu,  zraszaniu,  nawożeniu  upraw  polowych  i  warzywnych.
Zbiornik stalowy wsparty na zestawie kołowym. Napełnianie i opróżnianie zbiornika odbywa
się przy pomocy kompresora rotacyjnego. Zawór spustowy wyposażony w rozdzielacz tylny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

umożliwia  rozlanie  cieczy,  otwierany  hydraulicznie  z  kabiny  ciągnika.  Wewnątrz  zbiornika
jest zainstalowane mieszadło.
Przyczepę  asenizacyjną  „tandem”  PN-90  (T-  528/1)  wyposażono  w  hydraulicznie
zanurzany wąż ssący.  Nakierowanie  i umieszczenie węża w otworze zbiornika z gnojownicą
oraz  jego  powrót  do  położenia  transportowego  realizowane  jest  z  kabiny  ciągnika.  W  ten
sposób wykluczone zostały niedogodności, występujące przy ręcznym rozkładaniu i składaniu
węża ssącego.

Rys. 12. Przyczepa asenizacyjna do naglebowego dozowania gnojownicy [katalog MEPROZET Kościan]

Przyczepa asenizacyjna T-540 posiada konstrukcję bezramową. Elementem nośnym jest
zbiornik przymocowany do zestawu kołowego. Wóz jest wyposażony w kompresor rotacyjny
umożliwiający zarówno napełnianie, jak i opróżnianie zbiornika. Otwieranie i zamykanie
zaworu spustowego odbywa się hydraulicznie z kabiny kierowcy ciągnika.

Przepisy bhp podczas obsługi maszyn do nawożenia.

Przy wykonywaniu jakichkolwiek prac przy mechanizmach maszyn do nawożenia

naturalnego  należy  najpierw  wyłączyć  silnik  ciągnika.  W  strefie  rozrzucanego  nawozu  nie
mogą  się  znajdować  ludzie  i  zwierzęta.  Wszystkie  elementy  obrotowe  na  maszynach  muszą
znajdować  się  pod  osłonami.  Zabrania  się  przewożenia  osób  na  dyszlach  łączących
rozrzutniki,  czy  przyczepy  asenizacyjne  z  ciągnikiem.  Hamulce  pneumatyczne  muszą  być
podłączone  do  instalacji  ciągnika.  Nie  wolno  przekraczać  dozwolonej  prędkości  jazdy
i dopuszczalnej  ładowności  maszyn.  Zabrania  się  pozostawiania  maszyn  na  pochyłościach,
bez  uprzedniego  zabezpieczenia  hamulcem  ręcznym  i  podłożenia  pod  koła  zabezpieczeń.
Wszelkie  skaleczenia  powstałe  podczas  pracy,  należy  zdezynfekować  i  opatrzyć  jałowym
opatrunkiem.  Jest  to  szczególnie  istotne  wskazanie  przy  wywożeniu  obornika,  gdyż  nie
opatrzona  rana  grozi  zakażeniem  bakteriami  tężca.  Przy  pracy  ładowaczami  należy  zawsze
dbać  o  zapewnienie  stabilnej  pozycji  maszyny.  Nie  wolno  pod  żadnym  pozorem  podnosić
ładunków przekraczających nominalną ładowność ładowacza.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1.  Jakie znasz rodzaje nawozów naturalnych?
2.  Jakie wymagania agrotechniczne stawia się rozrzutnikom?
3.  Czym różnią się między sobą rozrzutniki wąsko- i szerokopasmowe?
4.  Wymień elementy budowy rozrzutnika N 219?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  W jaki sposób reguluje się dawkę rozrzucanego obornika?
6.  Wymień, jakie regulacje dokonuje w rozrzutnikach obornika?
7.  Jakie znasz rodzaje ładowaczy?
8.  Jaka jest zasada pracy przyczep asenizacyjnych?
9.  Jak należy konserwować maszyny do stosowania nawozów naturalnych?
10. Jakie znasz zasady bezpiecznej obsługi i pracy maszynami do nawożenia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj proces technologiczny nawożenia pola obornikiem. Przygotuj praktycznie

rozrzutnik obornika do pracy. Sprawdź jego stan techniczny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaprojektować proces technologiczny przeprowadzenia nawożenia obornikiem,
4)  dokonać obsługę codzienną rozrzutnika (smarowanie, stan przekładni łańcuchowych),
5)  sprawdzić ogólny stan techniczny maszyny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, sworznie i zawleczki, rozrzutnik obornika,

−

instrukcje obsługi rozrzutnika obornika i ciągnika,

−

zestaw kluczy monterskich,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj pracę ładowaczem chwytakowym. Następnie przygotuj ładowacz przyczepiany

T-214 do pracy. Sprawdź jego stan techniczny. Wykonaj próbę pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować pracę ładowaczem chwytakowm,
4)  sprawdzić stan techniczny ładowacza i przygotować go do pracy,
5)  zagregatować maszynę z ciągnikiem,
6)  wykonać próbę pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, sworznie i zawleczki, ładowacz chwytakowy,

−

instrukcje obsługi ładowacza chwytakowego i ciągnika,

−

zestaw kluczy monterskich,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Zaplanuj przeprowadzenie prac przy konserwacji posezonowej rozrzutnika obornika.

Następnie przeprowadź tę konserwację.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dobrać narzędzia i materiały konserwacyjne,
4)  zaplanować tok prac konserwacyjnych,
5)  przygotować rozrzutnik do konserwacji,
6)  przeprowadzić konserwację,
7)  ocenić swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rozrzutnik obornika,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie, myjka ciśnieniowa,

−

środki konserwujące, farba, itp.

−

instrukcja obsługi rozrzutnika obornika,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wymagania agrotechniczne stawiane rozrzutnikom obornika?



2) nazwać podzespoły rozrzutnika obornika?



3) wykonać obsługę techniczną rozrzutnika obornika?



4) wyregulować elementy rozrzutnika, zmieniające wydatek obornika na

jednostkę powierzchni?



5) obsługiwać ładowacze chwytakowe i czołowe?



6) nazwać podzespoły przyczepy asenizacyjnej?



7) przeprowadzić konserwację maszyn do stosowania nawozów

naturalnych?



8) wymienić przepisy związane z bezpieczną obsługą i pracą maszyn

stosowanych do nawożenia?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Uprawy międzyrzędowe, budowa i regulacje pielników

i obsypników. Zasady bhp przy obsłudze narzędzi do upraw
międzyrzędowych

4.3.1. Materiał nauczania

Cel i zadania wykonywanych upraw międzyrzędowych

Aby uzyskać jak najwyższe plony, nie wystarczy zasiać wysokiej wartości nasiona

i zapewnić  im  optymalne  siedlisko.  Wiele  uprawnych  rośli  wymaga  podczas  wegetacji
wykonania  szeregu  zabiegów  pielęgnacyjnych.  Przez  pielęgnację  rozumie  się  wykonanie
takich zabiegów, które wyeliminują, lub znacznie ograniczą niekorzystny wpływ szkodliwych
czynników na rosnące rośliny. Uprawy międzyrzędowe zalicza się do zadań pielęgnacyjnych.
Cel  i  sposób  wykonania  upraw  międzyrzędowych zmienia  się  z  zależności  od  rodzaju  roślin
i panujących  warunków  glebowych.  Do  zadań  upraw  międzyrzędowych  zalicza  się  m.in.:
niszczenie  wschodzących  chwastów,  spulchnianie  gleby,  niszczenie  zaskorupienia  roli,
przerzedzenie roślin w rzędach, a także obsypywanie roślin ziemią.

Zaskorupiona i ubita gleba utrudnia rosnącym roślinom dostęp powietrza. Najczęściej

takie  warunki  nie  przeszkadzają  jednak  rozrastać  się  chwastom.  Przy  braku  interwencji
rolnika,  rosnące  chwasty  szybko  stają  się  groźnymi  konkurentami  roślin  uprawnych.
Zabierają  im  pokarm,  wodę  i  światło.  Mechaniczne  niszczenie  chwastów  narzędziami
ciągnikowymi  daje  dobry  rezultat  tylko  w  początkowej  fazie  ich  wzrostu,  gdy  system
korzeniowy  chwastów  nie  jest  jeszcze  zbytnio  wykształcony.  Kolejne  zadanie  upraw
międzyrzędowych  to  niszczenie  zaskorupiałej  powierzchni  pola.  Oprócz  niszczenia
wierzchniej skorupy, istnieje niekiedy potrzeba spulchnienia głębszych warstw roli.

Rys. 13. Schemat rozmieszczenia narzędzi roboczych: a– szerokość międzyrzędzi, b

, b

– szerokości robocze

noży pielących, c– pasy pokrycia noży, d– pas ochronny [6, s.177]

W czasie uprawy międzyrzędowej muszą być zachowane odpowiedniej szerokości pasy

bezpieczeństwa (ochronne). Jest to odległość od krawędzi elementu roboczego narzędzia, do
osi  rzędu  roślin.  Szerokość  pasa  bezpieczeństwa  powinna  zapewnić  bezpieczeństwo
uprawianym  roślinom.  Nie  może  być  ona  ani  za  duża,  za  mała.  Minimalna  szerokość  pasa
bezpieczeństwa  wynosi  0,08 m.  Układy sterujące  pielników  powinny  umożliwić  poprzeczny
przesuw zespołów roboczych w zakresie 0,15 m na każdą stronę.
Wymagania agrotechniczne narzędzi do upraw międzyrzędowych

Wymagania agrotechniczne stawiane narzędziom do upraw międzyrzędowych to:

−

nieuszkadzanie roślin uprawnych podczas wykonywania zabiegu,

−

możliwość zmiany szerokości i głębokości pracy elementów roboczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

utrzymywanie w czasie pracy zadanych parametrów,

−

dobre spulchnianie roli,

−

skuteczne wycinanie chwastów,

−

łatwe sterowanie,

−

prosta obsługa i konserwacja,

Do pracochłonnych prac polowych zalicza się uprawa międzyrzędowa buraków

i ziemniaków. Pielenie buraków wykonuje się najczęściej kilkukrotnie, za każdym razem
zmieniając ustawienia parametrów elementów roboczych. Użycie do siewu nie
spreparowanych

nasion

buraków,

wymaga

dodatkowych

zabiegów

przecinki

i pojedynkowania. Uprawa ziemniaków również wymaga zabiegów pielęgnacyjnych. W tym
przypadku niekiedy należy przeprowadzi nawet kilkukrotne pielenie i formowanie redlin.

W celu ułatwienia prowadzenia upraw rzędowych, rozstawy kół ciągników

i odpowiadające  im  szerokości  międzyrzędzi  zostały  znormalizowane.  Przy  ustalaniu
szerokości  pasa  bezpieczeństwa  należy  wziąć  pod  uwagę  rozstaw  kół  ciągnika,  szerokość
opon,  a  także  odchyłki  roślin  od  teoretycznej  linii  rzędu  wynikające  z  niedokładności  pracy
siewnika,  oraz  niedokładności  pracy  pielnika.  Ponieważ  zmiana  rozstawu  kół  ciągnika  jest
czynności  pracochłonną  (z  wyjątkiem  zaawansowanych  technologicznie  ciągników,
w których  dokonuje  się  tego  automatycznie  podczas  jazdy  agregatu),  należy  ustalać
znormalizowane szerokości międzyrzędzi, powiązane z typowymi rozstawami kół.

Rys. 14. Znormalizowane rozstawy kół ciągnika i odpowiadające im szerokości ważniejszych międzyrzędzi

[12, s. 124]

Do podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych w uprawach rzędowych zalicza się pielenie

i formowanie redlin. W uprawach na powierzchniach płaskich używa się pielników, natomiast
do upraw redlinowych obsypników.

Budowa i regulacje pielników

Pielniki ciągnikowe są maszynami zawieszanymi na trzypunktowym układzie

zawieszenia ciągnika. Do ich obsługi oprócz traktorzysty niezbędny jest jeszcze jeden

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pracownik. Jest on odpowiedzialny za właściwą pracę elementów roboczych pielnika. Siedząc
na specjalnym siodle, może on nimi kierować przy pomocy steru.

Produkowane są pielniki o różnych szerokościach roboczych: od dwu, do aż

dwunastorzędowych. Sterowanie pielnikami o szerokości roboczej 3 m (6-cio rzędowy P 430)
odbywa  się  przy  pomocy  mechanicznego  kierowania  sterem.  Przy  większych  szerokościach
roboczych  (6 m  P 434)  do  sterowania  elementów  roboczych  pielnika  używa  się  hydrauliki
zewnętrznej  ciągnika.  Ster  umożliwia  przesuwanie  ramy  narzędziowej  względem  ramy
głównej  w  kierunku  prostopadłym  do  kierunku  jazdy.  Szerokość  robocza  pielnika  powinna
być  taka  sama,  jak  szerokość  robocza  siewnika,  ponieważ  skrajne  międzyrzędzia  w  pasie
siewnym  mogą  niekiedy  różnić  się  szerokością  od  pozostałych.  Pielniki  wyposaża  się
niekiedy  w  elektryczną  sygnalizację  świetlną,  do  porozumiewania  się  między  operatorem
pielnika i kierowcą ciągnika.

Głównymi elementami roboczymi pielników są noże kątowe o ostrzach wygiętych

w stosunku  do  trzonka  w  lewo  lub  prawo,  gęsiostopki  o  różnych  szerokościach  roboczych,
noże  dłutowe  i zęby  spulchniające.  Gęsiostopki  i  noże  kątowe  używa  się  do  podcinania
korzeni  chwastów,  a także  częściowo  do spulchniania gleby.  Wąskie  noże  dłutowe służą do
głębokiego  spulchniania  roli  i  jej  przewietrzania. W  zależności od  szerokości  międzyrzędzia
stosuje się różne układy elementów roboczych pielnika. Obowiązuje zasada, że  noże kątowe
są  ostrzami  zawsze  skierowane  od  roślin.  Ustawia  się  je  jak  najbliżej  rzędu  roślin  w  ten
sposób,  by  podcinały  jak  najwięcej  chwastów,  nie  niszcząc  jednak  roślin  uprawnych.
Szerokości  noży  kątowych  dochodzą  do  0,20 m.  Gęsiostopki  zwykle  pracują  w  środku
międzyrzędzia. Są produkowane w różnych wielkościach, o szerokości roboczej mieszczącej
się w zakresie od 0,6 do 0,26 m.

Ustawienie ostrzy elementów roboczych powinno zapewnić częściowe (ok. 0,04 m)

pokrywanie  się  śladów  tych  elementów,  w  celu  zagwarantowania  dokładnego  podcięcia
wszystkich  chwastów  rosnących  w  międzyrzędziu.  Właściwe  ustawienie  elementów
roboczych  ułatwia  szablon,  na  którym  zaznacza  się  rzędy  roślin  i  pasy  bezpieczeństwa.  Do
ustalenia  głębokości  pracy  można  użyć  klocków,  podkładanych  pod  koła  kopiujące.
Wysokość klocków powinna być nieco mniejsza od wymaganej głębokości pracy.

Rys. 15. Różne układy elementów roboczych pielnika a) trzy gęsiostopki, b) i c) dwa noże kątowe i gęsiostopka,

d) dwa noże kątowe [6, s.179]

Do ramy pielnika w równoległobokach przegubowych przymocowane przy pomocy

jarzm  sekcje  robocze.  Równoległoboki  zapewniają  pracę  elementów  roboczych  w  jednej,
pionowej  płaszczyźnie,  nawet  przy  pokonywaniu  przez  agregat  nierówności  terenu.
Mocowanie poszczególnych sekcji wzdłuż ramy można zmieniać, wpływając w ten sposób na
szerokość  międzyrzędzia.  Oprócz  noży,  gęsiostopek  i  dłut,  w  skład  każdej  sekcji  wchodzi:
koło  kopiujące  do  ustalania  głębokości  pracy,  oraz  ugniatająco  kruszących  wałków
strunowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmniejszenie pasów bezpieczeństwa do minimum jest możliwe przy zastosowaniu

specjalnych tarcz lub osłon blaszanych, chroniących rośliny uprawne przed zasypaniem
i zniszczeniem.

Budowa i regulacje obsypników

Do pielęgnacji upraw redlinowych służą obsypniki. Ich zadaniem jest spulchnienie gleby,

zniszczenie chwastów i obsypanie roślin uprawianych w redlinach glebą. Dzięki temu rośliny
zawiązują więcej kłębów. Wysokość formowanych redlin zawiera się w zakresie od 0,18 do
0,25 m.

Rys. 16. Obsypnik zawieszany [katalog NAMYSŁO Końskie]

Ponieważ obsypniki nie stwarzają tak dużego zagrożenia dla uprawianych roślin, gdyż

nie  muszą  być  tak  precyzyjnie  prowadzone  wzdłuż  rzędów  jak  pielniki,  do  ich  obsługi
wystarcza  tylko  kierowca  ciągnika.  Obsypniki  budowane  są  jako  maszyny  zawieszane  na
trzypunktowym  układzie  zawieszenia  ciągnika.  Składają  się  z  ramy,  kół  podporowych,
korpusów  obsypników  i  kół  kopiujących.  Korpusy  obsypników,  podobnie  jak  to  jest
w przypadku  sekcji  roboczych  pielników,  mocowane  są  do  ramy  przy  pomocy
równoległoboków  przegubowych.  Sposób  mocowania  umożliwia  zmianę  ich  położenia
względem  ramy.  Za  obsypnikami  mocowane  są  sprężyste  pręty,  zwane  zgrzebłami
spulchniającymi. Rama jest podparta na kołach (lub kole) podporowym.

Nieco bardziej rozbudowanymi maszynami są obsypniki na których nabudowano

urządzenia do formowania kształtu redlin. Ponieważ charakter pracy pielników i obsypników
jest do siebie bardzo podobny, niektórzy z producentów oferują uniwersalne pielniko –
obsypniki, zwane niekiedy wielorakami. Muszą one być wyposażone w ster, niezbędny przy
wykorzystaniu maszyny w charakterze pielnika. Podczas pracy w uprawach redlinowych, ster
zostaje zablokowany.

Konserwacja narzędzi do upraw międzyrzędowych

Każdorazowo przed wyjazdem w pole i po pracy należy sprawdzić stan ogólny narzędzia.

Poluzowane  połączenia  gwintowe  należy  dokręcić.  Zauważone  usterki  usunąć.  Po
zakończeniu  prac  pielęgnacyjnych  narzędzia  należy  dokładnie  oczyścić.  Łożyska  kół
podporowych,  przeguby  równoległoboków  i  czopy  łożyskowe  rur  ramy  pielnika  należy
nasmarować  smarem  stałym.  Należy  tego  dokonywać  nie  rzadziej  niż  raz  w  sezonie.  Przed
smarowaniem części należy rozmontować i przemyć w oleju napędowym lub w nafcie. Czopy
łożyskowe  należy  utrzymywać  w  czystości  i  chronić  przed  zanieczyszczeniem  gumowymi
osłonami. Po zakończeniu sezonu  narzędzie powinno być przechowywane pod zadaszeniem,
na podstawkach wykonanych z drewna, na twardym podłożu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przepisy bhp przy obsłudze narzędzi do upraw międzyrzędowych

Pielnik lub obsypnik może obsługiwać wyłącznie osoba przeszkolona, która wcześniej

poznała  instrukcję  obsługi  narzędzia.  W  czasie  pracy  pielnikiem,  należy  szczególną  uwagę
zwracać na bezpieczeństwo pracownika obsługującego. Zabrania się przewożenia pracownika
na  siodełku,  podczas  przejazdów  transportowych.  Wykonując  nawroty  na  polu,  należy
pracownikowi umożliwić  bezpieczne zejście z siodełka. Po zakończeniu  nawrotu, pracownik
może  zająć  z  powrotem  swoje  miejsce.  Naprawy  i  regulacje  pielników  i obsypników  można
wykonywać  jedynie  po  opuszczeniu  narzędzia  na  podłoże  i  wyłączeniu  silnika  ciągnika.
W celu  uniknięcia  skaleczeń,  nie  wolno  chwytać  gołą  ręką  za  ostrza  elementów  roboczych.
W czasie  przejazdów  transportowych  nie  wolno  przekraczać  prędkości  20 km/godz.  Koniec
agregatu powinien być oznakowany trójkątem odblaskowym i tablicą ostrzegawczą. Po pracy
narzędzie należy pozostawić w miejscu, w którym nie stanie się przyczyną okaleczenia ludzi
lub zwierząt.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1.  Jaki jest cel wykonywania zabiegów w międzyrzędziach?
2.  Jakie wymagania agrotechniczne stawia się pielnikom i obsypnikom?
3.  Jakie znasz elementy budowy pielnika?
4.  Jakie regulacje wykonuje się w pielniku?
5.  Co to jest pas bezpieczeństwa?
6.  Do czego służy obsypnik?
7.  Jakie regulacje dokonuje się w obsypniku?
8.  Jakie znasz zasady bezpiecznej pracy pielnikami i obsypnikami?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj zabieg pielenia na plantacji buraków. Przygotuj pielnik do wykonania zabiegu.

Rozstaw rzędów 0,45 m, rozstaw kół ciągnika 1,35 m, szerokość tylnej opony ciągnika
0,30 m, szerokość pasa bezpieczeństwa 0,075 m. Głębokość pracy 0,05 m. Wykonaj
rozmieszczenie elementów roboczych na pielniku zgodnie z zadanymi parametrami. Wykonaj
próbę pracy. Sprawdź, czy zostaje zachowany pas bezpieczeństwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować kolejność prac przy zabiegu pielenia,
4)  posłużyć się instrukcją pielnika P 430,
5)  wykonać rozmieszczenie elementów roboczych na ramie pielnika,
6)  wykonać próbę pracy i ocenić jakość wykonanego zadania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy, łącznik górny, sworznie i zawleczki, pielnik P 430,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie, taśma miernicza,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i pielnika,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj przeprowadzenie zabiegu obsypywania na plantacji ziemniaków. Przygotuj

obsypnik P 431 do zabiegu. Rozstaw rzędów ziemniaków 0,625 m, rozstaw kół ciągnika
1,35 m. Skrzydła odkładnic ustaw do wykonania pierwszego obredlenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować przebieg prac przy zabiegu obsypywania ziemniaków,
4)  wykonać regulacje i obsługę obsypnika,
5)  wykonać próbę pracy,
6)  ocenić jakość swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy, łącznik górny, sworznie i zawleczki, obsypnik P 431,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie, taśma miernicza,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i obsypnika,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Zaplanuj prace przy obsłudze technicznej obsypnika. Następnie wykonaj obsługę

obsypnika P 430. Zwróć szczególną uwagę na przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować zakres i kolejność prac przy obsłudze technicznej obsypnika,
4)  przeprowadzić obsługę techniczną,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik rolniczy, łącznik górny, sworznie i zawleczki, obsypnik P 430,

−

zestaw kluczy monterskich i podstawowe narzędzia ślusarskie,

−

instrukcje obsługi: ciągnika i obsypnika P 430,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rodzaj i zasady wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych?



2) scharakteryzować budowę i wykonać regulację pielnika?



3) wyjaśnić zasady agregatowania i obsługi pielników?



4) scharakteryzować budowę i wykonać regulacje obsypników?



5) obsłużyć narzędzia do upraw międzyrzędowych?



6) zinterpretować przepisy bezpiecznej obsługi narzędzi do upraw

międzyrzędowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Klasyfikacja i charakterystyka środków ochrony roślin.

Budowa, obsługa i regulacje opryskiwaczy polowych
i sadowniczych. Zasady bhp przy obsłudze maszyn do
ochrony roślin

4.4.1. Materiał nauczania

Charakterystyka środków ochrony roślin

Nazwa środki ochrony roślin obejmuje substancje przeznaczone do ochrony roślin

uprawnych przed organizmami szkodliwymi oraz niszczenia niepożądanych roślin
(chwastów). Wśród środków ochrony roślin wyróżnia się m.in.:

−

insektycydy – do zwalczania owadów,

−

herbicydy – do zwalczania chwastów,

−

fungicydy – do zwalczania chorób grzybowych.

Insektycydy  w  zależności  od  mechanizmu  działania  na  owady  dzielimy  na:  żołądkowe
(muszą  być  zjedzone  przez  owady)  i  kontaktowe  (zabijają  te  owady,  które  albo  zostały
bezpośrednio  potraktowane  preparatem  podczas  zabiegu,  albo  zetknęły  się  z  preparatem
w czasie poruszania się po powierzchni, na której wykonano zabieg).
Herbicydy są związkami chemicznymi używanymi do zwalczania chwastów. Dzieli się je na:

−

herbicydy kontaktowe (niszczą części roślin poprzez bezpośredni kontakt rośliny
z preparatem) i układowe (wnikają do roślin i są rozprowadzane z sokami po całej
roślinie).

−

herbicydy selektywne (niszczą pewne rośliny, a jednocześnie nie uszkadzają innych)
i nieselektywne (niszczą wszystkie rośliny)

−

herbicydy nalistne (stosowane wówczas, gdy rośliny posiadają liści) i doglebowe
(wprowadzane do gleby, pobierane głównie przez korzenie)

Fungicydy są to środki niszczące grzyby chorobotwórcze dla roślin, lub uniemożliwiają
kiełkowanie zarodników tych grzybów. Fungicydy dzielimy na:

−

prewencyjne, zapobiegające kiełkowaniu zarodników,

−

interwencyjne zabijające patogenna lub hamujące jego rozwój.

Klasy toksyczności środków ochrony roślin

Toksyczność wskazuje, jak bardzo szkodliwy, czy trujący dla ludzi, zwierząt, pszczół

i ryb jest dany środek ochrony roślin. W Polsce środki ochrony roślin zalicza się do czterech
klas toksyczności dla ludzi:

−

I klasa – bardzo toksyczne,

−

II klasa – toksyczne,

−

III klasa – szkodliwe,

−

IV klasa – mało toksyczne.
Na podstawie badań toksykologicznych ustalona jest również toksyczność środków

ochrony roślin dla pszczół, ryb i innych organizmów wodnych:

−

I klasa – toksyczne,

−

II klasa – szkodliwe,

−

III klasa – mało szkodliwe,

−

IV klasa – praktycznie nieszkodliwe.
W celu ustalenia możliwości zagrożenia ze strony stosowanych środków ochrony roślin

ustalono okresy prewencji i karencji:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

prewencja to okres, w ciągu którego ludzie, zwierzęta i pszczoły nie powinny stykać się
z roślinami, na których stosowano środki ochrony roślin i przebywać na terenie lub
w obiektach gdzie stosowano te środki.

−

karencja to okres, który powinien upłynąć między ostatnim dopuszczalnym terminem
stosowania środka, a zbiorem rośliny uprawnej.

Etykieta-instrukcja stosowania środka ochrony roślin
  Etykieta  jest to  instrukcja  stosowania środka ochrony  roślin,  umieszczona na opakowaniu
tego  preparatu.  Jest  to  oficjalny  dokument  producenta  środka  chemicznego,  zawierający
najważniejsze  informacje  dotyczące  bezpiecznego  i  skutecznego  stosowania  preparatu.
Z treścią  etykiety  należy  zapoznać  się:  przed  zakupem  środka  ochrony  roślin  i  przed  jego
zastosowaniem.
Każda etykieta musi zawierać następujące informacje:

−

rodzaj środka, jego formę użytkową i sposób działania,

−

nazwę handlową,

−

nazwę producenta,

−

numer zezwolenia na dopuszczenie środka do obrotu i stosowania,

−

nazwę zwyczajową substancji biologicznie czynnej,

−

zawartość netto środka,

−

numer partii środka,

−

klasę toksyczności dla ludzi, pszczół oraz ryb i innych organizmów wodnych,

−

międzynarodowe symbole (piktogramy) i objaśnienia informujące o zagrożeniach,

−

objawy zatrucia i sposób udzielania pierwszej pomocy ludziom,

−

zakres stosowania środka, dawki, terminy, sposób sporządzania cieczy użytkowej,

−

okres karencji i prewencji,

−

datę produkcji i okres ważności środka,

−

sposób magazynowania środka,

−

sposób postępowania z opakowaniami,

−

numery telefonów ośrodków toksykologicznych.
Należy zawsze pamiętać o dokładnym zapoznaniu się z etykietą-instrukcją stosowania na

opakowaniu środka ochrony roślin. Zawarte tam informacje pozwalają na skuteczne
wykonanie zabiegu.

Organizacja zabiegów ochrony roślin i warunki skutecznego działania środków ochrony
roślin

Środki ochrony roślin należy zawsze stosować zgodnie z informacjami zamieszczonymi

na etykiecie - instrukcji stosowania. Stosując środki ochrony roślin należy uwzględnić:

−

właściwy dobór preparatu dobrany do składu gatunkowego chwastów, lub miejsca
występowania szkodnika, uwzględniający terminu zabiegu

−

dawkę preparatu, zgodną z informacją na etykiecie. Przy opryskach dawka środka
ochrony roślin musi być zawsze zastosowana w zalecanej ilości wody. Zarówno ze
względów ekonomicznych i ekologicznych zakazane jest stosowanie dawek wyższych!

−

warunki klimatyczne, czyli temperaturę, wilgotność powietrza, opady atmosferyczne,
Środki ochrony roślin mogą być stosowane w formie oprysku wówczas, gdy prędkość

wiatru nie przekracza 3m/s (wiatr porusza liście drzew, ale nie gałęzie). Nowe typy
rozpylaczy, tzw. przeciwznoszeniowe, pozwalają wykonywać zabiegi przy wietrze do 5 m/s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przechowywanie i transport

Wszystkie środki ochrony roślin należy przechowywać w miejscach niedostępnych dla

osób  niepowołanych,  zwłaszcza  dla  dzieci,  a  także  zwierząt.  Magazyny  muszą  odpowiadać
wymaganiom  określonym  w  przepisach  prawnych.  Dla  większości  gospodarstw  wystarczy
zamykana  na  klucz  szafa  metalowa,  umieszczona  w  pomieszczeniu  w  którym  nie  gromadzi
się  żywności,  pasz,  nasion  itp.  Pomieszczenie  powinno  dobrze  wentylowane  i  mieć
odpowiednią temperaturę. Zaleca się przechowywanie preparatów wyłącznie w oryginalnych,
dobrze  zamkniętych  opakowaniach  z  etykietą-instrukcją  stosowania.  W  magazynie,  a  także
przy każdej pracy  ze  środkami ochrony roślin, należy używać odpowiednią odzież ochronną
i przestrzegać  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Zabrania  się  przewożenia  środków
ochrony  roślin  w  kabinie  dla  pasażerów  lub  razem  z  żywnością,  paszami,  nawozami  czy
nasionami.  Szczelnie  zamknięte  opakowania  należy  zabezpieczyć  przed  możliwością  ich
uszkodzenia w czasie transportu.

Ustawa o ochronie roślin uprawnych nakłada obowiązek na rolników prowadzenia

ewidencji  wykonywanych  zabiegów ochrony  roślin środkami  I  i II  klasy  toksyczności  dla
ludzi.  Zapisy  ewidencyjne  powinny  być  przechowywana  przez  okres  jednego  cyklu
produkcyjnego.  Ewidencja  powinna  zawierać  terminy  wykonywanych  zabiegów,  nazwy
zastosowanych środków ochrony roślin oraz zastosowane dawki.

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy stosowaniu i obchodzeniu się ze środkami ochrony
roślin

Osoby stosujące środki ochrony roślin muszą więc mieć świadomość istniejącego

zagrożenia  oraz  znać  zasady  bezpiecznego  obchodzenia  się  z  tymi  środkami.  Operatorzy
opryskiwaczy  polowych  najwięcej  narażeni  są  na  kontakt  z  chemicznymi  preparatami
w trakcie przygotowywania cieczy użytkowej i napełniania zbiornika, a w mniejszym stopniu
w  trakcie  wykonywania  zabiegu.  Warunki  diametralnie  się  pogarszają  w  przypadku  braku
kabiny  lub  jej  nieszczelności.  Duże  zagrożenie  istnieje  również  w  trakcie  wykonywania
zabiegów w pomieszczeniach zamkniętych.

Przenikanie związków chemicznych do organizmu:

−

przez skórę (najczęstsze przypadki przez kontakt z dłońmi),

−

przez układ oddechowy (przy pracy z preparatami w postaci proszku, czy pyłu),

−

przez przewód pokarmowy (przedmuchiwanie rozpylaczy ustami, jedzenie i picie
w trakcie oprysku, nieumyślne wypicie z opakowań po środkach spożywczych),

−

przez błony śluzowe spojówek (zatarcie oczu brudnymi rękoma, preparat w postaci mgły)
Do środków ochrony indywidualnej przy stosowaniu środków ochrony roślin należy:

−

odzież ochronna (z długimi rękawami i nogawkami z nieprzemakalnego drelichu),

−

rękawice buty do ochrony rąk i nóg, (pięciopalcowe gumowe rękawice i buty
z nogawkami wyłożonymi na buty),

−

sprzęt do ochrony układu oddechowego (respiratory itp.)

−

osłony twarzy i oczu (gogle lub przezroczyste przyłbice).
Największe zagrożenie stwarzają stężone chemiczne środki ochrony roślin podczas ich

odmierzania i przelewania w trakcie przygotowywania cieczy użytkowej i przede wszystkim
wtedy należy stosować pełną ochronę.

Udzielanie pierwszej pomocy

W przypadku wystąpienia zatrucia należy jak najszybciej przystąpić do udzielenia

pierwszej pomocy. Należy  natychmiast przenieść poszkodowanego z  miejsca oddziaływania
preparatu  i  wezwać  lekarza,  podając  jednocześnie  jaki  związek  chemiczny  mógł  być
przyczyną  zatrucia.  W  przypadku  skażenia  ciała,  (po  założeniu  rękawiczek  jednorazowych)
należy  zdjąć  skażone  ubranie  i  umyć  skórę  poszkodowanego  dużą  ilością  wody  z  mydłem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli  zatrucie  nastąpiło  drogą  doustną  trzeba  wywołać  wymioty,  ale  tylko  u  osób
przytomnych.  Wchłanianie  trucizny  przez  przewód  pokarmowy  ogranicza  węgiel  lekarski.
Nie  wolno  podawać  żadnych  tłuszczów  i  mleka.  Jeżeli  osoba  poszkodowana  straciła
przytomność  i  nie  oddycha  należy  zastosować  sztuczne  oddychanie  i  masaż  serca.  Jeżeli
nieprzytomny oddycha należy ułożyć go na boku i w tej pozycji transportować.

Zasady dobrej praktyki w ochronie roślin:

−

stosować środki ochrony roślin tylko wówczas gdy jest to niezbędne,

−

przed wykonaniem zabiegu zapoznać się z etykietą preparatu i upewnić się, że jest to
właściwy preparat do ochrony danej uprawy i w zwalczaniu danego szkodnika, czy
będzie skuteczny przy zastosowaniu go w odpowiednim czasie i we właściwej dawce,

−

stosować środki ochrony indywidualnej czyli używać odzież ochronną, także dla ochrony
rąk i nóg, sprzęt do ochrony układu oddechowego i ochrony oczu i twarzy,

−

przechowywać preparaty w oryginalnych, szczelnych opakowaniach zaopatrzonych
w etykiety, w oznakowanych szafach i pomieszczeniach, z dala od żywności i pasz,
niedostępnych dla dzieci i osób postronnych,

−

nie dopuszczać do rozlania czy rozsypania preparatu na skórę, odzież czy glebę w trakcie
przygotowywania cieczy użytkowej,

−

przy stosowaniu silnie toksycznych środków ochrony roślin, należących do I i II klasy
toksyczności dla ludzi, osobie wykonującej zabieg powinna towarzyszyć druga osoba,

−

nie pozwalać dzieciom i osobom postronnym na przebywanie w pobliżu sprzętu ochrony
roślin i miejsc przygotowywania cieczy użytkowej,

−

postępować z pustymi opakowaniami po preparatach i resztkami cieczy użytkowej
zgodnie z uwagami zamieszczonymi w etykiecie-instrukcji stosowania danego preparatu,

(Dz. U. Nr 63, poz. 638 ze zm. 2003 r. ustawa o odpadach niebezpiecznych)

−

nie jeść, nie pić, nie palić tytoniu podczas pracy ze środkami ochrony roślin,

−

przestrzegać prewencji dla ludzi, zwierząt domowych i pszczół,

−

starannie myć się po pracy ze środkami ochrony roślin,

−

przechowywać oddzielnie odzież ochronną skażoną chemikaliami,

−

w przypadku podejrzenia zatrucia środkami ochrony roślin natychmiast skontaktować się
z lekarzem, zabierając ze sobą etykietę stosowanego preparatu.

Biologiczne środki ochrony roślin

Ochrona biologiczna polega na wykorzystaniu żywych organizmów w celu ograniczenia

liczebności organizmów szkodliwych. Substancją biologicznie czynną są mikroorganizmy lub
organizmy  żywe.  Biopreparaty  często  oparte  są  na  szczepach  odpowiednich  bakterii,  lub
zawierają określone wirusy, grzyby  i nicienie. Można je wykorzystać poprzez wprowadzenie
na  nowy  teren,  na  którym  wcześniej  nie  występowały.  Inna  metoda  polega  na  rozmnażaniu
organizmów  pożytecznych,  poprzez  zapewnienie  im  schronienia  i  pożywienia,  zakładanie
skrzynek lęgowych dla ptaków itp.

Zaprawiarki do nasion

Zaprawiarki są urządzeniami służącymi do pokrywania środkiem ochrony roślin nasion,

bulw lub cebul, w celu ochrony młodych roślin przed chorobami i szkodnikami. Środki do
zaprawiania mogą być użyte w formie ciekłej lub pylistej. Stosownie do sposobu zaprawiania,
można rozróżnić trzy rodzaje zaprawiarek:

−

do zaprawiania na sucho (nasiona pokryte preparatem pylistym)

−

do zaprawiania na półsucho (nasiona pokryte ograniczoną ilością ciekłego preparatu)

−

do zaprawiania na mokro (ochrona chronione poprzez zanurzenie lub opryskiwanie)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najbardziej rozpowszechnione są zaprawiarki do zaprawiania suchego i półsuchego.

Zaprawiarki  bębnowe  do  zaprawiania  nasion  na  sucho  składają  się  ze  zbiornika  w  kształcie
bębna,  którego  oś  jest  osadzona  w  łożyskach  stojaka.  Zbiornik  posiada  otwór  wsypowy
zamykany  szczelną  pokrywą.  Jest on  również otworem  wysypowym.  Zaprawianie  polega  na
wsypaniu porcji nasion do zbiornika, dodaniu odważonej porcji zaprawy pylistej, zamknięciu
pokrywy, a następnie obracaniu bębna z prędkością około 30 obrotów na minutę. Po upływie
kilku  minut zbiornik opróżnia się, wysypując nasiona do podstawionego worka. Zaprawiarki
bębnowe są wykorzystywane w mniejszych gospodarstwach ogrodniczych i rolniczych.

Do zaprawiania półsuchego używa się zaprawiarek mechanicznych wyposażonych we

własny  zbiornik  do  sporządzania  cieczy  zawiesinowej  oraz  przenośnik  ślimakowy
i workownicę.  Zaprawiarki  te  dozują  zarówno  ziarno,  jak  i  zaprawę.  Gwarantuje  to  dużą
dokładność  dawkowania  preparatu.  Zaprawianie  odbywa  się  w  przenośniku  ślimakowym.
Wydajność tych zaprawiarek jest dość duża i wynosi od około 2 do 5 ton na godzinę. Dawka
preparatu pylistego wsypywana jest bezpośrednio na nasiona do zbiornika, natomiast preparat
ciekły  rozprowadzany  jest  przez  wirującą  tarczę.  Zaprawiarka  jest  wyposażona
w workownicę.

Charakterystyka opryskiwaczy polowych i sadowniczych

Biorąc pod uwagę różne kryteria, opryskiwacze można podzielić na kilka grup. Ze

względu  na  miejsce  użytkowania,  wyróżnia  się  opryskiwacze  do  upraw  polowych,
sadowniczych  i  do  upraw  pod  osłonami.  Z  uwagi  na  sposób  przemieszczania  się,  rozróżnia
się  opryskiwacze  plecakowe,  taczkowe,  ciągnikowe,  samojezdne  i  samolotowe.  Ze  względu
na źródło energii wyróżnia się opryskiwacze z napędem ręcznym lub silnikowym.

Najbardziej rozpowszechniony jest podział według rodzaju chronionych upraw, czyli na

opryskiwacze  polowe  i  sadownicze.  Zadaniem  opryskiwaczy  polowych  jest  ochrona
otwartych,  płaskich  powierzchni,  natomiast  opryskiwacze  sadownicze  wyposażone
w wentylatory  chronią  rzędowe  uprawy  przestrzenne.  Opryskiwacze,  choć  zbudowane  są
z podobnych podzespołów, często różnią się między sobą konstrukcją. Współczesne, większe
i droższe opryskiwacze posiadają bogate wyposażenie specjalistyczne. Zwiększa ono precyzję
nanoszenia cieczy użytkowej, a także możliwości kontroli jej wydatkowania.

W skład opryskiwacza ciągnikowego wchodzą następujące podzespoły:

−

zbiornik,

−

pompa,

−

filtry,

−

mieszadło,

−

zawór sterująco-rozdzielczy,

−

manometr ,

−

belka opryskowa z rozpylaczami (opryskiwacze polowe),

−

przystawka wentylatora (opryskiwacze sadownicze),

−

inne wyposażenie (urządzenia płuczące, znaczniki pianowe, „komputery pokładowe” itp.)

Zbiorniki w opryskiwaczach zawieszanych mają pojemność od 300 do 400l. Cięższe ciągniki
wyższych klas mogą obsługiwać większe opryskiwacze zawieszane, o pojemności zbiorników
600 - 800l. Zbiorniki opryskiwaczy przyczepianych mają pojemność w granicach od 1000 do
6000l.  Zbiornik  jest  tak  uformowany,  by  nie  posiadał  ostrych  krawędzi  i  załamań.
Utrudniałyby  one  mieszanie  cieczy  i  utrzymanie  zbiornika  w  czystości.  W  najniższym
punkcie  zbiornika,  jest  umieszczony  zawór  spustowy,  pozwalający  na  opróżnienie  resztek
cieczy  roboczej.  Zbiorniki  są  wykonywane  z  żywicy  poliestrowej  lub  z  polietylenu.  Każdy
zbiornik  musi  być  wyposażony  w  szczelną  pokrywę.  Jednocześnie  w  miarę  wypryskiwania
cieczy,  musi  istnieć  możliwość  dopływu  powietrza  do  zbiornika.  Pod  pokrywą  jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

umieszczone  sito  wlewowe.  W  koszu  sitowym  często są  montowane  rozcieńczalniki  służące
do  przygotowania  cieczy  roboczej,  a  także  płuczki  do  pojemników  po  środkach  ochrony.
Każdy  opryskiwacz  powinien  być  wyposażony  we  wskaźnik  poziomu  cieczy.  Musi  on  być
tak  usytuowany,  by  kierowca  ciągnika  miał  możliwość  łatwego  skontrolowania  poziomu
cieczy  w  zbiorniku.  W  nowszych  konstrukcjach  opryskiwaczy,  dodatkowo  instalowane  są
zbiorniki czystej  wody przeznaczone dla operatora do umycia po pracy twarzy  i rąk, a także
osobny  zbiornik  czystej  wody  do  umycia  i  opłukania  opryskiwacza  z  zewnątrz  i  jego
instalacji cieczowej.

Rys. 17. Schemat opryskiwacza polowego 1) wskaźnik poziomu cieczy, 2) filtr wlewowy, 3) mieszadło,

4) przewód przelewowy, 5) zawór spustowy, 6) filtr ssawny, 7) zawór bezpieczeństwa pompy,
8) powietrznik, 9) zawór sterujący, 10) filtr ciśnieniowy, 11) manometr , 12) zawór sekcyjny, 13) filtr
sekcyjny, 14) filtr indywidualny, 15) rozpylacz

Pompa jest jednym z ważniejszych podzespołów opryskiwacza. We współczesnych

opryskiwaczach stosuje się w większości pompy membranowe. Pracują one zazwyczaj przy
ciśnieniu 0,1-12 MPa. Niekiedy osiągają także ciśnienie dochodzące do 15 MPa. W ostatnich
latach opracowano nową generację pomp membranowo-tłokowych. Posiadają one bardziej
złożoną konstrukcję i osiągają ciśnienie robocze 0,4-0,5 MPa.

Rys. 18. Pompy do opryskiwaczy polowych [katalog BONDOLI & PAVESI Włochy]

Pompy tłokowe i membranowe tłoczą ciecz nierównomiernie. Pojawiająca się pulsacja

ciśnienia wpływa niekorzystnie na równomierność oprysku i trwałość układu cieczowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znaczne  ograniczenie  nierównomierności  można  osiągnąć przez  zastosowanie  powietrznika.
Sprężone  w  powietrzniku  powietrze  pod  ciśnieniem  1/3  do  2/3  ciśnienia  cieczy  roboczej,
w sposób  wystarczający  niweluje  pulsację  pompy.  Pompy  są  budowane  także  w  wersjach
wielomembranowych.  Ilość  membran  wpływa  w  sposób  zasadniczy  na  wydajności  pompy.
Pompy  dwumembranowe  osiągają  wydatek  40-70 l/min.  Współcześnie  są  budowane
konstrukcje  wielomembranowe  w  układzie  gwiaździstym.  Ten  rodzaj  pomp  pozwolił
wyeliminować uciążliwe zjawisko pulsacji cieczy. W takich pompach powietrzniki nie są już
potrzebne.  Prawidłowo  dobrana  pompa  powinna  zapewniać  dostarczenie  cieczy  do
rozpylaczy  pod  odpowiednim  ciśnieniem,  a  także  umożliwiać  efektywne  mieszanie  cieczy
w zbiorniku. Nominalna wydajność pompy  jest osiągana wówczas, gdy wałek odbioru  mocy
osiąga 540 obr/min.
Filtry w opryskiwaczu zapobiegają zapychaniu się rozpylaczy podczas wykonywania zabiegu
ochrony. Układ  filtracyjny składa się z kilku następujących po sobie stopni. Każdy  następny
filtr jest wyposażony we wkład filtracyjny z siatką bardziej gęstą od poprzedniego.

Siatki filtracyjne nie mogą być zbyt gęste, gdyż powodują wówczas nadmierne spadki

ciśnienia w układzie cieczowym opryskiwacza, a w pewnych przypadkach mogą nawet
odfiltrowywać zawiesinowe środki ochrony. Układ filtrowania cieczy opryskowej składa się
z następujących filtrów:

−

sito wlewowe,

−

filtr ssawny,

−

filtr ciśnieniowy,

−

filtry sekcyjne,

−

filtry indywidualne rozpylaczy.

Mieszadło jest nieodzownym elementem każdego zbiornika. Umiejscowione w odpowiednim
miejscu  nie  dopuszcza  do  rozwarstwienia  się  cieczy  w  zbiorniku  i  umożliwia  utrzymanie
stałego  stężenia  cieczy  roboczej.  We  współczesnych  opryskiwaczach  dominują  mieszadła
hydrauliczne.  Są  one  zbudowane  w  postaci  odpowiednio  uformowanej  dyszy.  Zasilanie
mieszadła  powinno  być  niezależne  od  ustawienia  zaworu  sterującego,  dlatego  najbardziej
pożądanym rozwiązaniem jest zasilanie mieszadła bezpośrednio z pompy.
Zawory  sterujące  maja  zadanie  utrzymać  stałe  ciśnienie  robocze,  a  tym  samym  stały
przepływ cieczy z pompy do rozpylaczy. System zaworów skierowuje ciecz do odpowiednich
odbiorników. W skład zespołu zaworów sterujących wchodzą:

−

zawór regulacyjny - decyduje o wielkości żądanego ciśnienia cieczy roboczej,

−

zawór główny (przelewowy) - odcina dopływ cieczy do zaworów sekcyjnych i kieruje ją
z powrotem do zbiornika,

−

zawory sekcyjne - kierują ciecz do odpowiednich sekcji opryskowych,

−

zawory kompensacyjne – służą do utrzymania stałego, zadanego ciśnienia cieczy
opryskowej w przypadku wykonywania zabiegów ochrony przy odciętym dopływie
cieczy do jednej lub kilku sekcji belki polowej.

Rys. 19. Zawory: A) sterowane manualne, B) sterowane elektrycznie [katalog BONDOLI & PAVESI Włochy]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawór główny i regulacyjny, a także zawory sekcyjne powinny znajdować się w zasięgu

ręki traktorzysty. Niekiedy jest to umożliwione poprzez umieszczenie zaworu sterującego na
specjalnym wysięgniku, montowanym do ramy opryskiwacza. Coraz częściej wprowadza się
zdalne

sterowanie

pracą

zaworów,

drogą

elektryczną

użyciem

zaworów

elektromagnetycznych lub elektrycznych.
Elektroniczne  sterowniki  w  opryskiwaczach  polowych  i  sadowniczych  monitorują  na
bieżąco  pracę  opryskiwacza  (m.in.  prędkość  roboczą,  wydatek  jednostkowy,  ilość  zużytej
cieczy  roboczej,  powierzchnię  wykonanego  zabiegu  itp.).  Ułatwiają  one  podejmowanie
decyzji  i  przeprowadzanie  stosownych  korekt  parametrów  przez  operatora  podczas  pracy
opryskiwacza.  W  prowadzenie  „komputerów  pokładowych”  znacznie  ułatwiło  obsługę,
a także  zwiększyło  dokładność  dozowania  cieczy  opryskowej.  Komputer  sterujący  dawką
cieczy roboczej składa się z:

−

programowanego sterownika mikroprocesorowego,

−

przetwornika (czujnika) prędkości roboczej,

−

przetwornika ciśnienia,

−

przepływomierza,

−

zespołu wykonawczego (elektryczny zawór regulacji ciśnienia).
Zasada działania komputera pokładowego polega na utrzymaniu stałej dawki cieczy,

przez zmianę ciśnienia w zależności od prędkości roboczej. Przed rozpoczęciem opryskiwania
należy wprowadzić do sterownika założone parametry pracy opryskiwacza (m.in. dawkę
cieczy, ciśnienie robocze).

Rys. 20. Komputer pokładowy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone]

Podczas wykonywania zabiegu czujnik zamontowany przy kole opryskiwacza przekazuje

do  sterownika  informacje  o  prędkości  przetaczania  opryskiwacza.  Nawet  gdy  koła
opryskiwacza  będą  się  przemieszczać  się  z  poślizgiem,  prędkość  będzie  dokładnie
monitorowana.  Gdy  sterownik  otrzyma  informację  od  czujnika  o  zmianie  prędkości
przetaczania,  wówczas  samoczynnie  dostosowuje  założone  nastawy  tak,  aby  dawka  cieczy
była  utrzymana  na  stałym,  założonym  wcześniej  poziomie.  Przy  spadku  prędkości  agregatu
dopływ  cieczy  do  rozpylaczy  zostaje  ograniczony  przez  obniżenie  ciśnienia.  W  przypadku
zwiększenia  prędkości,  wydatek  cieczy  zwiększa  się,  poprzez  zwiększenie  ciśnienia.
Dokładność  elektronicznych  sterowników  jest  bardzo  wysoka.  Niestety,  regulacja  dawki
cieczy roboczej wyłącznie przez zmianę ciśnienia nie jest pozbawiona wad, gdyż od wielkości
ciśnienia  zależy  bezpośrednio  wielkość  stosowanych  kropel.  Dla  uzyskania  pełnego  zakresu
regulacji  potrzebna  jest  więc  zmiana  wielkości  rozpylaczy.  Wprowadzenie  do  techniki
ochrony  „komputerów  pokładowych”  przyczyniło  się  do  znacznej  poprawy  jakości
opryskiwania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Manometr  (o  średnicy  minimum  60  mm)  ma  za  zadanie  wskazywać  ciśnienie  cieczy
użytkowej.  Dla  lepszej  czytelności  wskazań  zalecany  zakres  ciśnień  zaznacza  się  kolorem
zielonym.  W  opryskiwaczach  polowych  jest  to  zakres  od  0,1  do  0,5  MPa,  natomiast
w sadowniczych  od  0,5  –  1,5  MPa.  Sektor  zbyt  wysokich  ciśnień  oznacza  się  kolorem
czerwonym.  Użycie  manometrów  wypełnionych  gliceryną  znacznie  zmniejsza  drgania
wskazówki.
Belka polowa składa się z kilku zawiasowo montowanych sekcji. Najmniejsze opryskiwacze
posiadają  belki  o  długości  10  do  12  m  Przyjmuje  się,  że  długość  belki  powinna  stanowić
wielokrotność  szerokości  roboczej  siewnika.  W  praktyce  najczęściej  spotyka  się
opryskiwacze  z  belkami  o  długościach  12,  15,  18,  21  m  itd.  Nowoczesne  opryskiwacze
posiadają  belki  sięgające  nawet  42  metrów.  Belki  mogą  być  rozkładane  ręcznie  lub
hydraulicznie.  Belka  polowa  powinna  być  lekka  i  jednocześnie  sztywna.  Układ  zawieszenia
i samopoziomowania  belki  powinien  zapewniać  równoległe  położenie  belki  względem
opryskiwanej powierzchni, bez względu na zachowanie się podwozia opryskiwacza.

Opryskiwacz polowy musi być także wyposażony w mechanizm podnoszenia,

zapewniający  regulację  wysokości  położenia  rozpylaczy  nad  opryskiwaną  powierzchnią.
Wystarczający zakres regulacji mieści się w zakresie 0,4–1,5 m.
Rozpylacze  w  opryskiwaczach  polowych  są  bardzo  ważnymi  elementami.  Od  ich  stanu
w dużej mierze zależy równomierność oprysku. Do zabiegów polowych zaleca się stosowanie
rozpylaczy  płaskostrumieniowych  o  kącie  oprysku  110º,  rozmieszczonych  na  belce
w rozstawie  co  0,5 m.  W  czasie  oprysku  ich  odległość  od  chronionej  uprawy  również
powinna  wynosić  0,5 m.  Rozpylacze  produkowane  są  w  wielu  wersjach.  Pozwalają  one
uzyskiwać  krople  o  różnych  wielkościach  i  oprysk  o  różnym  charakterze.  Wszystkie
rozpylacze  zamontowane  w  opryskiwaczu  powinny  być  tego  samego  typu  i  wielkości.
Zapewnia to uzyskanie właściwej równomierności poprzecznej całej belki.

Rys. 21. Różne rodzaje rozpylaczy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone]

Międzynarodowa norma ISO wprowadziła jednolite oznaczenia rozpylaczy kodem

kolorowym  i  cyfrowym.  Oznaczenia  te  stosują  wszystkie  renomowane  firmy.  Na  przykład
(przy  ciśnieniu  0,3  MPa)  rozpylacze  o  wydatku  0,8 l/min  (symbol  02)  mają  kolor  żółty,
a o wydatku  1,6  l/min  (symbol  0,4)  kolor  czerwony  [Rys.  25].  Rozpylacze  produkowane  są
głównie  z  tworzyw  sztucznych  (z  polimerów)  o  specjalnych  własnościach.  Są  one  tanie
i jednocześnie odporne na szybkie rozkalibrowanie. Droższe wersje rozpylaczy produkowane
są ze stali nierdzewnej, hartowanej stali nierdzewnej lub ceramiki.

Rys. 22. Zobrazowanie zużycia rozpylaczy [katalog TeeJet Stany Zjednoczone]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opryskiwanie drobnymi kroplami jest korzystne, ponieważ zwiększa stopień pokrycia.

Ponadto  można  zwiększyć  wydajność  opryskiwacza  przez  obniżenie  dawki  wypryskiwanej
cieczy.  Jednak  praktyczne  użycie  bardzo  drobnych  kropel  i  niskich  dawek  cieczy  jest
utrudnione, ze względu na dużą podatność drobnych  i  lekkich kropel  na zjawisko znoszenia.
Wielkość  kropli  zależy  zarówno  od  wielkości  zastosowanego  rozpylacza,  jak  i  od
ustawionego  ciśnienia.  Im  wyższe  ciśnienie,  tym  krople  będą  drobniejsze.  Aby  ograniczyć
zjawisko  znoszenia  można  zastosować  opryskiwacz  z  pomocniczym  strumieniem  powietrza
lub  specjalne  rozpylacze  antyznoszeniowe.  Należą  do  nich  m.in.  rozpylacze  inżektorowe.
Następuje  w  nich  napowietrzanie  kropli,  przez  co  stają  się  one  większe  i  przez  to  mniej
podatne na działanie wiatru.

Belka polowa z pomocniczym strumieniem powietrza, pomaga w znacznym stopniu

wyeliminować  szkodliwe  zjawisko  znoszenia.  Opryskiwacz  jest  wyposażony  w wentylator
zamontowany  w  osi  maszyny  i  rękawy  rozprowadzające  powietrze  wzdłuż  ramion  belki
polowej.  W  dolnej  części  rękawa  są  zlokalizowane  otwory  wylotowe  powietrza,  sąsiadujące
tuż  z  rozpylaczami.  Powietrze  wypływając  przez  otwory  formuje  kurtynę,  która  kieruje
rozpyloną ciecz w opryskiwany łan.

Rys. 22. Opryskiwacz polowy z pomocniczym strumieniem powietrza [katalog HARDI Dania]

Pomocniczy strumień powietrza zmniejsza znoszenie cieczy roboczej i jednocześnie

ułatwia penetrację gęstych łanów roślin. Stosując opryskiwacze z pomocniczym strumieniem
powietrza  można  obniżyć  zużycie  pestycydów  o 25-30%.  Pozwalają  one  również  na
wykonanie zabiegów z większymi prędkościami roboczymi.
Opryskiwacze  sadownicze  różnią  się  nieco  w  swojej  budowie  od  opryskiwaczy  polowych.
Niezbędne jest w nich zastosowanie silnego strumienia powietrza, który przeniesie rozpyloną
ciecz na chronione drzewo lub krzew i jednocześnie poruszając liśćmi umożliwi pokrycie ich
z  każdej  strony.  Strumień  powietrza  jest  wytwarzany  w  przystawce  wentylatorowej,  która
zbudowana jest z przekładni zębatej lub pasowej, wirnika oraz obudowy wraz z kierownicami
strumienia  powietrza.  Wydajność  wentylatora  zależy  od  średnicy  i  prędkości  obrotowej
wirnika. Nowoczesna przystawka wentylatorowa posiada jedno lub dwubiegową przekładnię
zębatą  zwiększającą  obroty  WOM  3,5  do  5,0  krotnie.  W starszych  konstrukcjach  lub
mniejszych  przystawkach  spotyka  się  przekładnie  pasowe.  W wielu  opryskiwaczach
sadowniczych  stosuje  się  wirniki  o  zmiennym  kącie  łopat.  Pozwala  to  na  dostosowanie
wydajności  wentylatora  do  wielkości  i  gęstości  opryskiwanych  drzew,  a także  do  mocy
ciągnika.

Ponieważ opryskiwacze sadownicze o tradycyjnej budowie nie zapewniały równomiernej

dystrybucji cieczy w koronie drzewa, opracowano szereg nowych systemów emisji powietrza,
w których zmniejszono odległość pomiędzy wylotami powietrza i opryskiwanym obiektem.
Pozwoliło to bardziej precyzyjnie kierować ciecz opryskową i obniżyć emisję pestycydów do
środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Opryskiwacz sadowniczy z deflektorem [katalog AGROLA Płatkownica]

Takimi maszynami są np. opryskiwacze z deflektorami, tworzącymi pionową szczelinę

wylotową kierują strumień powietrza poziomo lub pod niewielkim kątem w górę. Emitują one
mniejszą objętość powietrza  niż tradycyjne wentylatory osiowe, ale większą niż wentylatory
promieniowe. Wentylatory osiowe z deflektorami dominują w nowoczesnych opryskiwaczach
sadowniczych.  W  sadach  jednak  pojawia  się  coraz  więcej  nowoczesnych  opryskiwaczy
pozwalających  na  bardzo  oszczędne  stosowanie  środków  chemicznych.  Należą  do  nich
opryskiwacze z kierowanym strumieniem powietrza, tunelowe, reflektorowe, sensorowe itp.

Dodatkowe wyposażenie opryskiwaczy

Coraz więcej współcześnie produkowanych opryskiwaczy jest wyposażanych

w instalację płuczącą. Dzięki niej mycie i płukanie opryskiwacza może odbywać się na polu.
Wirująca dysza umieszczona wewnątrz zbiornika spłukuje pozostałości cieczy roboczej z jego
ścianek.

W celu ułatwienia utylizacji opakowań po środkach ochrony roślin, stosuje się do nich

płuczkę w postaci dyszy, która jest wprawiana w ruch obrotowy pod wpływem
przepływającej wody. Płuczka pustych opakowań jest umieszczana w rozwadniaczu
ulokowanym z boku opryskiwacza.

Rys. 24. Opryskiwacz samojezdny [katalog DAMMANN Niemcy]

Kolejne urządzenia to znaczniki pianowe, które ułatwiają dokładne pokrycie powierzchni

pola  opryskiem,  bez  powstawania  „omijaków”.  Znacznik  składa  się  z  pojemnika  na  środek
pianotwórczy,  urządzenia  sterowniczego  zasilanego  z  instalacji  elektrycznej  ciągnika,  węży
rozprowadzających  i  dwóch  dysz  pianowych  umieszczonych  na  końcach  belki  polowej.
Podczas  przejazdu  opryskiwacza  dysze  formują  porcje  piany  rozmieszczone  po  polu  co  20-
30 m.  Ułatwiają  one  prowadzenie  opryskiwacza  w  uprawach  płaskich,  w  których  brak  jest
ścieżek technologicznych.

Urządzenia pianotwórcze nie są potrzebne, jeśli agregat jest wyposażony w komputer

i urządzenie DGPS. Pozwala ono we współpracy z satelitami dokładnie wytyczyć kolejne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przejazdy opryskiwacza i precyzyjnie sterować dawką cieczy.

Kalibracja opryskiwaczy

Przed wyjazdem w pole należy wcześniej wykonać kalibrację opryskiwacza. Polega ona

na takiej regulacji jego podzespołów, aby zabieg został wykonany zgodnie ze wcześniejszymi
założeniami. W czasie kalibracji należy ustalić i zgrać ze sobą następujące parametry pracy:

−

dawkę cieczy roboczej [l/ha]

−

wydatek jednostkowy rozpylacza [l/min]

−

ciśnienie robocze [bar]

−

prędkość roboczą [km/h]

Parametry oprysku można ustalić na kilka sposobów. Niżej zostaną przytoczone dwa:

−

z użyciem wzoru na wydatek rozpylacza,

−

na podstawie danych z tabeli wydatków rozpylaczy

Sposób I:
A. Ustalenie dawki cieczy
Należy  określić  dawkę  cieczy  jaką  będziemy  stosować,  uwzględniając  specyfikę  i  fazę
rozwojową uprawy, warunki zewnętrzne i technikę opryskiwania, oraz wskazania na etykiecie
środka ochrony roślin.
B. Ustalenie rozstawy rozpylaczy
Sprawdzamy  rozstaw  rozpylaczy  na  belce  polowej.  W  przypadku  zastosowania  rozpylaczy
płaskostrumieniowych  o  kącie  110º  rozpylacze  powinny  być  rozmieszczone  na  belce  co
0,5 m.
C. Ustalenie prędkości agregatu
Tylko  w  ciągnikach  nowej  generacji  lub  wyposażonych  w  „komputer  pokładowy”  możemy
na  bieżąco  odczytać  prędkość  jazdy  agregatu  po  polu.  W  przypadku  starszych  ciągników
musimy określić prędkość jazdy według następującej procedury:

−

zmierz czas przejazdu ciągnika z opryskiwaczem na odcinku 100 m

−

w czasie jazdy zadbaj o to, by obroty silnika zapewniały obroty nominalne WOM

−

odczytaj prędkość ciągnika z niżej zamieszczonej tabeli

Czas

[s/100 m] 40 45 48 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74 76 78 80 85 90 95 100

Prędkość

[km/h]

9,0 8,0 7,5 7,2 6,9 6,7 6,4 6,2 6,0 5,8 5,6 5,5 5,3 5,1 5,0 4,9 4,7 4,5 4,4 4,2 4,0 3,8 3,6

Rys. 19. Tabela służąca do obliczenia prędkości przejechania przez ciągnik odcinka 100 m

Jeśli nie dysponujesz tabelą, prędkość można także obliczyć według wzoru:

100

V = ––––––– ∙ 3,6 [km/h]

gdzie:
V - prędkość [km/h]
t - czas przejechania odcinka 100 m [s]

D. Ustalenie wydatku jednego rozpylacza
Wydatek oblicza się ze wzoru:

Q ∙ w ∙ V

q = ––––––––––– [l/min]

600

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:
q – wydatek jednego rozpylacza [l/min]
Q – dawka cieczy [l/ha]
w – rozstaw rozpylaczy na belce polowej [m], dla rozpylaczy o kącie 110° w = 0,5 metra.
V – prędkość agregatu [km/h]
E. Ustalenie ciśnienie oprysku

Z tabeli wydatków pojedynczych rozpylaczy [Rys.20] dobieramy ciśnienie odpowiadające

obliczonemu wydatkowi rozpylacza. Jednocześnie zwracamy uwagę na konieczność
zgodności wartości prędkości jazdy i dawki cieczy w l/ha
F. Praktyczna weryfikacja wyników

Należy założyć ustalone rozpylacze i uruchomić opryskiwacz. Następnie należy ustawić

ciśnienie  dobrane  z  tabeli  wydatków  (pkt  E).  Mierzymy  po  kolei  wydatek  kilku  wybranych
rozpylaczy  dla  każdej  z  sekcji  zbierając  ciecz  przez  l minutę  do  wyskalowanego  naczynia.
Uzyskane  wydatki  (objętości  zebranej  cieczy)  należy  porównać  z  wydatkiem  obliczonym
w punkcie D. W przypadku istotnych różnic należy skorygować ciśnienie i powtórzyć pomiar.
Do  pomiarów  należy  stosować  czystą wodę.  Naczynia  miarowe  po  badaniu  należy  starannie
umyć. Tych naczyń nie wolno stosować do innych celów.

Przeglądając tabelę wydatków i dawek cieczy łatwo zauważyć, że określona dawka cieczy

może być realizowana przy użyciu różnych rozpylaczy pracujących przy różnych ciśnieniach
i  prędkościach  roboczych.  Trzeba  pamiętać  o  tym,  że  każda  z  kombinacji  typu  rozpylacza  i
ciśnienia  cieczy  powoduje  wytwarzanie  kropel  innej  wielkości.  Dlatego  ostateczny  wybór
rozpylacza  powinien  uwzględniać  przeznaczenie  zabiegu,  warunki  pogodowe  i  technikę
opryskiwania.

Przykład:

Należy dobrać rozpylacz do wykonania oprysku o wydatku cieczy 300 l/ha.

Dysponujemy rozpylaczami płaskostrumieniowymi o kącie 110°, rozmieszczonych na belce
co 0,5 m. Zakładamy, że będziemy jeździć agregatem z prędkością 6 km/h.
Ze wzoru obliczamy wydatek jednostkowy rozpylacza:

Q ∙ w ∙ V 300 [l/ha] ∙ 6 [km/h] ∙ 0,5 [m]

q = –––––––––––– = ––––––––––––––––––––––––– = 1,5 [l/min]

600 600

W  tabeli  wydatków  rozpylaczy  odszukujemy  rozpylacz  o  najbliższym  wydatku  do
obliczonego [Rys.20]. Jest to rozpylacz 110 04 (czerwony), który osiąga wydatek 1,46 [l/min]
przy  ciśnieniu  0,25  MPa.  Sprawdzamy,  że  przy  prędkości  6  km/h,  stosując  tego  typu
rozpylacze  uzyskamy  wydatek  292 l/ha.  Jest  to  wartość  bardzo  zbliżona  do  zakładanej
(300 l/ha). Teraz należy dokonać sprawdzenia trafności doboru parametrów podczas pomiaru
wydatku  z jednego  rozpylacza  do  naczynia  pomiarowego  w  ciągu  1  min,  przy  ciśnieniu
0,25 MPa. Po sprawdzeniu w razie potrzeby można dokonać niewielkich korekt ciśnienia.
Sposób II:
Jeżeli dysponujemy  firmowymi rozpylaczami znanych producentów (TeeJet, Lechler, Albuz,
Sprays  International  Ltd,)  nie  musimy korzystać z  wyżej podanego wzoru w celu  obliczania
wydatku  jednostkowego.  Z  tabeli  dobieramy  wówczas  dla  określonej  dawki  cieczy  (np.
300 l/ha)  rozmiar  rozpylacza,  prędkość  wykonywania  zabiegu  i  ciśnienie  w  układzie
cieczowym.  Oczywiście  musimy  wcześniej  posiąść  wiedzę  na  temat,  na  jakim  biegu  i  przy
jakich obrotach silnika ciągnika osiągamy poszczególne prędkości jazdy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

110-01

POMARAŃCZOWY

110-04

CZERWONY

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

śn

/mi

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0

śn

/mi

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0 10,0 12,0

1,5

0,28

1,5

1,13 339 271 226 194 170 136 113

2,0

0,33

2,0

1,31 392 314 261 224 196 157 L31

2,5

0,37 110 89

2,5

1,46 438 350 292 250 219 175 146

3,0

0,40 120 96

3,0

1,60 480 384 320 274 240 192 160

4,0

0,46 139 110 92

4,0

1,85 554 444 370 317 277 222 185

5,0

0,52 155 125 103 89

5,0

2,07 620 497 413 354 310 248 207

110-015

ZIELONY

110-05

BRĄZOWY

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

śn

[ba

/mi

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0

śn

/mi

4,0

5,0

6,0

7,0

3,0 10,0 12,0

1,3

0,42 127 101 85

1,5

1,41 424 338 283 242 212 170 141

2,0

0,49 147 118 98

2,0

1,63 490 391 327 280 245 196 163

1,5

0,55 164 132 110 94

2,5

1,83 548 439 365 313 274 219 183

3,0

0,60 180 144 120 103 90

3,0

2,00 600 480 400 343 300 240 200

4,0

0,69 208 166 139 119 104 83

4,0

2,31 693 554 462 396 346 277 231

5,0

0,77 232 185 155 133 116 93

5,0

2,58 775 619 516 443 387 310 258

110-02

ŻÓŁTY

110-06

SZARY

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

śn

/mi

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0

śn

/mi

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0 10,0 12,0

1,5

0,57 170 137 113 97

1,5

1,70 509 408 339 291 255 204 170

2,0

0,65 196 156 131 112 98

2,0

1,96 588 470 392 336 294 2.35 196

2,5

0,73 219 175 146 125 110 88

2,5

2,19 657 526 438 376 329 263 219

3,0

0,80 240 192 160 137 120 96

3,0

2,40 720 576 480 411 360 288 240

4,0

0,92 277 221 185 158 139 111 92

4,0

2,77 831 665 554 475 416 333 277

5,0

1,03 310 247 207 177 155 124 103

5,0

3,10 930 744 620 531 465 372 310

110-03

NIEBIESKI

110-08

BIAŁY

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

Dawka cieczy [l/ha]

przy prędkości [km/h]:

śn

/mi

4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 10,0 12,0

śn

/mi

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0 10,0 12,0

1,5

0,85 255 204 170 145 127 102 85

1,5

2,26 679 542 453 388 339 272 226

2,0

0,98 294 235 196 168 147 118 98

2,0

2,61 734 626 523 448 392 314 261

2,5

1,10 329 264 219 188 164 131 110

2,5

2,92 876 701 584 501 438 351 292

3,0

1,20 360 288 240 206 130 144 120

3,0

3,20 960 768 640 549 480 384 320

4,0

1,39 416 334 277 238 208 166 139

4,0

3,70 1109 888 739 633 554 443 370

5,0

1,55 465 372 310 266 232 186 155

5,0

4,13 1239 991 826 708 620 496 413

Rys. 25. Wydatki rozpylaczy płaskostrumieniowych o kącie oprysku 110º w standardzie ISO

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przechowywanie i konserwacja opryskiwaczy polowych i sadowniczych

Opryskiwacz powinien być przechowywany w suchym i zadaszonym pomieszczeniu. Po

zakończeniu  sezonu opryskiwacz  należy starannie umyć,  spuścić wodę ze  zbiornika  i całego
układu,  a  następnie  osuszyć.  Wszystkie  miejsca  smarowania  napełnić  świeżym  smarem,  lub
olejem,  części  metalowe  niemalowane  przetrzeć  olejem  napędowym,  uszkodzone
powierzchnie  lakierowane  oczyścić  i  pomalować  ponownie.  Węże  oczyścić,  osuszyć,
przetrzeć  talkiem  i  zwinąć  w  kręgi.  Przed  sezonem  zimowym,  należy  opróżnić  pompę
i zbiornik  opryskiwacza  z  resztek  wody. Wody  nie  może być  również  w  mieszadle,  filtrach,
zaworze  sterującym  i  oprawach  rozpylaczy.  W  innym  wypadku  grozi  to  zniszczeniem
podzespołów. Na okres zimowy należy wymontować rozpylacze i filtry.

Przepisy bhp podczas eksploatacji opryskiwaczy

W trakcie czynności przygotowawczych, oraz w czasie obsługi eksploatacyjnej należy

bezwzględnie przestrzegać następujące przepisy:

−

opryskiwacz nie może być obsługiwany przez postronnych ludzi, nie zapoznanych
wcześniej z jego działaniem,

−

opryskiwacza nie mogą obsługiwać kobiety i młodociani,

−

przed pracą, w czasie trwania pracy i po jej zakończeniu nie wolno spożywać napojów
zawierających alkohol,

−

podczas pracy nie wolno palić, pić i jeść. Po zakończeniu pracy, lub w przerwie należy
umyć ręce i twarz ciepłą wodą z mydłem, oraz przepłukać usta czystą wodą. Nie wolno
przystępować do pracy na czczo,

−

opryskiwacza nie mogą użytkować osoby nawet z drobnymi skaleczeniami, ze względu
na wysoką toksyczność i duże stężenie środków chemicznych,

−

czynności związane z obsługiwaniem opryskiwacza i przygotowaniem cieczy należy
wykonywać w odzieży ochronnej z nakrytą głową i okularach ochronnych, oraz
w rękawicach gumowych i półmasce,

−

w miejscach, gdzie zastosowano środki chemiczne, nie wolno paść bydła i zbierać
plonów wcześniej niż po upływie okresu karencji,

−

podczas pracy należy zwrócić uwagę na to, by opryskiwanie odbywało się z wiatrem tzn.
aby rozpylona ciecz nie spadała na obsługującego,

−

opryskiwacz musi być przechowywany w stanie czystym,

−

po skończonym oprysku, pozostałą ciecz w zbiorniku opryskiwacza należy rozcieńczyć
wodą w stosunku 1:10 i z powrotem wypryskać na polu, z większą prędkością roboczą,

−

naprawy podzespołów opryskiwacza można wykonywać tylko przy wyłączonym
napędzie ciągnika, a ważniejsze naprawy przy zgaszonym silniku ciągnika,

−

przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić, czy wszystkie śruby w opryskiwaczu są
dokładnie przykręcone,

−

na opryskiwaczu, w miejscach, których podzespoły wirują powinny być zawsze założone
wszystkie osłony. Nie wolno bez nich pracować,

−

transportując opryskiwacz drogą publiczną, należy korzystać z urządzeń świetlno
ostrzegawczych, oraz założyć trójkąt odblaskowy,

−

zarówno podczas pracy jak i transportu bezwzględnie nie wolno na opryskiwaczu
przewozić ludzi,

−

do pracy z opryskiwaczem zaleca się stosować ciągnik z kabiną,

−

niedopuszczalna jest praca na pochyleniach przekraczających 10° na skłonie w poprzek
jazdy, oraz 15° na skłonie w kierunku jazdy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązkowe badania opryskiwaczy

Opryskiwacze rolnicze w porównaniu z innymi maszynami rolniczymi w większości

krajów  europejskich  są  traktowane  wyjątkowo.  Odzwierciedla  się  to  we  wprowadzeniu
obowiązku  okresowych  badań  technicznej  sprawności  opryskiwaczy.  W  Polsce  obowiązek
ten został prawnie wprowadzony od 1999 roku. Środki ochrony roślin można stosować tylko
sprzętem sprawnym technicznie przebadanym w Stacjach Kontroli Opryskiwaczy. Po badaniu
opryskiwacza,  rolnik  otrzymuje  zaświadczenie  stwierdzające  poprawność  funkcjonowania
opryskiwacza  i  jego  podzespołów.  Widomym  znakiem  zaliczenia  badania  jest  nalepka
przylepiona na opryskiwacz.

Opryskiwacze plecakowe

Opryskiwacz plecakowy z napędem ręcznym jest wyposażony w pompę ciśnieniową.

Składa się ze zbiornika, w którym umieszczona jest pompa nurnikowa z powietrznikiem,
oraz zaworami ssawnym i tłocznym. Dźwignia napędu jest połączona z tłoczyskiem nurnika.
W otworze wlewowym jest umieszczone sito, natomiast filtr ssawny wewnątrz zbiornika,
a filtr tłoczny w rękojeści lancy. Dodatkowo w razie potrzeby można zainstalować przedłużacz
lancy. W lancy można zainstalować wymienne rozpylacze ciśnieniowe z wkładką wirową lub
rozpylacze szczelinowe.

Plecakowe opryskiwacze pneumatyczne z napędem silnikowym są wyposażone

w wentylator, którego wirnik  ma  wspólną  oś z  wysokoobrotowym  silnikiem spalinowym.  Od
wentylatora odchodzi rura wylotowa z giętkim przegubem, zastępująca lancę opryskiwacza. Na
końcu rury znajduje się zwężona nasadka spełniająca rolę dyszy powietrznej, wewnątrz której
znajduje  ujście  ciecz  doprowadzana  wąskim  przewodem  ze  zbiornika.  W  czasie  pracy
wentylatora strumień powietrza przepływający przez dyszę z dużą prędkością rozpyla ciecz
na drobne krople. Plecakowe opryskiwacze pneumatyczne z napędem silnikowym  zapewniają
dużą wydajność pracy przy niewielkim wysiłku obsługującego.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń

1.  Jakie znasz rodzaje środków ochrony roślin?
2.  Co to jest etykieta środka ochrony roślin i jakie informacje zawiera?
3.  Co warunkuje skuteczne przeprowadzenie zabiegu ochrony roślin?
4.  Jak należy przechowywać i transportować środki ochrony roślin?
5.  Jakie znasz środki ochrony osobistej przy wykonywaniu zabiegów ochrony roślin?
6.  Z jakich elementów składa się opryskiwacz?
7.  Do czego służą elektroniczne sterowniki wykorzystywane w opryskiwaczach?
8.  Jaki jest wpływ ciśnienia na wielkość kropli uzyskiwanej w rozpylaczach?
9.  Na czym polega zjawisko znoszenia kropel, jak można temu zapobiegać?
10.  Co to jest kalibracja opryskiwacza i jak się ją przeprowadza?
11.  W jaki sposób należy konserwować opryskiwacze?
12.  Jakie zasady bhp należy przestrzegać przy obsłudze opryskiwaczy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj etykietę dowolnego środka ochrony roślin. Odszukaj informacje istotne dla

przeprowadzenia zabiegu ochrony roślin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przeanalizować treść z etykiety środka ochrony roślin,
4)  wynotować informacje istotne dla poprawnego zastosowania środka ochrony roślin,
5)  ocenić swoją pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

etykieta - instrukcja środka ochrony roślin,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Posługując się Internetem, wyszukaj międzynarodowe umowne znaki (piktogramy)

informujące o sposobie obchodzenia się z środkami chemicznymi. Przerysuj najważniejsze,
wykonaj notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  wyszukać przy pomocy Internetu piktogramy charakteryzujące środki ochrony roślin,
4)  sporządzić notatkę opisującą poszczególne piktogramy i ich znaczenie,
5)  ocenić jakość swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przygotuj się do wykonania zabiegu ochrony roślin. Dobierz środki ochrony osobistej.

Określ zasady przygotowywania cieczy roboczej wykorzystywanej przy oprysku roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dobrać ubranie robocze i środki ochrony osobistej,
4)  określić zasady bezpiecznego przygotowania cieczy roboczej do oprysku,
5)  napisać notatkę na temat zasad przygotowywania cieczy roboczej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

gumowe buty, impregnowane ubranie drelichowe, półmaska, okulary, rękawice gumowe,
nakrycie głowy,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Zaplanuj kolejne czynności przy pomiarze rzeczywistej prędkości jazdy ciągnika.

Wykonaj pomiar prędkości na odcinku o długości 100 m wytyczonym na polu. Wykonaj
pomiary dla różnych kombinacji biegów ciągnika z użyciem reduktora i bez. Zadbaj o to, by
ciągnik w czasie jazdy miał takie obroty silnika, które zagwarantują nominalną pracę pompy
opryskiwacza. Oblicz prędkość jazdy wyrażoną w km/h.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaplanować czynności podczas pomiaru prędkości,
4)  wykonać kilka przejazdów ciągnikiem wybierając różne przełożenia w skrzyni biegów,
5)  wykonać niezbędne obliczenia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, łącznik górny, sworznie i zawleczki, opryskiwacz zawieszany,

−

instrukcje obsługi opryskiwacza i ciągnika,

−

taśma pomiarowa, stoper,

−

zestaw kluczy monterskich,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj obliczenia, przed wykonaniem zabiegu ochrony pszenicy przed chwastem

komosa  biała.  Przygotuj  opryskiwacz  zawieszany  o  pojemności  zbiornika  400  l,  do
wykonania  zabiegu  ochrony.  Załóż,,  że  należy  opryskać  pole  o  powierzchni  6 ha.  Herbicyd
„Chwastox  500  SL”  należy  zastosować  w  ilości  1,5  l/ha,  w  zalecanej  ilości  wody  200  l/ha,
zastosuj  oprysk  średniokroplisty.  Załóż  prędkość  roboczą  agregatu  5 km/h.  Oblicz  ile
będziesz potrzebował wody  i  herbicydu aby wykonać zabieg na całym polu. Oblicz wydatek
jednostkowy  jednego  rozpylacza.  Dobierz  odpowiedni  rozmiar  rozpylacza  i  określ  ciśnienie
przy jakim wykonasz zabieg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  obliczyć potrzebną ilość wody i środka ochrony roślin,
3)  obliczyć ile litrów herbicydu należy wlać do jednego zbiornika opryskiwacza,
4)  obliczyć wydatek rozpylacza,
5)  dobrać odpowiedni rozmiar rozpylacza,
6)  określić ciśnienie, przy jakim będzie wykonany zabieg.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

tabela z wydatkami rozpylaczy,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Posługując się tabelą wydatków rozpylaczy, dobierz parametry wykonania zabiegu

ochrony  plantacji  ziemniaków  przed  zarazą  ziemniaczaną,  fungicydem  „Rywal  500 SC”.
Masz  do  dyspozycji  opryskiwacz  zawieszany  o  pojemności  zbiornika  400  l.  Ziemniaki  są
uprawiane  na  polu  o  powierzchni  4 ha.  Fungicyd  należy  zastosować  w  ilości  3 l/ha,
w zalecanej  ilości  wody  400  l/ha,  oprysk  drobnokroplisty.  Korzystając  z  tabeli  wydatków
określ  rodzaj  rozpylacza,  prędkość  roboczą  z  jaką  będzie  wykonany  zabieg  oraz  ciśnienie.
Oblicz ile będziesz potrzebował wody i fungicydu aby wykonać zabieg na całym polu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  obliczyć potrzebną ilość wody i środka ochrony roślin,
3)  obliczyć ile litrów fungicydu należy wlać do jednego zbiornika opryskiwacza,
4)  dobrać parametry pracy z tabeli wydatków rozpylaczy,
5)  dobrać odpowiedni rozmiar rozpylacza,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały piśmiennicze,

−

tabela z wydatkami rozpylaczy,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Zaplanuj czynności związane z przygotowaniem opryskiwacza do przechowania między

sezonami. Następnie wykonaj te czynności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady bezpiecznej pracy,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przeczytać fragment instrukcji dotyczący konserwacji opryskiwaczy,
4)  wykonać wszystkie czynności zgodnie z zaleceniami producenta,
5)  sprawdzić stan techniczny maszyny,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ciągnik, łącznik górny, sworznie i zawleczki, opryskiwacz zawieszany,

−

instrukcje obsługi opryskiwacza i ciągnika,

−

zestaw kluczy monterskich, smarownica,

−

środki do konserwacji,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować środki ochrony roślin?



2) wyjaśnić zasady przechowywania środków ochrony roślin?



3) wyjaśnić zasady bhp przy korzystaniu ze środków ochrony roślin?



4) dobrać środki ochrony osobistej do prowadzenia ochrony roślin?



5) scharakteryzować budowę i opisać działanie opryskiwacza?



6) określić funkcje elementów składowych opryskiwacza?



7) zminimalizować zjawisko znoszenia kropel oprysku?



8) przeprowadzić kalibrację opryskiwacza?



9) obliczyć potrzebną ilość wody i preparatu do zabiegu?



10) określić prędkość roboczą ciągnika rolniczego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do grupy nawozów mineralnych należy

a)  gnojowica.
b)  gnojówka.
c)  mocznik.
d)  obornik.

2. Maksymalna dawka obornika, jaka jest polecana pod rośliny okopowe wynosi

a)  10 t\ha.
b)  20 t\ha.
c)  30 t\ha.
d)  40 t\ha.

3. Przyjmuje się, że w 1 tonie obornika przeciętnie zawiera się

a) 3 kg azotu (N), 7 kg fosforu (P

) i 4 kg potasu (K

O).

b) 7 kg azotu (N), 4 kg fosforu (P

) i 3 kg potasu (K

O).

c) 4 kg azotu (N), 7 kg fosforu (P

) i 3 kg potasu (K

O).

d) 4 kg azotu (N), 3 kg fosforu (P

) i 7 kg potasu (K

O).

4. Nie jest zgodna z zasadami umiejętnego stosowania nawozów opinia, że

a) wybór optymalnej dawki poszczególnych składników pokarmowych, powinien być

poprzedzony badaniem gleby, na której nawóz będzie zastosowany.

b)  zbyt duże dawki nawozów, nie zaszkodzą roślinom.
c)  zabieg nawożenia należy wykonać we właściwym terminie.
d)  należy stosować nawóz odpowiedniego rodzaju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W rozsiewaczu N 011, dawka wysiewanego nawozu zależy od

a)  prędkości obrotowej tarcz rozsiewacza.
b)  średnicy tarczy rozsiewającej.
c)  prędkości jazdy i szczeliny zasuwy regulacyjnej.
d)  szczeliny zasuwy regulacyjnej.

6. Istotną zaletą konstrukcyjną pneumatycznych rozsiewaczy nawozów, w porównaniu

z innymi typami rozsiewaczy jest

a)  zmniejszenie ciężaru maszyny.
b)  zwiększenie stabilności pracy.
c)  zmniejszenie równomierności rozsiewania nawozów.
d)  zwiększenie równomierności rozsiewania nawozów.

7. Adapter z pionowymi bębnami w rozrzutniku obornika umożliwia

a)  zwiększenie szerokości roboczej.
b)  zwiększenie równomierności pokrycia pola obornikiem.
c)  zwiększenie dawki na jednostkę powierzchni.
d)  zwiększenie komfortu pracy.

8. Sprzęgło przeciążeniowe, w układzie przeniesienia napędu rozrzutnika obornika

a)  dociąża układ napędowy.
b)  upraszcza obsługę maszyny.
c)  chroni przed zniszczeniem elementy układu napędowego, podczas awarii.
d)  ułatwia uruchamianie napędu.

9. Napełnianie przyczepy asenizacyjnej odbywa się

a)  w skutek siły grawitacji.
b)  na zasadzie naczyń połączonych.
c)  w skutek podciśnienia wytworzonego przez pompę próżniową.
d)  dzięki układowi hydraulicznemu.

10. W uprawach międzyrzędowych, pasem bezpieczeństwa nazywa się

a)  element poprawiający bezpieczeństwo pracy osoby znajdującej się na pielniku.
b)  element poprawiający bezpieczeństwo operatora ciągnika.
c)  odległość od krawędzi elementu roboczego narzędzia, do osi rzędu roślin.
d)  odległość między osiami sąsiadujących rzędów roślin.

11. Ustalając parametry pracy pielnika, między innymi należy wziąć pod uwagę

a)  klasę ciągnika.
b)  rozstaw kół ciągnika.
c)  średnicę kół przednich ciągnika.
d)  średnicę kół tylnych ciągnika.

12. Sekcje robocze w pielnikach, mocowane są do ramy za pomącą

a)  równoległoboków przegubowych.
b)  kulistych jarzm.
c)  na sztywno.
d)  swobodnych przegubów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Fungicydy, to środki chemiczne służące do

a)  walki ze ślimakami.
b)  walki z chwastami.
c)  walki z nicieniami.
d)  walki z grzybami.

14. Etykieta na środkach ochrony roślin zawiera

a)  informacje reklamowe dotyczące działalności producenta środka chemicznego.
b)  najważniejsze informacje dotyczące środków produkowanych przez producenta.
c)  najważniejsze  informacje  dotyczące  bezpiecznego  i  skutecznego  stosowania

preparatu.

d) informacje dotyczące sposobu i metod produkcji środka chemicznego.

15. Rozwadniacz (rozcieńczalnik) jest to element opryskiwacza służący do

a)  mycia instalacji cieczowej opryskiwacza po pracy.
b)  równomiernego rozprowadzenia cieczy roboczej po polu.
c)  przygotowania cieczy roboczej.
d)  mycia zbiornika opryskiwacza.

16. Do ochrony upraw polowych zaleca się

a)  rozpylacze stożkowe.
b)  rozpylacze z pustym stożkiem.
c)  rozpylacze wirowe.
d)  rozpylacze płaskostrumieniowe.

17. Aby zmniejszyć szkodliwe zjawisko znoszenia cieczy w czasie opryskiwania należy

a)  zwiększyć ciśnienie robocze.
b)  zwiększyć ciśnienie w powietrzniku.
c)  zastosować rozpylacze inżektorowe.
d)  zastosować rozpylacze wirowe.

18. Kalibrowanie opryskiwacza to

a) ustalenie ciśnienia roboczego, prędkości agregatu i wydatku rozpylaczy w celu

uzyskania odpowiedniej dawki cieczy na ha.

b)  próbna praca opryskiwaczem.
c)  testowanie prototypu opryskiwacza.
d)  ustalenie  ciśnienia  roboczego  i  prędkości  agregatu,  w  celu  uzyskania  odpowiedniej

dawki cieczy na ha.

19. Opryskiwacz może być obsługiwany przez

a)  kobiety.
b)  młodocianych.
c)  osoby przeszkolone i upoważnione do obsługi tych maszyn.
d)  rolników.

20. Różne kolory końcówek rozpylaczy oznaczają

a)  różne rodzaje materiału z jakiego wykonano rozpylacze.
b)  wskazanie do ochrony jakich upraw są rozpylacze polecane.
c)  różne wydatki rozpylaczy, przy tym samym ciśnieniu.
d)  kolory nie posiadają specjalnego znaczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Eksploatowanie narzędzi, maszyn i urządzeń do nawożenia i ochrony roślin

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1.  Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996
2.  Ciągniki i maszyny rolnicze 1995/96. Katalog PIMR, Poznań 1997
3.  Dąbrowski S. i Kozłowska D.: Maszyny i ciągniki rolnicze. PWRiL, Warszawa 1981
4.  Kuczewski  J.,  Waszkiewicz  Cz.:  Mechanizacja  rolnictwa.  Maszyny  i  urządzenia  do

produkcji roślinnej i zwierzęcej. SGGW, Warszawa 1997

5. Kuczewski J., Majewski Z.: Podstawy eksploatacji maszyn rolniczych. WSiP, Warszawa

1995

6.  Nowacki T.: Mechanizacja rolnictwa t.2, PWRiL, Warszawa 1984
7.  Ogólna uprawa roli i roślin. PWRiL, Warszawa 1996
8.  Praktyczne  podstawy  ochrony  roślin,  Krajowe  Centrum  Doradztwa  Rozwoju  Rolnictwa

i Obszarów Wiejskich, Poznań 1999

9. Waszkiewicz Cz.: Maszyny i urządzenia rolnicze. WSiP, Warszawa 1998
10. Waszkiewicz Cz.: Maszyny rolnicze. Maszyny i urządzenia do produkcji zwierzęcej

Cz. II. WSiP, Warszawa 1996

11. Waszkiewicz Cz., Kuczewski J.: Maszyny rolnicze. Maszyny i urządzenia do produkcji

roślinnej Cz. I. WSiP, Warszawa 2002

12. Wybrane zagadnienia regulacji i obsługi maszyn rolniczych. SGGW, Warszawa 1993

−

Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r (Dz. U. Nr 89 poz. 991) oraz
ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr
91, poz. 876)

−

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie
szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich
stosowania (Dz. U. z 2001 r. Nr 60, poz. 616).

−

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony
roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno- mineralnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 99,
poz. 896).

−

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad wydawania zezwoleń na dopuszczenie środków ochrony roślin
do obrotu i stosowania (Dz. U. z 2002 r. Nr 24, poz. 250 ze zm.).

−

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 listopada 2001 r. w sprawie
przeprowadzenia badań opryskiwaczy (Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1544).

−

Rozporządzenie  Ministra  Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi  z  dnia  26  maja  2004  r.  w  sprawie
szczegółowych  wymagań  dla  jednostek  organizacyjnych  prowadzących  szkolenia
w zakresie  obrotu,  konfekcjonowania  lub  stosowania  środków  ochrony  roślin,
programów  tych  szkoleń  oraz  wzoru  zaświadczenia  o  ukończeniu  szkolenia  (Dz.  U.
z 2004 r. Nr 140, poz. 1490).