1.

  

RÓŻNE KONCEPCJE DEFINIOWANIA SYSTEMU POLITYCZNEGO

 

 

 

Termin   SYSTEM   POLITYCZNNY   upowszechniony   został   dopiero   w   ostatnich   dziesięcioleciach.   Wcześniej   dla
określenia tego, co nazywamy dzisiaj systemem politycznym, używano innych określeń takich jak rząd, naród czy
państwo.   Zmiana   terminologii   jest   następstwem   znacznie   szerszego   niż   dawniej   pojmowania   słowa   POLITYKA.
Państwo, rząd, naród – to pojęcia użyteczne do opisywania niektórych tylko aspektów rozwoju politycznego. Termin
SYSTEM   POLITYCZNY   odnosi   się   do   całego   zakresu   działań   politycznych   społeczeństwa   i   zastępuje   panujące
wcześniej   określenie   SYSTEM   RZĄDÓW   (government).   Zmiana   ta   była   praktyczną   odpowiedzią   na   rozwój
nowoczesnych społeczeństw przemysłowych, na ich różnorodność i dynamiczne przemiany, jakim podlegają. 
 

 

Termin SYSTEM POLITYCZNY odnosi się do całego zakresu działań politycznych społeczeństwa.

 

 

 

Wokół   istoty   systemu   politycznego   funkcjonują   różnorodne   poglądy.   Większość   z   nich   mieści   się   w   trzech
STANOWISKACH METODOLOGICZNYCH:

 

 

 

1.)

 

PODEJŚCIE INSTYTUCJONALNE 

–

        

sprowadza   system   polityczny   do   całokształtu   instytucji   politycznych   oraz   relacji   zachodzących

między nimi, a także do zasad działania i systemów normatywnych, na których podstawie one działają

 

–

        

tak więc system polityczny obejmuje ogół osób, grup i organizacji – w ich wzajemnych powiązaniach

i współdziałaniu – podmiotów posiadających dominujący wpływ na opracowanie, wprowadzenie w życie i
interpretację norm reglementujących życie wewnętrzne danego społeczeństwa

 

 

 

2.)

 

PODEJŚCIE STRUKTURALNO-FUNKCJONALNE

 

–

        

traktuje system polityczny jako proces polityczny dokonujący się w ramach poszczególnych wspólnot

takich jak państwo, związki zawodowe, zrzeszenia przedsiębiorstw itd. 
–

        

strukturalne   elementy   systemu   politycznego   to   zapełniające   go   role   działania,   wzajemne

oddziaływania, sposoby i "wzorce” zachowania jednostek i innych podmiotów stosunków społecznych

 

–

        

G.A. Almond - jak każdy system, system społeczny składa się nie z jednostek, lecz z wypełnianych

przez   nie   ról,   tak   i   każdy   system   polityczny   stworzony   jest   z   ról   wypełnianych   przez   różne   zawody,
obywateli,   wyborców   (...)   te   same   osoby   spełniają   je   w   innych   systemach   społecznych,   takich   jak
gospodarka, stowarzyszenia religijne, rodzina, różnorodne dobrowolne zrzeszenia; poszczególne podmioty,
wstępując w polityczne powiązania, zmieniają swoje role niepolityczne na polityczne

 

 

 

3.)

 

PODEJŚCIE SYSTEMOWE 

–

        

rozpatruje interakcje między systemem i jego otoczeniem

 

–

        

sprowadzają się one do 3 etapów 

1.

      

wejście

 

2.

      

przetworzenie (procesy podejmowania decyzji)

 

3.

      

wyjście DO OTOCZENIA

 

(+4: SKUTKI DLA OTOCZENIA wewnętrzne / zewnętrzne)

 

–

        

wejścia i wyjścia są relacjami między systemem a otoczeniem

 

–

        

przetworzenie jest wewnętrznym procesem systemu

 

–

        

ŻĄDANIA:

 

1.

      

Rozdziału dóbr i usług

 

2.

      

Regulacji zachowań

 

3.

      

Uzyskiwania różnych form zasobów

 

4.

      

Partycypacji w różnych procesach politycznych

 

5.

      

Większej   stabilizacji   i   porządku,   zmniejszenia   przemocy   lub   konfliktów   w

społeczeństwie

 

–

        

POPARCIA   AKTYWNE   -   poparcia   zasobami   politycznymi   tj.   głosowanie,   udział   w

kampaniach, wsparcie określonej frakcji politycznej

 

–

        

POPARCIA BIERNE (PODPORZĄDKOWANIA)

 

1.

      

poparcie materialne

 

2.

      

posłuszeństwo w stosunku do obowiązującego prawa

 

3.

      

manifestacje podporządkowania i respektu dla władzy, symboli i ceremonii

 

–

        

poparcia  i żądania  wchodzą do systemu  politycznego  z otoczenia, aktywnie  wpływają  na

decyzje i programy podejmowane przez system, dostarczają zasobów, które umożliwiają systemowi
politycznemu realizację decyzji i programów

 

–

        

wejścia mogą pochodzić od trzech źródeł, którymi są

 

1.

      

społeczeństwa

 

2.

      

elity polityczne (np. głowy państwa, ministrowie, członkowie parlamentu)

 

3.

      

otoczenie   międzynarodowe   (groźby,   inwazja,   kontrola,   czy   pomoc   z   innych

systemów politycznych)

 

–

        

wyjścia w 4 postaciach mogą wywoływać zmiany w otoczeniu, które z kolei wpływają na

system politczny (proces ten określany jest jako sprzężenie zwrotne)

 

1.

      

ekstrakcji – w postaci danin, zdobyczy, podatków, świadczonych usług

 

2.

      

regulacji – regulacje zachowań przybierające bardzo różne formy

 

3.

      

dystrybucji – dóbr, usług, możliwości, godności, stanowisk itp. 

4.

      

symboli – potwierdzenia wartości, okazywanie symboli politycznych, prezentacja

świadczeń politycznych

 

 

 

·

        

Wraz  z rozwojem teorii systemu politycznego wzrosła liczba różnego rodzaju definicji.

 

-

         

USA – system polityczny to ogół struktur, procedur i instytucji, które działają wspólnie,

aby znaleźć rozstrzygnięcie problemów

 

-

         

Francja   –   całokształt   wzajemnych   politycznych   powiązań   istniejących   w   globalnym

systemie, jakim jest społeczeństwo

 

 

 

·

        

SYSTEM   POLITYCZNY   –   ogół   organów   państwowych,   partii   politycznych   oraz   organizacji   i   grup

społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa
oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi

 

 

 

2. CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJONALNEGO WYMIARU SYSTEMU POLITYCZNEGO

 

 

 

obejmuje różnorodne struktury organizacyjne, do najważniejszych należą:

 

- aparat państwowy

 

- partie polityczne

 

- zinstytucjonalizowane grupy interesów

 

Podsystem ten spełnia rolę inicjującą w stosunku do pozostałych systemów i całego systemu politycznego, zapełniając
sobą   całą   strukturę   systemu   politycznego,   w   rozstrzygającym   stopniu   określa   jego   treść,   podstawowe   kierunki
działalności, charakter obowiązujących norm

 

 

 

3. CHARAKTERYSTYKA FUNKCJONALNEGO WYMIARU SYSTEMU POLITYCZNEGO.

 

 

 

PODSYSTEM  FUNKCJONALNY   –   składa   się   z   ogółu   funkcji   i   ról   wypełnianych   przez   poszczególne   elementy
podsystemu instytucjonalnego oraz przez system polityczny w całości; funkcje, jakie system polityczny pełni wobec
otoczenia

 

 

 

FUNKCJA – każde działanie, które przyczynia się do zachowania systemu, w długotrwałym okresie, tzn. zmierzające
do podtrzymania istniejącego stanu, jak i dalszego jego rozwoju

 

 

 

OTOCZENIE SYSTEMU POLITYCZNEGO

 

- WEWNĘTRZNE (to, co nie jest polityką, a jest wewnątrz państwa)

 

-

         

społeczeństwo (struktura socjalna)

 

-

         

gospodarka (typ własności środków produkcji, charakter gospodarowania)

 

-

         

kultura

 

- ZEWNĘTRZNE (na zewnątrz państwa)

 

-

         

inne państwa

 

-

         

organizacje międzynarodowe

 

+ coś pomiędzy: środowisko naturalne

 

 

 

Otoczenie z jednej strony zasila system polityczny, z drugiej strony pozostaje pod silnym jego wpływem. Pośrodku
otoczenia jest środowisko naturalne (bo jest zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne).

 

 

 

FUNKCJE pełnione wobec otoczenia (wszystkie naraz)

 

a.)

   

ADAPTACYJNA – przystosowywanie się systemu politycznego do zmian zachodzących w otoczeniu (bo

jest ono niestałe np. Irak), np. usprawnienie działania instytucji 

b.)

   

REGULACYJNA-   kreowanie   zmian   w   otoczeniu,   kierunku   zmian   według   reguł   przyjętych   w   danym

systemie politycznym (bo system polityczny ma ambicje nie tylko się przystosowywać do zmian, ale i je kreować
np. Polska uznała niepodległość Ukrainy)

 

c.)

    

INNOWACYJNA – działa, kieruje się do wewnątrz, jest to funkcja pomocnicza w stosunku do dwóch

poprzednich, ma przystosowywać system polityczny do tego, by mógł on efektywnie spełniać obie te funkcje;
polega na wprowadzaniu do otoczenia nowych reguł i mechanizmów działania (np. wprowadzenie do Konstytucji
RP konstruktywnego wotum zaufania – wskazanie nowego premiera przed rozwiązaniem rządu)

 

 

 

 

 

4. CHARAKTERYSTYKA NORMATYWNEGO WYMIARU SYSTEMU POLITYCZNEGO

 

 

 

PODSYSTEM NORMATYWNY (REGULACYJNY) – ogół norm, za pośrednictwem których regulowane są stosunki
społeczno-polityczne; obejmuje 
 

 

NORMY PRAWNE

 

- normy prawa publicznego (od organów państwowych) / normy prawa prywatnego (pozarządowe np. statut)

 

-   normy   prawa   pisanego   /   normy   prawa   niepisanego   (zwyczaje   prawne,   głównie   Wielka   Brytania,   Izrael,   Nowa
Zelandia)

 

-

         

przykłady prawa niepisanego (zwyczajowego)

 

-

         

1649 – wkroczenie króla do parlamentu Wielkiej Brytanii, od tej pory monarcha nie wchodzi do

parlamentu, mowę tronową napisaną przez premiera czyta tylko w obecności kilku posłów

 

-

         

1403 – zielona linia, której nie można przekroczyć w Izbie Gmin

 

-

         

1873 – lord Sandwich – w Izbie Lordów dozwolone jest jedzenie

 

-

         

prawo pisane - orzeczenia sądowe mają w Wielkiej Brytanii i USA moc ustaw

 

-

         

brak spisanych kodeksów w Wielkiej Brytanii, są „cases”

 

1.

      

1283 – zabicie żony i kochanka pierwszy raz jako przestępstwo

 

2.

      

1764 – pierwszy mandat za przekroczenie prędkości

 

 

 

NORMY POLITYCZNE – bardzo ważne, odgrywają dużą rolę, są to np. programy partii politycznych, wystąpienia
lideerów, umowy koalicyjne

 

 

 

NORMY MORALNE – według zasady “sein sollen”; polityka powinna mieć wspólne korzenie z moralnością; wzorce
moralne:

 

- Indyjski Kongres Narodowy podczas walki o niepodległość

 

- działalność “Solidarności”

 

 

 

5.

  

CHARAKTERYSTYKA RACJONALNEGO WYMIARU SYSTEMU POLITYCZNEGO 

 

 

PODSYSTEM KOMUNIKACYJNY (RELACYJNY, RELECJONALNY, dot. relacji) – obejmuje ogół związków i
stosunków   istniejących   między   różnymi   strukturalnymi   elementami   podsystemu   instytucjonalnego;   relacje   między
instytucjami, oparte na normach

 

-

         

parlament – rząd (wotum nieufności)

 

-

         

prezydent – parlament (rozwiązanie parlamentu przez prezydenta, zawetowanie ustawy)

 

-

         

koalicja

 

-

         

opozycja

 

 

 

RELACJE dzielimy na

 

a.)

   

FUNKCJONALNE   –   utrwalają   system   polityczny,   nie   naruszają   jego   podstaw   tzn   opierają   się   na

konstytucji

 

- przesłanka: czy jest centrum polityczne ? (powinno być ! w Polse nie ma, tylko SLD)

 

b.)

   

DYSFUNKCJONALNE – naruszają podstawy systemu politycznego (np. w Republice Weimarskiej)

 

 

 

6. GENEZA KONSTYTUCJI PISANEJ

 

 

 

v

        

Termin KONSTYTUCJA pochodzi od łacińskiego słowa constituere tj. urządzać, ustanawiać

 

v

        

Constituo – ustanawiać, organizować

 

 

 

v

        

Historycznie terminem KONSTYTUCJA posługiwano się w różny sposób, określając nim np. 

-

         

prawa fundamentalne państwa

 

-

         

reguły życia zakonnego

 

-

         

ustawy sejmowe (Polska szlachecka)

 

-

         

faktyczny ustrój państwa

 

-

         

podstawowe zasady ustroju politycznego

 

-

         

czynniki   kształtujące   ustrój   państwa,   środowisko   geograficzne   (Monteskiusz),   układ   sił

społecznych (Lasalle)

 

 

 

v

        

Również współcześnie termin ten nie jest rozumiany jednoznacznie. 

ROZUMIENIE KONSTYTUCJI – 4 ZNACZENIA (pierwsze dwa sposoby pojmowania konstytucji mają charakter
jurydyczny / prawny)

 

 

 

1.)

   

Kontynent europejski (poza krajami skandynawskimi; ale w Finlandii tak) – jest to ustawa zasadnicza, która

musi mieć 3 cechy, odróżniające ją od innych ustaw

 

a.)

   

SZCZEGÓLNA TREŚĆ

 

–

        

ustawa ta reguluje podstawowe kwestie dla państwa i społeczeństwa

 

–

        

zakres spraw regulowanych konstytucją pozwala wyróżnić 

1.

      

konstytucje pełne

 

2.

      

konstytucje niepełne (małe)

 

b.)

   

SZCZEGÓLNA MOC PRAWNA – nadrzędna nad innymi aktami

 

-

         

konstytucja zajmuje najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa (tzn. nie ma w państwie

norm prawnych, które byłyby nadrzędne lub chociażby równorzędne normom zawartym w ustawie
zasadniczej)

 

-

         

normy zawarte w innych aktach nie mogą być sprzeczne z konstytucją

 

-

         

akty prawne w państwie służą realizacji postanowień konstytucji

 

c.)

    

SZCZEGÓLNY TRYB UCHWALENIA I  ZMIANY

 

-

         

oznacza procedurę odmienną od stosowanej przy uchwalaniu i zmianach ustaw zwykłych

 

-

         

trudniej zmienić konstytucję niż normalne ustawy, trudniej też jest ją zmienić niż uchwalić,

jest to sposób skomplikowany i utrudniony

 

-

         

np. Austria, Belgia, Holandia, Polska – zmiany te są dokonywane kwalifikowaną większością 

2/3 głosów deputowanych

 

-

         

np. Dania, Szwajcaria, Irlandia – procedura zmiany obejmuje referendum

 

 

 

2.)

   

KRAJE   ANGLOSASKIE   (WB,   Nowa   Zelandia)   –   konstytucja   oznacza   tu   całe  prawo   konstytucyjne

obejmujące

 

a.) normy pisane, pomieszczone w różnych aktach prawnych i nie mające szczególnej mocy prawnej

 

-

         

np. ustawy historyczne  (Wielka Brytania  – 27 – od XIII  w. do 1999 r. gdy o Izbie

Lordów, Izrael – 48)

 

-

         

ustawy te nie mają szczególnej mocy,  nie są nadrzędne, zmienia się je tak samo jak

zwykłe ustawy (nie mają SZCZEGÓLNEJ MOCY ani SZCZEGÓLNEGO TRYBU) ?

 

b.) normy niepisane, występujące w postaci

 

-

         

zwyczaje

 

-

         

konwenanse konstytucyjne

 

-

         

precedensy  sądowe (case law) 

 

 

3.)

   

KRAJE   SKANDYNAWSKIE   –   konstytucja   jako  szereg   ustaw  pochodzących   z   różnych   okresów

historycznych, mających też opisane wyżej 3 cechy

 

a.)

   

SZCZEGÓLNA TREŚĆ

 

b.)

   

SZCZEGÓLNA MOC

 

c.)

    

SZCZEGÓLNY TRYB UCHWALENIA I  ZMIANY

 

 

 

à Szwecja – m.in. ustawy: o tronie, o rządzie, o parlamencie, o kobietach, o konsumentach

 

 

 

4.) USA (Stany Zjednoczone Ameryki, Japonia, Australia) – konstytucja to ustawa zasadnicza + orzecznictwo sądowe

 

+ W nauce prawa występuje też pojęcie KONSTYTUCJI FAKTYCZNEJ, tzn. realnego (występującego w praktyce)
sposobu urzeczywistniania władzy państwowej.

 

 

 

7. EWOLUCJA KONSTYTUCJI PISANEJ

 

 

 

Ø

        

ETAPY ROZWOJU KONSTYTUCJONALIZMU

 

 

 

1.)

   

ETAP PIERWSZY – koniec XVIII w. – do końca I Wojny Światowej

 

-

         

dlaczego dopiero wówczas ? PRZYCZYNY

 

1.

      

zapotrzebowanie na konstytucję po doświadczeniach z oświeceniem (tzn. Biblia już nie

wystarcza)

 

2.

      

okres   wielkich   socjalnych   przeobrażeń   (odejście   od   feudalizmu   do   kapitalizmu   –   wg

marksistów, odejście od społeczeństwa wiejskiego do miejskiego – wg liberałów)

 

3.

      

od początku XIX w. rozwój pozytywizmu prawniczego (to jest ważne, co jest napisane)

 

 

 

-

         

wówczas kształtuje się podstawowy katalog spraw, które miały wejść do konstytucji

 

1.

      

forma państwa

 

2.

      

system organów państwowych

 

3.

      

prawa i wolności osobiste

 

-

         

a od „Rerum Novarum” dochodzą jeszcze:

 

4.

      

system gospodarowania (zwłaszcza typ własności środków produkcji)

 

5.

      

sposób zmiany konstytucji

 

 

 

 

 

-

         

pojawiają się dwie WZORCOWE KONSTYTUCJE

 

A.)

   

KONSTYTUCJA USA z 1787 r. – z niej czerpią wzorce następujące państwa

 

-

         

kraje Ameryki Środkowej i Południowej

 

-

         

Grecja

 

-

         

Portugalia

 

-

         

Bośnia i Hercegowina

 

-

         

kraje postradzieckie (oprócz nadbałtyckich)

 

B.)

   

KONSTYTUCJA   III   REPUBLIKI   FRANCUSKIEJ   z   1875   r.   –   czerpią   z   niej   kraje

europejskie

 

 

 

2.)

   

ETAP DRUGI – okres międzywojenny, od końca I WŚ do początku II WŚ

 

-

         

powstaje 28 nowych konstytucji (po rozpadzie wielkich mocarstw)

 

-

         

do treści, katalogu spraw dołączono kolejny punkt

 

6.

      

prawa i wolności polityczne

 

 

 

3.)

   

ETAP TRZECI – po II Wojnie Światowej

 

-

         

do treści, KATALOGU SPRAW dołączono

 

7.

      

nadrzędność prawa międzynarodowego (zewnętrznego) nad prawem krajowym

 

8.

      

uregulowanie   pozycji   partii   politycznych  (po   doświadczeniach   z   faszyzmem   i

komunizmem, aby nie dopuścić do odejścia od pluralizmu)

 

9.

      

prawa socjalne i ekonomiczne 

 

 

-

         

KONSTYTUCJE, które przyjęły punkt 9:

 

-

         

IV Republiki Francuskiej – 1946

 

-

         

Włochy – 1947

 

-

         

Japonia – 1948

 

-

         

Niemcy – 1949

 

-

         

Dania - 1953

 

-

         

Portugalia – 1976

 

-

         

Hiszpania - 1978

 

-

         

Grecja - 1983

 

 

 

- WAŻNE ! – z tego katalogu spraw podpunkty 1-7 muszą być w konstytucji, zaś podpunkty 8-9 mogą !

 

 

 

8. KONSTYTUCJA SZTYWNA – CECHY CHARAKTERYSTYCZNE I PRZYKŁADY

 

 

 

1953r. – uchwalenie Konstytucji Danii 
  
Tryb zmiany duńskiej konstytucji: 
  

Zmiana przez Fellkettink (jednoizbowy parlament) 

  

50% obecnych, ¾ musi opowiedzieć się za zmianą 

↓ 

starcy parlamentu (1/10 posłów) przechodzi z sali zielonej do złotej sali parlamentu i oni muszą

zagłosować przy 50% obecności, ¾ za 

↓ 

jeżeli zagłosują przeciw

 

wracają do sali zielonej i znowu głosują przy 50% obecności, ¾ za 

↓ 

jeżeli tak zrobią to parlament ulegnie rozwiązaniu, bo zaproponował zmianę konstytucji 

↓

kampania wyborcza

 

Nowy Parlament: musi zrobić to samo, co stary parlament jeszcze raz 

↓ 

nie ulega rozwiązaniu i wtedy jest referendum 

↓ 

przy 50% frekwencji, 75% narodu musi być za (jeżeli przeciwko zmianie opowie się 50% + 1 głos,

parlament ulegnie rozwiązaniu) 

  
W 1961r. miała miejsce pierwsza zmiana konstytucji, artykuł dotyczył przeniesienia praw 
suwerennych na wspólnotę. 
Jest 17 konkretnych poczynań, w których dania nie może zobowiązać się bez decyzji społeczeństwa
(dlatego m.in. Dania nie ma €) 
W 1997r. – małżeństwa homoseksualne w konstytucji 

 

 

9. KONSTYTUCJA ELASTYCZNA – CECHY CHARAKTERYSTYCZNE I PRZYKŁADY

 

 

 

Najbardziej elastyczną jest konstytucja Wielkiej Brytanii: 

§       ustawy nie mają specjalnego trybu uchwalania 
§       orzecznictwo sądowe 
§       kształtowanie zwyczajów i konwenansów 

  
Stany Zjednoczone Ameryki: 
  
7 artykułów, 26 poprawek 
30 tys. ustrojowych orzeczeń sądowych 
2 izby → ratyfikacja przez parlamenty stanowe (50% stanów) 
  
system parlamentarny              →              system prezydencki 
konfederacja                            →              federacja 
  
Stany miały przeważać nad federacją, chcieli słabego prezydenta, a mają mocnego (spowodowały 
to orzeczenia sądowe). 
Przez wieki Sąd Najwyższy był przychylniejszy dla prezydenta niż dla Kongresu; konflikt między 
centralą a stanami. 

 

 

10. MAŁA KONSTYTUCJA – ZAKRES PRZEDMIOTOWY I FUNKCJE

 

 

 

Ø

        

PODZIAŁY   KONSTYTUCJI   WSPÓŁCZESNYCH   –   jakie   są   typy   konstytucji   ze   względu   na   różne

kryteria podziału

 

 

 

1.)

   

Ze względu na formę konstytucji

 

a.)

   

KONSTYTUCJE PISANE 

–

        

większość współczesnych konstytucji

 

–

        

jeden   lub   kilka   aktów   prawnych   o   szczególnej   mocy   prawnej,   szczególnej   treści   oraz

specjalnym trybie uchwalania i zmian

 

b.)

   

KONSTYTUCJE NIEPISANE 

–

        

Wielka Brytania, Izrael, Nowa Zelandia

 

–

        

całość   prawa   konstytucyjnego   obejmuje   zarówno   akty   prawne,   jak   i   normy   niepisane

występujące w postaci zwyczajów, konwenansów i zwyczajów sądowych

 

 

 

2.)

   

Ze względu na procedurę powstawania (od kogo się wywodzi)

 

a.)

   

KONSTYTUCJE UCHWALANE

 

–

        

w   państwie   demokratycznym   przez   organ   przedstawicielski,   tj.   zwykły  parlament  lub

konstytuantę (specjalnie powołaną w tym celu; w przeciwieństwie do parlamentu nie musi pochodzić
z powszechnych wyborów, zaś zaraz po uchwaleniu konstytucji jest rozwiązywana); 
–

        

ewentualnie po parlamencie – referendum

 

–

        

większość współczesnych konstytucji

 

b.)

   

KONSTYTUCJE OKTROJOWANE (NADANE, DAROWANE) – nadana przez głowę państwa bez

udziału organów przedstawicielskich danego kraju

 

-

         

walor głównie historyczny np. Magna Charta Libertatum

 

-

         

współcześnie np. Konstytucja Pakistanu 1987 nadana przez prezydenta narodowi

 

-

         

także Arabia Saudyjska, Emiraty Arabskie (monarchia absolutna)

 

-

         

konstytucje u schyłku feudalizmu nadane przez monarchę

 

-

         

współcześnie: Katar, Kuwejt, Nepal

 

c.)

    

wyjątkowa   –   KONSTYTUCJA   V   REPUBLIKI   FRANCUSKIEJ   z   1958   –   uchwalona   przez

prezydenta wraz z rządem, parlament ją tylko konsultował, potem referendum

 

 

 

3.)

   

Ze względu na procedurę zmiany (tzn. czy trudno, czy łatwo jest ją zmienić)

 

a.)

   

KONSTYTUCJE   SZTYWNE   –   wymagana   szczególna   procedura   np.   kwalifikowana   większość

głosów (Austria, Belgia, Grecja, Hiszpania, Holandia)

 

à najbardziej sztywna jest konstytucja Danii z 1953, dla zmiany wymaga

 

1.

      

zgoda 2/3 posłów przy 50% frekwencji w Folketingu (izba parlamentu)

 

2.

      

zgoda 2/3 starców parlamentarnych przy 50% frekwencji 

3.

      

rozwiązanie parlamentu (dyskusja)

 

4.

      

zgoda 2/3 nowego parlamentu przy 50% frekwencji

 

5.

      

referendum – powyżej 50% frekwencji i 65% za zmianą (jeżeli nie, to

rozwiązanie parlamentu)

 

à konstytucja Danii zmieniana była dwukrotnie od 1953

 

-

         

w 1961 – przeniesienie praw suwerennych z Danii na EWG (ale gwarancja, że

akceptacja społeczeństwa na różne kroki w sprawach wspólnoty, dlatego było już 17
referendów)

 

-

         

1987 – zalegalizowanie małżeństw homoseksualnych

 

 

 

b.)

   

KONSTYTUCJE ELASTYCZNE – zmieniane według takiego samego porządku jak inne ustawy;

przede wszystkim w Wielkiej Brytanii (konstytucja nie ma tu szczególnego trybu zmian, a także rozszerza
ja cały czas nowe orzecznictwo, zwyczaje, zatem zmiana prawa konstytucyjnego jest łatwa)

 

 

 

c.)

    

Szczególny   przypadek   –   KONSTYTUCJA   USA   -   czy   sztywna,   czy   elastyczna   ?   bo   są   dwie

procedury zmiany

 

à SZTYWNA, jeżeli brać pod uwagę tryb zmian przewidziany w samej konstytucji (kwalifikowana
większość w obu izbach, zgoda parlamentów stanowych); ze względu na układ formalny

 

à ELASTYCZNA, gdy bierzemy pod uwagę tryb zmian poprzez orzecznictwo sądowe (orzeczenia
Sądu Najwyższego); ze względu na układ praktyczny

 

-

         

dlatego   konfederacja   USA   przerosła   w   federację;   każdy   stan   ma   swoją

konstytucję stanową (o początku XIX w., ostatnia z 2001 dla Nowego Jorku), są one
nieco podobne do europejskich, niektóre zawierają zapisy specyficzne np. na Florydzie
nie wolno pluć z okna jadącego samochodu, na Alasce nie można polować na zające w
określone dni

 

-

         

dlatego doszło do wzmocnienia roli prezydenta

 

 

 

-

         

ile ma stron, ile ma artykułów Konstytucja USA ??

 

-

         

Konstytucja Indii – koło 3 tys. stron

 

-

         

Konstytucja Meksyku – koło 200 stron

 

 

 

4.)

   

Ze względu na treść konstytucji 

a.)

   

KONSTYTUCJE PEŁNE – regulują przynajmniej następujące kwestie:

 

-

         

podmiot władzy państwowej, formy jego działania oraz reguły określające struktury państwa i

aparatu państwowego

 

-

         

podstawowe zasady ustroju społeczno-gospodarczego, w tym co najmniej określenie stosunku

do własności

 

-

         

pozycję prawną jednostki w państwie i społeczeństwie

 

-

         

tryb zmiany konstytucji

 

 

 

è

  zatem konstytucja taka reguluje wszystkie sprawy ustroju państwa, ma charakter względnie

stały,  trwały,  zawiera  wszystkie  elementy z omówionych  już 3 etapów historycznych  (patrz:
KATALOG SPRAW); większość konstytucji

 

 

 

b.)

   

KONSTYTUCJE NIEPEŁNE = MAŁE KONSTYTUCJE 

–

        

zwykle dotyczy tylko ustroju naczelnych  organów państwowych  oraz reguluje sposób ich

zmiany

 

–

        

uchwalane   zazwyczaj   w   państwach   nowo   powstałych   lub   znajdujących   się   w   okresie

transformacji ustrojowej (w okresach przełomów np. po zmianie ustroju, rewolcie)

 

–

        

w Polsce trzykrotnie: 1919, 1947, 1992

 

 

 

5.)

   

Ze względu na czas obowiązywania

 

a.)

   

KONSTYTUCJE PRZYJĘTE NA CZAS  NIEOKREŚLONY  tzw. stałe – nie ustanawia żadnych

końcowych terminów obowiązywania; większość obowiązujących konstytucji

 

b.)

   

KONSTYTUCJE   PRZYJĘTE   NA   CZAS   OKREŚLONY   tzw.   czasowe   –   ograniczony   okres

obowiązywania; należy do rzadkości np.

 

-

         

1987 – Wielka Karta Wolności Filipin (na 10 lat)

 

-

         

1949 – ustawa zasadnicza RFN (zapis: do czasu zjednoczenia Niemiec; 21 poprawek w

latach ’90)

 

-

         

konstytucja Jemeńskiej Republiki Arabskiej 1974

 

-

         

konstytucja Sudanu 1985

 

 

 

6.)

   

Podział konstytucji wg Lassalle’a – obie powinny być sobie bliskie !

 

a.)

   

KONSTYTUCJE   RZECZYWISTE   –   układ   sił   politycznych   w   państwie   (decyduje   o   tym,   czy

postanowienia konstytucji będą przestrzegane; ale lepiej, żeby nie za duży wpływ bo np. falandyzacja)

 

b.)

   

KONSTYTUCJE PISANE – dokument z postanowieniami, papier

 

 

 

11.  FUNKCJE KONSTYTUCJI

 

 

 

FUNKCJE   KONSTYTUCJI   –   Konstytucja   jako   akt   prawny   o   szczególnym   znaczeniu   w   państwie   spełnia   kilka
istotnych funkcji. Są to zwłaszcza następujące funkcje:

 

1.)

   

PRAWNA   –   konstytucja   stanowi   podstawę   całego   systemu   prawa   w   każdym   państwie

konstytucyjnym

 

2.)

   

INTEGRACYJNA – służy integracji całego społeczeństwa, gdyż zwykle stanowi wyraz szerokiego

konsensusu społecznego

 

3.)

   

ORGANIZATORSKA   –   odgrywa   rolę   statutu   organizacyjnego   państwa,   gdyż   określa   zasady

organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego strukturę wewnętrzną

 

4.)

   

PROGRAMOWA – określa kierunki rozwoju państwa

 

5.)

   

WYCHOWAWCZA – jest odzwierciedleniem pewnego systemu wartości i przekonań politycznych,

zawiera określone idee i dąży do ich realizacji

 

 

 

12.   ZASADA   PODZIAŁU   WŁADZY   –   ISTOTA   I   PŁASZCZYZNY   JEJ   WYSTĘPOWANIA   WE
WSPÓŁCZESNYCH SYSTEMACH POLITYCZNYCH

 

 

 

q

        

ZASADA   PODZIAŁU   WŁADZY   (inaczej:   separacji)   –   to   jedna   z   koncepcji   budowy   aparatu

państwowego, jest typowa dla państwa demokratycznego, a jej istota przejawia się w:

 

1.

      

wyraźnym rozdziale władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej

 

2.

      

ochronie niezawisłości sędziów

 

3.

      

roli mass mediów wyrażających opinię publiczną (czwarta władza)

 

4.

      

federalistycznej budowie państwa

 

5.

      

autonomii terytorialnej

 

6.

      

silnej parlamentarnej opozycji

 

7.

      

praktykowanym pluralizmie zorganizowanych grup interesu

 

 

 

q

        

ZASADA TRÓJPODZIAŁU WŁADZ – jest najstarszą historycznie zasadą podziału władzy, z punktu

widzenia organizacyjnego oznacza ona, że

 

1.

      

istnieją   trzy   władze,   odpowiadające   trzem   wyodrębnionym   funkcjom   państwa   tj.   funkcji

ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej

 

2.

      

każda z tych władz, funkcji jest realizowana przez odrębny, inny organ państwowy

 

3.

      

mechanizm powiązań między władzami powinien zapewniać ich wzajemne ograniczanie się

 

-

         

USA, część państw Ameryki Środkowej i Południowej è

 separacja

 

-

         

Demokracje   europejskie  è

  współdziałanie   i   wzajemne   hamowanie   się   legislatywy   i

egzekutywy

 

 

 

q

        

Zasadę podziału władzy formułowali, niezależnie od siebie, John Locke i Monteskiusz

 

 

 

q

        

Z punktu widzenia normatywnego trzy władze mają taką samą legitymizację do rządzenia – pochodzącą od

suwerena.   Określenia:  władza   ustawodawcza,   władza   wykonawcza  i  władza   sądownicza  wskazują   na   główny
kierunek działalności danego organu i nie oznaczają absolutnego organizacyjnego rozdzielenia. Praktyka realizacji
podziału władzy dowodzi, że w większości krajów główne relacje przebiegają na linii władza ustawodawcza –
władza wykonawcza. Pozycja głowy państwa, parlamentu, rządu i sądownictwa jest w poszczególnych krajach
zróżnicowana.

 

 

 

13. ISTOTA I RODZAJE GŁOWY PAŃSTWA

 

 

 

14. FUNKCJE GŁOWY PAŃSTWA W SYSTEMACH PARLAMENTARNYCH

 

 

 

15. FUNKCJE GŁOWY PAŃSTWA W SYSTEMACH PREZYDIALNYCH

 

 

 

Ø

        

Instytucja głowy państwa powstała w późnofeudalnym systemie politycznym.

 

1.

      

Jest to organ jednoosobowy: 

a.)

   

w monarchiach – monarcha

 

b.)

   

w republikach - prezydent

 

2.

      

Ale znane są również kolegialne (wieloosobowe) głowy państwa np. Rada Państwa w NRD i PRL

oraz Rada Najwyższa w ZSRR.

 

 

 

Ø

        

MONARCHA

 

-

         

Z prawnego punktu widzenia władza monarchy jest autonomiczna i samorodna.

 

-

         

Monarcha jest w zasadzie nieusuwalny, jego władza jest najczęściej dożywotnia i dziedziczna.

 

-

         

W wysoko rozwiniętych cywilizacyjnie krajach demokratycznych monarcha umacnia społeczny

prestiż władzy,  jest symbolem  jedności narodu oraz potencjalnym  arbitrem w poważnych  konfliktach
społecznych.

 

 

 

Ø

        

PREZYDENT

 

-

         

w odróżnieniu od monarchy, jest wybierany na określoną kadencję

 

1.

      

Konstytucyjnymi sposobami elekcji prezydenta są:

 

a.)

   

wybory bezpośrednie, dokonywane przez społeczeństwo

 

b.)

   

wybory pośrednie, w których prezydent jest wyłaniany przez kolegium elektorów,

wybrane przez społeczeństwo (np. USA, Argentyna)

 

c.)

    

wybory   pośrednie,   w   których   prezydenta   wybiera   parlament   (np.   Liban,

Szwajcaria,   Turcja)   lub   kolegium   elektorskie,   złożone   z   parlamentarzystów   i
przedstawicieli organów samorządu lokalnego (np. Włochy) czy delegatów parlamentów
krajowych (RFN)

 

2.

      

Pozakonstytucyjne   sposoby   wyłaniania   prezydenta   są   charakterystyczne   dla   systemów

autorytarnych   i   totalitarnych   i   bardzo   często   są   następstwem   wojskowych   zamachów   stanu
(państwa afrykańskie i latynoamerykańskie)

 

 

 

-

         

w państwach demokratycznych pozycja prezydenta jest zróżnicowana

 

a.)

   

w systemie prezydenckim prezydent jest głową państwa, szefem rządu, najwyższym

zwierzchnikiem sił zbrojnych i przywódcą swojej partii (USA)

 

b.)

   

w systemie parlamentarno-gabinetowym jest tylko głową państwa, szefem rządu zaś

jest   premier,  a  dowództwo  wojskowe  w  rzeczywistości  należy  do ministra  obrony i
sztabu generalnego (Austria, Irlandia, RFN, Włochy)

 

 

 

-

         

w państwach realnego socjalizmu prezydent najczęściej łączył swój urząd z przywództwem partii

komunistycznej   (Wietnam,   Rumunia,   ZSRR),   co   oznaczało   w   praktyce   jego   dominującą   pozycję   w
systemie politycznym

 

 

 

16. BIKAMERALIZM I JEGO FUNKCJE

 

 

 

Ø

        

PARLAMENT jest najważniejszym organem przedstawicielskim.

 

a.)

   

w państwie demokratycznym, zgodnie z zasadą podziału władz, parlament jest organem w jednym z

trzech pionów państwowych i nie zajmuje uprzywilejowanej pozycji

 

b.)

   

w państwach realnego socjalizmu formalnie był  on najwyższym  organem władzy państwowej, w

praktyce – bardziej lub mniej powolnym narzędziem w rękach partii komunistycznej

 

c.)

    

w krajach rozwijających się sytuacja jest zróżnicowana, przeważa jednak model ograniczonej roli

parlamentu

 

 

 

Ø

        

Pozycja parlamentu na przestrzeni dziejów zmieniała się. Wraz z przechodzeniem od monarchii absolutnej

przez konstytucyjną do parlamentarnej początkowo zaznaczał się stały wzrost roli parlamentu. W drugiej połowie
XXw. zauważalne jest ograniczenie znaczenia władzy ustawodawczej na rzecz wykonawczej. Mimo to parlament
nadal odgrywa istotną rolę w mechanizmach sprawowania władzy. W większości rozwiniętych krajów zachodnich
funkcjonuje dwuizbowy parlament (BIKAMERALIZM). Jednoizbowe parlamenty występują w Danii, Finlandii,
Grecji, Portugalii i Szwecji.

 

 

 

Ø

        

W dwuizbowym  parlamencie  zarówno polityczno-prawny status, jak i pełnomocnictwo obu izb nie są

jednakowe

 

a.)

   

IZBA NIŻSZA formowana jest na podstawie powszechnego i bezpośredniego głosowania

 

b.)

   

IZBA WYŻSZA pochodzi 

-

         

z mianowania (np. Izba Lordów w WB)

 

-

         

z wyborów pośrednich (np. Senat we Francji)

 

-

         

z   wyborów   bezpośrednich   z   zastosowaniem   podwyższonego   cenzusu,   zwłaszcza

dotyczącego wieku biernego prawa wyborczego

 

-

         

w niektórych  kraja izba wyższa jest wyłaniana w wyborach, ale część deputowanych

otrzymuje mandat z nominacji (np. Włochy)

 

 

 

Ø

        

KADENCJA PARLAMENTU - IZBA WYŻSZA ma zazwyczaj dłuższy okres pełnomocnictw niż izba

niższa.

 

-

         

np. USA: Senat – 6 lat, Izba Reprezentantów – 2 lata

 

-

         

np. Francja: Senat – 9 lat, Zgromadzenie Narodowe – 5 lat

 

-

         

np. Japonia: Izba Radców – 6 lat, Izba Reprezentantów – 4 lata

 

 

 

-

         

Tylko we Włoszech okres ten dla obu izb wynosi 5 lat. 

 

 

-

         

W niektórych krajach wyższa izba jest odnawiana nie w pełni, a tylko częściowo, co ma

zapewniać stabilność i następstwo w jej działalności (np. Francja, Japonia, USA)

 

 

 

Ø

        

W   państwach   demokratycznych,   obok   parlamentu,   występują   lokalne   organy   przedstawicielskie.

Funkcjonują one w strukturze samorządu terytorialnego (np. rady gmin Polsce, rady miejskie we Francji).

 

 

 

17. STRUKTURA PARLAMENTU I FUNKCJE JEGO CZĘŚCI SKŁADOWYCH

 

 

 

v

        

Struktura organizacyjna parlamentu, jego pełnomocnictwa oraz porządek pracy są określone w konstytucji

i w specjalnym prawodawstwie. 

-

         

Parlament pracuje zwykle na sesjach zwyczajnych lub nadzwyczajnych

 

-

         

Posiedzenia zwoływane są z reguły przez większość deputowanych lub przez władzę wykonawczą

-

         

Posiedzenia parlamentu są z reguły publiczne.

 

 

 

v

        

W praktycznej działalności parlamentu ważną rolę odgrywają jego organy

 

1.)

   

ORGANY KIEROWNICZE 

a.)

   

mogą   być   jednoosobowe   (np.  speaker  w   WB   Izbie   Gmin,   w   USA   w   Izbie

Reprezentantów) 
b.)

   

mogą być kolektywne, kompletowane na podstawie proporcjonalnej reprezentacji

frakcji partyjnych (np. we Francji)

 

2.)

   

ORGANY POMOCNICZE – są nimi komisje

 

a.)

   

KOMISJE STAŁE – są tworzone na początku każdej kadencji i działają w całym okresie

pełnomocnictw parlamentu

 

b.)

   

KOMISJE NADZWYCZAJNE – są powoływane w celu rozpatrzenia określonej sprawy lub

kompleksu spraw (np. komisja ds. młodzieży w niektórych parlamentach państw europejskich)

 

c.)

    

KOMISJE ŚLEDCZE – są tworzone np. w celu wyjaśnienia faktu naruszenia prawa przez

urzędników państwowych

 

 

 

v

        

Deputowani gromadzą się w KLUBACH (FRAKCJACH) PARTYJNYCH. Samodzielną frakcję tworzy od

kilku do kilkudziesięciu deputowanych 

-

         

np. 8 w japońskiej Izbie Reprezentantów

 

-

         

np. 30 w Zgromadzeniu Narodowym Francji

 

-

         

np. 15 w  polskim Sejmie

 

 

 

18. FUNKCJE PARLAMENTU

 

 

 

Parlament spełnia 4 funkcje

 

1.)

   

FUNKCJA   USTROJODAWCZA   –   polega   na   określeniu   ustroju   państwa,   zwłaszcza   poprzez

uchwalenie konstytucji

 

2.)

   

FUNKCJA   USTAWODAWCZA   –   istotnym   elementem   działalności   parlamentu   jest   tworzenie

prawa. Z funkcją ustawodawczą wiążę się PROCES USTAWODAWCZY, który obejmuje kolejno:

 

a.)

   

inicjatywę ustawodawczą

 

b.)

   

debatę nad projektem na posiedzeniach plenarnych

 

c.)

    

rozpatrzenie projektu przez izbę

 

d.)

   

przesłanie projektu ustawy do drugiej izby

 

e.)

   

sankcjonowanie przez głowę państwa

 

f.)

    

promulgację, czyli opublikowanie ustawy w oficjalnym organie w określonym ustawowo

terminie

 

3.)

   

FUNKCJA KREACYJNA

 

-

         

polega   na   uczestnictwie   parlamentu   w   formowaniu   organów   państwowych   i   w   kontroli

działalności władzy wykonawczej

 

-

         

w   wielu   krajach   o   republikańskiej   formie   rządów   (poza   republikami   prezydenckimi)

parlamenty decydują lub współdecydują o wyborze głowy państwa

 

4.)

   

FUNKCJA KONTROLNA

 

-

         

W systemach parlamentarnych rządy są formowane z poparciem większości parlamentarnej

 

-

         

Parlamenty wykonują swoją funkcję kontrolną wobec rządów za pomocą zróżnicowanych środków

oddziaływania

 

è

 w systemie parlamentarnym są to:

 

a.)

   

debata wstępna tzn. dyskusja nad proponowaną polityką rządu

 

b.)

   

sprawozdania z realizacji zadań

 

c.)

    

komisje parlamentarne

 

d.)

   

komisarz   parlamentarny   (ombudsman),   kontrolujący   decyzje   z   punktu

widzenia ich legalności i trafności

 

e.)

   

pytania i interpelacje poselskie

 

f.)

    

wniosek o wotum nieufności

 

 

 

è

 w systemie prezydenckim zasadniczą formą kontroli administracji są różnego rodzaju

 

-

         

komisje parlamentarne

 

-

         

podkomisje parlamentarne

 

 

 

24.  ORGANY   NADZORU  KONSTYTUCYJNEGO   WE  WSPÓŁCZESNYM  PAŃSTWIE   –  TYPOLOGIA   I
FUNKCJE

 

 

 

25. EUROPEJSKI (KONTYNENTALNY) MODEL BADANIA ZGODNOŚCI PRAW A Z KONSTYTUCJĄ

 

 

 

26. AMERYKAŃSKI MODEL BADANIA ZGODNOŚCI PRAW A Z KONSTYTUCJĄ

 

 

 

BADANIE ZGODNOŚCI PRAWA Z KONSTYTUCJĄ – DWA TRYBY

 

 

 

1.)

   

TRYB AMERYKAŃSKI – przez Sąd Najwyższy USA

 

-

         

zaleta: to trzecia władza bada, nie jest koniunkturalna (sędziowie wybierani przez Prezydenta za

zgodą   Senatu,   dożywotnio,   duża   pensja   40   tys.   $   miesięcznie,   nie   są   upolitycznieni),   sądownictwo
powszechne

 

-

         

Japonia, Australia podobnie

 

2.)

   

TRYB EUROPEJSKI – przez organy quasi-sądowe np. Trybunał Konstytucyjny , Rada Konstytucyjna

 

-

         

wada: z reguły stanowiska te są upolitycznione, sędziowie tych organów są powoływani przez

parlament (a de facto przez rząd, który ma większość)

 

-

         

np.   w   PORTUGALII   kadencja   tego   organu   równa   jest   kadencji   parlamentu   (w   1976   roku

konstytucja Portugalii uchwalona przez lewicę zawierała zapis w rodzaju, że „Portugalia jest państwem
ludzi   pracy,   planowanie   pracy,   uspołecznienie   środków   produkcji”,   po   wyborach   centroprawica
rozwiązała   spółdzielnie,   na   to   lewica   zaskarżyła,   że   nastąpiło   naruszenie   konstytucji,   a   nowa   Rada
Konstytucyjna wykręciła kota ogonem, że dobro ogólne)

 

-

         

FRANCJA – członek Rady Konstytucyjnej mianowani przez trzy źródła (prezydent, Zgromadzenie

Narodowe, Senat)

 

-

         

POLSKA – parlament mianuje, ale inne kadencje (Trybunał Konstytucyjny 9 lat), zatem różne siły

polityczne (np. teraz rząd lewicowy, a TK centroprawicowy)

 

 

 

32. ZASADA SUWERENNOŚCI JAKO ZASADA USTROJOWA – HISTORYCZNY ROZWÓJ ZASADY

 

 

 

33. UWARUNKOWANIA ZASADY SUWERENNOŚCI NARODU

 

 

 

34. FORMY PRZEJAWIANIA SIĘ SUWERENNOŚCI NARODU

 

 

 

·

        

ZASADA SUWERENNOŚCI – nie w sensie stosunków międzynarodowych, przechodziła ewolucję

 

 

 

·

        

Podmiot władzy – SUWEREN – ulegał zmianom wraz z rozwojem państwa

 

 

 

1.)

   

Początkowo w systemach absolutnych (monarchia despotyczna) suwerenem był MONARCHA (dysponował

całością władzy, miał prawo ewokacji, czyli prawo kompetencji kompetencji – prawo do tego, by sam ustalał
zakres swoich kompetencji)

 

2.)

   

Angielska   Chwalebna   Rewolucja   wprowadziła   konstrukcję,   że   suwerenem   jest   „KING   IN   THE

PARLAMENT” (tylko ich wspólne rozstrzygnięcie ma charakter suwerenny)

 

-

         

następuje   podział   kompetencji,   przy   czym   tendencja   ogólna,   że   monarcha   ma   coraz   mniej

kompetencji, coraz więcej ma ich parlament oraz rząd

 

-

         

monarchowie w praktyce nie wetują ustaw od 1805 (np. żart o królowej WB, abdykacja króla

Holandii   na   48   h,   w   Danii   abdykacja   królowej   na   24   h,   przy   małżeństwie   homoseksualnym,   aby
umożliwić podpisanie ustawy przez przewodniczącego parlamentu)

 

3.)

   

Suwerenność   przeniesiona   na   NARÓD   (ojcowie   konstytucji   USA   i   rewolucjoniści   francuscy   wszystko

przewrócili do góry nogami)

 

-

         

„My naród” w konstytucji USA

 

-

         

„lud” we Francji

 

-

         

„lud pracujący miast i wsi” w PRL

 

 

 

·

        

SUWERENNOŚĆ NARODU – płaszczyzna, na której spotykają się oczekiwania narodu z działaniami

władzy; najwyższa władza narodu

 

 

 

·

        

FORMY REALIZACJI ZWIERZCHNICTWA NARODU – jak naród ma realizować swoją suwerenność ?

 

 

 

·

        

Formuła, iż władza należy do narodu, jest urzeczywistniana za pomocą form demokracji bezpośredniej i

pośredniej. Poprzez bezpośredni wpływ:

 

1.)

   

REFERENDUM

 

2.)

   

INICJATYWA LUDOWA

 

3.)

   

WETO LUDOWE

 

4.)

   

SAMORZĄDY SPOŁECZNE

 

5.)

   

PRAWA I WOLNOŚCI OBYWATELSKIE

 

 

 

35. REFERENDUM, ISTOTA, RODZAJE, SENS USTROJOWY. PRZYKŁADY.

 

 

 

REFERENDUM – głosowanie za projektem określonego politycznego rozstrzygnięcia lub przeciw niemu; najlepsza
instytucja, najlepsza forma demokracji bezpośredniej, najbardziej znaczący udział ludności w wykonywaniu władzy;
jest najbardziej charakterystyczną cechą ustroju Szwajcarii.

 

 

 

1.)

   

zarzut PERSONALIZACJI REFERENDUM – niestety dla społeczeństwa mniej liczy się wówczas problem, a

człowiek albo siła polityczna, która stoi za każdym rozwiązaniem

 

-

         

np. 1962 dzień szakala ;) zamachu na de Gaulle’a – miał większość senatu przeciwko sobie, za 2

lata miały być wybory prezydenckie, a de Gaulle wiedział, że je przegra, gdyż Ciało Elektorów składa się
w 2/3 z senatorów

 

-

         

wówczas   de   Gaulle   wystąpił   w   TV   mówiąc,   że   „oto   mógł   zginąć   prezydent   Francji”   i

zaproponował,   aby   odejść   od   dotychczasowego   trybu   wyboru   prezydenta   i   aby   ludzie   wybierali
prezydenta

 

-

         

de Gaulle ogłosił referendum na ten temat (szantażując jednocześnie, że jeżeli jego projekt nie

przejdzie, to zrzecze się stanowiska prezydenta), a w referendum 80% zgoda – bo de Gaulle tak chciał, a
nie ze względu na problem !

 

-

         

oskarżono de Gaulle’a, że nie zapytał parlamentu, jak nakazuje konstytucja (wykpił się, że to w

końcu naród jest suwerenem)

 

-

         

potem koniec lat ’60 – de Gaulle zaproponował, aby znieść senat i posłużył  się tym  samym

fortelem

 

-

         

ale w referendum 80% wypowiedziało się za pozostawieniem senatu i de Gaulle ustąpił

 

-

         

dlaczego   w   drugim   przypadku   personalizacja   nie   zadziałała   ?   bo   de   Gaulle   nie   był   już   tak

popularny

 

 

 

2.)

   

OGRANICZENIE   -   Nie   wszystkie   kwestie   mogą   być   poddane   referendum   (np.   moralności   nie   można

przegłosowywać; kara śmierci, aborcja)

 

 

 

3.)

   

Referendum daje OGRANICZONE MOŻLIWOŚĆI WYBORU (tak-nie)

 

 

 

4.)

   

Referendum jest DROGIE (oj droga inwestycja)

 

 

 

RÓŻNE DZIWNE PRZYPADKI, GDZIE JEST JAKIE REFERENDUM..

 

·

        

USA – na szczeblu federalnym nie ma referendum, jest na szczeblu stanowym

 

·

        

RFN – jest tylko jeden przypadek, gdy może być referendum na szczeblu federalnym (co wynika z

historii, doświadczeń Republiki Weimarskiej, tam 3 referenda i 2 wybory à faszyzm) – ew. zmiana granic
landów i 1998 tak się stało (referendum dotyczyło połączenia Berlina i Brandenburgii, w Berlinie 78% tak,
a w Brandenburgii 56 % nie, zatem wynik negatywny i następne referendum może się odbyć za 10 lat)

 

·

        

SZWAJCARIA  –  na   co  dzień,   ponad  600  razy rocznie   (w  tym   na  szczeblu  gminy,   kantonu,

ogólnofederalnym – to 2, 3 razy rocznie), zawsze jest mała frekwencja (kilka do kilkunastu %)

 

 

 

TYPY REFERENDUM

 

 

 

1.)

   

ze względu na okres przeprowadzania

 

a.)

   

PRZEDPARLAMENTARNE

 

b.)

   

POPARLAMENTARNE

 

c.)

    

POZAPARLAMENTARNE

 

 

 

2.)

   

ze względu na znaczenie

 

a.)

   

REFERENDUM KONSTYTUCYJNE – wysondowanie opinii

 

b.)

   

REFERENDUM ROZSTRZYGAJĄCE

 

 

 

3.)

   

ze względu na przedmiot

 

a.)

   

REFERENDUM KONSTYTUCYJNE

 

b.)

   

REFERENDUM USTAWODAWCZE

 

 

 

36.  INICJATYWA LUDOWA, ISTOTA, SENS USTROJOWY. PRZYKŁADY.

 

 

 

INICJATYWA   LUDOWA   –   polega   na   tym,   że   określona   prawnie   liczba   osób   może   wszcząć   postępowanie
administracyjne (ustawodawcze); inicjatywa prawodawcza wywodząca się od społeczeństwa

 

 

 

-

         

Polska,   Szwajcaria,   Włochy,   Irlandia,   Islandia,   Norwegia,   Estonia,   Gruzja,   Tadżykistan,

Macedonia

 

 

 

-

         

projekt ustawy musi być podpisany przez określoną liczbę osób, później trafia do parlamentu,

który albo ustawę przyjmuje, albo jej nie przyjmuje (wówczas automatycznie referendum – poza Polską i
Tadżykistanem)

 

 

 

-

         

np. Włochy – do 1965 nie było możliwości rozwodów, więc jeździli za granicę, w końcu zebrało

się dużo ludzi  (wymogiem  jest  200 tys.,  a  ich było  aż  435 tys.),  ustawę  rozwodową  skierowano  do
parlamentu, ale parlament nie uchwalił ! wówczas automatycznie doszło do referendum (udział 39 mln
Włochów, za rozwodami 18 tys. więcej głosów niż przeciw rozwodom)

 

 

 

 

 

37. WETO LUDOWE – ISTOTA, SENS USTROJOWY. PRZYKŁADY.

 

 

 

-

         

Włochy,   Irlandia,   Islandia,   Norwegia,   Estonia,   Gruzja,   Macedonia   (bez   Polski,   Tadżykistanu,

Szwajcarii)

 

 

 

-

         

stosowane przeciwko uchwalonej już ustawie, pojawia się grupa obywateli, która chce zmienić

prawo, chce derogacji

 

 

 

-

         

np. w Norwegii przeciwko wejściu do EWG (wymóg 20 tys. osób), parlament odrzucił weto,

referendum

 

 

 

38. SAMORZĄD SPOŁECZNY, ISTOTA, RODZAJE, SENS USTROJOWY.

 

 

 

SAMORZĄDY SPOŁECZNE

 

1.)

   

TERYTORIALNE   –   ludność   np.   gminy,   powiatu,   bo   samorząd   terytorialny   w   gminie   to   jego

mieszkańcy, zaś rada miejska, czy burmistrz to tylko organy

 

2.)

   

FUNKCJONALNE – organizacje skupiające np. stowarzyszenie dziennikarzy, samorząd lekarski,

pielęgniarki itp.

 

 

 

39. PRAWA I WOLNOŚCI POLITYCZNE JAKO WYRAZ SUWERENNOŚCI NARODU

 

-

         

możliwość ich manifestowania jest przejawem demokracji bezpośredniej

 

-

         

w Polsce ostatnio: obywatelskie nieposłuszeństwo

 

-

         

np. w Hyde Parku (ale nie można psioczyć na królową, chyba że na jednym z 11 pieńków, a gdy

zajęte, to na gazecie – już można, bo to nie jest ziemia angielska)

 

 

 

40. FORMY INSTYTUCJONALIZACJI PRAWNEJ WYBORÓW ???

 

 

 

Społeczeństwo   uczestnicząc   w   wyborach,   może   mieć   wpływ   na   skład   organów   sprawujących   władzę.   Praktyka
wykazuje, że w drodze WYBÓRÓW wyłaniane są:

 

1.)

   

IZBY NIŻSZE – zazwyczaj

 

2.)

   

IZBY WYŻSZE PARLAMENTU– w niektórych krajach np. Polska, USA

 

3.)

   

PREZYDENT – w republikach prezydenckich,  ale i w republikach parlamentarnych  np. Polska,

Irlandia, Austria

 

4.)

   

ORGANY SAMORZĄDOWE REGIONALNE I LOKALNE – różne rady

 

5.)

   

LOKALNE ORGANY WYKONAWCZE – np. burmistrzowie w Niemczech, merowie we Francji,

prezydent miasta w Polsce

 

 

 

41. ZASADY DOTYCZĄCE SPOSOBU GŁOSOWANIA – OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

 

 

 

ZASADY DOTYCZĄCE SPOSOBU GŁOSOWANIA

 

1.)

   

POWSZECHNE

 

2.)

   

RÓWNE

 

3.)

   

TAJNE

 

4.)

   

BEZPOSREDNIE

 

 

 

42.   POWSZECHNOŚĆ   PRAWA   WYBORCZEGO   –   SENS   HISTORYCZNY   I   WSPÓŁCZESNY,
OGRANICZENIA

 

 

 

·

        

ZASADA POWSZECHNOŚCI - każdy OBYWATEL,  który spełnił prawem  przewidziane WARUNKI

(prawnoformalne), ma CZYNNE I BIERNE PRAWO WYBORCZE

 

 

 

·

        

„OBYWATEL” – są wyjątki

 

1.)

   

Portugalia   i   Finlandia   –   wybory   do   władz   lokalnych,   mogą   uczestniczyć   cudzoziemcy,

których kraje gwarantują takie samo prawo Portugalii i Finlandii, czyli na zasadzie wzajemności
daje się prawo wyborcze obywatelom innych państw (którzy spełniają tamtejsze wymogi; mogą
być ustalone inne wymagania, mniejsze, ale nie większe)

 

2.)

   

Unia Europejska – wystarczy, że jest się obywatelem jednego z państw członkowskich i ma

się prawa wyborcze tam, by móc brać udział w wyborach do władz lokalnych państw UE i do
parlamentu europejskiego – np. Niemcy jeżdżą do Francji, warunek mieszkania przez 6 miesięcy
(czynne  prawo wyborcze) i 1 rok (bierne);  gdy Polska wejdzie do UE to cudzoziemcy będą
musieli spełnić wymóg 1 roku zamieszkiwania (czynne) i 3 lata (bierne)

 

 

 

·

        

Ad. WARUNKI PRAWNOFORMALNE 

1.)

   

określony wiek 

a.)

   

izba niższa - zazwyczaj 18 lat do czynnego i biernego prawa wyborczego, ew. 21 bierne, np.

w Belgii 21 czynne, 23 bierne

 

b.)

   

izba wyższa – np. w Japonii do Rady Seniorów 55 czynne, 65 bierne

 

2.)

   

pełna zdolność do czynnności prawnych - nieubezwłasnowolnienie to nie to samo co więźniowie,

chodzi o pozbawienie praw publicznych

 

3.)

   

cenzus zamieszkiwania (ius domicili) – określony czas zamieszkiwania na danym terenie, czasem w

kraju, a czasem nawet w gminie

 

 

 

·

        

Historycznie zasada powszechności była NARUSZANA

 

1.)

   

CENZUS PŁCI – do lat 20 XX w. ale ! 1976 Szwajcaria (ale 56% kobiet nie chciało! To 73%

facetów ostatecznie dało wynik na plus), 1946 Francja

 

2.)

   

CENZUS  WYKSZTAŁCENIA  – np. w  USA  do 1965 obowiązywał  w praktyce,  bo egzamin  z

czytania i pisania

 

3.)

   

CENZUS RASOWY – do 1865 w USA

 

4.)

   

CENZUS MAJĄTKOWY- dotyczący płacenia podatków, do lat 80 XIX w. w Europie

 

 

 

·

        

przymus wyborczy – kara za opuszczenie wyborów – obowiązuje w Belgii (a mimo to przychodzi 30-60%,

reszta płaci karę równowartość 200$), Holandii, Turcji (150$ kara, traci paszport, traci pracę państwową, którą
może ew. odzyskać po następnych wyborach), Australii

 

-

         

w Australii przeprowadzono badania socjologiczne nad przymuszonymi do wyborów – głosują

zazwyczaj przeciwko obecnemu obozowi rządzącemu, nie wiedzą, że to zapis w konstytucji i zwalają na
rząd

 

 

 

43. RÓWNOŚĆ W PRAWIE WYBORCZYM – SENS HISTORYCZNY I WSPÓŁCZESNY, GWARANCJE I
OGRANICZENIA.

 

 

 

·

        

RÓWNOŚĆ – oznacza, że

 

1.)

   

każdy wyborca ma taką samą liczbę głosów

 

2.)

   

głos każdego wyborcy  znaczy tyle samo

 

 

 

-

         

nie chodzi o to, że każdy ma jeden głos (bo czasami ma się więcej), tylko że każdy ma taką samą

moc 
-

         

np. w Polsce głosuje się na tylu senatorów, w ilomandatowym okręgu się jest, czyli czasami na

więcej niż jednego

 

-

         

w Niemczech 2 głosy do Bundestagu

 

-

         

w Argentynie w głosowaniu na kandydatów do Zgromadzenia każdy oddaje 3 głosy

 

 

 

·

        

WYJĄTKI OD ZASADY RÓWNOŚCI w krajach demokratycznych

 

1.)

   

Ograniczanie   tego,   że   „każdy   wyborca   ma   taką   samą   liczbę   głosów”   -   ZASADA   PLURALNEGO

GŁOSOWANIA – we Francji do lat 20 XX w. oraz w Anglii (Angol z 11 dziećmi głosował za siebie, z tytułu
posiadania żony, z tytułu posiadania córek, synów, w miejscu zamieszkania, na polu golfowym, w pubie itp.)

 

2.)

   

Ograniczanie tego, że „głos każdego wyborcy znaczy tyle samo” – SYSTEM KURIALNY, ale inaczej

kiedyś, a inaczej dziś

 

a.)

   

kiedyś – np. Austro-Węgry, Prusy – obywatele podzieleni na trzy grupy i każda grupa, mimo

zdecydowanie różnej liczebności, wybierała 1/3 składu parlamentu

 

1.

      

osoby nie płacące podatków (koło 80%)

 

2.

      

płacący średnie podatki (14%)

 

3.

      

płacący duże podatki (3%) 

b.)

   

dziś – nierówność ze względu na migrację ludności – są kraje, gdzie raz na ileś lat są

zmieniane granice okręgów wyborczych  np. Wielka Brytania na 15 lat, a nie przed każdymi
wyborami, a po tych 15 latach są różnice np. 1:7, dlatego okręgi jednomandatowe o nierównej
liczbie mieszkańców

 

 

 

44. TAJNOŚĆ W PRAWIE WYBORCZYM – GWARANCJE

 

 

 

·

        

TAJNOŚĆ AKTU WYBORCZEGO – odpowiednio intymne warunki dla podjęcia decyzji np. kabin, nikt

nie może kontrolować tego, na co głosujemy

 

 

 

·

        

JAWNOŚĆ, czyli złamana zasada tajności – np. w Algierii głosuje się  na oczach urzędnika

 

 

 

·

        

BEZPOŚREDNIOŚĆ – głosowanie to jedna z niewielu czynności prawnych, które są dokonywane osobiście

(poza tym testament oraz adopcja dziecka), nie można przez pełnomocnika

 

·

        

Brak: przez pocztę np. w Szwajcarii (2 tygodnie na oddanie głosu), w Macedonii też tak będzie od 2004

 

 

 

 

 

45. ZASADY DOTYCZĄCE SPOSOBU USTALANIA WYNIKÓW WYBORÓW

 

 

 

Prawo wyborcze zna dwa podstawowe sposoby podziału mandatów oraz trzeci powstały z tamtych dwóch.

 

 

 

1.)

   

PROPORCJONALNY

 

2.)

   

WIĘKSZOŚCIOWY

 

3.)

   

MIESZANY

 

 

 

46. ZASADA WIĘKSZOŚCI – WIĘKSZOŚĆ WZGLĘDNA I BEZWGLĘDNA – ISTOTA I KONSEKWENCJE
USTROJOWE

 

 

 

·

        

WIĘKSZOŚCIOWY SYSTEM WYBORCZY - bardzo dobry system wg Wojtaszczyka :D – polega na tym,

że mandaty otrzymuje tylko ta partia, która zebrała określoną prawem większość głosów w danym okręgu

 

-

         

np. wybory parlamentarne USA, WB, Francja

 

-

         

np. wybory do Senatu w Polsce

 

 

 

·

        

WARUNKI WSTĘPNE

 

1.)

   

OKRĘGI JEDNOMANDATOWE (najczęściej, ale są wyjątki) – różne kryteria ustalania okręgów np.

liczba ludności, ile wpływa do budżetu

 

-

         

np. Wielka Brytania - tak

 

-

         

np. Polska przy Senacie – nie, 2 mandaty, 

-

         

np. Japonia – nie, od 3 do 5 mandatów -  przy tym to, ile dany okręg daje pieniędzy do budżetu i

czy mieszkają w nim rody, te rzeczy decydują o liczbie mandatów

 

2.)

   

Głosujemy na KANDYDATÓW, a wszyscy kandydaci są na jednej liście w porządku alfabetycznym

(tzn. każda partia wystawia w okręgu tylko jednego kandydata i wyborca oddaje swój głos na tę lub inną
partię)

 

 

 

·

        

Taki system eliminuje lub zmniejsza reprezentacje partii małych, zapewnia jednak zazwyczaj stabilność

rządów poprzez formowanie się w wyniku wyborów silnej większości parlamentarnej.

 

 

 

·

        

SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY

 

1.)

   

WIĘKSZOŚCI WZGLĘDNEJ

 

–

        

np. USA, Wielka Brytania

 

–

        

wygrywa kandydat, który uplasował się na pierwszym miejscu

 

2.)

   

WIĘKSZOŚCI BEZWZGLĘDNEJ 

–

        

np. Francja, Polska (wybory prezydenckie)

 

–

        

zwycięża ten, który uplasował się na pierwszym miejscu, ale musi zdobyć co najmniej 50% +

1 głosów (II tura ?)

 

 

 

·

      

WADY SYTEMU WIĘKSZOŚCIOWEGO

 

1.)

   

kandydat, który wygrał, może być kandydatem mniejszości

 

-

         

dotyczy większości względnej – np.  A 18%, B 17%, C 19% i wygrywa C, mimo że głosowała

na niego mniejszość

 

2.)

   

w wyborach może zwyciężyć partia, która w skali całego kraju otrzymała mniej głosów niż partia,

która przegrała 

-

         

często w USA w wyborach prezydenckich ?

 

-

         

np. 10 okręgów, partia A wygrała w 6 ledwo-ledwo, w 4 okręgach zdecydowanie wygrała

partia B – ostatecznie to A zwycięża, mimo że w sumie więcej głosów dostała B

 

 

 

·

        

ZALETY SYSTEMU WIĘKSZOŚCIOWEGO

 

1)

     

powstaje stabilna większość rządzenia (partia rządząca ma poparcie > 50%)

 

2)

     

program rządowy jest logiczny, spójny wewnętrznie, bo rząd tworzy jedna, dwie, trzy partie, a nie

dużo różnych i partie które się łączą w koalicję, są sobie bliskie programowo

 

3)

     

łatwo ustalić odpowiedzialnego za rządzenie

 

4)

     

czytelne alternatywy dla wyborców, czy dana partia im pasuje

 

 

 

47.   ZASADA   PROPORCJONALNOŚCI   –   ISTOTA,   RÓŻNE   ZASADY   PODZIAŁU   MANDATÓW,
KONSEKWENCJE USTROJOWE. PRZYKŁADY.

 

 

 

SPOSÓB PODZIAŁU MANDATÓW PROPORCJONALNY 

·

        

System ten był powszechny jeszcze przed II WŚ (mit, że demokratyczne!)

 

·

        

Po II WŚ niektóre kraje przestały go stosować, obecnie występuje jeszcze w państwach skandynawskich,

Belgii,   Holandii,   Luksemburgu,   Hiszpanii,   Portugalii,   Grecji,   większości   Europy   Wschodniej,   w   Polsce   w
przypadku Sejmu

 

·

        

podział mandatów między partie dokonywany jest odpowiednio do liczby głosów zebranych przez każdą z

partii

 

WARUNKI, które muszą zostać spełnione przy SYSTEMIE PROPORCJONALNYM

 

 

 

1.)

   

WIELOMANDATOWE   OKRĘGI   WYBORCZE   (z   danego   okręgu   wybiera   się   więcej   niż   jednego

deputowanego)

 

 

 

2.)

   

Głosujemy na LISTY KANDYDATÓW (każdy komitet wyborczy ma oddzielną listę) – czy dobrze ? czy

głosujemy na listy kandydatów i na listy komitetów wyborczych ?

 

 

 

a.)

   

LISTY OTWARTE – np. Polska, Europa Wschodnia – głosujemy na partię i konkretnego człowieka

 

-

         

lista alfabetyczna

 

-

         

lista preferencyjna

 

 

 

b.)

   

LISTY ZAMKNIĘTE – państwa skandynawskie, Hiszpania, Grecja, Portugalia – głosuje się tylko na

listę, a nie na osoby (partia szereguje, kogo preferuje)

 

 

 

·

        

Jest   7   PROPORCJONALNYCH   SYSTEMÓW   WYBORCZYCH,   które   odpowiadają   na   pytanie,   jak

podzielić mandaty, gdy jest ich więcej niż 1 ? Są to m.in.:

 

-

         

system D’Hondta

 

-

         

system Hare-Niemayera

 

-

         

system Hagenbacha - Bischoffa

 

 

 

·

        

Najczęściej stosowanym sposobem określenia liczby wyborczej jest SYSTEM D’HONDTA 

–

        

Pierwszy raz zastosowano w Belgii w 1893, do dziś przyjęła go większość krajów

 

–

        

Liczby głosów uzyskane przez poszczególne partie dzielimy przez kolejne liczby całkowite co

najmniej tyle razy, ile jest mandatów do podziału, a uzyskane w ten sposób największe ilorazy wykażą
kolejność przydziału mandatów.

 

–

        

Przykład ! na liczbach !

 

 

 

1.)

   

PLUSY - ZALETY SYSTEMU D’HONDTA

 

-

         

w   parlamencie   reprezentowane   mogą   być   nie   tylko   duże,   ale   i   małe   grupy   społeczne

(demokratyczność)

 

2.)

   

MINUSY 

-

         

PÓŁPLUS   –   możemy   uznać,   że   nastroje   polityczne   wyborców   są   w   miarę   wiernie

odzwierciedlane

 

-

         

ale ! gdy parlament zacznie pracować, to ten półplus zamieni się w MINUSA !

 

-

         

np. Włochy 

-

         

do 1993 miały system proporcjonalny

 

-

         

w roku 1980 wyniki wyborów: chadecy 34%, komuniści 28%, socjaliści 9% i jeszcze 11

małych ugrupowań

 

-

         

Jak utworzyć w takiej sytuacji rząd ? chadecja nie ma z kim połączyć się w koalicję

(komunistów nie chcą też inne państwa, socjaliści dzielą się na 6 frakcji i chcą premiera oraz 5
ministrów i realizacji swojego programu, do tego dochodzą małe partie), w efekcie chadecja ma 2
ministrów i tyle, a do rządu wchodzi 8 partii

 

-

         

I to nie był kompromis, a blokowanie się nawzajem

 

-

         

Zatem w konsekwencji ujawniają się MINUSY

 

1.)

   

Brak klarownego programu rządu (wiele partii tworzy rząd, a każda ma

inny program)

 

2.)

   

Wystarczy odejście jednego członka koalicji, a rząd upada 

- np. we Włoszech było 56 upadków rządu między 1946 a 1993

 

3.)

   

Słabość w podejmowaniu decyzji (ciężko utworzyć koalicję)

 

4.)

   

Mało stabilne rządy

 

5.)

   

Problem odpowiedzialności za rządzenie, za decyzje (rozmywa się) 

 

 

·

        

OGRANICZANIE   NEGATYWNYCH   NASTĘPSTW   SYSTEMU   PROPORCJONALNEGO  à

KLAUZULA ZAPOROWA - oznacza, że partia, która nie zebrała określonego prawem minimum głosów (Turcja
10%, Szwecja 3%, Polska, RFN 5%) nie jest dopuszczana do uczestnictwa w podziale miejsc i głosów

 

 

 

1.)

   

na szczeblu okręgu (np. Grecja 11% w skali wszystkich głosów; jeżeli nie, to inna partia może

przejąć te mandaty) 
2.)

   

na szczeblu kraju (np. Polska)

 

-

         

Polska w 1993 – 65 mandatów w pierwszym  podejściu nie zostało obsadzonych ! bo

lewica   zjednoczona,   a   prawica   w   17   ugrupowaniach   dostała   by   w   sumie   te   65,   ale   nie
przekroczyli  zapory,  więc nie dostali nic, a 65 mandatów podzielono między te partie, które
zaporę przeszły i dostały się do parlamentu (SLD, PSL, UW, UP)

 

-

         

Zatem w konsekwencji głosy prawicowe poszły na lewicę !!! (uniezależnienie się głosów

od wyborców) à BARDZO WAŻNE

 

 

 

48. MIESZANY SYSTEM WYBORCZY – ISTOTA I KONSEKWENCJE USTROJOWE. PRZYKŁADY.

 

 

 

-

         

pomysł Niemców, którzy po raz pierwszy zastosowali ten system w 1949 w Konstytucji

 

-

         

1993 – Włochy (z systemu proporcjonalnego na mieszany)

 

-

         

1992 – Węgry

 

 

 

·

        

MIESZANY SYSTEM WYBORCZY - jest to połączenie dwóch systemów poprzednich

 

system proporcjonalny + system większościowy = system mieszany

 

 

 

·

        

np. Niemcy – każdy ma 2 głosy, jest 16 okręgów (bo 16 landów), różna liczba mandatów (np. Kraj Saary 3,

Bawaria 18)

 

a.)

   

I warunek – a’la SYSTEM PROPORCJONALNY (konkretnie SYSTEM D’HONDTA) – partia musi

zdobyć mandaty i przejść 5% próg

 

b.)

   

II warunek równolegle – a’la SYSTEM WIĘKSZOŚCIOWY – na każdy okręg przypada 1 mandat,

obowiązuje większość względna, a konieczne jest zdobycie minimum 3 mandatów przez partię

 

 

 

-

         

przykład z partią PDS, która jest popularna w Niemczech wsch., a na zachodzie nie

 

a.)

   

zdobyła 7 mandatów w systemie proporcjonalnym, ale w skali całych Niemiec nie miała 5%

 

b.)

   

zdobyła 4 mandaty w systemie większościowym i spełniła tym samym II warunek

 

-

         

zatem w sumie PDS dostało 11 mandatów (przez to, że spełnili drugi warunek, uratowali też

mandaty z pierwszego)

 

-

         

gdyby im się to nie udało i np. a.) 7 mandatów b.) 2 mandaty, to liczba posłów do parlamentu

byłaby mniejsza o 9

 

 

 

49. STRUKTURALNE DEFORMACJE AKTU WYBORCZEGO – KONSEKWENCJE

 

 

 

50. KONIUNKTURALNE DEFORMACJE AKTU WYBORCZEGO – KONSEKWENCJE

 

 

 

·

        

OKRĘGI MARGINALNE 

–

        

w demokracjach ustabilizowanych wyborcy w kolejnych wyborach zachowują się tak samo, są z

zasady konserwatywni (w sensie stałości poglądów)

 

–

        

dlatego kampania wyborcza dotyczy tylko okręgów marginalnych, czyli miejsc, gdzie ludzie nie

wiedzą, jak głosować, są niezdecydowani (jest ich 7% Włochy, 2,5% WB, 3% Norwegia)

 

–

        

często przesądza to o wyniku wyborów, te parę procent decyduje

 

–

        

w Polsce nie ! koło 60% zmienia zdanie

 

 

 

–

        

ale nawet w demokracjach ustabilizowanych zdarzają się niespodzianki

 

1.)

   

WB w latach 70 w Partii Pracy zwyciężył  nurt tradeunionistyczny i wydali oni

nowy program taki lib-dem-soc, że wyborcom się to nie spodobało i okręg marginalny
podskoczył z 1,5% do 40%, dużo osób odeszło do Partii Konserwatywnej; dopiero w
latach 90 gdy Partia Pracy powróciła do starego programu, udało im się dostać do żłobu i
objąć władzę

 

2.)

   

USA wybory prezydenckie 1980 – 63 demokratów przeniosło się na republikanów

(Reagan)

 

 

 

 

 

·

        

GERMANDERKA = GEOMETRIA WYBORCZA (nazwa od gubernatora Geri 1867 w USA)

 

-

         

manewrowanie granicami okręgów wyborczych, aby uzyskać więcej, niż by to wynikało 

-

         

np. jeden okręg, w którym skupieni są przeciwnicy, tak aby w innym chociaż wygrać

 

-

         

np. Francja 

–

        

w   centrum   Paryża   w   większości   są   robotnicy,   rządzi   centroprawica,   a   o   granicach

okręgów wyborczych decyduje większość parlamentarna

 

–

        

wiedzą, że w Paryżu przegrają, bo robole to przeciwnicy

 

–

        

na   przedmieściach   Paryża   są   bogatsi   zwolennicy,   zatem   długość   okręgu   należy   tak

zmienić, aby zwolennicy przeważyli (i okręg zaczyna się w Paryżu, a ciągnie się aż na wieś, taki
długi i cienki)

 

–

        

typowy przykład uniezależniania się od wyborców (to ordynacja wyborcza zadecydowała

o wyniku) !!!!

 

-

         

np. PRL 

-

         

problem   z   wyborami,   gdy   Ursus   chciał   je   zbojkotować,   a   rządzący   chcieli   mieć

frekwencję

 

-

         

połączono zatem Ursus z Ochotą, gdzie mieszkała bardziej koniunkturalna inteligencja i

dali im więcej mandatów

 

 

 

 

 

51. PRZYMUS WYBORCZY, ISTOTA, PRZYKŁADY i KONSEKWENCJE.

 

 

 

W prawie wyborczym niektórych krajów przewidziany jest przymus wyborczy np. Australia, Belgia, Holandia, Grecja,
Luksemburg, Turcja) Wyborca jest więc zobligowany do wzięcia udzialu w głosowaniu w wyborach lub referendach
etc. W momencie jego wprowadzenia w krajach gdzie przewidziano konkretne sankcje lub uprzywilejowania, nastąpilo
znaczne zwiększenie udzialu w wyborach np. w Australi z 59% (1922) do 91% (1925). Wspólcześnie nie ma jednak
zasadniczej róznicy we frekwencjiwyborczej między krajami stosującymi przymus wyborczy a tymi, które tego nie
robią.   Badania   pokazują,   że   przymus   wyborczy   nie   powoduje   drastycznych   zmian   w   rozkladzie   glosów   gdyż   ci
zmuszeni do pujścia do wyborów glosują w większości na partie marginalne lub skrajne. Poza tym kara za brak udzialu
w wyborach jest na tyle niska lub wyklucznie z udziału  w nąstepnych wyborach jest na tyle nieskuteczne dla kogoś kto
i tak nie głosuje, że wiele to nie zmienia.

 

 

 

 

 

52.   PLURALIZM   I   MONIZM   POLITYCZNY   W   SYSTEMIE   POLITYCZNYM   –   OGÓLNA
CHARAKTERYSTYKA.

 

 

 

Pluralizm czyli różnorodność to zasadnicza cecha państwa demokratycznego.

 

Termin pluralizm polityczny zaklada istnienie różnorodnych sił politycznych(parti, grup interesu), konkurujących w
ramach przyjętych w danym państwie reguł.

 

              Pluralizm można podzielić tak:

 

-

         

pluralizm społeczny- wielka liczba konkurujących, zróżnicowanych grup

 

-

         

pluralizm polityczny- wolna gra sił politycznych, prawo do wypowiadania i do prezentowania

własnych poglądów

 

-

         

pluralizm ekonomiczny- mechanizmy rynkowe i konkurencyjne

 

-

         

pluralizm ideologiczny wielość konkurujących ze sobą idei

 

 

 

Monizm polityczny-typowy

 

dla państwa totalitarnego i cześciowo takrze dla państwa autorytarnego. Jego podstawowe

założenie to kierowanie wszystkimi dziedzinami życia społecznego z jednego centrum.

 

 

 

53.   FORMY   PLURALIZMU   POLITYCZNEGO   WE   WSPÓŁCZESNYM   PAŃSTWIE   –   OGÓLNA
CHARAKTERYSTYKA.   
 

 

Do form pluralizmu we wspólczesnym państwie możemy zaliczyć, róznorodność parti politycznych, i inych ugrupowań
pozarządowych. Do jego ważnych cech zaliczyć można takie kwestie jak:

 

-

         

granice między grupami interesów sądobrze zdefiniowane

 

-

         

w państwie występuje zgoda na postepowanie rządu ale nie zawsze na cele, które rząd soboe

stawia

 

-

         

wysoka jest autonomia grup i interesów

 

-

         

wplyw na różnego rodzaju decyzje zapadające w państwie jest otwarty

 

 

 

 

 

54.   PLURALIZM   TRADYCYJNE   (LIBERALNY)   SENS   I   KONSEKWENCJE   DLA   SYSTEMU
POLITYCZNEGO.

 

 

 

W większości wariantów pluralistycznych kładziony jest nacisk na konflikt. W pluralizmie klasycznym   żadna grupa
interesu bez własnej woli nie jest wyłączona z systemu.Ekonomiczna i polityczna rola różnych grup spolecznych jest
ograniczona.   Aktywność   polityczna   sprowadza   się   przede   wszystkim   do   postulatów   wywuwanych   przy   wyborze
przywódców oraz agitacji na rzecz swoich interesów za pomocą różnych zorganizowanych form reprezentacji

 

    Pluralizm nie wytycza sobie żadnego celu, zaklada że głównym problemem jest pluralistyczny proces, z którego
powiina wynikaćoplymalna polityka.

 

 

 

 

 

55. NEOKORPORACJONIZM – SENS I KONSEKWENCJE DLA SYSTEMU POLITYCZNEGO.   
 

 

Neokorporatyzm to jest kontynuacją pluralizmu. Uwypukla on lub wprowadza zupelnie nowe pojęcia do koncepcji
pluralizmu należa do nich:

 

-

         

polityka   państwa   nie   zawsze   jest   następstwem   pressure   politics,   lecz   stanowi   również

consensus między państwem i związkami interesu.

 

-

         

związki   interesu   mogą   jednocześnie   uczestnizcyć   w   wykonywaniu   tak   skoncentrowanej

polityki.

 

-

         

państwo bierze udział w różnym zakresie  w organizacji interesów społecznych, zachowując

autonomię w formułowaniu i realizacji polityki.

 

-

         

zaznacza SIĘ zwiększona ingerencja państw w kształtowaniu stosunków związkow interesu

do swoich członków

 

-

         

zaznacza  siezalezność  między  organizacją  społecznych  interesów,  a  makroekonomicznym

rozwojem nowoczesnych demokracji.

 

Neokorporatyzm to według mnie teoria, która po prostu mówi o tym, że w zamian za stabilizacje finansową państwo
oczekuje od obywateli świętego spokoju w sprawach politycznych. 
W   środku   tej   koncepcji   leży   teoria   zakladająca   istnienie   społeczeństwa   współzależnych   interesów,   która   zakłada
możliwośc pogodzenia różnych interesów pod hasłem będzie jeszcze lepiej ziomek. 
 

 

56.   PAŃSTWO   PRAWA   JAKO   ZASADA   USTROJOWA   -   KONSEKWENCJE   DLA   SYSTEMU
POLITYCZNEGO. 

 

 

Państwo prawne, a więc jak sądzę państwo prawa to państwo konstytucyjne, tzn. państwo praworządne, w
którym stosunki między organami państwowymi a obywatelami określone są przez stabilne normy prawne.
W   państwie   prawnym   najwyższe   miejsce   w   hierarchii   aktów   prawnych   zajmuje   ustawa,   która   obok
konstytucji   jest  najważniejszym   aktem  prawnym   regulującym   na  zasadzie   wyłączności:   sytuację   prawną
obywateli, tryb działania organów państwa, szersze i kompetentne normowanie stosunków społecznych w
państwie, budżet państwa i inne. W takim państwie ma miejsce sądowa kontrola administracji, oceniająca czy
administracja   działa   na   podstawie   ustaw.   Granicą   działalności   państwa   prawnego   są   prawa   człowieka.
Oznacza to również, że w takim państwie przestrzegana jest zasada zaufania obywatela do prawa.

 

Cechy państwa prawa:

 

-

         

zabezpieczenie wolności

 

-

         

równość wobec prawa

 

-

         

pewność prawna

 

-

         

podział władzy: egzekutywa, legislatywa, sądownictwo.                 

Główne prawne gwarancje rządów prawa. 

1)

     

Ustrojowe:

 

-

         

podział władzy

 

-

         

legalna i swobodnie działająca opozycja

 

-

         

niezbywalność wolności obywatelskich

 

-

         

niezawisłość sądów

 

 

 

2)

     

Legislacja:

 

-

         

hierarcha aktów prawnych

 

-

         

nadrzędność konstytucji

 

-

         

rozgraniczenie kompetencji prawotwórczych

 

   

3)

     

Proceduralne:

 

-

         

wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw

 

-

         

zasada odpowiedzialności indywidualnej

 

-

         

domniemanie niewinności oskarżonego

 

-

         

prawa oskarżonego w procesie karnym np. prawo do obrony

 

-

         

badanie zgodności decyzji administracyjnych z praw

 

             
57. RÓŻNE PODZIAŁY SYSTEMÓW POLITYCZNYCH – KRYTERIA I PODZIAŁY

 

 

 

Według mnie odpowiedzią na te pytanie są odpowiedzi na pytania numer 57,58,59,60,61,62,63.

 

 

 

58. PARLAMENTARNE SYSTEMY POLITYCZNE – ISTOTA I RODZAJE.

 

 

 

Taki system opiera sięna tzw. podwójnej egzekutywie, tzn. na roździeleniu funkcji głowy państwa i szefa rządu. W
systemie tym łączenie funkcji w rządzie i w parlamencie jest politycznie dozwolone i koniecznie.( z wyjątkiem Francji).
Rząd   ustępuje   po   otrzymaniu   votum   nieufności   w   parlamencie.   Glowa   państwa   ma   prawo   do   rozwiązywania
parlamentu albo bez ograniczeń(np. w W.B.) albo z ograniczeniami”( np. instytucja konstruktywnego votum nieufności
w RFN).

 

Parlamentarne systemy występuja obecnie w formie monarchicznej i republikańskiej charakteryzują sięone:

 

-

         

Monarchiczna: dominacja lub hegemonia premiera(np.. W.B. lub Szwecja) 

-

         

Republikańska: egzekutywa  kooperująca np. III  i IV republika, dominacja lub hegemonia

kanclerza   np.   RFN,   dominacja   lub   hegemonia   prezydenta   np.   V   Republika,   Finlandia,   Grecja.,
dominacja parlamentu np. system rządów wedlug konstytucji jakobińskiej.

 

Palramentaryzm oznacza system rządów, w którym parlament odgrywa rolę ustawodawcy, rozstrzga kwestie związane
z budżetem i ma uprawnienia w zakresie kontroli rządu. Ukształtowana w praktyce  przewaga parlamentu nad rządem 
lub gabinetu nad parlamentem wskazuje dwa modele rządów parlamentarnych: parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-
parlamentarny.

 

System parlamentarny opiera sięan następujących zasadach:

 

-

         

rząd jest powoływany przez głowę państwa

 

-

         

król lub prezydent powoluje premiera

 

-

         

na wniosek premiera powołuje resztę ferajny

 

-

         

rząd aby działaćzabiega o zaufanie i poparcie parlamentu 

-

         

glowa państwa nie jest politycznie odpowiedzialna za swoje dzialania

 

-

         

rząd ponosi solidarnie odpowiedzialność polityczną przed parlamentem

 

-

         

wszyscy ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną

 

-

         

jedna z odmian rządów parlamentarnych jest system kanclerski.

 

Do   systemów   parlamentarnych   mo.żna   jeszcze   zaliczyć   system   mieszany,   nazywany   także   pólprezydenckim   V
Republika. Jest to system który stanowi połączenie systemu parlamentarnego i prezydenckiego.

 

Jest jeszcze system parlamentarno-komitetowy(rządy Zgromadzenia Konwentu) występowal w jakobińskiej konstytucji
z 1973. Jest to system polityczny współczesnej Szwajcarii. Opiera się na zasadzie jednolitości wladzy państwowej.
Parlament   jest   najwyższym   organem   reprezentującym   naród   i   wykonującym   w   jego   imieniu   wladzę   na   zasadzie
wyłączności. Wolno mu wszystko i on jest właściwie wszystkim.

 

 

 

 

 

59. PREZYDIALNE SYSTEMY POLITYCZNE – ISTOTA I RODZAJE.

 

 

 

TRZY MODELE SYSTEMÓW PREZYDIALNYCH

 

1.)

   

system prezydencki w USA – głowa państwa, szef rządu i minister

 

2.)

   

w Ameryce Łacińskiej - głowa państwa, szef rządu, ale ograniczony przez gabinet

 

3.)

   

system kolegialny w Szwajcarii – 7-osobowa Rada Związkowa, będąca również rządem

 

 

 

60. PREZYDENCKI SYSTEM RZĄDÓW – ISTOTA I RODZAJE

 

 

 

SYSTEM RZĄDÓW – wyodrębniony ze względu na relację między głową państwa, rządem i parlamentem

 

 

 

·

        

USA,   elementy   też   w   Ameryce   Środkowej,   Ameryka   Południowa,   Finlandia,   Francja,   Grecja,   Nowa

Jugosławia, kraje postradzieckie poza nadbałtyckimi, Rosja

 

 

 

·

        

CECHY – wszystkie cechy wskazują na silną pozycję prezydenta oprócz jednej

 

 

 

Ø

        

SILNA POZYCJA PREZYDENTA – CECHY FORMALNOPRAWNE

 

 

 

1.)

   

Prezydent pochodzi z wyborów powszechnych w społeczeństwie

 

-

         

prezydent   wybierany   przez   społeczeństwo   jest   równorzędnym   z   parlamentem

reprezentantem narodu, ma legitymację narodu i to większą niż np. każdy parlamentarzysta z
osobna

 

-

         

prezydent może się na to powoływać, stąd ew. konflikty z parlamentem

 

 

 

a.)

   

WYBORY BEZPOŚREDNIE – Meksyk, Ameryka Południowa, Finlandia, Francja, kraje

postradzieckie, Nowa Jugosławia

 

b.)

   

WYBORY POŚREDNIE – USA

 

 

 

2.)

   

Prezydent ma zaplecze polityczne

 

-

         

w USA nie jest to tak ważne, bo zakazana jest tam dyscyplina partyjna (bo posłowie niby

są reprezentacją narodu, nie partii); często w praktyce jest podział głosów Północ-Południe, a nie
różnopartyjny

 

-

         

ale   ważne   dla   prezydentów   europejskich   (np.   Mitterand   z   dużym   zapleczem

sprywatyzował wszystko ?)

 

-

         

gesty prezydentów, że nie są partyjni (np. „prezydent wszystkich Polaków”)

 

 

 

3.)

   

Prezydent jest głową państwa i szefem rządu jednocześnie

 

-

         

np. w USA jeszcze do tego jest ministrem, bo sekretarze stanu formalnie nie mają roli

ministra, tylko  rolę doradczą;  prezydent  może z nimi  robić co chce,  może ich odwołać  itp.;
prezydent rządzi sam – zamknięta egzekutywa

 

-

         

np.   Francja   –   posiedzenia   strategiczne   rządu   pod   przewodnictwem   prezydentem,

posiedzenia techniczne z premierem (mniej ważne)

 

-

         

np. Finlandia 

 

 

4.)

   

Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ale ponosi odpowiedzialność prawną 

-

         

ODPOWIEDZIALNOŚĆ POLITYCZNA - w czasie kadencji nie może być przez nikogo

odwołany z powodów politycznych (w pewnym sensie jednak odpowiedzialność polityczna jest
np. Wałęsie nie udało się zostać wybranym na prezydenta po raz drugi)

 

-

         

prezydent   Meksyku   –   na   jedną   7-letnią   kadencję,   po   której   ustępuje,   ale

jednocześnie wskazuje, na kogo głosować

 

-

         

ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA – można postawić prezydenta w stan oskarżenia i

skazać go za naruszenie prawa w związku z pełnioną funkcją 

 

 

-

         

w USA – impeachment (wniosek Izby Reprezentantów, sądzi Senat) – zdarzyło się to

dwukrotnie (Nixon ustąpił dobrowolnie ! po uchwaleniu wniosku przez IR)

 

1.)

   

Bill Clinton (afera rozporkowa)

 

2.)

   

1868 Andrew Johnson postawiony w stan oskarżenia pod zarzutem mianowania

sekretarza skarbu bez zgody Senatu (Senat go uniewinnił jednym głosem)

 

 

 

-

         

Argentyna   –   o   mało   co   M.   E.   Peron   (bo   minister   ds.   socjalnych   tzw.   minister

dobroczynności przelał na jej konto dużo pieniędzy, ale partia opozycyjna też z tego korzystała,
więc tylko uchwała, że 24 h na opuszczenie stanowiska prezydenta i w ciągu 2 tygodni wyjazd;
Peron wyjechała na 3 lata i wróciła)

 

 

 

-

         

inny sposób – Białoruś, Polska, Wenezuela - parlament może uznać, że prezydent nie

może pełnić funkcji ze względu na stan zdrowia 

-

         

w Polsce wprowadzono, aby Jaruzelski nie rządził za długo, ale potem chciano to

wykorzystać przeciwko Wałęsie

 

-

         

na Białorusi – 1996 – chcieli Łukaszenkę, wynik 63% tak, ale 37% nie (remont

parlamentu, wyrzucono tych co głosowali na tak, a prezydent uznał, że parlamentem jest
tylko te 37%; wyrzuceni zaskarżyli prezydenta do TK, ale prezydent wymienił tam 3
osoby i wygrał, że w konstytucji coś o racji stanu, że prezydent może unieważniać akty?)

 

 

5.)

   

Prezydent jest szefem sił zbrojnych

 

 

 

6.)

   

Prezydent jest kreatorem polityki zagranicznej

 

-

         

USA – umowy (a protokoły nawet nie wymagają ratyfikacji przez Senat)

 

-

         

Francja – dominuje prezydent nad premierem

 

 

 

7.)

   

Prezydent nie może rozwiązać parlamentu, ponieważ musi być względna równowaga trójpodziału

władzy

 

 

 

Ø

        

INNE, NIE FORMALNOPRAWNE UWARUNKOWANIA POZYCJI PREZYDENTA

 

·

        

Np.  charyzma   prezydenta   –  miał  ją  Tito  (zapis  w  konstytucji,  że  „dożytwotnim  prezydentem

Jugosławii jest Josif Bros Tito)

 

·

        

Prezydent Islandii (kobieta) przez 38 lat non-stop rządziła, bo w Islandii gdy tylko jeden kandydat,

to wygrywa bez wyborów

 

·

        

Prezydent Finlandii U.K. Kekkonen (ten od układu Mołotow-Paasiviki-Kekkonen) rządził 24 lata

1956-1981

 

 

 

 

 

61. PARLAMENTARNO-GABINETOWY SYSTEM RZĄDÓW – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY.

 

 

 

62. GABINETOWO-PARLAMENTARNY SYSTEM RZĄDÓW – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY.

 

 

 

·

        

SYSTEM PARLAMENTARNY

 

Parlamentaryzm oznacza system rządów, w którym 

1.)

   

parlament odgrywa rolę ustawodawcy, rozstrzyga o budżecie i ma uprawnienia w zakresie kontroli

rządu. 
2.)

   

opiera się on na tzw. podwójnej egzekutywie tzn. na rozdzieleniu funkcji głowy państwa i szefa

rządu. 
3.)

   

łączenie funkcji w parlamencie i rządzie jest dozwolone i konieczne (z wyjątkiem Francji)

 

4.)

   

rząd ustępuje po otrzymaniu wotum nieufności

 

5.)

   

głowa państwa ma prawo do rozwiązania parlamentu.

 

 

 

·

        

Mamy dwa systemy rządów parlamentarnych

 

1.)

   

SYSTEM   PARLAMENTARNO-GABINETOWY   –   przewaga   parlamentu   nad   rządem   –   Europa

kontynentalna

 

2.)

   

SYSTEM GABINETOWO-PARLAMENTARNY – Wielka Brytania

 

 

 

·

        

ZASADY

 

-

         

rząd powoływany przez głowę państwa

 

-

         

głowa państwa nie jest politycznie odpowiedzialna za swoją działalność

 

-

         

rząd   ponosi   odpowiedzialność   polityczną   przed   parlamentem   za   swoją   działalność   i   akty

normatywne głowy państwa

 

 

 

·

        

Równowaga między parlamentem a gabinetem (nie ma dominacji tylko lekka przewaga), osiągana przez:

 

a.)

   

środki kontroli parlamentu nad rządem

 

b.)

   

środki oddziaływania rządu na parlament

 

 

 

·

        

ŚRODKI KONTROLI PARLAMENTU WOBEC RZĄDU

 

1.)

   

DEBATA WSTĘPNA

 

2.)

   

KOMISJE PARLAMENTARNE

 

3.)

   

OMBUDSMAN

 

4.)

   

INTERPELACJE I ZAPYTANIA POSELSKIE

 

5.)

   

WOTUM NIEUFNOŚCI

 

 

 

·

        

Ad. 1.) DEBATA WSTĘPNA – inna rola w krajach skandynawskich, inna w pozostałych

 

-

         

polega na tym, że rząd wysyła do parlamentu praprojekt ustawy lub jakiegoś przedsięwzięcia,

aby   dowiedzieć   się,   co   parlament   (zwłaszcza   opozycja)   o   tym   sądzi   przed   ostatecznym
sformułowaniem projektu 
-

         

wówczas przyjmuje się fikcję prawną, że wszyscy posłowie się zamieniają w jedną komisję

(bo komisja nie może uchwalić wotum

 

 

 

a.)

   

Kraje skandynawskie

 

-

         

Rząd przesyła praprojekt ustawy, i jest otwarty na  uwagi opozycji

 

-

         

Praprojekt  ze zmianami  powraca  i  rząd uwzględnia  maksymalnie  możliwie poprawki

opozycji w projekcie

 

-

         

Projekt idzie do parlamentu, opozycja się cieszy, bywa nawet jednomyślność (przy >60%

ustaw)

 

 

 

b.)

   

Inne kraje

 

-

         

rząd szpikuje praprojekt bardzo radykalnymi pomysłami, których sam nawet nie chce

 

-

         

opozycja wnosi dużo poprawek np. 50

 

-

         

rząd uwzględnia np. 47 z tych poprawek, które są tak naprawdę nieważne, nie uwzględnia 3, które

są clue programu

 

-

         

opozycja się orientuje i głosuje przeciw

 

-

         

rząd w mediach oskarża opozycję o nieracjonalność, w ten sposób następuje ograniczenie opozycji

przez rząd

 

 

 

·

        

Ad. 2.) KOMISJE PARLAMENTARNE

 

-

         

3 rodzaje:

 

1.

      

STAŁE - na całą kadencję, 

a.)

   

wg kryterium branżowego (odpowiada ministerstwu np. Polska) lub 

b.)

   

problemowego   (problemy   te   wysuwane   są   na   pierwszym   posiedzeniu   parlamentu

zwłaszcza takie chroniczne, np. kraje skandynawskie, USA, Hiszpania, Finlandia)

 

2.

      

AD HOC – powołane dla rozwiązania określonej sprawy (WB)

 

3.

      

ŚLEDCZE – dla oceny działalności wysokich urzędników państwowych

 

-

         

np. w Polsce była próba powołania jej w sprawie Oleksego

 

-

         

w RFN 6 razy 

-

         

po raz pierwszy w 1949, bo dyskusja nad stolicą (Monachium czy Bonn), a partia

Bawarii za Bonn (absurd), więc było podejrzenie korupcji; komisja nic nie stwierdziła 
-

         

w   RFN   także   w   latach   80   tzw.   afera   Flicka   (koncern   przemysłowy   zamawiał

ekspertyzy u rządu, aby dać im kasę,  dostawał  w zamian korzystne  decyzje);  powołano
komisję,   składającą   się   z   posłów,   którzy   związani   byli   z   tą   aferą,   po   roku   do   komisji
dokooptowano   zielonych;   komisja   działała   2,5   roku   (17   samobójstw,   49   rezygnacji   ze
stanowisk) i ostatecznie uchwalono zmienioną ustawę o partiach politycznych rozszerzoną o
kolejne środki ochrony

 

 

 

-

         

2 sposoby kontroli

 

a.)

   

PRZESŁUCHANIA W KOMISJI PARLAMENTARNEJ

 

b.)

   

WIZJA LOKALNA

 

 

 

·

        

Ad. 3.) INSTYTUCJA OMBUDSMANA

 

-

         

„ombudsman” – słowo szwedzkie, ale pomysł turecki

 

-

         

1807 Turcy uchwalili ustawę o Rzeczniku Ludowym, ale nie weszła ona w życie

 

-

         

1826 Szwedzi po raz pierwszy wprowadzili ten pomysł w życie

 

 

 

-

         

Współcześnie ombudsman bada, czy rząd i administracja (w Norwegii: rząd, w Polsce, WB: rząd i

administracja) nie naruszają prawa i woli parlamentu.

 

-

         

Nie może nic rozstrzygać, może tylko wydawać opinie (wyjątek: tylko w Norwegii może zgłaszać

wniosek o wotum nieufności !).

 

-

         

Gdy ma miejsce debata nad absolutorium dla rządu, ombudsman wygłasza mowę

 

 

 

-

         

3 SPOSOBY ORGANIZACJI OMBUDSMANA

 

1.

      

Jedna organizacja – np. WB, Norwegia, Hiszpania, Portugalia

 

2.

      

Kilku ombudsmanów 

–

        

np. Szwecja – o. generalny, ds. środków masowego przekazu, ds. konsumentów,

ds. kobiet, ds. dzieci

 

–

        

podobnie jest w Polsce – o. generalny czyli Rzecznik Praw Obywatelskich, ale

jest też Rzecznik Ds. Dzieci, a od 2005 będzie Rzecznik Ss. naruszania praw i wolności
obywateli w wojsku (?)

 

3.   Tak   jak   w   Lichtenstein   i   RFN   –   jest   tu   tylko   parlamentarny   komisarz   ds.   naruszania   praw
obywatelskich w wojsku (w innych dziedzinach nie ma)

 

 

 

·

        

Ad. 4.) INTERPELACJE I ZAPYTANIA POSELSKIE

 

-

         

Pytanie, jakie parlament (tzn. grupa posłów, komisja itp.) może skierować do rządu (tzn. premiera,

ministra, kilku ministrów, całego rządu) może mieć dwie formy:

 

a.)

   

INTERPELACJA – cechy

 

1.

      

Interpelacja musi być na piśmie

 

2.

      

Odpowiedź na interpelację jest obowiązkowa ! gdy nie, to interpelowana osoba

może być pociągnięta do odpowiedzialności prawnej

 

3.

      

Jeżeli parlamentowi się nie spodoba odpowiedź, to albo nic nie robi, albo może

uchwalić rządowi wotum nieufności

 

b.)

   

ZAPYTANIE – cechy

 

1.

      

Zapytanie w dowolnej formie

 

2.

      

Odpowiedź jest fakultatywna

 

3.

      

Jeżeli odpowiedź nastąpi, to w dowolnej formie

 

4.

      

A   gdy   nie   ma   odpowiedzi   lub   parlamentowi   nie   jest   usatysfakcjonowany,

wówczas albo parlament nie robi nic, albo formułuje to samo pytanie jako interpelację 

 

 

·

        

Ad. 5.) WOTUM NIEUFNOŚCI

 

-

         

(+) najbardziej skuteczny środek, bo może doprowadzić do ustąpienia rządu

 

-

         

(-)  ale  są  też   pewne  koszty,   równocześnie  jest   niebezpieczny,  bo  może  powodować   anarchię

(wypaczenie) np. Polska 1993 – rząd Suchockiej dostał wotum nieufności, prezydent rozwiązał parlament,
rząd nadal rządził przez 3,5 miesiąca do wyborów nowego składu, bez legitymacji ku temu i nie mając w
tym  czasie nad sobą żadnej kontroli ! w tym  czasie podpisano konkordat z Watykanem, czyli ważna
decyzja podjęta została przez rząd, który nie miał poparcia społeczeństwa

 

 

 

-

         

Dlatego są pewne OGRANICZENIA STOSOWANIA WOTUM NIEUFNOŚCI

 

1.

      

Wyznaczenie okresu między zgłoszeniem wniosku a debatą i głosowaniem 

–

        

nie może być od razu po wniosku debata i głosowanie

 

–

        

jest to czas na namysł, ew. kompromis

 

–

        

najczęściej jest to 48 h, 3 dni

 

–

        

Japonia – 6 miesięcy (za długo)

 

–

        

Rosja – 7 dni od wniosku, przy czym  rząd nie upada od razu, w ciągu

miesiąca musi nastąpić ta sama procedura 
–

        

np. za Jelcyna próbowano 9 razy w ten sposób obalić rząd, ale bez skutku

 

–

        

Pucz w Moskwie – 2 razy wotum nieufności dla rządu, prezydent ogłasza, że

rozwiązuje parlament, ten tego nie uznaje i zaczyna okupować

 

 

 

2.

      

Wniosku o wotum nieufności nie może zgłaszać 1 poseł 

-

         

najmniej w Belgii: 10 posłów

 

-

         

najwięcej w RFN: 23% posłów

 

 

 

3.

      

Posłowie nie są skłonni do zgłaszania wotum nieufności w I, II roku kadencji,

chętniej w III, IV – boją się, aby nie został rozwiązany parlament

 

 

 

4.

      

Jest to raczej środek opozycji przeciwko partii rządzącej

 

-

         

ale zdarzają się wyjątki, kiedy partia rządząca uchwala wotum nieufności

własnemu rządowi

 

-

         

np.   Wielka   Brytania   lata   ’80   -   od   1979   rządzi   M.   Thatcher   z   Partii

Konserwatywnej, dobre reformy, poparcie rządu 17%, za rok wybory, nagle konflikt
o Falklandy i popularność rządu rośnie do 83%, wówczas partia rządząca zgłasza
wniosek o wotum nieufności, rząd upada, odbywają się nowe wybory,  zwycięża
Partia Konserwatywna większością 50,3% (był  to podstęp w celu przyspieszenia
wyborów)

 

-

         

np. Polska lata ’90 – SLD i PSL chciały się pozbyć Pawlaka, aby premierem

został Oleksy, zatem uchwalono wotum, upadł rząd Wałęsa, nadeszła era Oleksego

 

 

 

5.

      

Konstruktywne wotum nieufności 

-

         

nie ma okresu przerwy, gdy rządzi rząd bez legitymacji, bo od razu trzeba

przegłosować nowego premiera

 

-

         

pierwsze Niemcy 1949 (do kanclerza)

 

-

         

reszta do rządu: 1978 Hiszpania, 1983 Grecja, 1997 Polska, 2002 Turcja

 

-

         

np. Grecja – kara dla opozycji, jeżeli nieudane wotum nieufności, przez 6

miesięcy nie może wnosić kolejnego wotum

 

-

         

np.   Niemcy   1982   –   SPD   48%   i   FDP   9%   miały   razem   57%   miejsc   w

parlamencie, w opozycji były CDU, CSU, raptem nastąpił konflikt na tle socjalnym,
FDP w czasie debaty budżetowej opuszcza rząd i przechodzi do opozycji, która w
ten sposób ma już 52% i może powiedzieć kanclerzowi „nie”, ale jest problem z
podziałem łupów i z nowym kanclerzem czy Kohl, czy Strauss (ostatecznie zostaje
nim Kohl)

 

 

 

-

         

instytucja ta ma jednak również swoje minusy, pewne skutki uboczne

 

-

         

np. trzeba było znosić rząd Buzka, bo brak kontrkandydata (choć znalazłaby

się większość wymagana do uchwalenia wotum)

 

 

 

-

         

ale zanim wprowadzono tę instytucję

 

-

         

np. Polska 1923 – rząd upadł 17 razy

 

-

         

np. Polska 1992 – rząd upadł 3 razy

 

 

 

·

        

ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA RZĄDU NA PARLAMENT

 

1.)

   

INICJATYWA USTAWODAWCZA

 

2.)

   

GILOTYNA

 

3.)

   

KANGUR

 

4.)

   

PRAWODAWSTWO DELGOWANE

 

5.)

   

PRAWODAWSTWO POWIELACZOWE

 

6.)

   

NADZWYCZAJNE   UPRAWNIENIA   WŁADZY   WYKONAWCZEJ   W   STANACH

WYJATKOWYCH

 

 

 

·

        

Ad. 1.) INICJATYWA USTAWODAWCZA

 

-

         

w systemie parlamentarnym: rząd, prezydent, posłowie, druga izba, ew. jeszcze inni

 

-

         

ale   w   praktyce   w   krajach   europejskich   ponad   60%   to   inicjatywy   rządowe   (coś   w   rodzaju

planowania pracy parlamentu)

 

 

 

·

        

Ad. 2.) GILOTYNA – rząd wysyła projekt ustawy do parlamentu i określa jednocześnie czas debaty w

parlamencie (urwanie czasu debaty np. Francja, WB, Belgia Holandia, od 2002 Turcja)

 

 

 

·

        

Ad. 3.) KANGUR – rząd określa procedurę debaty nad projektem ustawy np. kolejność debatowanych

artykułów - najpierw art. 7, potem art. 8, a potem art. 1 (to może być w interesie rządu np. na początek artykuł
kontrowersyjny, bo jak to przejdzie, to wszystko przejdzie, albo od najłatwiejszego – różne taktyki)

 

 

 

·

        

Ad.   4.)   PRAWODAWSTWO   DELEGOWANE   -   za   zgodą   parlamentu   (tylko   !)   władza   wykonawcza

przejmuje uprawnienia stanowienia prawa, do wydawania aktów prawnych równych ustawom

 

-

         

np. ordonanse prezydencko-rządowe we Francji  (obszary,  w których  mogą być  wydawane, są

wyszczególnione w konstytucji)

 

-

         

np. dekrety prezydenckie we Włoszech

 

 

 

·

        

Ad 5. ) PRAWODAWSTWO POWIELACZOWE 

–

        

przepisy wykonawcze niższej rangi (np. okólniki, regulaminy)

 

–

        

powinny one tylko technicznie regulować, ale praktyka jest taka, że idą za daleko i dokonują one

merytorycznej interpretacji ustaw (zawężającej lub rozszerzającej), choć nie powinny

 

–

        

tym samym niejako wnikają w działanie parlamentu

 

–

        

Polska ma ponad 120 mln takich aktów prawnych (trudno sprawdzić ich zgodność, czy są bez

błędu, sprawdza się jedynie ustawy)

 

 

 

·

        

Ad.   6.)   NADZWYCZAJNE   UPRAWNIENIA   WŁADZY   WYKONAWCZEJ   W   STANACH

WYJATKOWYCH

 

-

         

np. Francja ma 5 takich stanów

 

-

         

w   razie   stanu   wyjątkowego   albo..   albo..,   ale   i   tak   w   obu   wypadkach   rośnie   rola   władzy

wykonawczej, rosną jej uprawnienia

 

a.)

   

albo parlament jest rozwiązywany (np. Skandynawia)

 

b.)

   

albo parlament nie może być w ogóle rozwiązany (np. Francja)

 

 

 

63. SYSTEM RZĄDÓW ZGROMADZENIA – ISTOTA

 

 

 

·

        

SYSTEM RZĄDÓW ZGROMADZENIA (bo dominuje parlament)

 

=DYREKTORIATU=KONWENTU (odwołanie do konstytucji 1793 Francji)

 

=SYSTEM PARLAMENTARNO-KOMITETOWY (bo rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu? )

 

 

 

 

 

·

        

GDZIE ?

 

-

         

współcześnie występuje tylko w Szwajcarii (konstytucja z 1874)

 

-

         

Salwador przepisał od nich konstytucję, ale po roku się wycofał

 

-

         

podobnie Turcy przepisali od Szwajcarii KC, ale też ta próba przeniesienia okazała się nieudana

 

 

 

-

         

system ten występował w jakobińskiej konstytucji z 1793 roku, w Komunie Paryskiej, w ustrojach

europejskich, a także niektórych azjatyckich państwach realnego socjalizmu 

 

 

·

        

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

 

-

         

Brak trójpodziału władzy ! System ten opiera się na zasadzie jednolitości władzy państwowej z

dominacją parlamentu. 
-

         

Parlament jest najwyższym organem i to jemu podporządkowane są wszystkie organy. 

-

         

Rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament.

 

-

         

Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji.

 

 

 

1.)

   

REFERENDUM

 

 

 

2.)

   

RZĄD SZWAJCARSKI - skład wynosi 7 osób, a z praktyki wynika, że jest to „magiczna siódemka”

 

a.)

   

zawsze   od   80   lat   bez   względu   na   wynik   wyborów   parlamentarnych   do   „magicznej   siódemki”

wchodzą te same partie i zawsze mają taką samą liczbową reprezentację (z reguły mają ministrów po
kilkanaście lat, najdłużej zdarzyło się 37 lat, a od 1874 było tylko 92 ministrów)

 

à socjaldemokraci: 2

 

à ludowcy (chadecy): 2

 

à liberałowie: 2

 

à Partia Niezależnych: 1

 

b.)

   

wszyscy muszą mieć czynną znajomość francuskiego, niemieckiego, włoskiego, retoromańskiego

 

c.)

    

muszą być obecne dwie religie szwajcarskie (skoro jest 7 osób, to nie może być parytetu, dlatego na

zmianę, raz jest 4 katolików i 3 protestantów, raz 3 katolików i 4 protestantów)

 

d.)

   

musi   być   reprezentacja   3   kantonów   szwajcarskich   (historycznie   największych   –   Berno,   Zurich,

Genewa)

 

e.)

   

rząd rozstrzyga jednomyślnie !

 

f.)

    

na czele stoi prezydent 

-

         

jest jednocześnie szefem rządu i głową państwa

 

-

         

tylko technicznie kieruje obradami rządu (nie może decydować)

 

-

         

reprezentuje kraj na zewnątrz i wewnątrz 

-

         

jest rotacyjny tzn. przez 1 rok ktoś z każdej partii (socjaldemokrataà ludowiecà liberał à PN)

 

g.)

   

jeszcze coś, ale już nieaktualne, bo do 1999 – nie mogło być  w „magicznej  siódemce” kobiety

(wcześniej   dwukrotnie   socjaldemokracji   próbowali   wprowadzić   do   rządu   kobietę,   ostatecznie   1999
kobieta-socjaldemokratka weszła do rządu i w dodatku została prezydentem, bo akurat była ich kolej)

 

 

 

3.)

   

PARLAMENT

 

a.)

   

zazwyczaj znajdują się w nim tylko 4 główne partie (tzn. stanowią one 80%, prawie nigdy małe partie

nie mają więcej niż 15%), a Szwajcarzy nigdy nie dają żadnej partii więcej niż 50%

 

b.)

   

W konstytucji jest wotum nieufności, ale praktycznie nie stosowane, bo upadłby rząd i kolejny byłby

nie do końca magiczny bez reprezentacji

 

-

         

Np.   1984   socjaldemokraci   (47%)   +   liberałowie   (19%)   –   socjaldemokraci   chcieli,   aby

liberałowie oddali im 1 miejsce w rządzie, skoro mają taką przewagę w parlamencie, ale liberałowie
się nie zgodzili i inne partie też nie (groziło by im wotum, a to przecież niemożliwe, bo rząd jest
reprezentacją wszystkich partii)

 

-

         

Ale socjaldemokratów było dużo w komisjach parlamentarnych 

-

         

Szczególna rola komisji parlamentarnych (małe rządy branżowe) – one opracowują strategie

wykonawcze, a nie rząd; decyzje podejmuje się większościowo, a nie jednomyślnie, a szef komisji ma
mocniejszy głos

 

 

 

w Polsce nie dało by się wprowadzić takiego układu, że np. w parlamencie wiekszość ma SLD, a w rządzie jest
SLD, UP, PSL, LPR, S itp., ale w Szwajcarii ludzie są pragmatyczni i partia, która ma większość w parlamencie,
nie szaleje z uchwalaniem wszystkiego co się da, bo wie, że w rządzie potrzebna jest jednomyślność, a ponadto w
następnych wyborach może się ukształtować inny układ sił

 

 

 

64. PAŃSTWO UNITARNE – CHARAKTERYSTYCZNE CECHY. 

 

 

Takie   państwo   jest   wewnętrznie   jednolite.   Jego   jednostki   administracyjno-terytorialne   są   ściśle
podporządkowane organom centralnym i nie mają żadnej politycznej samodzielności. Współcześnie jest to
najbardziej rozpowszechniona forma państwa.

 

Jej charakterystyczne cechy to: 

-

         

jednolity system prawa materialnego i formalnego

 

-

         

jednolite obywatelstwo

 

-

         

jednorodny system organów sądowych oraz prawodawczych i wykonawczych

 

-

         

podział   kraju   na   jednostki   administracyjno   terytorialne   z   równoczesnym

podporządkowaniem organów lokalnych organom centralnym

 

 

 

Państwa unitarne możemy podzielić na podgrupy ze względu na stopień centralizacji władzy:

 

-

         

państwa zdecentralizowane

 

-

         

państwa scentralizowane 

W państwach zdecentralizowanych organy regionalne formowane są niezależnie od organów centralnych( np.
Japonia, Nowa Zelandia, Wielka Brytania). W krajach o ustroju scentralizowanym podporządkowanie osiąga
się dzięki wyznaczonym przez władzę centralną urzędnikom np. Holandia, Finlandia. 

 

 

65. PAŃSTWO ZŁOŻONE. RODZAJE I CHARAKTERYSTYCZNE CECHY.. 
 

 

66. PAŃSTWO FEDERACYJNE.

 

 

 

67. KONFEDERACJA – ISTOTA I RODZAJE.

 

 

 

W państwach złożonych ich części składowe zachowują pełny lub ograniczony zakres suwerenności. Każda z
nich   ma   określone   kompetencję   i   swój   własny   system   organów   prawodawczych,   wykonawczych   i
sądowniczych. Możemy wyróżnić następujące rodzaje takich państw:

 

1)

     

Unia personalna- jest związkiem dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnej

głowy państwa, z zachowaniem odrębnego systemu instytucji państwowych np. unia polsko-
węgierska za czasów Ludwika Andegaweńskiego po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r.
czy liczne unie polsko-litewskie. 
2)

     

Unia realna- jest związkiem dwóch lub więcej państw będących podmiotem prawa

międzynarodowego.   W   ramach   unii   realnej   sprawy   zagraniczne,   wojskowe,   finansowe
dotyczą  wszystkich  państw; tai  charakter  miała Unia Lubelska,  zawarta między Polską a
Litwą w 1569 r. 
3)

     

Konfederacja-   jest   związkiem   państw   powołanym   w   celu   realizacji   określonych

zamierzeń. Organy konfederacji wykonują władzę za pośrednictwem państw członkowskich.
Konfederacja prawie nie ogranicza suwerenności poszczególnych państw, ale pewne funkcje
zobowiązują   się   one   wypełniać   wspólnie.   Państwa   wchodzące   w   skład   konfederacji
zachowują   kompetencje   kompetencji   tzn.   prawo   do   ustalania   własnej   kompetencji,   jak   i
kompetencji   wszystkich   jednostek   polityczno-prawnych   we   własnym   obrębie,   Pozostają
państwami suwerennymi  i utrzymują swoją osobowość międzynarodowa. Stosunki między
członkami   konfederacji   mają   charakter   prawnomiędzynarodowy.   Najczęściej   powoływany
jest   wspólny  organ   w   formie   zgromadzenia   parlamentarnego,   w   którym   części   składowe
związku są równoprawne w glosowaniu, tzn. mają po jednym glosie, niezależnie od wielkości
państwa, liczby mieszkańców, bogactw materialnych itp. np. Unia Europejska podobno jest
konfederacją ale inne przykłady to np. Szwajcaria 1803-1848, Związek Niemiecki1815-1866,
USA 1778-1787, a więc dawno i nieprawda.

 

4)

     

Federacja- to państwo związkowe, jego części mają samodzielność prawną i określony

zakres samodzielności politycznej. Części składowe ( stany, kantony, prowincje, państwa) są
podmiotami federacji i mają własny podział administracyjno-prawny. Współcześnie jest to
najczęściej występująca forma państwa złożonego. federacje tworzą się głównie:

 

-

         

w ramach ograniczania uprawnień państw członków w ramach konfederacji tak

było w Szwajcarii czy USA.

 

-

         

dobrowolnej umowy między państwami

 

-

         

wcielania terytoriów np. Nowa Funlandia do Kanady

 

-

         

dekoncentracji jednolitego państwa np. w 1988 parlament Belgii przyjął ustawę,

mówiącą że królestwo Belgii przeobrazi się w państwo federacyjne złożone z Brukseli,
Flandrii, Walonii.

 

            
Federacja ma następujące cechy:

 

1)

     

Terytorium   takiego   państwa   pod   względem   polityczno-administracyjnym   nie   jest

jednolitą całością: składa się ono z terytoriów podmiotów federacji, pozbawionych  prawa
pełnego   uczestnictwa   w   stosunkach   międzynarodowych   i   z   reguły   nie   mających   prawa
secesji.

 

2)

     

Podmioty   rozporządzają   władzą   ustrojodawczą   i   ustawodawczą,   tzn.   mają   prawo

przyjęcia   własnej   konstytucji,   mogą   uchwalać   inne   ustawy   obowiązujące   na   własnym
terytorium. Zgodnie z zasadą subordynacji akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem
federacji.   Federalne   organy   mogą   ponadto   wydawać   akty   prawne   dla   poszczególnych
członków federacji.

 

3)

     

Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy

 

4)

     

Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest obywatelem

związku i odpowiedniej części składowej federacji np. Austria, RFN, Szwajcaria, USA. 
5)

     

Parlament związkowy jest dwuizbowy: interesy podmiotów federacji reprezentuje izba

wyższa. Występują dwie zasady reprezentowania części składowej, jeden to zasada równego
przedstawicielstwa   np.   USA   po   dwóch   senatorów   z   każdego   stanu,   drugi   to   zasada
zróżnicowanego   przedstawicielstwa   w   zależności   od   liczby   ludności   np.   Australia,   RFN,
Kanada.

 

6)

     

Istnieje  podział  kompetencyjny  pomiędzy federację  i  jej  części  składowe.  Praktyka

ustrojowa krajów federacyjnych wskazuje na trzy rodzaje rozwiązań w takich państwach.

 

-

         

dualistyczny   federalizm   np.   USA,  Szwajcaria,   Meksyk,   Brazylia,   Australia.

Konstytucja państwa związkowego wyznacza mu granice działalności ustawodawczej

tzn. mówi jakiego rodzaju ustawy są w wyłącznej gestii państwa federalnego, a co
może sobie podmiot takiego państwa sam ustalać.

 

-

         

zasada   wyłącznej   kompetencji   związku   i   sfery   tzw.   konkurencyjnych

kompetencji np. Austria, RFN.

 

-

         

trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na wyróżnieniu

wyłącznych   kompetencji   związku,   wyłącznych   kompetencji   części   składowych
związku i władz podmiotów federacji np. Indie

 

               Wśród   ponad   160   państw   członkowskich   ONZ   jedynie   około   30   to   różne   formy   państw
złożonych.      

 

 

68. AUTONOMIA – UWARUNKOWANIA, ISTOTA, PRZYKŁADY.

 

 

 

Autonomia   to   wewnętrzne   samozarządzanie   częścią   terytorium   państwa   na   podstawie   kompetencji
ustawodawczych,   dotyczących   spraw   o   lokalnym   znaczeniu.   Przyczyny   tworzenia   autonomii   są
zróżnicowane. Wśród najważniejszych można wymienić: 

-

         

uwarunkowania geograficzne np. Wyspy Teterskie w składzie Danii, Wyspy

Alandzkie w składzie Finlandii

 

-

         

uwarunkowania ekonomiczne-jako konsekwencja relatywnego nadrozwoju np.

kraj Basków, Flandria, Katalonia lub relatywnego niedorozwoju np. Sycylia, Bretania,
Walia, Walonia. 
-

         

uwarunkowania historyczne np. Szkocja, niektóre rejony Włoch

 

-

         

uwarunkowania narodowościowe np. Baskonia, Katalonia, 

-

         

etniczne, językowe i religijne

 

Autonomia oznacza ograniczoną tylko samodzielność. Status autonomi, czyli akt normatywny będący prawną
podstawa   działalności   organów   autonomicznych   jest   ustanawiany   lub   zatwierdzany   przez   organ
ogólnopaństwowy. Prawa regionalne mogą być zmieniane przez organy centralne, jeśli zostały naruszone
państwowe   interesy.   Autonomiczne   organy   czy   rządy,   parlamenty   prowadzą   działalność   pod   nadzorem
organów centralnych,  które wyznaczają swojego specjalnego pełnomocnika np. gubernator Finlandia czy
komisarz Dania.

 

 

 

69. WIZJA I CELE TRANSFORMACJI SYSTEMOWEJ W EUROPIE WSCHODNIEJ.

 

 

 

 

 

75. NOWE TENDENCJE W ROZWOJU SYSTEMÓW POLITYCZNYCH. 
 

 

76. PARTIA POLITYCZNA – ISTOTA, GŁÓWNE KONTROWERSJE WOKÓŁ DEFINICJI

 

 

 

v

        

PARTIA   –   dobrowolna   organizacja,   której   głównym   celem   jest   zdobycie   lub   utrzymanie   władzy

państwowej w celu realizacji swojego programu politycznego

 

 

 

v

        

Eksponowane są 3 podstawowe elementy partii:

 

1.)

   

ORGANIZACJA

 

2.)

   

PROGRAM

 

3.)

   

FUNKCJE

 

4.)

   

W   partiach   komunistycznych   dodatkowo   KLASOWOŚĆ   (ten   punkt   uwzględniają   tylko   autorzy

marksistowscy)

 

 

 

v

        

SPÓR O DEFINICJE

 

a.)

   

SZKOŁA FRANCUSKA – eksponują ORGANIZACJĘ

 

b.)

   

SZKOŁA NIEMIECKA – definicja poprzez PROGRAM

 

c.)

   

SZKOŁA AMERYKAŃSKA – definicja poprzez FUNKCJE

 

 

 

77. ORGANIZACJA PARTII POLITYCZNYCH – OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

 

 

 

v

        

Na ORGANIZACJĘ składają się 

1.

      

zasady członkostwa

 

2.

      

struktura wewnętrzna (i sposób jej zorganizowania)

 

3.

      

sposób podejmowania decyzji

 

 

 

q

        

Ad. 1.) MODELE CZŁONKOSTWA

 

a.)

   

członkostwo indywidualne (indywidualny akces)

 

-

         

w   partiach   liberalnych,   ekologicznych,   komunistycznych   występuje   tylko   ten   model

członkostwa

 

B.)

   

członkostwo kolektywne

 

-

         

jako wyłączne w Instytucjonalno-Rewolucyjnej Partii Meksyku (należy do niej ponad 60%

dorosłych Meksykanów 
-

         

są tam 3 sektory:

 

1.

      

sektor ludowy (kapitaliści, należący do grup biznesu, do ruchu rzemieślnicznego –

automatycznie, z urzędu są w Partii)

 

2.

      

sektor   pracowników   fizycznych,   robotników   i   należących   do   związków

zawodowych – są automatycznie w Partii

 

3.

      

sektor niefizycznych zawodów, dziennikarzy, adwokatów, lekarzy, wojskowych,

policjanci – mają obowiązek należeć do izb samorządowych, a przez to automatycznie
do Partii (można się aktywnie wypisać, ale wtedy kariery nikt nie zrobi)

 

C.)

   

członkostwo mix indywidalno-kolektywne

 

-

         

partie konserwatywne, chadeckie, socjaldemokratyczne

 

-

         

np. Partia Pracy WB – zrzesza 7 mln ludzi  (z czego 400 tys. to członkowie indywidualni, a reszta

to członkowie kolektywni, należący do tradeunionów, a trudno należeć do tradeunionu, a do Partii Pracy
nie); 1903 ustawa o mariażu Partii Pracy ze związkami zawodowymi, że Towarzystwo Fabiańskie + TU =
Partia   Pracy;   trudno   się   wypisać,   bo   trzeba   dochować   wierności   formułce   wypisu   wynikającej   z   tej
ustawy, a ona jest bardzo formalna i dokładnie trzeba się trzymać przecinków itp.

 

-

         

1979, gdy do władzy w WB doszła Partia Konserwatywna, zgłosili w 1981 projekt ustawy o

derogacji tamtej ustawy z 1903, ale projekt ten upadł, mimo że PK miała większość, bo 1/3 PK głosowało
przeciw (tradycjonaliści)

 

 

 

è

 WYMAGANIA STAWIANE KANDYDATOM I CZŁONKOM JAKO KRYTERIUM PODZIAŁU PARTII

 

 

 

A.)

   

partie, do których wystarczy się zapisać 

B.)

   

partie, które mają pewne oczekiwania, wymagają np. uznania określonego światopoglądu

lub tego, aby kandydat był wprowadzany przez innych członków

 

-

         

partie ekologiczne, chadeckie, komunistyczne

 

 

 

-

         

SKŁADKI – jest tendencja odstępowania od składek członkowskich, nie prowadzą ich np.

Partia Konserwatywna (WB), CSU (Bawaria), Forza Italia (Berlusconiego)

 

 

 

q

        

Ad. 2.) STRUKTURA WEWNĘTRZNA – 3 zasady organizacji struktury wewnętrznej partii

 

a.)

   

ZASADA DEMOKRATYZMU – najbardziej rozpowszechniona (socjaldemokraci, chadecy,

kons?, liberałowie, ekolodzy)

 

1.

      

wszystkie decyzje są wypracowywane od dołu do góry i zwieńczeniem

jest kongres

 

2.

      

są możliwe frakcje w partiach

 

b.)

   

ZASADA CENTRALIZMU DEMOKRATYCZNEGO – poniosła fiasko, znana w partiach

komunistycznych, nie dało się znaleźć równowagi i zazwyczaj dominował centralizm (ew. gdy na
odwrót, to następował kryzys np. praska wiosna, np. poziomki, czyli struktury poziome w PZPR
1981)

 

1.

      

próba   połączenia   demokracji   wewnątrzpartyjnej   z   centralizmem   –

decyzje od dołu, realizacja scentralizowana

 

2.

      

brak możliwości tworzenia frakcji 

c.)

   

ZASADA   MILITARYZMU   –   militaryzm   jest   niedopuszczalny   w   państwach

demokratycznych (ew. w partiach skrajnie prawicowych paradoks: w statucie zasada demokracji,
drugie dno obok statutu zasada militaryzmu; często delegalizacja)

 

–

        

rozkazy, silna pozycja jednej osoby

 

 

 

q

        

Ad. 3.) SPOSOBY PODEJMOWANIA DECYZJI

 

1.

      

scentralizowane   –   decyzje   podejmowane   są   przez   organy   centralne   (np.   Partia

Konserwatywna WB)

 

2.

      

Zdecentralizowane

 

–

        

partie amerykańskie (prawybory)

 

–

        

partie  ekologiczne   (tylko   w  tych  partiach,   które  przecież   działają  wg  zasady

demokratyzmu, istnieje też zasada konsensusu – gadamy, aż się zgodzimy)

 

 

 

78. PROGRAMY WSPOŁCZESNYCH PARTII POLITYCZNYCH – OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

 

 

 

v

        

Na PROGRAM składa się triada

 

1.

      

IDEOLOGIA

 

2.

      

PROGRAM SENSU STRICTO

 

3.

      

PLATFORMA WYBORCZA

 

 

 

q

        

Ad. 1.) IDEOLOGIA – większość partii nie eksponuje swojej ideologii (ew. partie ekologiczne, chadeckie,

komunistyczne),   bo   dzisiaj   obowiązuje   model   „all   catch   party”   (chcą   mieć   członków   z   różnych   warstw
społecznych), model partii „volkspartei”, ogólnonarodowej

 

 

 

q

        

Ad. 2.) PROGRAM SENSU STRICTO – recepta partii na rozwiązanie problemów

 

a.)

   

programy są centrowe, bo programy dążą do centrum, idą od lewa do centrum i od

prawa do centrum, bo centrum jest wygodne, ale ma też koszty swoje! 

-

         

np. SLD się przesunęło do centrum i na lewicy powstało vacuum, puste

miejsce, zajęte przez Samoobronę, 
-

         

np. Francja z Frontem Narodowym, który wstrzelił się w miejsce partii

prawicowych)

 

b.)

   

programy są pragmatyczne, konkretne

 

-

         

np. na poziomie lokalnym, że most zbudują za to i za to

 

c.)

   

programy na określony czas ? komuniści 5 lat, socjaldemokraci 10-25 lat, chadecy,

konserwatyści 3 lata, ekologiczne 1 rok

 

 

 

q

        

Ad. 3.) PLATFORMA WYBORCZA

 

-

         

krótkotrwała na czas wyborów

 

-

         

populistyczna zazwyczaj

 

-

         

np. dlaczego w USA tylko 2 partie ? nowe partie tworzone są na szczeblu stanu na tle jakiegoś

problemu, tymczasem partie duże zaraz przejmują podobne sposoby rozwiązania tego problemu od tamtej
nowej partii; a wyborca wie, że system jest większościowy i że jego partyjka nie ma za bardzo szans, więc
głosuje na dużą partię 
-

         

dlatego w USA te duże partie są bardzo elastyczne, nie mają programów sensu stricto, są tylko te

bardzo elastyczne platformy wyborcze

 

 

 

79. FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH – OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

 

 

 

v

        

PUNKT WIDZENIA

 

a.)

   

socjologiczny

 

b.)

   

politologiczny

 

 

 

v

        

z punktu widzenia b.) wyróżniamy 3 FUNKCJE PARTII POLITYCZNYCH

 

1.

      

KSZTAŁTOWANIE OPINII I POSTAW SPOŁECZNYCH

 

-

         

wszystkie partie chcą wpływać na naszą świadomość tak, abyśmy na nich głosowali

w wyborach (kreują pozytywne nastawienie do samych siebie)

 

-

         

ale partie ekologiczne, komunistyczne, chadeckie chcą też, abyśmy przyjęli określony

światopogląd

 

2.

      

FUNKCJA WYBORCZA - wypełnia się w 3 postaciach

 

a.)

   

partie wysuwają kandydatów do wyborów

 

b.)

   

dają kandydatom program do ręki

 

c.)

   

partia urządza kandydatom marketing, pomaga się wylansować

 

3.

      

FUNKCJA RZĄDZENIA – polega na kilku sprawach

 

a.)

   

obsadzanie stanowisk w państwie po wygranych wyborach  (zbieranie

konfitur, TKM – u nas pokutuje dawny system USA tzn. wymiana wszystkich
stanowisk, mimo ustawy o służbie cywilnej, a na Zachodzie tylko ministrów i
ew. wiceministrów, zgodnie z zasadą: „politycy odchodzą, urzędnicy zostają” i
można ich zwolnić tylko za nielojalność, a nie za brak zaufania wynikający z
innej opcji politycznej)

 

b.)

   

funkcja rządzenia wykonywana przez partie opozycyjne  - mitygujący

wpływ   na   partię   rządząca,   gdy   jest   się   w   opozycji   parlamentarnej   lub
pozaparlamentarnej

 

-

         

np. Polska 1993 rząd mniejszościowy SLD-PSL, UP nie wszedł

do rządu, ale obiecał poparcie, mimo że był w opozycji 
-

         

np. WB, Hiszpania, Grecja, Turcja à

 

gabinety cieni !!! – cienie

premiera   i   ministrów   dostawali   połowę   pensji   tych   prawdziwych,
potem tylko premier, ale i tak gabinet cieni dostaje pieniądze na swoją
działalność 

 

 

80. MODELE CZŁONKOWSTWA WE WSPÓŁCZESNYCH PARTIACH POLITYCZNYCH.

 

 

 

81. ZASADY STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH WSPÓŁCZESNYCH PARTII POLITYCZNYCH.

 

 

 

82.   IDEOLOGIA   –   PROGRAM   –   PLATRORMA   WYBORCZA   WSPÓŁCZESNYCH   PARTII
POLITYCZNYCH.

 

 

 

83. FUNKCJA WYBORCZA PARTII POLITYCZNYCH – SPOSOBY PRZEJAWIANIA SIĘ.

 

 

 

Funkcja   wyborcza   partii   politycznych   polega   na   budowaniu   programów,   selekcji   kandydatów   i   uczestnictwu   w
wyborach. W państwach niedemokratycznych ta funkcja schodzi na drugi plan lub nie jest w ogóle realizowana. 
 

 

84. FUNKCJE RZĄDZENIA PARTII POLITYCZNYCH – SPOSOBY PRZEJAWIANIA SIĘ. 
 

 

Funkcje rządzenia realizuje partia, która wygrała wybory. W konsekwencji tego – samodzielnie lub w koalicji z innymi
partjami – obsadza stanowiska państwowe. W warunkach państwa demokratycznego udzial w rządzeniu mają również
partie opozycyjne poprzez różnorodne reakcje na dzialanie ośrodków władzy.

 

 

 

85. CHARAKTERYSTYKA PARTII LIBERALNYCH.

 

 

 

Główne idee:antyklerykalizm; ponadto liberalizm lewicowy- socjalnie skorygowany kapitalizm i liberalizm prawicowy-
obrona własności prywatnej i wolnej gospodarki 
rynkowej.

 

 

 

86. CHARAKTERYSTYKA PARTII CHADECKICH

 

 

 

Partie Chrześcijańskie ich główne idee: chrześcijaństwo, antykomunizm, wolna gospodarka.

 

Przykłady partii: CDU, CSU-RFN, OVP-Austria, Chrześcijańsko-Demokratyczne Stonnictwo Pracy-Polska.

 

 

 

87. CHARAKTERYSTYKA PARTII SOCJALISTYCZNYCH I SOCJALDEMOKRATYCZNYCH. 
 

 

Główne   idee:   różne   warianty   w   ramach   tzw.   socjalizmu   demokratycznego;   demokracja   gospodarczo   socjalna,
polityczna, kulturalna, międzynarodowa.

 

Przykład   partii:   SPD-RFN,   Labour   Party-W.B.,   Unia   Pracy,   Polska   Partia   Socjalistyczna,   Socjaldemokracja
Rzeczpospolitej Polskiej-Polska

 

 

 

88. CHARAKTERYSTYKA PARTII KONSERWATYWNYCH.

 

 

 

Główne idee: zachowanie gospodarki rynkowej , silne państwo wewnątrz i na zewnątrz, akcentowanie antysocjalizmu.

 

Przyklady partii: Conservative Party-W.B., Finna Fail-Irlandia, Partia Konserwatywna-Polska

 

 

 

89. CHARAKTERYSTYKA PARTII EKOLOGICZNYCH.

 

 

 

Główne   idee:   więcej   wspóldecydowania   obywateli   przez   decentralizację   politycznych   procesów   rozstrzygania,
ograniczenie   wzrostu   gospodarczego   odbywające   się   kosztem   środowiska   naturalnego(odrzucenie   energi   jądrowej,
rozbrojenie w Europie, ochrona środowiska , pokoju.

 

Partie: wszedzie tak samo Zieloni

 

 

 

90. CHARAKTERYSTYKA PARTII SKRAJNIE PRAWICOWYCH.

 

 

 

Główne   idee:konglomerat   rasistowskich,   antysemickich,   nacjonalistycznych   i   autorytarnych   postulatów.   Wrogość
wobec cudzoziemców.

 

Partie: Ku-Klux-Klan, Front Narodowy

 

 

 

Głównymi czynnikami podziału na różne partie , ale także czynnikami ich rozwoju są:

 

-

         

proces tworzenia nowoczesnego narodu i uprzemysłowienia oraz „narodowych rewolucji”,

konflikty między dominującąi podporządkowana kultura, orz konflikty na lini państwo kościół

 

-

         

procesy   rewolucji   przemyslowej,   konflikty   między   agraryzmem,   a   industrializacją   oraz

między kapitalem a pracą.

 

W   drugiej   połowie   wieku   XX   podzialy   te   uwypuklą   konflikt   ekologiczny.   Uproszczony   schemat   genezy
„ideologicznych rodzińeuropejskich partii politycznych przedstawia się następująco:

 

-

         

liberałowie   i   konserwatyści   wyodrębnili   się   w   związku   z   konfliktem   między   systemem

feudalnym a kapitalistycznym.

 

-

         

partie robotnicze to nastepstwo systemu burżuazyjnego

 

-

         

partie agrarne następstwo uprzemyslowienia

 

-

         

regionalne centralizacja wladzy

 

-

         

chrześcijańskie odpowiedź na ideologi socjalistyczną

 

-

         

faszystowskie opozycja do systemu demokratycznego

 

-

         

ekologiczne odpowiedź na zagrożenia cywilizacyjne.

 

 

 

91. POJĘCIE I ZAKRES PRZEDMIOTOWY SYSTEMU PARTYJNEGO.

 

 

 

Dwie różne interpretacje tego sformułowania: 

1)

     

Stanowisko   nazywane   klasycznym.   M.Duverger   mówi,   że   system   partyjny   to:   „formy   i   warunki

kooegzystencji wielu partii istniejących w danym kraju”

 

2)

     

Drugi   punkt   widzenia   znacznie   rozszerza   zakres   systemu   partyjnego   tzn.   :   „system   partyjny   jest

mechanizmem współdziałania bądź rywalizacji organizacji społecznych w walce o władzę i jej sprawowanie.” 

Pan Szanowny Konstanty uważa jednak, że system  partyjny to:  „system  obejmujacy partie polityczne,  całokształt
zachodzących pomiędzy nimi relacji oraz zasad i norm regulujących zarówno stosunki międzypartyjne, jak i stosunki
mmiędzy partiami, a aparatem państwowym”

 

Bliższy jest więc zatem pierwszej opini na temat systemów partyjnych.

 

Na wszelki wypadek pisze równieżco znaczy system polityczny według Adama: „System polityczny to ogół organów
państwowych, parti politycznych oraz organizacji i grup spolecznych- formalnych i nie formalnych- uczestniczących w
działaniach   politycznych   w   ramach   danego   państwa   oraz   ogól   generalnych   zasad   i   norm   regulujących   wzajemne
stosunki między nimi”.

 

System partyjny obejmuje więc tylko partie polityczne. Genialne!!! 
System partyjny wypelnia następujące funkcje.

 

-

         

plaszczyzna konfrontacji partii politycznych

 

-

         

forum kształtowania opini publicznej i rozwijania kultury politycznej

 

-

         

stanowi mechanizm wyłaniania i zmiany ekip rządzących  oraz potwierdzania legitymizacji władzy

państwowej

 

 

 

92. KRYTERIA PODZIAŁÓW SYSTEMÓW PARTYJNYCH.

 

 

 

Wystęują kryteria ilościowe i jakościowe.

 

 

 

1) Kryterium ilościowe opiera się na liczbie partii czynnie uczestniczących w życiu publicznym i w machanizmach
sprawowania   władzy.   Podstawą   rozróżniena   są   partie,   które   mają   szanse   zdobycia   włądzy  i   uczestniczenia   w   jej
sprawowaniu.

 

Na podstawie kryterium ilościowego wyróznia sięsytemy:

 

-

         

jednopartyjne: istnieje tylko jedna partia, zakaz działalności innych np. socjalizm, faszyzm

 

-

         

dwupartyjne:  wsród   wielu  partii  tylko   dwie  mają  realne   szanse   na  sprawowanie   władzy,

system opiera się na koalicjach ijest wyrazem integracji politycznej wokół dwóch biegunów(USA,
Wielka Btytania)

 

-

         

wielopartyjne:  3  lub  więcej  partii  ma  szansę  zdobycia  władzy,  system   ten  jest   wyrazem

znacznego rozbicia i zróżnicowania społeczęństwa

 

 

 

2)   Kryterium   jakościowe.   Opiera   się   na   kryteriach:   konkurencyjności   partii,   charakterze   programu   i   walki
międzypartyjnej, częstotliwości zmiany partii rządzącej i przebiegu procesu tworzenia rządu.

 

 

 

- oparte na zasadzie konkurencji: partie konkurują o głosy wyborców, a konfiguracja sił politycznych jaka wyłoni
sięw   parlamencie   jest   odzwierciedleniem   preferencji   elektoratu.   Istotą   tego   systemu   jest   formalna   równość   szans
starania   się   o   władzę   przez   wszystkie   partie   i   dopuszczenie   do   wladzy   wszystkich   legalnie   dzialających   partii
politycznych.

 

            - nie dopuszczejące konkurencji: brak walki o wladzę, legalnej opyzycji, wladza państwowa w sposób trwały
jest w rękach jednej partii. Ten system można jeszcze podzielić wyróżniająć systemy:      
 

 

1)

     

jednopartyjne

 

2)

     

partii hegemonicznej: odrzucenie rywalizacji ze względów ideologicznych mimo istnienia kilku

partii,   brak   legalnej   opozycji   wynika   z   uznania   –ideoologiczno-politycznego-   zwierzchnictwa   partii
komunistycznej przez tzw. partie sojusznicze, bowiem uznanie to jest warunkiem ich dzialalności.

 

3)

     

partii   predominującej:   jedna   partia   jest   zdolna   przez   dłuższy   czas   do   uzyskania   większości

mandatów( choć niekoniecznie głosów) 

Wśród występujących w literaturze kryteriów jakościowych najczęściej powtarzają się jednak cztery: konkurencyjności
partii, charakter programu i walki międzypartyjnej, częstotliwości zmiany partii rządzącej i przebiegprocesy tworzenia
rządu.Tako żecze Wojtaszczyk.  
Istnieje jeszcze wiele innych chujowych podziałów ale można je na luzie obsrać ciepłym kałem. 
 

 

93. SYSTEM JEDNOPARTYJNY – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY. 
 

 

Opiera   się   na   zakazie   działania   innych   partii   ,   oprócz   rządzącej.   Jednopartyjność   zaznaczyla   się   w   państwie
faszystowskim, w warukach realnego socjalizmu oraz w krajach pokolonialnych.Ze względu na rodzaje Szanowny
Doktor dzieli systemy jednoparytjne na trzy podgrupy, a więc:

 

1)

     

Faszystowski:   Nie był   jednakowy we  wszystkich  państwach.   Istotne  różnice  pomiędzy systemami:

włoskim i niemieckim, a hiszpańskim i portugalskim.Jednopartyjność sprowadza się do upaństwowienia partii
rządzącej   i   nadania   jej   atrybutów   władczych,   zarówno   w   Niemczech   jak   i   we   Wloszech   status   partii
fasztstowskiej był zbliżony do stanowiska prawnego organu państwowego. Wódz partii jest także przywódcą
państwa, partia jest chroniona tak samo jak państwo, organy parti mają różne kompetencje z zakresu prawa
publicznego.

 

2)

     

Realny socjalizm: formalnoprawna odrębność kompetencji organów partyjnych, organów państwowych

od siebie. To rozgraniczenie było w niektórych płaszczyznach i okresach historycznych  państwa realnego
socjalizmu kompletnie nie przestrzegane.

 

3)

     

Kraje pokolonialne: Ten system wynika tam z często z tradycji, i ze względów czysto pragmatycznych.

Np. tradycja wspólnoty plemiennej(wynika z niej postulat odrzucenia indywidualności na rzecz wspólnoty),
chęć   przezwyciężenia   zróżnicowania   etnicznego   etnicznego,   wielopartyjności   nie   sprzyja   również   stopień
zaawansowania   rozwoju   społecznego(   niski   poziom   kultury   politycznej,   mało   wyszkolonych
kadr).                               

 

 

 

 

94. SYSTEMS DWUPARTYJNY – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY.   
 

 

W tym systemie może co prawda działać więcej partii, ale tylko dwie z nich mają realne sznse na zwycięstwo i zdbycie
władzy. Zazwyczaj system ten jest chroniony większościową ordynacją wyborczą. 
Ten system może mieć wpływ na zachowanie elektoratu:

 

-

         

przeciwdziałanie polaryzacji spoleczeństwa. Wyborcy chcąc, aby ich głos nie był stracony,

zmuszeni są na oddania głosu na jedną z dwóch wielkich partii. Inne nie mają szans.

 

-

         

uzyskanie  przez  wyborców  poczucia  realnego  wpływu  na to, jaka partia  będzie rządziła.

Pierwsze współgra z drugim nieprawdaż?

 

 

 

Ten system występuje w USA i Wielkiej Brytanii.

 

Ten system stwarza korzystne przesłanki dla stabilizacji i równoważenia systemu plitycznego.

 

Margines stanowią w nim parie małe i skrajne. 

-

         

Ten system należy do konkurencyjnych systemów sprawowania władzy, w przciwieństwie do

niekonkurencyjnych(realny   socjalizm,   faszyzm).   Podstawowe   roztrzygnięcia   we   wszystkich
systemach konkurencyjnych zapadają na zasadzie większości.

 

-

         

System  w Usa należy dodatkowo do systemów pragmatycznych  czyli  takich gdzie walka

konkurencyjna między partiamii toczy się nie o ideologie ale konkretne hasla programowe tudzież
obsade stanowisk. Ten system jest przeciwieństwem sytemów zideologizowanych.

 

-

         

System partyjny zrównoważony(W. Brytania, USA, RFN) czyli   nie wiem wlaściwie jaki.

Wiem jedno charakterystyczna jest tu tendencja do regularnej zmiany rządów. 

 

 

95. SYSTEM ROZBICIA WIELOPARTYJNEGO – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY. 
 

 

System wielopartyjny to taki, w którym trzy lub więcej partii ma szanse na zdobycie władzy. System ten jest wyrazem
znacznego rozbicia społeczeństwa (politycznego).System  wielopartyjny może zapowiedać niestabilność i zmiany w
obszarze   wykonywanej   polityki.   Na   gruncie   literatury   polskiej   M.   Sobolewski   wyróżnia   w   ramach   sytemów
wielopartyjnych podział na:

 

1)

     

System partii dominującej- to system wielopartyjny, w którym pozycje dominującą zajmuje jedna partia.

W   kolejnych   wyborach   odnosi   zwycięstwo,   posiada   absolutną   przewagęw   parlamencie   i   jest   zdolna   do
utworzenia rządu jednopartyjnego np. Indie do lat 60, czy Meksyk.Występuje kumulacja stanowisk partyjnych
i   państwowych.   W   tym   systemie   partia   rządząca   nie   wypelnia   żadnych   funkcji   publicznych,   co   w
szczególności odróznia ten system od systemu jednopartyjnego.

 

2)

     

System kooperacyjny partii- wszystkie partie tego systemu lub co najmniej liczące siępartie podejmują

współpracę. Najczęściej przystępują do wyborów osobno, konkurują podczas wyborów aby po nich podjąć
współprace. Przyczyny tego systemu to np. zagrożenie bytu narodowego Wielka Brytania w czasie wojny
drugiej, równowaga sił między głównymi ugrupowaniami, uniemożliwiająca zdobycie przewagi przez któreśz
nich np. Austria w latach 1945-66 i od 1982, czy RFN i okres tzw. Wielkiej koalicji(1966-1969) z udziałem
CDU/CSU i SPD. Specyficzny przykład kooperacji partii to Szwajcaria gdzie wszystkie partie współpracują ze
sobą. Wynik ustrojowy takiego działania to zanik odpowiedzialności rządu przed parlamentem i ograniczenie
roli parlamentu.

 

3)

     

Sytsem dwublokowy(wielopartyjny ustabilizowany)- jest odmianą systemu wielopartyjnego, w którym

występująbloki parti politycznych. Walka o włądzę toczy sięmiędzy dwoma blokami. Po wyborach rządzi
jeden z bloków, majacy absolutnąprzewage w parlamencie. Następstwi tego systemu to stabilność rządów,
przy równoczesnym zanikaniu mechanizmów kontroli parlamentu nad rządem. Wspólpraca w ramach bloków
odbywa się na podstawie zawieranych porozumień np. Francja od 1962r. 
4)

     

System   rozbicia   wielopartyjnego-   brak   tu   partii   większosciowej   mającej   przewage   nad   innymi.

Konieczność tworzenia koalicji, aby sprawować władzę.   

 

 

96. SYSTEM KOOPERACJI PARTII – ISTOTA I RODZAJE. PRZYKŁADY. 
 

 

Występuje naprzyklad w Szwajcarii w Ausrii w latach 1945-1966 i po 1982., w RFN w latach 1966-1969. Polega na
tym, że wszystkie liczące się partie lub wszystkie partie tego samego systemu podejmują współpracę. Najczęściej jest
tak,   ze   partie   przystępujądo   wyborów   osobno,   konkurując   w   okresie   kampani   wyborczej,   aby   po   wyborach
zrezygnować   z   rywalizacji   na   rzecz   współpracy..   Następstwem   ustrojowym   systemu   kooperacji   jest   zanik
odpowiedzialności rządu przed parlamentem i ograniczenie roli parlamentu. Właściwy ośrodek decyzyjny znajduje się
albo w rządzie koalicyjnym, albo poza aparatem państwowym- w uzgodnieniacc międzypartyjnych.

 

 

 

97. SYSTEM DWUBLOKOWY PARTII – ISTOTA I RODZAJE.

 

 

 

Jest odmianąsystemu wielopartyjnego, w którym  występują  bloki partji politycznych  np. Francja  po 1962, RFN z
wyjątkiem lat 1966- 1969. Walka o wladzę toczy sięmiędzy dwoma blokami . Po wyborach rządzi jeden z bloków
mający   absolutną   przewagę   w   parlamencie.   Następstwem   tego   systemu   jest   stabilność   rządu   przy  równoczesnym
zanikaniu mechanizmu kontroli parlamentu nad rządem. 
 

 

98. PRAWNE FORMY INSTYTUCJONALIZACJI PARTII POLITYCZNYCH. 
 

 

Rozwój   systemów  partyjnych   doprowadził   do postępującego,  zwłąszcza  po II   wojnie  światowej,  procesu   prawnej
reglamentacji dzialalności partii politycznych.

 

Podstawowe zasady prawnego regulowania partii zawartę sąw konstytucjach wielu krajów (np. RFN, Włochy, Szwecja,
Portugalia,   Hiszpania,   Francja,   Grecja),   a   następnie   w   aktach   niższej   rangi   i   coraz   bardziej   rozwijającym
sięustawodawstwie o partiach politycznych. Główne zasady, do których odwolująsięustawodawstwa państw zachodnich
to:

 

-

         

gwarancja wielopartyjności

 

-

         

akceptacja   konstytucyjnych   wymagań   dzialania   jako   przesłankadla   legalnego   istnienia   i

rozwijania aktywności 
-

         

demokratyczna struktura wewnętrzna partii

 

Dla   struktury   i   kierunku   rozwoju   systemów   partyjnych   szczególne   znaczenie   mają   następujące,   powsszechnie
występujące rozstrzygnięcia konstytucyjne:

 

1)

     

Określenia  miejsca  i  roli   partii  w  życiu   społ-polit.  Najważniejsza  funkcja   partii  to uczestnictwo  w

wyborach, wspóldziałanie w formułowaniu woli wyborców np. Art. 21 konstytucji RFN. Partie w większości
krajów same ustalają swoje struktury i określająswój program. Jako dobrowolne zrzeszenia obywateli mogą
konkurowaćze sobą w dązeniu do przejęcia wladzy poprzez propagowanie swoich programów, wyłanianie
kandydatów i zabieganie o środki finansowe i poparcie spoleczeństwa.

 

2)

     

Podkreślenie demokratycznej zasady swobodnego tworzenia i działalności wszystkich partii. Np. Art. 4

konstytucji   francuskiej   mówi,   że   „partie   polityczne   i   ugrupowania   tworzą   i   prowadzą   swoją   działalność
swobodnie.

 

3)

     

Wskazane są granice działalności partii, jakimi sąmechanizmy konstytucyjne. Np. Art. 4 konstytucji

francuskiej stwierdza, żę „partie powinny przestrzegać suwerenności narodowej i demokracji”.

 

Istotny wpływ na kształtowanie sięsystemu partyjnego mają ustawy o partiach politycznych,  które regulują szereg
spraw:

 

-

         

cechy partii plitycznych

 

-

         

porządek ich tworzenia

 

-

         

status prawny

 

-

         

przyczyny delegalizowania

 

-

         

najważniejsze zadania i funkcje

 

Ważne prz partiach są takie sprawy jak:

 

-

         

uczestnictwo w wyborach

 

-

         

znaczenie polityczne

 

-

         

permanentny charakter działalności

 

-

         

przestrzeganie przez partie zasad demokracji i praworządności

 

Partię często najpierw trzeba zarejestrować( tutaj rózne normy co do poparcia, członków).

 

               W   ustawodawstwie   różnych   krajów   kompetencje   delegalizacji   partii   powieża   się   wyłącznie   organom
sądowym, a nie wladzy ustawodawczej, czy wykonawczej.

 

              Ważne jest też to, że partie polityczne są neutralnie traktowane przez państwo i jego urzedników tzn. tak samo.
     
99. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PARTII POLITYCZNYCH.

 

 

 

Występujątrzy formy finansowania partyjnego:

 

-

         

wewnątrz organizacyjne źródła finansowania

 

-

         

płynące z zewnatrz świadczenia od osób prywatnych, przedsiębiorstw i grup interesu

 

-

         

wspieranie partii z budżetu państwa

 

Publiczne   finansowanie   partii   politycznych   wzmacnia   zazwyczaj   te   silne,   podtrzymuje   tradycyjne   mechanizmy
demokracji   parlamentarnej,   ogranicza   źródła   korupcji   oraz   stabilizuje   efektywność   mechanizmó   politycznych   w
państwie demokratycznym.