Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu

Prace Naukowe Nr 41

Produkty marketingowe w rozwoju lokalnym i regionalnym

Dominik K. Gajowiak

Produkty regionalne szansą rozwoju turystyki wiejskiej

Regional products as a chance of rural tourism's development

Opracowanie zawiera omówienie specyfiki wyrobów regionalnych, rynku tych

produktów w Unii Europejskiej, polskich oraz unijnych regulacji dotyczących ich rejestracji i

ochrony, a także implikacje dla działalności turystycznej na wsi. Celem artykułu jest próba
określenia możliwości rozwoju turystyki wiejskiej (w tym agroturystyki) drogą rozszerzenia oferty
o produkty tradycyjnie wytwarzane.

Wstęp

Najistotniejszym elementem mieszanki marketingowej jest produkt'. Szansa na

powodzenie produktu jest tym większa, im więcej cech go odróżnia od mnogości innych

produktów

2

. Prawidłowość ta dotyczy między innymi produktów żywnościowych.

Jakość i bezpieczeństwo towarów spożywczych stały się w ostatnich latach

jednymi z najważniejszych czynników, które decydują o kupnie żywności

3

. Na rynku

tym zdecydowanie przeważa produkt masowy wytwarzany metodami przemysłowymi,

stosowanymi w uprawie, hodowli i przetwórstwie (nowoczesne technologie). Oprócz

takich produktów znaczny udział w rynku (średnio 18-20%, a w niektórych krajach

prawie 30%) ma żywność naturalna, wśród której swoistą arystokracją jest żywność

pochodząca z gospodarstw ekologicznych (ok. 2%) .

1

A. Gralak, Rola marketingu terytorialnego w rozwoju lokalnym i regionalnym, [w:] M Adamowicz (red.),

Marketing w strategiach rozwoju sektora rolno-żywnościowego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003,

s.466.

2

S. Figiel, W. Kozłowski, S. Pilarski, Marketing w agrobiznesie - Marketing produktów żywnościowych,

Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001, s. 87.

' K. Vinaver, J. Szklarek, Komercjalizacja produktów lokalnych, [w:] K. Vinaver, J. Jasiński, Rzeczpospolita

produktów regionalnych, Narodowa Fundacja Ochrony środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja

Polska, Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-Smak" Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju Produktów

Lokalnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad środowiskiem i Rozwojem w Paryżu, Białystok-Paryż 2004,

s. 107.

4

G. Russak, Idea produktów regionalnych i lokalnych w Unii Europejskiej, [w:] Gąsiorowski M. (red), O

produktach tradycyjnych i regionalnych - Możliwości a polskie realia, Fundacja Fundusz Współpracy,

Warszawa 2005, s. 61.

349

Dominik K. Gajowiak

Cena przestaje być jedynym czy też najważniejszym argumentem

przemawiającym na rzecz danego wyrobu. Ponadto producenci wyrobów

„szczególnych" i „wysokiej jakości" mogą z jednej strony liczyć na wsparcie unijnymi

funduszami pomocowymi, z drugiej na zainteresowanie lepiej uposażonych grup

ludności miejskiej i turystów

5

. Przykładem takich produktów są produkty regionalne,

które nie tylko same w sobie reprezentują wartość dla konsumenta, ale również

współtworzą wraz z innymi produktami wartość produktu turystycznego lub szerzej -

magaproduktu terytorialnego. Celem podjętych w opracowaniu rozważań jest próba

określenia możliwości rozwoju turystyki wiejskiej (w tym agroturystyki) drogą

rozszerzenia oferty o produkty regionalne.

Ochrona prawna produktów regionalnych w Unii Europejskiej

W krajach Unii Europejskiej od lat prowadzona jest polityka jakości i

standaryzacji produktów, wynikająca z dbałości o konsumenta. Jednym z priorytetów

Unii Europejskiej, w ramach polityki jakości i wyróżniania produktów żywnościowych,

jest kultywowanie lokalnych tradycji i obyczajów

6

. W Unii Europejskiej stworzono

specjalne przepisy mające na celu promocję żywności wytworzonej w klasyczny sposób,

metodami tradycyjnymi, z zastosowaniem surowców lokalnych, a więc produkowanych

w niepowtarzalny sposób

7

. Od 1992 roku zasady ochrony tradycyjnej żywności

regulowały dwa Rozporządzania Rady EWG nr 2081/92 i nr 2082/92. W pierwszych

dniach kwietnia 2006 roku weszły w życie nowe akty prawne, które zastąpiły dotychczas

obowiązujące. Są to Rozporządzenie Rady WE nr 510/2006 oraz Rozporządzenie Rady

WE nr 510/2006

8

. Rozporządzenia te, dla zagwarantowania jakości i niezmiennego

charakteru takich produktów, wprowadziły nazwy i znaki podlegające ochronie .

Zaliczają się do nich:
- „chroniona nazwa pochodzenia",

- „chronione oznaczenie geograficzne",

- „świadectwo szczególnego charakteru" lub „specyfika gwarantowana tradycją".

„Chroniona nazwa pochodzenia" (Protected Designation of Origin - PDO)

oznacza nazwę regionu, konkretnego miejsca i kraju używaną do opisu produktu rolnego

lub artykułu spożywczego pochodzącego właśnie z tego regionu. Produkcja,

przetwórstwo i przygotowanie produktu odbywa się na tym określonym obszarze

geograficznym. „Chronione oznaczenie geograficzne" (Protected Geographical

Indications - PGI) oznacza nazwę regionu albo konkretnego miejsca, ewentualnie nazwę

kraju, używaną do opisania produktu rolnego lub artykułu spożywczego pochodzącego z

5

K. Vinaver, Filozofia ochrony i rozwoju produktów regionalnych i tradycyjnych w Unii Europejskiej, [w:] K.

Vinaver, J. Jasiński (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, op. cit., s. 13.

6

M. Gąsiorowski, Europejski system oznaczania jakości produktów regionalnych, [w:] K. Vinaver, J. Jasiński

(red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, op. cit., s. 16.

7

M. Adamowicz, A. Jasiulewicz, Znakowanie produktów spożywczych jako instrument marketingu

i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003, s. 79.

* M. Gąsiorowski, Ochrona produktów regionalnych i tradycyjnych, [w:] „Agro-smak" nr 2/2006, s. 5.

9

M. Gąsiorowski, Europejski system oznaczania jakości produktów regionalnych, [w:] K. Vinaver, J. Jasiński

(red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, op. cit., s. 17.

350

Produkty regionalne szansą rozwoju turystyki wiejskiej

tego regionu. Produkt ten musi posiadać specyficzną jakość, reputację i inne cechy

przypisywane temu pochodzeniu geograficznemu

10

. Porównując definicje PDO i PGI

łatwo zauważyć, że możliwość uzyskania PDO dla określonego asortymentu żywności

jest dużo mniejsza, gdyż wymaga się, by cały cykl wytwórczy odbył się na objętym

ochroną terenie". Natomiast „świadectwo szczególnego charakteru" lub „specyfika

gwarantowana tradycją" (Traditional Speciality Guaranteed - TSG) jest znakiem, który

określa produkty wyróżniające się swoim składem, sposobem produkcji lub też

tradycyjną metodą przetwarzania od podobnych im produktom należącym do tej samej

kategorii

12

. Specjaliści zauważają, że o ile łatwo jest określić granice rynku

geograficznego i kontrolować czy dany produkt pochodzi z tego regionu, o tyle trudno

jest stworzyć jednolite kryteria specyficzności produktu, jeśli nie dotyczą mierzalnych

cech jakościowych

13

.

Procedury rejestracji nazw jako chronionych oznaczeń geograficznych lub

chronionych nazw pochodzenia oraz zasady rejestracji nazw specyficznego charakteru

na szczeblu unijnym są do siebie bardzo zbliżone. Zawsze przebiegają one dwuetapowo.

Pierwszy etap przeprowadzany jest w kraju członkowskim, drugi natomiast na poziomie

Komisji Europejskiej

14

. Sprawdzone przez państwa członkowskie wnioski przekazywane

są bezpośrednio do Komisji Europejskiej, w której przeprowadza się sześciomiesięczną

weryfikację

15

. W przypadku pozytywnej oceny, Komisja ogłasza w Dzienniku

Urzędowym Wspólnot Europejskich dane zgłaszającego produkt do ochrony i przedmiot

zgłoszenia. W przypadku braku sprzeciwu, Komisja wpisuje produkt do „Rejestru

chronionych oznaczeń pochodzenia oraz chronionych oznaczeń geograficznych"

16

.

Wpisanie do rejestru produktów tradycyjnych pozwala na odstępstwa od wymogów

weterynaryjnych i sanitarnych (gwarantują to przepisy unijne i polskie)

17

.

Rynek produktów regionalnych w Unii Europejskiej

Produkty regionalne z uwagi na aspekt organizacji rynku, stanowią grupę

silnych marek regionalnych o wyraźnej emocjonalnej charakterystyce oraz istotnej

10

K Krajewski, Produkty regionalne jako szansa konkurencyjności polskich firm sektora żywnościowego na

wspólnym rynku Unii Europejskiej, [w:] Roczniki Naukowe SERiA, tom 5, zeszyt 3, Warszawa-Poznań-

Koszalin 2003, s. 76.

" M. Adamowicz, A. Jasiulewicz, Znakowanie produktów spożywczych jako instrument marketingu

i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, op. cit., s. 81.

12

M. Gąsiorowski, Europejski system oznaczania jakości produktów regionalnych, [w:] K. Vinaver,

J. Jasiński (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, op. cit., s. 18.

S. Tyszkiewicz, Tendencje rozwoju prawa żywnościowego Unii Europejskiej, [w:] U. Kłosiewicz-Górecka

(red), Rynek produktów żywnościowych u progu integracji z Unią Europejską. Instytut Rynku Wewnętrznego

i Konsumpcji, Instytut Przemysłu Mięsnego i Tłuszczowego, Warszawa 2003, s. 23.

14

J. Jasiński, M. Rzytki, Produkty regionalne, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005, s. 6.

K Krajewski, Produkty regionalne jako szansa konkurencyjności polskich firm sektora żywnościowego na

wspólnym rynku Unii Europejskiej, [w:] Roczniki Naukowe SERiA, tom 5, zeszyt 3, op. cit., s. 77.

" M. Gąsiorowski, Europejski system oznaczania jakości produktów regionalnych, [w:] K. Vinaver, J. Jasiński

(red.), op. cit., s. 21.

17

A. Daszkiewicz, Dobry smak pod ochroną, [w:] „Farmer" nr 3/2006, s. 70.

351

Dominik K. Gajowiak

ochronie prawnej

18

. Do wyrobów, które charakteryzują się regionalnym pochodzeniem

lub tradycyjnymi metodami wytwarzania można zaliczyć sery, wędliny, świeże mięsa,

przetwory, owocowe, napoje. Kategorie oraz liczby produktów regionalnych w

poszczególnych kategoriach zestawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Produkty regionalne według katego

Wyszczególnienie

Sery

Produkty mięsne

Świeże mięso i podroby

Świeże ryby i owoce morza

Inne produkty pochodzące od zwierząt

Oleje, oliwa z oliwek i tłuszcze

Oliwy stołowe jadalne

Owoce, warzywa i zboża

Chleb, makarony, ciasta i inne wyroby piekarnicze

Piwa

Pozostałe napoje

Produkty nieżywnościowe i inne

Razem

rii

PDO i PG1 przed

rozszerzeniem HE

Liczba

150

64

93

6

17

79

16

131

11

15

38

10

630

Udział w %

23,8

10,2

14,8

1,0

2,7

12,5

2,5

20,8

1.7

2,4

6,0

1,6

100,0

PDO i PG1 rok po

rozszerzeniu UE

Liczba

154

76

101

9

21

89

16

139

17

18

39

13

692

Udział w %

22,3

11,0

14,6

1,3

3,0

12.9

2.3

20,1

2.5

2.6

5,6

1.8

100,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: M. Gąsiorowski, Europejski system oznaczania jakości produktów

regionalnych, [w:] K. Vinaver, J. Jasiński (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych. Narodowa Fundacja

Ochrony środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska, Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-

Smak" Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju Produktów Lokalnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad

środowiskiem i Rozwojem w Paryżu, Białystok-Paryż 2004, s. 24 oraz M. Pogoda, A. Szkiruć:, Co zawiera

europejski rejestr produktów regionalnych i tradycyjnych? [w:] M. Gąsiorowski (red.). O produktach

tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005,

s.116.

Wśród produktów regionalnych 58% jest chronionych ze względu na nazwę

pochodzenia, reszta zaś ze względu na oznaczenie geograficzne

19

. Dla porównania przed

rozszerzeniem Unii Europejskiej ponad 60% produktów było chronionych ze względu na

nazwę pochodzenia

20

.

Produkty regionalne zostały sklasyfikowane w dwunastu kategoriach.

Najliczniej reprezentowane kategorie stanowią sery, produkty roślinne oraz świeże

mięso wraz z podrobami. Łączny udział tych kategorii we wszystkich produktach

regionalnych kształtuje się na poziomie ok. 60%. Przy uwzględnieniu kolejnych dwóch

kategorii, czyli wyrobów mięsnych oraz jadalnych tłuszczy roślinnych (z wyjątkiem

oliw stołowych), udział ten przekracza 80%. Świadczy to o dużym zróżnicowaniu w

liczebności wyodrębnionych kategorii produktowych.

Oprócz owego zróżnicowania ma podstawie danych tabelarycznych

18

K Krajewski: Produkty regionalne jako szansa konkurencyjności polskich firm sektora żywnościowego na

wspólnym rynku Unii Europejskiej. [W:] Roczniki Naukowe SERiA, tom 5, zeszyt 3, op. cit., s. 77.

19

M. Pogoda, A. Szkiruć: Co zawiera europejski rejestr produktów regionalnych i tradycyjnych., [w:]

Gąsiorowski M. (red.), O produktach tradycyjnych i regionalnych, Możliwości a polskie realia, op. cit., s. 117

20

K. Vinaver, J. Jasiński, Rynek produktów regionalnych w wybranych krajach Unii Europejskiej, [w:]

Vinaver K.., Jasiński J. (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, op. cit., s. 29.

352

H

».:«SSSS

Produkty regionalne szansą rozwoju turystyki wiejskiej

zaobserwowano spadek udziału najliczniej reprezentowanych grup produktów, a

zwłaszcza serów (o 1,5 punktu procentowego), owoców, warzyw i zbóż (o 0,7 punktu

procentowego) oraz mięsa i podrobów (o 0,2 punktu procentowego). Podobnego

zestawienia dokonano także według krajów Unii Europejskiej.

Tabela 2. Produkty regionalne według krajów Unii Europejskiej

Wyszczególnienie

Belgia

Dania

Niemcy

Grecja

Hiszpania

Francja

Irlandia

Włochy

Luksemburg

Holandia

Austria

Portugalia

Finlandia

Szwecja

Wielka Brytania

Czechy

Razem

PDO i PG1 przed rozszerzeniem

UE

Liczba

4

3

63

82

73

132

3

133

4

6

12

85

1

2

27

-

630

Udział w %

0,6

0,5

10,0

13,0

11,6

21.0

0,5

21,1

0,6

1,0

1,9

13,5

0,2

0,3

4,2

-

100,0

PDO i PGI rok po rozszerzeniu

UE

Liczba

4

3

67

84

90

142

3

149

4

6

12

93

1

2

29

3

692

Udział w %

0,6

0,4

9,7

12,1

13,0

20,6

0,4

21,6

0,6

0,9

1,7

13,4

0,1

0.3

4,2

0,4

100,0

Źródło: Jak w tabeli 1.

Podaż produktów regionalnych jest najbardziej skoncentrowana w południowej

części Europy. Największymi graczami na tym rynku są Włochy, Francja, Portugalia,

Hiszpania, Grecja oraz Niemcy. Liczba produktów pochodzących z tych krajów stanowi

nieco ponad 90% wszystkich zarejestrowanych, co niewątpliwie podyktowane jest

względami klimatycznymi. Natomiast produkty włoskie i francuskie stanowią ok. 42%,

co dodatkowo wynika z długich i bogatych tradycji w stosowaniu specjalnych oznaczeń

wyrobów przez te kraje. Ponadto każdy kraj specjalizuje się w odrębnych produktach

rynkowych. Na rynku niemieckim chronione są przede wszystkim krajowe wody

mineralne i źródlane, na rynku belgijskim - piwa, we Francji - poza winami i serami,

także mięsa, podobnie jak we Włoszech, natomiast w Grecji - poza serami liczne

gatunki owoców i warzyw

21

. W rok po rozszerzeniu Unii Europejskiej Czechy jako

jedyne uzyskały ochronę oznaczeń geograficznych 3 swoich produktów, które podobnie

jak w przypadku Belgii stanowią piwa regionalne.

Spośród nowych członków UE Czechy w rok po przystąpieniu do wspólnoty

zgłosiły prawie 52% wniosków, wówczas gdy Polska - tylko 5%. Polskę wyprzedzają

pod tym względem jeszcze Słowacja (18,3%) oraz Węgry (16,7%)

22

. Świadczyć to może

21

K Krajewski, Produkty regionalne jako szansa konkurencyjności polskich firm sektora żywnościowego na

wspólnym rynku Unii Europejskiej, [w.] Roczniki Naukowe SERiA, tom 5, zeszyt 3, op. cit., s. 77.

!2

M. Pogoda, A. Szkiruć, Co zawiera europejski rejestr produktów regionalnych i tradycyjnych, [w:]

Gąsiorowski M. (red.), O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia, op. cit, s. 113.

353

Dominik K. Gajowiak

o bardzo starannym lub zbyt powolnym przedkładaniu pełnej dokumentacji specyfikacji

produktów pochodzących z Polski, ale wynika przede wszystkim z zastosowania w

Czechach lub na Węgrzech innej techniki dostosowawczej prawa niż w Polsce. Polega

ona na tłumaczeniu aktów unijnych i załączaniu ich do wewnętrznych krajowych

rozporządzeń ministrów jako załączników, które obowiązują dopiero od momentu

uzyskania członkostwa. Nietrudno zatem o stwierdzenie, iż takie dostosowania prawa

pozwalają na wyprzedzanie innych krajów w procesie dostosowania prawa. Analiza

procesów dostosowania prawa pozwala sformułować tezę, że proces dostosowania

prawa przyjęty przez Polskę jest procesem tzw. twórczej adaptacji połączonym z

synchronizacją z obowiązującym krajowym porządkiem prawnym.

Analiza procesów dostosowania prawa pozwala sformułować tezę, że proces

dostosowania prawa przyjęty przez Polskę jest procesem tzw. twórczej adaptacji

połączonym z synchronizacją z obowiązującym krajowym porządkiem prawnym

23

. W

dniu 17 lutego 2005 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i

ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach

tradycyjnych (Dz. U. z 2005 r., nr 10, poz. 68). Wspomniana ustawa reguluje procedurę

rejestracji na poziomie krajowym - od momentu złożenia wniosku do wysłania go do

Komisji Europejskiej

24

. W przypadku Polski możliwe jest także wykorzystanie szans,

które stwarzają obszary (tereny) wiejskie, a więc: niskie koszty pracy, duże zasoby

ziemi, korzystna struktura wiekowa ludności, nieprzemysłowe metody produkcji rolnej,

naturalny wiejski krajobraz, duża bioróżnorodność oraz bogactwo kulturowe i

historyczne. Te cechy terenów wiejskich mogą uczynić Polskę liczącym się w

rozszerzonej Unii Europejskiej producentem takich wyrobów regionalnych jak: sery,

mięso wraz z podrobami, przetwory mięsne, niektóre gatunki owoców, warzyw i zbóż,

wyroby piekarnicze oraz napoje.

Produkty regionalne a rozwój turystyki wiejskiej

Wytwarzanie i oferowanie do sprzedaży lub w ramach oferty agroturystycznej

lokalnych specjałów stanowi szansę na wzbogacenie oferty turystycznej, dywersyfikację

źródeł dochodów gospodarstw rolnych, zagospodarowanie części nadwyżek siły

roboczej, rozwój lokalnego przetwórstwa żywności oraz gastronomii

25

. Rozważania w

tej części artykułu zostaną ograniczone do możliwości wynikających z poszerzenia

oferty turystycznej na wsi o produkty regionalne.

Podstawą produktu turystycznego oferowanego na obszarach wiejskich jest

zakwaterowanie lub zakwaterowanie z częściowym lub całodziennym wyżywieniem.

Coraz częściej podkreśla się rolę wyżywienia jako możliwości stanowienia części tej

specjalnej oferty, której przewaga konkurencyjna może polegać na wykorzystaniu

P. Czechowski, Dostosowanie polskiego prawa rolnego i żywnościowego do standardów prawnych Unii

Europejskiej, [w:] K. Opolski i in. (red.), „Ekonomia - Rynek-gospodarka-społeczeństwo" nr 6/2002, s. 49.

24

E. Tyran, Produkty regionalne i tradycyjne jako atrakcja w turystyce wiejskiej, [w:] Roczniki Naukowe

SERiA, tom 8, zeszyt 4, Warszawa-Poznań 2006, s. 348.

25

Ibidem, s. 347.

354

Produkty regionalne szansą rozwoju turystyki wiejskiej

produktów tradycyjnych i regionalnych w żywieniu turystów . Zakwaterowanie w

odróżnieniu od produktów regionalnych jest tym elementem produktu turystycznego,

który może podlegać naśladownictwu bądź twórczej imitacji bez względu na położenie

czy obszar geograficzny. Ochrona produktów regionalnych w Unii Europejskiej daje

konsumentom nie tylko gwarancję ich wysokiej jakości oraz tradycyjnego sposobu

wytwarzania, lecz przede wszystkim autentycznego związku z danym obszarem

geograficznym. Każdy bowiem region posiada nie tylko odrębność, która wyraża się

odrębnym bogactwem kulturowym i historycznym oraz środowiskiem przyrodniczym.

To z kolei decyduje o unikalności produktów regionalnych, a zarazem całej oferty

turystycznej na danym regionie, w skład której wchodzą.

Podsumowanie

Przystąpienie do Unii Europejskiej umożliwiło Polsce przede wszystkim

prawną ochronę produktów tradycyjnie wytwarzanych, co ma znaczenie dla zachowania

lokalnej tożsamości i odrębności. Owa odrębność wyraża się przede wszystkim

właściwym dla danego regionu bogactwem kulturowym i historycznym oraz

środowiskiem przyrodniczym.

Polska może stać się liczącym producentem takich wyrobów regionalnych jak:

sery, mięso wraz z podrobami, produkty mięsne, niektóre gatunki owoców, warzyw i

zbóż, wyroby piekarnicze oraz napoje. Unikalny charakter tych produktów sprawia, że

unikalna również staje się oferta turystyczna, która uwzględnia ich sprzedaż. Stanowi to

także odpowiedź na rosnące wymagania konsumentów, którzy oczekują kompleksowej

oferty. Wyroby regionalne w odróżnieniu od warunków zakwaterowania nie mogą

podlegać naśladownictwu lub twórczej imitacji poza określony obszar geograficzny,

gdyż stanowi to naruszenie obowiązującego prawa na szczeblu wspólnotowym.

Wykorzystanie szansy, jaką stwarzają krajowe i unijne regulacje oraz potencjał

ukryty w terenach wiejskich, będzie miało kluczowe znaczenie dla stopnia, w jakim

Polska odrobi dzielący ją dystans od największych producentów. Utrudnienie stanowić

jednak mogą uwarunkowania klimatyczne.

Literatura

1. Adamowicz M., Jasiulewicz A., Znakowanie produktów spożywczych jako instrument

marketingu i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Wydawnictwo SGGW, Warszawa

2003.

2. Czechowski P., Dostosowanie polskiego prawa rolnego i żywnościowego do standardów

prawnych Unii Europejskiej, [w:] Opolski K. i in. (red.), Ekonomia, Rynek-gospodarka-

społeczeństwo Nr 6/2002. Nowy Dziennik Sp. z o.o., Warszawa 2002.

3. Daszkiewicz A., Dobry smak pod ochroną, Farmer nr 3/2006.

4. Figiel S., Kozłowski W., Pilarski S., Marketing w agrobiznesie, Marketing produktów

żywnościowych II. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2001.

Ibidem, s. 346-347

355

Dominik K. Gajowiak

5. Gąsiorowski M., Europejski system oznaczania jakości produktów regionalnych, [w:] Vinaver

K, Jasiński J. (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych. Narodowa Fundacja Ochrony

środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska, Fundacja Fundusz Współpracy,

„Agro-Smak" Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju Produktów Lokalnych, Międzynarodowe

Centrum Badań nad środowiskiem i Rozwojem w Paryżu, Białystok-Paryż 2004.

6. Gąsiorowski M., Ochrona produktów regionalnych i tradycyjnych, [w:] Agro-smak nr 2/2006.

7. Gąsiorowski M., Warunki przyznawania znaków pochodzenia i regulacje dotyczące ochrony

produktów regionalnych w Polsce, [w:] Vinaver K., Jasiński J. (red.), Rzeczpospolita

produktów regionalnych. Narodowa Fundacja Ochrony środowiska, Stowarzyszenie

Solidarność Francja Polska, Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-Smak" Polsko-

Amerykański Projekt Rozwoju Produktów Lokalnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad

środowiskiem i Rozwojem w Paryżu, Białystok-Paryż 2004.

8. Gralak A., Rola marketingu terytorialnego w rozwoju lokalnym i regionalnym, [w:]

Adamowicz M. (red.), Marketing w strategiach rozwoju sektora rolno-żywnościowego.

Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003.

9. Jasiński J., Rzytki M., Produkty regionalne, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005.

10. Krajewski K, Produkty regionalne jako szansa konkurencyjności polskich firm sektora

żywnościowego na wspólnym rynku Unii Europejskiej, [w:] Roczniki Naukowe SERiA, tom

5, zeszyt 3, Warszawa-Poznań-Koszalin 2003.

11. Pogoda M., Szkiruć A., Co zawiera europejski rejestr produktów regionalnych i tradycyjnych

[w:] Gąsiorowski M. (red.), O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie

realia, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2005.

12. Russak G., Idea produktów regionalnych i lokalnych w Unii Europejskiej [w:] Gąsiorowski M.

(red.), O produktach tradycyjnych i regionalnych. Możliwości a polskie realia, Fundacja

Fundusz Współpracy, Warszawa 2005.

13. Tyszkiewicz S., Tendencje rozwoju prawa żywnościowego Unii Europejskiej, [w:]

Kłosiewicz-Górecka U. (red.), Rynek produktów żywnościowych u progu integracji z Unią

Europejską, Instytut Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji, Instytut Przemysłu Mięsnego i

Tłuszczowego, Warszawa 2003.

14. Vinaver K., Filozofia ochrony i rozwoju produktów regionalnych i tradycyjnych w Unii

Europejskiej, [w:] Vinaver K, Jasiński J. (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych.

Narodowa Fundacja Ochrony środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska,

Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-Smak" Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju

Produktów Lokalnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad środowiskiem i Rozwojem w

Paryżu, Białystok-Paryż 2004.

15. Vinaver K., Jasiński J., Rynek produktów regionalnych w wybranych krajach Unii

Europejskiej, [w:] Vinaver K, Jasiński J. (red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych,

Narodowa Fundacja Ochrony środowiska, Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska,

Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-Smak" Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju

Produktów Lokalnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad środowiskiem i Rozwojem w

Paryżu, Białystok-Paryż 2004.

16. Vinaver K, Szklarek J., Komercjalizacja produktów lokalnych, [w:] Vinaver K, Jasiński J.

(red.), Rzeczpospolita produktów regionalnych, Narodowa Fundacja Ochrony środowiska,

Stowarzyszenie Solidarność Francja Polska, Fundacja Fundusz Współpracy, „Agro-Smak"

Polsko-Amerykański Projekt Rozwoju Produktów Lokalnych, Międzynarodowe Centrum

Badań nad środowiskiem i Rozwojem w Paryżu, Białystok-Paryż 2004.

356

Produkty regionalne szansą rozwoju turystyki wiejskiej

Summary

The paper presents discussion about speciality of regional products, their markets in

European Union, Polish and European regulations concerning registration and protection of them

and also implications for tourism activity in the country. The aim of this article is evaluation of

opportunities for rural tourisms' development through expansion of offer of products, which are

manufactured traditionally.

Informacje o autorze

Mgr inż. Dominik K. Gajowiak

Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu

Wydział Ekonomiczno-Rolniczy

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
e-mail: [e-mail]