Warunki stawiane informacjom kosztowym z
punktu widzenia podejmowania decyzji
A. Skoro
podejmowanie
decyzji
dotyczy przyszłych zdarzeń to
zdecydowanie
bardziej
odpowiednie będą informacje o
kosztach przyszłych
B. Bezwzględnie
konieczne
jest
uwzględnianie podziału kosztów na
stałe i zmienne
Metody podziału kosztów na stałe i
zmienne
metoda księgowa
metoda inżynierska
metoda wielkości krańcowych
metody ekonometryczne
Podział kosztów na zmienne i stałe
- metoda wielkości krańcowych -
Produkcja (X) w
tys. szt.
Koszty (Y)
w tys. zł
Podział kosztów na zmienne i stałe
- metoda wielkości krańcowych -
min
max
min
max
X
X
Y
Y
a
X
X
12
/
)
(
rok
rok
c
m
X
a
Y
C
c
m
c
m
c
m
C
X
a
Y
*
Podział kosztów na zmienne i stałe
- metoda wielkości krańcowych -
12
,
39
*
655
,
1
12
,
39
12
/
)
655
,
1
*
1837
9
,
3509
(
655
,
1
60
270
5
,
113
0
,
460
X
Y
C
a
c
m
Podział kosztów na zmienne i stałe
- metoda regresji -
095
,
42
*
6457
,
1
X
Y
Koszty w rachunkach decyzyjnych
W procesie planowania ekonomicznego w przedsiębiorstwie
wyróżnia się dwie fazy:
wybór kierunków i metod działania, czyli ustalenie programu działalności
przy uwzględnieniu jako kryterium – minimalizacji kosztów lub
maksymalizacji wyników,
planowanie (budżetowanie) kosztów przyjętego programu działalności
Analiza relacji:
koszty - wielkość produkcji - zysk (CVP)
Podejmując decyzje dotyczące skali produkcji
określonego wyrobu z uwzględnieniem kryterium
zysku, w pierwszej kolejności należy ustalić, przy
jakiej wielkości produkcji tego wyrobu przychód
uzyskany ze sprzedaży zapewni pokrycie kosztów
poniesionych na jego wytworzenie.
Taka wielkość produkcji, przy której:
uzyskane przychody równają się kosztom całko-
witym, lub:
marża na pokrycie równa się kosztom stałym,
nosi nazwę progu rentowności produkcji (kry-
tycznego punktu produkcji).
Narzędziem pozwalającym na ustalenie krytycznego
punktu produkcji jest analiza relacji koszty-
wielkość produkcji-zysk, nazywana inaczej analizą
progu rentowności.
Analiza CVP
C
a * X
K
P
X
X i
0
X w
P
K
Z Y S K
S T R A T A
Analiza CVP - jednorodność działalności
a
b
C
x
i
b
a
C
x
w
1
i
f
p
b
X
b
X
b
S
)
(
%
100
)
(
)
(
i
i
f
p
b
X
b
X
b
X
b
W
Analiza CVP - próg zyskowności
Próg (punkt) zyskowności – jest to taka ilość lub wartość
produkcji i sprzedaży, przy których przychód pokrywa w
całości koszty całkowite a nadwyżka jest zyskiem brutto
lub netto (marża na pokrycie równa się kosztom stałym +
zysk brutto (Z
b
) lub zysk netto (Z
n
).
P = K
C
+ Z
b
(Z
n
), lub M.
p
= C + Z
b
(Z
n
),
A zatem ilościowy próg zyskowności (X
iz
) wyraża się na-
stępującym wzorem:
a
b
Z
C
x
b
iz
lub – po uwzględnieniu obciążenia podatkiem
dochodowym o stopie p:
a
b
p
Z
C
x
n
iz
1
Analiza CVP - próg płynności
Próg płynności – jest to taka ilość lub wartość pro-
dukcji i sprzedaży, przy których przychód równa się
kosztom całkowitym, będących nie odraczanymi (co
najwyżej krótkoterminowo) wydatkami, lub marża
na pokrycie równa się kosztom stałym, bez amorty-
zacji (A).
P = K
C
– A, lub M.
p
= C – A
A zatem ilościowy próg płynności (X
ip
) wyraża się
następującym wzorem:
a
b
A
C
x
ip
Próg rentowności przy wieloasortymentowości
Warunki progowe przy produkcji różnorod-
nej,
wieloasortymentowej
(P=K
c
,
lub
M.
p
=C)
C
x
a
x
b
i
n
i
i
i
i
n
i
)
(
)
(
1
1
C
x
a
b
i
i
i
n
i
)
(
1
Analiza CVP - wieloasortymentowość
Metody wyznaczania wielkości progowych:
metoda segmentowa,
metoda skumulowanej marży na pokrycie
Analiza CVP - wieloasortymentowość
Metoda segmentowa
W metodzie tej sprowadza się rachunek progów do każ-
dego produktu (asortymentu) oddzielnie poprzez podział
kosztów stałych na te produkty.
Koszty stałe podmiotu gospodarczego dzieli się na:
koszty przyporządkowane produktom (np. amortyzacja
specjalistycznej instalacji, na której wytwarza się tylko
jeden asortyment wyrobów),
koszty stałe podmiotu, absorbowane przez wszystkie
asortymenty produktów.
Te ostatnie rozlicza się na produkty (asortymenty) za po-
mocą klucza podziałowego, którym najczęściej wtedy jest
kwota marży na pokrycie.
Analiza CVP - wieloasortymentowość
Metoda skumulowanej marży na pokrycie
W metodzie tej wyznacza się:
tylko progi wartościowe (U
kz
– wskaźnik poziomu
kosztów zmiennych w przychodach ze sprzedaży,
m.
p
– stopa marży na pokrycie, U
kz
+m.
p
=1)
po przyjęciu założenia o hierarchii produkowania
asortymentów od największej do najmniejszej
marży na pokrycie – także progi ilościowe.
kz
w
U
C
X
1
p
w
m
C
X
Wybrane rachunki decyzyjne
Przykładowe rachunki decyzyjne
wyprodukować lub kupić,
regulacja poziomu zapasów,
przyjęcie dodatkowego zamówienia,
najniższa akceptowana cena sprzedaży,
optymalizacja produkcji w warunkach tzw.
„wąskich gardeł”,
alokacja produkcji
wybór optymalnej struktury produkcyjnej.
Dźwignia operacyjna
Dźwignia operacyjna – narzędzie planowania finan-
sowego (przychodów i zysków), wynika ze struktury
kosztów, ich podziału na stałe i zmienne
Miara dźwigni operacyjnej
1
Z
K
Z
Z
K
Z
M
D
s
s
p
o
Nominalnie: wskaźnik dźwigni operacyjnej zależy od
udziału kosztów stałych:
im większy udział kosztów stałych (większa kapitało-
chłonność działalności) tym wyższy wskaźnik dźwigni
operacyjnej.
im wyższa kwota zysku, a więc im dalej od progu ren-
towności tym niższa dźwignia operacyjna.
Dźwignia operacyjna
Wskaźnik dźwigni operacyjnej oznacza, że jeżeli przy-
chód zmieni się o p%, to zysk brutto zmieni się o:
%
%
p
D
Z
o
Dźwignia działa dodatnio przy wzroście produkcji i
sprzedaży (firma posiadająca wyższy udział kosztów
stałych, będzie miała wyższą dynamikę zysków)
oraz ujemnie w przypadku spadku produkcji i sprze-
daży (firma o niższym udziale kosztów stałych bę-
dzie miała niższy spadek zysków)