Microsoft Word - Dokument1

Autor:

Orson Scott Card

Tytul:

Gdy Bó g gra fair o jeden raz za wiele

(God Plays Fair Once Too Often)

Z "NF" 3/92

Spotkałem starego towarzysza na przyję ciu w londyńskiej
ambasadzie. Oczywiś cie poznaliś my się  dopiero po dłuż szej
chwili - zawsze tak bywa po upływie lat. Ledwie zdą ż yliś my
skiną ć  do siebie na powitanie, gdy znaleźliś my się  obaj w
zasię gu wyją tkowo głoś nej rozmowy, zdominowanej przez
najbardziej irytują cy typ Amerykanina. Był to waszyngtoński
lobbysta, jeden z tych, których zawód polega na podkupywaniu
głosów senatorów, a teraz, nieco na rauszu, popisywał się
tym, jak dogłę bnie rozumie nieczyste rozgrywki rzą dowe, nie
milkną c nawet na moment. Nudziarz.
   - Wszyscy historycy to durnie! - wykrzykiwał. - Tak samo
politycy i dziennikarze! Wydaje im się , ż e trzymają  rę kę  na
pulsie ś wiatowych wydarzeń, ale gdy dzieje się  coś  naprawdę
waż nego - powiedzmy zwycię stwo kapitalizmu nad komunizmem -
jedyną  osobą , jakiej to nie zaskakuje, jest Bóg.
   To było wię cej niż  mój towarzysz mógł znieś ć .
   - Powinien pan wiedzieć  - oznajmił - ż e dla samego Boga
również  stanowiło to niespodziankę .
   Stwierdzenie to było tak szokują ce - a reszta towarzystwa
do tego stopnia pragnę ła usłyszeć  inny głos, czyjkolwiek
głos - ż e zapadła cisza i mój towarzysz zyskał szansę
opowiedzenia całej historii (a wiedziałem, ż e wrę cz konał z
pragnienia podzielenia się  nią  z innymi).
   - No dobrze - rzekł. - Nie zabierze to wiele czasu, choć
wię kszoś ć  z was i tak mi nie uwierzy.
   - Proszę  nas wypróbować  - powiedziała jedna z kobiet, a
on wzruszył ramionami, uś miechną ł się  i rozpoczą ł opowieś ć .

Działo się  to pod sam koniec 1841 roku. Bóg wybrał się
incognito do swego ulubionego pubu w Manchesterze. Wyglą dał
jak każ dy inny zmę czony robotnik, opróż niają cy kufel przed
powrotem do wypełnionego rozwrzeszczanymi dzieciakami
mieszkania i ż ony, która po całym dniu spę dzonym przy
krosnach nie ma dla niego nawet jednego ciepłego słowa. Jego
dłonie pokrywał brud, ubranie było poplamione potem, a na twarzy
malował się  smutek, toteż  nikt nie miał ochoty przysią ś ć  się
do niego. Powinien wię c poczuć  pewne zaskoczenie, gdy do
jego stolika podszedł krzepki bankier o silnych dłoniach.
Lecz oczywiś cie dla Boga nic nie moż e być  niespodzianką ,
natychmiast też  rozpoznał swego goś cia.
   - Dobry wieczór, Lucyferze - powiedział Bóg, mierzą c
towarzysza uważ nym spojrzeniem. - Jeś li już  upierasz się
przy uż ywaniu ciał moich dzieci, to czemu nie wybierzesz

jakiegoś  zdrowszego?
   - Przyzwyczajaj się  - odparł diabeł. - Wszyscy najlepsi
ludzie porosną  teraz tłuszczem. Ten cały interes z
maszynami, który uruchomiłem, już  zmienił ś wiat. Mnóstwo
pienię dzy, bezustanna praca w zamknię tych pomieszczeniach,
brak ć wiczeń... Sprawię , ż e ludzie bę dą  napychać  swe ciała
słodyczami i tłuszczami, póki nie zaczną  padać  trupem, nie
przeż ywszy nawet połowy ż ycia. Ta robótka bę dzie przynosić
plony przez stulecia.
   - Czyli mniej wię cej do połowy lat siedemdziesią tych
dwudziestego wieku - skorygował Bóg. - Wtedy bogaci bę dą
mieli doś ć  czasu na wszelkie ć wiczenia, a klasy ś rednie
zaczną  naś ladować  ich sprawnoś ć  i wysportowanie.
   - Tak, zgadza się . Ale dopilnuję , by u bogatych weszło w
modę  mocne przypiekanie się  na słońcu i kiedy ustą pi fala
zawałów, załatwię  ich rakiem skóry.
   - I jelita grubego - mrukną ł Bóg.
   - Naprawdę  psujesz mi całą  zabawę , kiedy tak popisujesz
się  swoją  wszechwiedzą .
   - Lepiej by było, gdybyś  czę ś ciej o tym pamię tał,
Lucyferze. Zawsze wyprzedzam cię  o krok.
   - Jakbym o tym nie wiedział! Cała ta historia z Hiobem.
   - Ty wcią ż  tylko o jednym - Szatan zupełnie nie umiał
przegrywać .
   - Bo dalej uważ am, ż e oszukiwałeś . Od począ tku
wiedziałeś , ż e on cię  nie przeklnie.
   - Owszem. I powiedziałem ci, ż e wiem. Ale ty nie
wierzyłeś .
   - Przyznaję , mój błą d - diabeł uś miechną ł się  szeroko. -
Postawisz mi kufel?
   - Sam sobie kup - odparł Bóg.
   Szatan gestem wezwał barmana.
   - Mój dobry człowieku! - zawołał. - Po kuflu dla mnie i
mojego przyjaciela.
   Och, jak w tym momencie zwróciły się  ku nim oczy
wszystkich obecnych! Bogaty kupuje coś  biednemu i to
otwarcie. Co na to ludzie? Bóg, rzecz jasna, wiedział.
Niektórzy pomyś leli, ż e ten biedny staruch musi mieć  ładną
córkę  i bogaty chce z niej zrobić  dziwkę . To tylko dowód,
jak paskudny stawał się  ś wiat. Czasami Bóg czuł ogromne
przygnę bienie. Dać  im parę , a oni stworzą  z jej pomocą
duszne fabryki. Tania energia miała sprawić , by dla każ dego
wystarczyło jedzenia. Stworzyłem bogaty ś wiat, lecz oni i
tak zdołali wyprodukować  wszę dzie mnóstwo biedy, nieszczę ś ć
i beznadziei. Lucyfer z upodobaniem przypisywał sobie
wszystkie zasługi, ale moż e po prostu ludzie sami tego
pragnę li.
   Na stole pojawiło się  piwo. Lucyfer z dostojeństwem
zapłacił dziewczynie, która je przyniosła. Oczywiś cie dał
bezwstydnie wysoki napiwek. Tak właś nie działał wą ż  - ze

wszystkich sił stara się , by zamienić  ich ż ycie w piekło, po
czym daje kilka hojnych datków i zyskuje opinię  szczodrego.
   - Cóż , muszę  to przyznać  - stwierdził Bóg są czą c napój. -
Naprawdę  udało ci się  stworzyć  tu w Anglii coś  okropnego. I
widzę , ż e na tym nie koniec. To się  rozszerza. W końcu
bę dzie miało podobne efekty, co niewolnictwo w Ameryce. Miną
dziesią tki lat, nim uda mi się  uleczyć  rany.
   - Hmmmm - odparł Lucyfer.
   - Jasne, ż e potrafię . Mogę  naprawić  to wszystko i wiesz,
że to zrobię . Ten twój nieszczę sny kapitalizm. Jest w tak
oczywisty sposób niesprawiedliwy, ż e porzą dni ludzie
niedługo zaczną  się  przeciw niemu buntować . Mogę  go
zniszczyć  w cią gu stu lat.
   - Och, nie mam co do tego najmniejszych wą tpliwoś ci -
mrukną ł diabeł.
   - Czuję  w powietrzu kolejny zakład.
   - Nie zakładaliś my się  na serio od czasu Hioba. I byłem
wtedy naprawdę  bliski zwycię stwa, musisz mi to przyznać .
   - Lucyferze, przecież  wiesz, ż e zawsze znam z góry wynik.
Po co nadal się  ze mną  zakładasz?
   - To właś nie bę dzie jeden z warunków - wyjaś nił Szatan. -
Musisz zamkną ć  oczy.
   - Zamkną ć  oczy?!
   - Przyrzeknij, ż e nie bę dziesz sprawdzał, jak się
wszystko ułoż y.
   - Z pewnoś cią  byłbyś  zachwycony, gdybym zgodził się  na
coś  takiego.
   - Nie na zawsze - uspokajał Boga Lucyfer. - Tylko na
półtora wieku. Do począ tku 1992 roku. Wtedy znów bę dziesz
mógł sobie być  wszechwiedzą cy. Ileż  w końcu mogę  zdziałać
przez sto pię ć dziesią t lat?
   - Dobre pytanie. Ile moż esz zdziałać  przez sto
pię ć dziesią t lat?
   - Zakładam się , ż e doprowadzę  do tego, by w 1992 sytuacja
była jeszcze gorsza niż  obecnie, a jednak w opinii najlepszych
z ludzi bę dzie to wyglą dało na poprawę .
   - To doś ć  mgliste warunki - zauważ ył Bóg.
   - Dobrze, wyrażę  to inaczej. Zakładam się , ż e w roku 1992
sprawię , by miaż dżą ca wię kszoś ć  porzą dnych ludzi na całym
ś wiecie uważ ała, ż e kapitalizm to najlepszy,
najsprawiedliwszy i najcudowniejszy system ekonomiczny, jaki
istnieje.
   - Co za bzdury.
   - I ż e ci sami ludzie bę dą  przekonani, iż  twój sposób
postę powania - sprawiedliwy podział dóbr doczesnych pomię dzy
wszystkich - to najbardziej brutalny, niesprawiedliwy,
potworny system w historii. Zostanie całkowicie
zdyskredytowany.
   - Ż eby tego dokonać , musiałbyś  sprawić , by ludzie stali
się  głupsi niż  małpiatki - stwierdził Bóg.

   - A zatem stoi? Ż adnego podglą dania - kiedy zacznę
wprowadzać  w ż ycie moje plany, nie wolno ci nawet na moment
zajrzeć  w przyszłoś ć .
   - Tylko bez przymusu - zastrzegł Bóg. - Ż adnych opę tań.
Moż esz stosować  jedynie łagodniejsze metody.
   - Kłamstwa - odparł Lucyfer. - Chciwoś ć . I żą dza
władzy.
   - I przez cały ten czas mogę  działać  przeciw tobie.
   - Doką d tylko bę dziesz trzymał rę ce przy sobie. I ż adnych
rzutów oka w przyszłoś ć .
   - Wydaje ci się , ż e jesteś  bardzo sprytny.
   - Tak mnie stworzyłeś .
   - Myś lałem, ż e dzię ki tobie ż ycie stanie się  nieco
bardziej interesują ce.
   - Wiem. To było przedtem, nim zaczą łeś  naprawdę  przejmować  się
tymi ludźmi.
   - Zawsze się  nimi przejmowałem.
   - Przypuszczam nawet, mój drogi Boż e Wszechmogą cy, ż e w
rzeczywistoś ci dopiero kiedy sprawiłem, by stali się  tak
ciemni i nieszczę ś liwi, zaczą łeś  naprawdę  czuć  dla nich
współczucie. Przyznaj - nudzili cię , kiedy jeszcze mieszkali
w ogrodzie.
   - Tę skniłem za towarzystwem - odrzekł Bóg.
   - A ja ci nie wystarczałem?
   - Ty nie jesteś  towarzystwem - stwierdził Bóg - tylko
konkurencją .
   - Przyjmujesz zakład?
   - A stawka?
   - Jeś li wygram, to ja zniszczę  nastę pnym razem ś wiat.
   - Nie ma mowy.
   - Daj spokój, stary, przecież  wiesz, ż e jeś li faktycznie
wygram ten zakład, bę dziesz musiał i tak rozwalić  to
wszystko i zaczą ć  od począ tku, tak jak to było z Noem.
   - Ż eby zalać  wodą  całą  ziemię , musiałem zawiesić
działanie wszystkich praw chemii i fizyki - powiedział Bóg.
- Ty nie masz takiej mocy.
   - Widzisz? Nie ma się  wię c o co martwić .
   - Wiem, ż e kryjesz w zanadrzu jaką ś  sztuczkę .
   - Tak, i gdybyś  naprawdę  chciał, mógłbyś  ją  stamtą d
wydobyć  i w ten sposób poznać  moje zamiary. Ale ty przecież
grasz fair.
   - A ty nie.
   - Ale ty jesteś  Bogiem.
   - Tobie zaś  marzy się  moje stanowisko.
   - Nie, po prostu nie chcę , by w ogóle istniało.
   - Lucyferze, nawet jeś li w końcu zniszczymy całą
ludzkoś ć , i tak nadal pozostanę  Bogiem.
   - Zgadza się  - odparł Szatan - ale złamie ci to serce.
   Bóg zastanowił się  przez chwilę .
   - Uważ am, ż e istoty ludzkie są  mą drzejsze i lepsze niż

są dzisz. Przyjmuję  zakład.
   Lucyfer wydał z siebie okrzyk radoś ci, po czym przechylił
kufel i opróż nił go do dna.
   - Porzą dny z ciebie facet, staruszku! A mówią , ż e jesteś
sztywnym nudziarzem. Gdyby tylko znali cię  tak dobrze, jak
ja! - z tymi słowy Szatan wstał i wymaszerował z pubu pyszny
jak paw.
   Bóg uś miechną ł się . Co za nieprawdopodobny pomysł -
rozgrywać  nastę pne sto pię ć dziesią t lat nie wiedzą c, co
nastą pi za chwilę . Prawdziwe wyzwanie. Moż e tym razem
Lucyferowi uda się  zrobić  z tego zajmują cy pojedynek.
   - No dobrze, skróć my trochę  tę  długą  opowieś ć . Upłynę ło
już  niemal półtora wieku. I przez cały ten czas Bóg nie miał
najmniejszego poję cia, co wydarzy się  za moment.

Amerykański lobbysta uś miechną ł się  szyderczo.
   - I gdzie tu puenta?
   - Nie ma ż adnej puenty - odparł mój towarzysz. - Uważ ałem
po prostu, ż e powinniś cie poznać  fakty. Nawet Bóg nie
wiedział.
   - Jasne. I moż e jeszcze mam w to uwierzyć ? - Amerykanin
zmierzył go groźnym spojrzeniem. - Wiem, kiedy ktoś  ze mnie
robi balona.
   - Och, z pewnoś cią . Pomyś lałem jednak, ż e pan, tak
obeznany z krę tymi ś cież kami władzy, chciałby rzucić  okiem
za kulisy prawdziwej potę gi.
   - Dobra, powiedział pan swoje. Jeszcze jeden angielski
snob, który nabija się  z Amerykanów i do tego wydaje mu się ,
że jest bardzo sprytny.
   - Ależ  wcale nie miałem takiego zamiaru! - zaprotestował
mój towarzysz. - Po pierwsze, nie jestem Anglikiem. A po
drugie, wzbudza pan we mnie zachwyt. Uważ am, ż e ś wietny z
pana goś ć . To mój kolega ma pana za kompletnego durnia.
   - Ach tak? - lobbysta spojrzał na mnie.
   - Proszę  się  nim nie przejmować  - uspokoił go mój
towarzysz. - Też  nie pochodzi z Anglii. Poza tym jest w
kiepskim nastroju. Widzi pan, właś nie przegrał zakład.
   - Przegrał zakład?
   - Wydawało mu się , ż e idzie na pewniaka. Myś lał, ż e
przejrzał wszystkie moje plany. Patrzył, jak przejmuję  jego
wizje sprawiedliwoś ci społecznej, łą czę  je z ateizmem i
nazywam komunizmem - i są dził, ż e to z mojej strony tylko
drobna złoś liwoś ć . Nastę pnie był przekonany, ż e rozumie, o
co mi chodzi, gdy doprowadziłem do tego, by partia
komunistyczna zdobyła władzę  w Rosji i przemieniła ten kraj
w prawdziwe piekło, ale w rzeczywistoś ci nie miał o niczym
poję cia.
   - Och, poję cie miałem - wtrą ciłem. - Jakż e to typowe dla
twoich metod. Zainstalowałeś  w Rosji system, nazwany
komunizmem, lecz w istocie był to najgorszy rodzaj

monopolistycznego kapitalizmu.
   - Nie są dzisz, ż e to cudowne? - zaś miał się . - Zdobywali
wyznawców, głoszą c twoje teorie, ale kiedy doszli do władzy,
ich praktyki były zawsze moje. Uwielbiałem ZSRR. To jakby
IBM wykupił wszystkie inne firmy na ś wiecie. Jeś li chciałeś
mieć  pracę , musiałeś  pracować  dla nich. Kapitalizm
doprowadzony do perfekcji i to przez komuchów!
   - Oszustwo to tani chwyt - mrukną łem.
   - Oczywiś cie - odparł z dumą . - Tymczasem zaś
przyglą dałem się , jak cię ż ko pracował w Europie i Stanach,
starają c się  złagodzić  kapitalizm, ograniczyć  go przepisami
tak, by stał się  sprawiedliwy i by biedni ludzie byli
traktowani uczciwie. Rzecz jasna, starałem się  mu
przeszkadzać  o tyle, by był przekonany, ż e jestem przeciwny
temu, co robi. W rzeczywistoś ci jednak cały czas grał pode
mnie.
   - Zupełnie nie umiesz wygrywać  - wytkną łem mu.
   - Wreszcie kilka lat temu myś lał, ż e mnie ma. Patrzyłem,
jak hoduje Gorbaczowa, po czym wykonuje swój ruch i osadza
go na szczycie - niezbyt to było subtelne, wie pan.
Uś miercanie trzech staruchów jednego po drugim i to w takim
tempie - jak daleko jeszcze moż na się  posuną ć ?
   - Tylko dlatego, ż e sam chciałbyś  umieć  zrobić  coś
takiego - powiedziałem.
   - Uwalnia Europę  Wschodnią , Zwią zek Radziecki wprost je
mu z rę ki i nagle dostrzega pułapkę , jaką  na niego
zastawiłem! Właś nie kiedy wydawało mu się , ż e mnie pokonał,
okazuje się , ż e wykorzystałem przeciw niemu jego własne
działanie!
   - Wiedziałem o tym już  wcześ niej!
   - Ponieważ  kiedy zniszczył opracowany przeze mnie system,
tym samym kompletnie zdyskredytował całą  filozofię , w którą
wierzy! A co do mieszkańców krajów, w których zdołał nieco
opanować  kapitalizm - wpoił im teraz przekonanie, ż e to brak
wolnego rynku doprowadził do załamania tamtego ustroju.
Toteż  likwidują  obecnie wszelkie prawa, ograniczają ce dotą d
kapitalizm na Zachodzie. Odtą d wię c to zwycię scy kapitaliś ci
bę dą  dla mnie pracować ! Cały ś wiat wierzy, ż e to kapitalizm
pokonał komunizm, podczas gdy w rzeczywistoś ci stało się
dokładnie na odwrót. Wszystkie kraje na wyś cigi wprowadzają
u siebie wolny rynek. Naprawdę  bę dziemy teraz mieli piekło
na ziemi!
   - Zamknij się , dobrze? - zaproponowałem.
   - Wy, lewicowcy, zupełnie nie umiecie przegrywać  z
godnoś cią  - stwierdził lobbysta.
   Mój towarzysz zignorował go.
   - A najsłodszą  ironią  całej sytuacji jest to, ż e nawet
jego własne koś cioły też  twierdzą  to samo. Wygrałem,
wygrałem, wygrałem! - zapiał.
   - Tak - odparłem. - Wygrałeś .

   - Wię c teraz bę dę  mógł to zrobić  - cią gną ł dalej. - Ja
zniszczę  ś wiat. To takie proste, naprawdę . Głowice ją drowe w
dawnym Zwią zku Radzieckim - daj mi kilka miesię cy, a trafią
do rą k każ dej grupki, która umiera z nienawiś ci do kogoś  i
tylko czeka, by ich uż yć .
   - Zapominasz jednak - wtrą ciłem - ż e od tej pory mogę  już
patrzeć  w przyszłoś ć .
   - Ależ  oczywiś cie - zgodził się . - Ale nie ma już
przyszłoś ci, w którą  warto by było spoglą dać .
   Uniosłem barierę , która tak długo przesłaniała mój wzrok
i poczułem, jak ogarnia mnie rozpacz. Lucyfer ś miał się  i
ś miał.
   Lobbysta przeniósł spojrzenie z niego na mnie i z
powrotem na niego.
   - Hej, wy tam, powariowaliś cie czy co?
   - Wystarczy, ż eby urż ną ć  się  do nieprzytomnoś ci, co? -
zachichotał diabeł.
   - Moż e go jednak nie zniszczę  - stwierdziłem. - Nie
muszę . Zakład mówił jedynie, ż e jeż eli tak postanowię , ty to
zrobisz.
   - Wykrę caj się , ile tylko chcesz - odpowiedział. - Zostaw
go na zawsze, mnie nie zależ y. Po prostu bę dę  nadal krzewił
na całym ś wiecie biedę , tyranię  i krzyczą cą
niesprawiedliwoś ć , aż  w końcu bę dzie już  tak źle, ż e
ustą pisz i zdecydujesz się  wreszcie unicestwić  ich
wszystkich - i ja to zrobię .
   Pomyś lałem wtedy o tym, by zetrzeć  wszystko do czysta i
zaczą ć  jeszcze raz od począ tku, ale na samą  myś l ogarnę ło
mnie znuż enie. Nie, jeś li w cią gu roku czy dwóch nie uda mi
się  naprawić  zła, jakie zgotował, to koniec. Tym razem nie
bę dzie ż adnego Noego. Po prostu dam sobie z tym spokój i
poszukam innego zaję cia. Czemu ci ludzie nie mogą  choć  raz
przejrzeć  jego kłamstw? Napluli mi w twarz o jeden raz za
wiele. Czemu miałbym znów ich ratować ?
   A przynajmniej wtedy tak myś lałem. Dziś  już  nie czuję  aż
takiego przygnę bienia. Moż e jutro uda mi się  odzyskać  nieco
dawnej nadziei. Moż e znajdę  znów doś ć  zapału, by raz jeszcze
rozpoczą ć  z nim walkę  na wszystkich frontach. Albo wybiorę
łatwiejsze wyjś cie i powstrzymam go jedynie tak długo, aż
nie znajdę  swojego Noego i nie przygotuję  dla niego arki.
Tym razem bę dzie to musiała być  arka kosmiczna, co zabierze
nieco wię cej czasu, ale najprawdopodobniej zdołam tego
dokonać . Ostatecznie, jeś li chodzi o te rzeczy, faktycznie
jestem wszechmogą cy. I naprawdę  nie cierpię  przegrywać .

                                Prze łoż yła Paulina Braiter

                      ORSON SCOTT CARD
Autor entuzjastycznie przyję tej przez miłoś ników fantastyki
powieś ci "Gra Endera" ("NF" nr 1-5/91). Drukowaliś my również