Fazy umierania (wg. R.Kubler-Ross
)
To nie może być prawda
Sprzeciwu, buntu, agresji
Pertraktacji
Zmaganie się pomiędzy depresją a
nadzieją
Akceptacji, pożegnania, pokoju i zgody
Opieka
nad ludźmi w końcowych stadiach życia/ choroby
może być prowadzona w hospicjach lub szpitalach. Jednak w
wielu przypadkach chorzy wolą umierać w domu. Podstawą
w opiece terminalnej jest zapewnienie maksymalnego
komfortu, pomocy medycznej, wsparcia psychicznego oraz
praktycznej porady. Nawet tam, gdzie środki materialne są
poważnie ograniczone, można zapewnić dobrą opiekę
paliatywną.
Decyzję o zaprzestaniu leczenia powinien podjąć pacjent
(o ile to możliwe), jego rodzina lub bliscy w porozumieniu z
lekarzami. Od chwili odstawienia leków opieka musi się
koncentrować na zaspokajaniu wszystkich potrzeb
umierającego. Należy za wszelką cenę uśmierzyć ból i
emocjonalnie przygotować chorego do śmierci. Oferowana
pomoc powinna
dotyczyć zarówno praktycznych, jak i
pielęgnacyjnych zagadnień
Zagadnienia dotyczące
pielęgnacji
Opanowanie bólu
Odżywianie i nawadnianie pacjenta
Podstawowa pielęgnacja
Splątanie lub demencja
Trudno gojące się rany
Zaburzenia emocjonalne
Opanowanie bólu
Pielęgniarka może pomóc choremu oraz jego opiekunowi,
dostarczając właściwe leki przeciwbólowe. Chory powinien
pozostać wolni od bólu. Oznacza to stosowanie stałych
dawek leków przeciwbólowych. W niektórych przypadkach
będzie to wymagało częstszego, niż co 3 - 4 godziny
stosowania leku przeciwbólowego. Pielęgniarki powinny
zapoznać się z protokołami leczenia bólu u ludzi terminalnie
chorych. W związku z różnymi zakażeniami u wielu
pacjentów może występować kilka rodzajów bólu, każdy,
więc wymaga rozpoznania i leczenia. Problemy natury
psychologicznej
oraz duchowej mogą zwiększać dolegliwości
bólowe, dlatego też nie wolne ich lekceważyć. Wymagają
one pomocy tak samo, jak fizyczny ból. Na tym etapie
choroby nie ma obawy przed uzależnieniem od leków
przeciwbólowych, a najważniejsze jest zapewnienie
pacjentowi komfortu.
Trzystopniowy schemat leczenia
bólu:
1. Stosowanie aspiryny lub paracetamolu.
2. Jeśli nie przynoszą spodziewanego efektu,
zastosowanie kodeiny lub dihydrokodeiny (z
dodatkiem lub bez niesteroidowego leku
przeciwzapalnego, np. ibuprofen, diklofenak).
3. Jeżeli wymienione możliwości nadal nie
przynoszą pacjentowi ulgi, podanie morfiny (z
lub bez koanalgetyku) albo syntetycznej
petydyny i fentanylu. Można także rozważać
sedację, np. przy pomocy valium,
Inne formy uśmierzania bólu to
(w zależności od potrzeby): okładanie
bolących miejsc chłodnymi, wilgotnymi
ręcznikami lub też ich rozgrzewanie.
Odprężyć pacjenta może również masaż
oraz ćwiczenia głębokiego oddychania.
Odżywianie i nawadnianie pacjenta
Odwodnieniu można zapobiec przez częste
podawanie płynów, np. wody, niesłodzonych
soków owocowych, zupy, wywaru z ryżu, słabej
herbaty. Jeżeli u pacjenta występują wymioty,
należy często podawać wodę małymi porcjami.
Do nawodnienia doustnego można także
zastosować roztwory soli. Niekiedy konieczne
jest nawodnienie dożylne. Zaleca się także
stosowanie leków
Główny problem może stanowić biegunka z
cuchnącymi stolcami z domieszką ropy,
utrzymująca się nawet przez wiele miesięcy.
Pożywienie powinno być więc lekkostrawne i
podawane w krótkich odstępach czasu.
Zawsze trzeba pamiętać o zachowaniu
środków ostrożności i używać rękawiczek
przy kontakcie z przedmiotami
zanieczyszczonymi kałem.
Podstawowa opieka fizyczna
Pacjent musi mieć zawsze czysta,
suchą pościel. Należy często zmieniać
pozycję pacjenta oraz dobrze wietrzyć
pomieszczenie, w którym przebywa.
Przydatne są tez odświeżacze
powietrza.
Splątanie lub demencja
Ruchy
pacjenta staja się niezborne i nie jest świadomy tego, co się dzieje w
otoczeniu. Może mieć zaburzenia pamięci i tracić zdolność jasnego myślenia.
Okresowo chorzy są świadomi swojego stanu, a następnie tracą poczucie
rzeczywistości. Taka sytuacja niepokoi ich opiekunów. Osoby splątane wymagają
stałej uwagi, a czasem nawet ochrony przed samookaleczeniem. Należy usunąć z
ich zasięgu niebezpieczne przedmioty oraz leki. Opieka nad splątaną osobą jest
stresująca i wyczerpująca. Należy więc pracować na zmiany. Pielęgniarki powinny
wytłumaczyć rodzinie, że zachowanie pacjenta nie jest zamierzone i można mu
zapewnić odpowiednią opiekę także w warunkach domowych. Co jakiś czas należy
również weryfikować listę stosowanych leków, by wykluczyć, że któryś z nich nasila
występowanie zaburzeń.
Trudno gojące się rany
Konieczna jest profilaktyka
przeciwodleżynowa oraz leczenie
powstających odleżyn. Głębokie ropnie oraz
owrzodzenia skóry mogą ulec zakażeniu.
Opieka pielęgniarska powinna gwarantować
zaopatrywanie ubytków skóry, nacinanie
czyraków oraz utrzymywanie zainfekowanych
miejsc w czystości. Dodatkowo mogą być
potrzebne leki stosowane miejscowo, doustnie
lub w iniekcjach
Zaburzenia emocjonalne
Niepokój emocjonalny to typowe odczucie.
Mogą go doświadczać wszystkie osoby
1. Strach
przed śmiercią jest prawidłową
reakcją i może wywoływać złość,
przygnębienie lub agresję. Opiekunowie nie
powinni dawać fałszywych zapewnień, ale
zachęcić pacjenta do rozmowy o jego
lękach. Pomocne może być wsparcie
duchowe,
2.
Samotność i przygnębienie. Czasami ludzie
przestają odwiedzać osoby nieuleczalnie chore
w obawie przed śmiercią lub dlatego, że nie
wiedzą jak się zachować. Taka izolacja może
prowadzić do poczucia samotności i depresji. W
niektórych kulturach ludzie będą szukali okazji
do rozmowy o uczuciach towarzyszących byciu z
umierającym,
3.
Poczucie winy i żalu. W ostatnich chwilach
swego życia człowiek może mieć poczucie winy,
smutku i żalu, potrzebować rozmowy o
problemach, za które czuje się odpowiedzialny
oraz szukać przebaczenia.
4. Wsparcie duchowe
może przyjść ze strony
organizacji religijnych lub pojawić się na skutek
głębokich przemyśleń i poszukiwań własnej
duchowości pacjenta. Chorzy mogą odejść od
religii na skutek presji środowiska lub własnej
decyzji. Opiekunowie powinni poznać potrzeby
duchowe pacjenta, uszanować jego
przekonania religijne (lub ich brak), wyszukać
odpowiednią osobę, która zapewni wsparcie
duchowe oraz omówi ewentualne praktyki
religijne związane ze sposobem pochówku.
Oznaki zbliżającej się śmierci
Zimny pot na czole, chłodna broda, bladość i
ochłodzenie skóry
Sinica dystalna (czubki palców)
Duża ilość wydzieliny w oskrzelach
Nieregularny oddech, słabe tętno, często
przyspieszone
Zazwyczaj śmierć zwiastowana jest przez coraz
płytszy, coraz bardziej powierzchowny oddech.
Oddechy stają się coraz rzadsze, nieregularne, aż
ustają całkowicie a skóra robi się chłodna
Gdy zbliża się śmierć, nie należy zostawiać
osoby umierającej samej. Wielu ludzi bardzo boi
się umierania w samotności.
Zawsze należy oddać szacunek rytuałom,
praktykom i zwyczajom w stosunku do ciała
zmarłego a rodzinę/żałobników, jeżeli sobie tego
życzą, należy pozostawić samych z ciałem.