Odimienna metoda nauki czytania –
autorstwa dr Ireny Majchrzak:
czyli jak bawiąc się z trzylatkiem wprowadzać go
w świat pisma.
Odimienna metoda nauki czytania należy do innowacyjnych
projektów edukacyjnych, zatwierdzonych przez MENiS. Pozwala na
wczesne kształcenie umiejętności czytania zarówno w aspekcie
technicznym, jak i semantycznym.
Kształcenie sztuki czytania z pełnym rozumieniem tekstu
rozpoczyna się już z dziećmi trzyletnimi. Nauczyciel prowadząc zabawy i
gry prowokuje dziecko do odkrywania na drodze samodzielnego
rozumowania logiki alfabetycznego szyfru. Początkiem jest imię dziecka,
które staje się słowem otwierającym świat pisma.
Etap pierwszy - inicjacja
Inicjacja jest magicznym gestem symbolizacji. Dzięki temu przeżyciu
dziecko wie, że może być wyrażone za pomocą liter – może być
„napisane” i „przeczytane”. W akcie inicjacji otrzymuje ogromny ładunek
wzruszeń i wiedzy. Dostaje swoje własne słowo, specyficzną kombinację
liter, które oznaczają jego całego – osobowego. Wchodzi w świat pisma
jako w świat znaczeń, a nie izolowanych liter.
Przebieg inicjacji ma charakter indywidualnego kontaktu. Dziecko
siedzi po lewej stronie nauczyciela, tak by mogło obserwować ruchy jego
prawej ręki. Na poliniowanej kartce nauczycielka pisze poszczególne litery
jego imienia z jednoczesnym ich wybrzmiewaniem. Pozwala dziecku
dokładnie przyjrzeć się zapisowi imienia. Następnie pokazuje wizytówkę
ze swoim własnym imieniem i zaprasza do szukania wspólnych liter oraz
różnic. Później na oddzielnych karteczkach pisze wszystkie litery imienia
dziecka, miesza je i prosi by ono poskładało je w odpowiedniej kolejności.
Inicjacja przebiega bez pośpiechu. Nie wyręcza się
dziecka, pomaga mu się, jeśli jest to konieczne,
ale nie dąży się za wszelką cenę do wykonania
zadania.
Każde dziecko po otrzymaniu swojej wizytówki umieszcza ją w miejscu
przez siebie wybranym (np. ściana, firanka, półka itp.).
Na tym etapie dziecko:
• nabywa poczucie własnej tożsamości
• dostrzega różnice w kształcie różnych liter
• zauważa związek pomiędzy literą a dźwiękiem, znakiem graficznym
a głoską
Następuje teraz czas zabaw, podczas których wychowankowie ćwiczą
rozpoznawanie i odnajdywanie swoich imion, wśród innych, a potem –
rozpoznawanie imion kolegów.
A oto przykłady:
- sprawdzanie obecności z wykorzystaniem wizytówek
- zabawy ruchowe z wykorzystaniem krzesełek oznakowanych
wizytówkami;
- zabawa w „Listonosza” doręczającego koperty z imionami;
- „Czyj to domek?” – odszukiwanie „swojego domu” (kółko z wizytówką
dziecka);
- „Deszcz wizytówek” – szukanie wśród rozsypywanych przez nauczyciela
wizytówek tej „swojej”;
Wizytówka jest symbolem samego dziecka i
trzeba ją traktować z dużą delikatnością.
Nie wolno jej przekreślać, ani urządzać
współzawodnictwa w jej wyszukiwaniu.
Następnie dzieci składają swoje imiona z liter napisanych na oddzielnych
karteczkach. Robią to najpierw według wzoru znajdującego się na
kopercie, a następnie z pamięci. Zabawę powtarza się wielokrotnie. Każde
dziecko ćwiczy to tylko ze swoim imieniem.
Bawią się w „detektywów” – sprawdzają czy wszystkie litery ich imienia
znajdują się na taśmie alfabetu, szukają „swoich” liter w imionach kolegów.
Ten etap to czas codziennych zabaw z wizytówkami, dający dzieciom
dużo radości i satysfakcji.
Etap drugi – ściana pełna liter
Na
ścianie zostaje umieszczony alfabet, wszystkie litery – duże,
małe, drukowane, pisane. Jest to wizualny system dydaktyczny – „Ściana
pełna liter”. W jego skład wchodzi alfabet i wizytówki dzieci, które są
nieocenioną pomocą przy przekazywaniu i przyswajaniu sobie zasad
polskiej pisowni.
Następuje cykl zabaw i gry w loteryjkę, podczas których nauczycielka
prezentuje kolejne litery alfabetu. Przedstawiane litery dziecko oznacza na
swojej wizytówce np. kuleczką z plasteliny. Każda litera zostaje opisana
zarówno ze względu na jej kształt, jak i na brzmienie.
W czasie jednej sesji przedstawia się trzy lub cztery
litery. Nie omawia się brzmienia liter w izolacji, bo
brzmią one różnie w różnych wyrazach.
„Targ liter” to zabawa kończąca ten etap wprowadzania w świat pisma.
Dziecko otrzymuje pasek, na którym w jego górnym rzędzie wypisane są
wszystkie litery alfabetu, a pod spodem tylko te, które należą do jego
imienia. Dziecko powiększa własny zbiór liter, np. Piotr dostanie: e,k,u,ś,
gdy ułoży swoje imię w różnych wersjach: Piotr, Piotrek, Piotruś. Najpierw
otrzymuje brakujące litery od nauczyciela, a potem zdobywa je poprzez
wymianę z kolegami. Piotr może wymienić swoje „r” np. na „w” czy „d”
Władka. Uzyskane litery dziecko przykleja na swoim pasku.
Na tym etapie dziecko:
• zna brzmienie własnego imienia oraz imion kolegów
• spostrzega różnicę między literami
• ma szansę przyswojenia sobie ortografii dzięki swojej
spostrzegawczości
• porównuje dźwięki z obrazem graficznym
• odkrywa, że każdą literę wmawia się w szczególny sposób i nie
zawsze tak samo np. „N” inaczej brzmi w imieniu Wanda niż w
imieniu Ania czy Zbigniew.
Etap trzeci – nazywanie świata
„Nazywanie
świata” należy rozumieć jako akt nadawania
przedmiotom z otoczenia ich symbolicznych pisemnych reprezentacji.
Światem jest najpierw sala przedszkolna i wszystko, co się tam znajduje.
Potem rozszerza się zakres i światem jest dom, rośliny, zwierzęta, itd.
„Nazywanie świata” polega na dopasowaniu nazw do otaczających
dziecko przedmiotów. To gra, w której dziecko za pomocą wyrazów ćwiczy
ciągle na nowo rozpoznawanie kształtów i brzmienia liter alfabetu w
różnych kombinacjach.
Nauczyciel przygotowuje kartki z nazwami różnych przedmiotów.
Zadaniem dziecka jest odszukanie przedmiotów i przypisanie im
odpowiedniej wizytówki. Przy pierwszej próbie gry używamy wyrazów
najprostszych: „lala”, „miś”. Wyrazy mogą powtarzać się każdego dnia,
lecz obok znanych już wyrazów muszą znaleźć się też nowe. Przyjemność
wynika nie tyle z odszyfrowania liter, lecz ze znalezienia treści. Zabawa
odbywa się w ciszy. Głośne czytanie nie służy rozumieniu.
„Nazywanie świata” jest ćwiczeniem, pozwalającym dziecku rozwiązywać
zadanie według własnych możliwości. Odwołujemy się bardziej do
inteligencji dziecka, niż do jego pamięci, pilności czy posłuszeństwa.
Pierwszymi odczytywanymi słowami muszą być
koniecznie rzeczowniki. Dopiero później
wprowadzamy przymiotniki, przyimki, czasowniki
i równoważniki zdania.
Przykłady wyrazów:
- miś, lala, okno, ściana, stół, krzesło, itp. – sala zajęć
- głowa, szyja, ręka, plecy, brzuch itp.- części ciała
- igła, nici, nożyce, metr itp. – temat „Krawcowa”
Etap czwarty – sesje czytania
Dominującą formą tego etapu są gry czytelnicze. Mogą przybierać
formy zabaw polegających na:
• dopasowywaniu wyrazów (później zdań) do odpowiadających im
ilustracji;
• inscenizacji np. „oto lala, która siedzi u lekarza”;
• wykonywaniu poleceń nauczyciela napisanych na kartce;
• odczytywaniu zagadek i udzielaniu odpowiedzi w formie słownej lub
plastycznej;
• układaniu zdań w historyjki, opowiadania;
Na tym etapie dziecko:
• zna wszystkie litery alfabetu;
• utrwala czytanie ze zrozumieniem;
• poszerza zakres pojęć;
• zdaje sobie sprawę, że wszystkie przedmioty i sytuacje można
opisać;
• nabiera motywacji do samodzielnego czytania;
• przyswaja w sposób naturalny polską ortografię;
• kształtuje kompetencje czytelnicze;
Równolegle z opisanymi etapami odimiennej nauki czytania codziennie
czyta się dzieciom teksty literackie z literatury dziecięcej. Książka staje się
źródłem interesujących doznań, wiedzy i wzbudza w dzieciach
zainteresowanie słowem pisanym.
W naszym przedszkolu nauczycielki stosują tą metodę już od 9 lat.
Dzieci, które od grupy najmłodszej uczestniczą w tego typu zajęciach,
kończą przedszkole osiągając umiejętność płynnego czytania ze
zrozumieniem. W trakcie przeprowadzonych badań dotyczących losów
absolwentów naszego przedszkola nauczycielki klas pierwszych
potwierdzają tą opinię.
Jeżeli dziecko trafia do przedszkola w późniejszym wieku, jako
cztero-, pięcio-, sześciolatek też przeprowadza się z nim naukę czytania
realizując po kolei opisane wyżej etapy.
Przedszkole Miejskie nr 26 w Jaworznie
Opracowała: mgr B. Kaczmarczyk
Jaworzno, 2006