BANK CETRALNY I POLITYKA MONETARNA 

 

Polityka pieniężna (monetarna)  



 

Systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen poprzez oddziaływanie na poziom 
podaży pieniądza oraz kursy walutowe.  



 

Politykę pieniężna państwa prowadzi Bank Centralny (w Polsce Narodowy Bank Polski) lub inna upoważniona 
instytucja rządowa.  

Pieniądz:  



 

Środek powszechnie akceptowalny jako forma płatności za inne towary i usługi. Występuje w dwóch 
formach: bezgotówkowej (depozyty w BC i innych bankach) i gotówkowej (bilety BC i bilon metalowy).  
Cechy pieniądza:  

  Powszechnie akceptowalny  
  Łatwo przenośny  
  Łatwo podzielny  
  Trudny do podrobienia  



 

Funkcje pieniądza:  

1.  Miernik wartości dóbr i usług (jednostki obrachunkowej)  
2.  Środek wymiany (cyrkulacji) i środek płatniczy (realizacja odroczonych płatności)  
3.  Środek wartości przechowywania (tezauryzacji) wartości  

** Spadek wartości pieniądza nazywamy deprecjacją, a wzrost aprecjacją.  

Dewaluacja a rewaluacja?  



 

Dewaluacja pieniądza – obniżenie wartości narodowej waluty w przeliczeniu na walory pieniężne innego 
państwa.  



 

Rewaluacja – wzmocnienie waluty krajowej skutek działań rządu.  

** dewaluacja i rewaluacja jest wynikiem świadomego działania banku centralnego. 

POPYT I PODAŻ PINIĄDZA 



 

Popyt na pieniądz (L) – ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty w 
gospodarce. Zależy od:  

o  Poziomu cen  
o  Kosztów posiadania pieniądza 
o  Realnego dochodu narodowego  
o  Stopy procentowej  
o  Motywów: transakcyjnego, spekulacyjnego, przezornościowego. 

 



 

Podaż pieniądza (M) – ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Wpływa na nią państwo za pośrednictwem 
Banku Centralnego. Istota polityki pieniężnej jako instrument realizacji ogólnych celów polityki gospodarczej. 
Głównym celem polityki pieniężnej jest zapewnienie stabilności cen (utrzymywanie niskiego poziomu 
inflacji).  

ZASOBY PIENIĄDZA – AGREGATY PIENIĘŻNE (KLASYFIKACJA WG STOPNIA PŁYNNOŚCI, OD NAJWIĘKSZEJ DO 
NAJMNIEJSZEJ)  

M0 (baza monetarna lub inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy) – to łączna ilość banknotów i bilonu (monet) 
znajdującego się w obiegu oraz pogotowie kasowe banków komercyjnych i ich wkłady gotówkowe w banku 
centralnym. Jest podstawą kreowania przez system bankowy podaży pieniądza. 

M1 - obejmuje gotówkę krajową (banknoty i monety) w obiegu + wkłady bankowe na żądanie (rachunki a`vista) 
sektora prywatnego. Traktowany jako podstawowa miara pieniądza w roli środka wymiany. 

M2 – M1 + rachunki oszczędnościowe i wkłady krótkoterminowe, czyli aktywa o wysokiej płynności – 
reprezentuje silę nabywczą społeczeństwa. 

M3 – M2 + wkłady długoterminowe sektora prywatnego i całość wkładów sektora publicznego, 

M4 – M3 + wkłady i udziały towarzystw ubezpieczeniowych oraz inne wkłady oprocentowane, 

M5 – M4 + inne instrumenty rynku pieniężnego tj. bony skarbowe i obligacje oraz inne papiery wartościowe i 
formy oszczędzania. 

W POLSCE WEDŁUP NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO WYODRĘBNIA SIĘ 2 AGREGATY:  



 

M1 – obejmuje pieniądz gotówkowy, w obiegu takie jakie poza kasami banków depozyty zlotowe (na żądanie 
i oszczędnościowe) gospodarstw domowych oraz depozyty złotowe przedsiębiorstw na żądanie.  



 

M2 – M1 + depozyty terminowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.  

** Obydwa depozyty nie obejmują rachunków walutowych.  

ROLA BANKU CENTRALNEGO W GOSPODARCE RYNKOWEJ:  



 

Jest to instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego – bank banków. Działa jako 
jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu i realizuje politykę pieniężna.  



 

Umacnianie pieniądza krajowego i utrzymywanie stabilnego poziomu cen.  



 

W Polsce celem polityki pieniężnej było utrzymanie inflacji na poziomie 2,5 procent z odchyleniem +/- 1 
procent.  

Funkcje banku centralnego:  



 

Bank emisyjny (1) 



 

Bank banków  



 

Bank państwa  



 

Kredytodawca ostatniej instancji  



 

Realizuje politykę pieniężną  

 

1.  Jako bank emisyjny : 



 

jest to jedyna instytucja mająca wyłączne prawo do emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym 
środkiem płatniczym.  



 

Określa wielkość emisji oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu.  



 

Oddziałuje na obrót bezgotówkowy  



 

Emituje monety kolekcjonerskie i okolicznościowe.  

BANK CENTRALNY JAKO INSTUCJA KREDYTOWA I ROZLICZENIOWA:  



 

Organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.  



 

Gromadzi rezerwy pieniężne innych banków i udziela im kredytów.  



 

Prowadzi rachunki pieniężne innych banków, budżetu państwa oraz innych państwowych jednostek 
organizacyjnych.  



 

Prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe.  



 

Jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, sprawuje kontrolę nad 
działalnością banków komercyjnych.  

 

 

JAKO CENTRALNA BANKOWA INSTYTUCJA DEWIZOWA: 



 

Organizuje obrót walutami obcymi i rozliczenia z zagranicą oraz administruje państwową rezerwę dewizową.  



 

Rezerwy utrzymywane w walutach obcych oraz złocie. Zapewniają one pełną wymienialność złotego, 
pozwalają na dokonywanie płatności wynikających z zobowiązań międzynarodowych i wzmacniają 
wiarygodność finansową kraju.  



 

Bank centralny odpowiada za bezpieczeństwo całego polskiego systemu bankowego i pełni w stosunku do 
banków komercyjnych funkcje regulacyjne.  



 

Jako kredytodawca ostatniej instancji – udziela kredytu redyskontowego (pod zastaw weksla) lub 
lombardowego (pod zastaw papierów wartościowych).  

INSTUMENTY ODDZIAŁYWANIA BANKU CENTRALNEGO NA PODAŻ PIENIĄDZA: 

1.  Stopa rezerw obowiązkowych  



 

Miernik kwoty rezerw obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacić do Banku Centralnego 
w celu zabezpieczenia ich wypłacalności.  



 

Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych powoduje spadek podaży pieniądza i jest przejawem 
restrykcyjnej polityki pieniężnej (ogranicza możliwości udzielenia kredytów, obniża potencjalne zyski banków 
komercyjnych, mobilizuje banki komercyjne do ściągania wierzytelności od dłużników). 



 

Obniżenie stopy rezerw obowiązkowych – przejaw ekspansywnej polityki pieniężnej.  
2.  Stopa dyskontowa 



 

Stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.   



 

Restrykcyjna a ekspansyjna polityka pieniężna? – wyjaśnienie potem.  
3.  Operacje otwartego rynku  



 

Polegają na sprzedaży bankom komercyjnym lub zakupie od banków komercyjnych papierów wartościowych 
przez Bank Centralny.  ** Co się dzieje gdy BC skupuje/ sprzedaje papiery wartościowe.  

RESTRYKCYJNA (TWARDA, ANTYINFLACYJNA) POLITYKA PIENIĘŻNA 



 

Podwyższenie stopy rezerw obowiązkowych,  



 

Podwyższenie stopy dyskontowej  



 

Sprzedaż przez BC bankom komercyjnym. 

** Działania  te nastawione na zmniejszenie płynności banków komercyjnych i zmniejszenie podaży pieniądza w celu 
ograniczenia aktywności podmiotów gospodarczych (studzenie koniunktury w gazie wzrostowej cyklu 
koniunkturalnego).  



 

Polityka pieniężna wpływa przede wszystkim na poziom inflacji (opóźnienia) i siłę nabywczą pieniądza.  

*** Wysokie stopy procentowe banku centralnego przeciwdziałają inflacji! **** 



 

Działania polityki pieniężnej mające na celu utrzymanie stabilności cen wywierają krótko i średniookresowy 
wpływ na sferę realną gospodarki, w tym m.in. na tempo wzrostu gospodarczego. W szczególności podwyżki 
stóp procentowych mogą prowadzić do obniżenia dynamiki PKB i wzrostu bezrobocia.  

Odnosząc się do faz cyklu koniunkturalnego”  



 

W okresie wysokiej koniunktury (ożywienie, rozkwit) BC stosuje restrykcyjną politykę pieniężną, studzi 
gospodarkę.  



 

W okresie niskiej koniunktury (kryzys, depresja) stosuje ekspansywną politykę pieniężna (pobudza 
gospodarkę).