„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

  

 

 
 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

            NARODOWEJ 

 

 

 

 

 

Paweł Mroczek 

 

 

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, 
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 
744[03].O1.01 

 
 
 
 
 

 

 

Poradnik dla ucznia 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2006 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  1 

Recenzenci: 

dr inż. Marian Grabkowski 

inż. Stanisław Pietryka 

 

 

Opracowanie redakcyjne: 

mgr inż. Paweł Mroczek 

 

Konsultacja: 

mgr inż. Zdzisław Feldo 

 

Korekta: 

 

 

 

Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  744[03].O1.01 
„Przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz 
ochrony  środowiska”  zawartego  w  modułowym  programie  nauczania  dla  zawodu  Garbarz 
skór. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  2 

SPIS TREŚCI

 

 
 

1.  Wprowadzenie 

3 

2.  Wymagania wstępne 

5 

3.  Cele kształcenia 

6 

4.  Materiał nauczania 

7 

4.1. Podstawowe akty prawne związane z bezpieczeństwem i higieną pracy 

7 

   4.1.1. Materiał nauczania 

7 

   4.1.2. Pytania sprawdzające 

8 

   4.1.3. Ćwiczenia 

8 

   4.1.4. Sprawdzian postępów 

9 

4.2. Wypadki przy pracy oraz organizacja pierwszej pomocy 

10 

   4.2.1. Materiał nauczania 

10 

   4.2.2. Pytania sprawdzające 

13 

   4.2.3. Ćwiczenia 

13 

   4.2.4. Sprawdzian postępów 

14 

4.3. Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz sprzęt i środki ochrony osobistej 

15 

   4.3.1. Materiał nauczania 

15 

   4.3.2. Pytania sprawdzające 

22 

   4.3.3. Ćwiczenia 

22 

   4.3.4. Sprawdzian postępów 

23 

4.4. Ochrona środowiska pracy oraz środowiska naturalnego 

24 

   4.4.1. Materiał nauczania 

24 

   4.4.2. Pytania sprawdzające 

27 

   4.4.3. Ćwiczenia 

27 

   4.4.4. Sprawdzian postępów 

29 

4.5. Ochrona przeciwpożarowa 

30 

   4.5.1. Materiał nauczania 

30 

   4.5.2. Pytania sprawdzające 

34 

   4.5.3. Ćwiczenia 

34 

   4.5.4. Sprawdzian postępów 

35 

5. Sprawdzian osiągnięć 

36 

6. Literatura 

40 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  3 

1. WPROWADZENIE 

 

Poradnik,  będzie  Ci  pomocny  w  przyswajaniu  wiedzy  o  prawie  pracy,  ochronie 

przeciwpożarowej,  ochronie  środowiska.  oraz  zapozna  Cię  z  przepisami  bezpieczeństwa           
i  higieny  pracy  obowiązującymi  w  zakładach  garbarskich.  Zdobyta  wiedza  pomoże  Ci 
w przyszłej  pracy  zawodowej.  Musisz  jednak  pamiętać,  że  w  przyszłości  zdobytą  wiedzę 
należy systematycznie aktualizować na kursach i szkoleniach bhp. 

 Poradnik ten zawiera: 

1.  Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś 

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 

2.  Cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, 
3.  Materiał  nauczania  „pigułkę”  wiadomości  teoretycznych  niezbędnych  do  opanowania 

treści  jednostki  modułowej,  (rozdział  4).  Obejmuje  on  również  ćwiczenia,  które 
zawierają: 

−

  wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia, 

−

  pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia, 

−

  sprawdzian teoretyczny, 

−

  sprawdzian umiejętności praktycznych. 

4.  Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy  

i  umiejętności  z  zakresu  całej  jednostki.  Zaliczenie  tego  ćwiczenia  jest  dowodem 
osiągnięcia  umiejętności  praktycznych  określonych  w  tej  jednostce  modułowej. 
Wykonując  sprawdzian  postępów  powinieneś  odpowiadać  na  pytanie  tak  lub  nie,  co 
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. 

Jeżeli  masz  trudności  ze  zrozumieniem  tematu  lub  ćwiczenia,  poproś  nauczyciela  lub 

instruktora o  wyjaśnienie  i  ewentualne sprawdzenie, czy  dobrze wykonujesz  daną  czynność. 
Po przerobieniu materiału przystąp do sprawdzianu z zakresu jednostki modułowej. 

Jednostka modułowa: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony 

przeciwpożarowej  oraz  ochrony  środowiska,  której  treści  teraz  poznasz  jest  jednym 
z modułów, którego treści stanowią niezbędny wstęp do dalszej nauki zawodu. 

 
 

 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  4 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Schemat układu jednostek modułowych 

744[03].O1 

Podstawy wyprawy skór 

744[03].O1.02 

Posługiwanie się techniczną i technologiczną 

terminologią garbarską 

744[03]O1.03 

Posługiwanie się dokumentacją technologiczną 

i techniczną w organizowaniu i prowadzeniu 

procesów wyprawy skór 

744[03].O1.04 

Wykonywanie oznaczeń kontrolno – 

pomiarowych procesów wyprawy skór 

744[03].O1.01 

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa         

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej 

oraz ochrony środowiska 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  5 

2. WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując  do  realizacji  programu  jednostki  modułowej  „Przestrzeganie  przepisów 

bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz  ochrony  środowiska” 
powinieneś: 

−

 

znać podstawowe zasady zachowania bezpieczeństwa i higieny w życiu codziennym, 

−

 

umieć korzystać z różnych źródeł informacji, 

−

 

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym 

−

 

umieć współpracować w grupie, 

−

 

znać podstawowe pojęcia z zakresu fizjologii człowieka, 

−

 

umieć  wyciągać  wnioski  z  przeprowadzonych  ćwiczeń  oraz prezentować  wyniki  swojej 
pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  6 

3. CELE KSZTAŁCENIA 

 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: 

−

 

zinterpretować  podstawowe  akty  prawne,  prawa  i  obowiązki  pracownika  oraz 
pracodawcy, związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, 

−

 

odczytać  i  zastosować  zakładowy  regulamin  bezpieczeństwa  pracy  oraz  ochrony 
przeciwpożarowej, 

−

 

rozpoznać i przewidzieć zagrożenia dla człowieka i środowiska naturalnego, 

−

 

określić  zagrożenia  na  wydziałach  chemicznej  obróbki  skór  i  w  specjalistycznych 
pomieszczeniach  garbarni  (  suszarnie,  komory  natryskowe,  nastawnie  roztworów 
roboczych, magazyn), 

−

 

dobrać zabezpieczenia i osłony ruchomych części maszyn i urządzeń mechanicznych, 

−

 

zabezpieczyć dostęp do szkodliwych środków chemicznych, 

−

 

dobrać  i  zastosować  właściwy  ubiór  i  sprzęt  ochronny,  środki  ochrony  osobistej  na 
poszczególnych stanowiskach pracy, 

−

 

powiadomić  odpowiednie  służby  bhp  o  zauważonych  zagrożeniach  dla  zdrowia  i  życia 
pracowników, 

−

 

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym 

−

 

zastosować w przypadku zagrożenia pożarowego, podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze 
zgodnie z zasadami ochrony przeciwpożarowej.  

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  7 

4. MATERIAŁ NAUCZANIA 

 

4.1. Podstawowe akty prawne związane z bezpieczeństwem              
       i higieną pracy 

 

4.1.1. Materiał nauczania 

 

Podstawowe  akty  prawne  regulujące  między  innymi  zagadnienia  związane 

z wykonywaniem pracy to: 
– 

Konstytucja RP, 

– 

Kodeks Pracy, 

– 

Prawo ochrony środowiska, 

– 

Ustawy i rozporządzenia, 

– 

Obwieszczenia, 

– 

Normy polskie, 

– 

Dyrektywy i normy europejskie. 

Ustawy  i  rozporządzenia  są  publikowane  w  Dzienniku  Ustaw,  a  uchwały  i  zarządzenia 

w Monitorze Polskim. Niektóre zarządzenia ministrów znajdują się Dziennikach Urzędowych 
(Biuletynach)  poszczególnych  resortów.  Obecnie  najprostszym  sposobem  wyszukania 
stosownych ustaw i rozporządzeń jest przeglądanie odpowiednich stron internetowych.  
 

System BHP w Polsce 
 

Sprawny  system, umożliwiający  zapewnienie bezpieczeństwa i  higieny w  miejscu pracy 

jest  jednym  z  niezbędnych  warunków  wypełnienia  ustawowych  obowiązków  państwa 
w stosunku do obywateli. 
 

Nieodłącznym  elementem  systemu  ochrony  pracy  jest  prawo  pracy.  Najważniejszym 

polskim aktem prawnym regulującym miedzy innymi kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy 
jest Kodeks Pracy. 
Kodeks  pracy  został  wprowadzony  1  stycznia  1975  r.  Od  tego  czasu  wprowadzono  w  nim 
szereg nowelizacji. Nowelizacja dostosowuje prawo pracy do aktualnej sytuacji gospodarczo-
-politycznej.  Obecnie  obowiązują  przepisy  uwzględniające  zmiany  wynikające  z  ustawy 
z dnia  14  listopada  2004  r.  o  zmianie  ustawy  (Dz.  U.  nr  213,  poz.  208).  Zmiany  te 
dostosowują  polskie  prawo  pracy  do  dyrektyw  socjalnych  Unii  Europejskiej.  Przepisy 
kodeksu pracy oraz aktów wykonawczych do tej ustawy charakteryzują się tym, że mają one 
charakter 

prawa 

bezwzględnie 

obowiązującego. 

Ustalenie 

właściwego 

znaczenia 

obowiązujących  przepisów,  należy  do:  Ministra  Pracy  i  Polityki  Socjalnej  oraz  Sądu 
Najwyższego 
 

Instytucjami  powołanymi  do  nadzoru  i  kontroli  przestrzegania  prawa  pracy  oraz  zasad 

i przepisów  higieny  pracy  i  warunków  środowiska  pracy  są  przede  wszystkim:  Państwowa 
Inspekcja  pracy  (PIP)  oraz  Państwowa  Inspekcja  Sanitarna,  działające  na  podstawie 
odrębnych przepisów. Państwowa Inspekcja Pracy powołana ustawą z dnia 6 marca 1981 r., 
posiada  szerokie  uprawnienia  w  zakresie  nadzoru  i  kontroli,  w  szczególności  przepisów 
i zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy.  Gwarancją  niezawisłości  tej  inspekcji  jest 
podporządkowanie  jej  bezpośrednio  Radzie  Ochrony  Pracy,  działającej  przy  sejmie  RP.  W 
zakresie  działań  Państwowej  Inspekcji  sanitarnej  znajduje  się  natomiast  kontrola  higieny 
pracy i warunków środowiska pracy. Oprócz wymienionych instytucji ważną rolę odgrywają 
organy  technicznego  nadzoru  i  kontroli,  takie  jak  np.  Urząd  Dozoru  Technicznego  czy 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  8 

Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan bezpieczeństwa 
w zakładach pracy. 
 

Wśród  źródeł  prawa  pracy,  określonych  w  art..9  k.p.  bardzo  istotną  pozycję  zajmuje 

Regulamin  pracy.  Regulamin  pracy  jest  wewnątrz  zakładowym  źródłem  prawa  pracy, 
ustalającym  –  zgodnie  z  art.  104§1  k.p.  organizację  i  porządek  w  procesie  pracy  oraz 
związane  z  tym  prawa  i  obowiązki  pracowników.  Regulamin  pracy  nie  jest  samodzielnym 
źródłem  prawa  pracy.  Może  on  regulować  treść  stosunków  pracy  jedynie  w  zakresie 
określonym przepisami ustawy. Regulamin pracy nie może być źródłem nowych obowiązków 
pracownika.  Jego  rolą  jest  konkretyzacja  obowiązków  wynikających  z  innych  przepisów. 
Może  natomiast  przyznawać  pracownikom  nowe  uprawnienia  –  nawet,  jeżeli  nie  są 
przewidziane  w  innych  przepisach.  Regulamin  pracy  określa  między  innymi:  rozkład  czasu 
pracy, czas i miejsce wypłaty wynagrodzenia oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

 
 

4.1.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Czy  znasz  podstawowe  akty  prawne  regulujące  zagadnienia  związane  z  wykonywaniem 

pracy? 

2.  Gdzie publikowane są ustawy i rozporządzenia a gdzie uchwały i zarządzenia? 
3.  Jaki  akt  prawny  jest  podstawowym aktem prawnym  dotyczącym  kwestii  bezpieczeństwa 

i higieny pracy? 

4.  Jakie  instytucje  są  odpowiedzialne  za  ustalenie  właściwego  znaczenia  obowiązujących 

przepisów Kodeksu Pracy? 

5.  Jakie  instytucje  zostały  powołane  do  nadzoru  i kontroli  przestrzegania prawa  pracy  oraz 

zasad i przepisów higieny pracy? 

6.  Czy regulamin pracy jest samodzielnym źródłem prawa pracy? 

 

4.1.3. Ćwiczenia 

 

Ćwiczenie 1 

Określ podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z zapisami Kodeksu Pracy, 
2)  wyszukać odpowiedni dział Kodeksu Pracy,  
3)  wynotować  artykuły  mówiące  o  obowiązkach  pracodawcy  w  zakresie  bezpieczeństwa       

i higieny pracy, 

4)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

kodeks pracy, 

– 

przybory do pisania. 

 
Ćwiczenie 2 

Dokonaj  analizy  poszczególnych  zapisów  przykładowego  regulaminu  pracy  pod 

względem zgodności z zapisami Kodeksu Pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

  9 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  przeanalizować każdy punkt regulaminu,  
3)  sprawdzić czy poszczególne zapisy nie naruszają zapisów Kodeksu Pracy, 
4)  sporządzić stosowne zestawienie wyników analizy w formie tabeli, 
5)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia. 

 
Wyposażenie stanowiska pracy

: 

– 

kodeks pracy, 

– 

regulamin pracy, 

– 

przybory do pisania. 

 

Ćwiczenie 3 

Przedstaw uprawnienia Państwowej Inspekcji Pracy.  

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  wyszukać odpowiednie akty prawne, 
3)  wyszukać zapisy mówiące o uprawnieniach Państwowej Inspekcji Pracy, 
4)  wynotować informacje w punktach, 
5)  zaprezentować wyniki i omówić przebieg ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

zestaw komputerowy podłączony do internetu, 

– 

przybory do pisania. 

 

4.1.4. Sprawdzian postępów 

 

Czy potrafisz: 

Tak

 

Nie

 

1)  określić źródła prawa pracy? 

¨

 

¨

 

2) 

wymienić instytucje powołane to kontroli przestrzegania 
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy? 

¨

 

¨

 

3)  określić, jakie zapisy mogą znajdować się w regulaminie pracy? 

¨ 

¨ 

3)  określić, kto może interpretować zapisy Kodeksu Pracy? 

¨

 

¨

 

4)  wyszukać w Internecie potrzebne Ci akty prawne? 

¨

 

¨

 

5) 

określić obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie 
bezpieczeństwa i higieny pracy? 

¨

 

¨

 

6) 

zanalizować rozporządzenia dotyczące przepisów bezpieczeństwa 
i higieny pracy? 

¨

 

¨

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 10 

4.2. Wypadki przy pracy oraz organizacja pierwszej pomocy 

 
4.2.1. Materiał nauczania 
 

Wypadek przy pracy

 

Za  wypadek  przy  pracy  uważa  się  nagłe  zdarzenie  wywołane  przyczyną  zewnętrzną 

powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:  
1)  podczas  lub  w  związku  z  wykonywaniem  przez  pracownika  zwykłych  czynności  lub 

poleceń przełożonych 

2)  podczas  lub  w  związku  z  wykonywaniem  przez  pracownika  czynności  na  rzecz 

pracodawcy, nawet bez polecenia 

3)  w czasie pozostawania pracownika  w dyspozycji  pracodawcy  w drodze  między siedzibą 

pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy 
Za  śmiertelny  wypadek  przy  pracy  uznaje  się  taki,  w  wyniku,  którego  nastąpiła  śmierć 

w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. 
 
Główne przyczyny wypadków  

Struktura przyczyny wypadków przy pracy ( według danych PIP) jest następująca: 

przyczyny techniczne – 12%, przyczyny organizacyjne – 38% oraz przyczyny ludzkie – 50%. 
 
Przyczyny techniczne to w szczególności: 

−

 

brak,  niewłaściwy  dobór  lub  zły  stan  techniczny  urządzeń  ochronnych  (osłony 
zabezpieczające  przed  dostępem  do  stref  niebezpiecznych,  blokady  napędu,  urządzenia 
ograniczające  wysięg  elementów  ruchomych  itp.)  –  31%  w  grupie  przyczyn 
technicznych; 

−

 

niewystarczająca wytrzymałość czynnika materialnego – 10 %; 

−

 

niewłaściwa  stateczność  czynnika  materialnego  (np.  brak  zamocowania  maszyny  do 
podłoża, 

−

 

niewłaściwe położenie środka ciężkości) – 8 %; 

−

 

ukryte wady materiałowe czynnika materialnego – 6 %; 

−

 

brak, niewłaściwy dobór lub zły stan techniczny urządzeń sygnalizujących powstawanie 

−

 

zagrożeń – 6 %. 

 
Przyczyny organizacyjne: 

−

  brak nadzoru nad pracownikami – 11 % w grupie przyczyn organizacyjnych; 

−

  brak  lub  niewłaściwe  przeszkolenie  pracowników  w  zakresie  bezpieczeństwa  pracy 

i ergonomii –10 %; 

−

  tolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bezpiecznej pracy – 10 %; 

−

  brak lub niewłaściwe instrukcje bezpiecznej pracy, w tym dot. obsługi maszyn i urządzeń 

oraz prowadzonych procesów technologicznych –10 %; 

−

  brak zabezpieczenia stanowisk pracy, w tym na wysokości i w wykopach – 6%; 

−

  brak wymaganych uprawnień kwalifikacyjnych – 4 %; 

−

  niewłaściwa koordynacja prac zbiorowych (np. place budów) – 4%; 

−

  brak odpowiednich dojść i przejść do stanowisk pracy – 4 %; 

−

  brak  wyposażenia  pracowników  w  wymagane  środki  ochrony  indywidualnej  lub 

niewłaściwie dobrane środki – 3%. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 11 

Przyczyny ludzkie: 

−

 

nieprawidłowe 

zachowanie 

się 

pracownika 

spowodowane: 

zaskoczeniem 

niespodziewanym zdarzeniem – 17 %,  

−

 

niedostateczną koncentracją uwagi na wykonywanej czynności – 11 %, 

−

 

lekceważeniem zagrożenia (brawura ryzykanctwo) – 10 %,  

−

 

nieznajomością zagrożenia oraz przepisów i zasad bhp, a także brakiem doświadczenia –7%; 

−

 

niewłaściwe  samowolne  zachowanie  się  pracownika,  w  tym:  przechodzenie, 
przejeżdżanie  lub  przebywanie  w  miejscach  niedozwolonych;  wejście,  wjechanie 
w obszar  zagrożony  bez  upewnienia  się,  czy  nie  ma  niebezpieczeństwa;  niewłaściwe 
operowanie  kończynami  w  strefie  zagrożenia,  wykonywanie  czynności  bez  usunięcia 
zagrożenia (np. niewyłączenie maszyny, napięcia) – 12 %; 

−

 

brak  lub  niewłaściwe  posługiwanie  się  czynnikiem  materialnym  (np.  niewłaściwe 
uchwycenie, trzymanie narzędzi, wykonywanie pracy niewłaściwymi narzędziami) – 4 %; 

−

 

nie  używanie  sprzętu  ochronnego  przez  pracownika,  w  tym:  środków  ochrony 
indywidualnej, środków ochrony zbiorowej – 4 %. 

 
Procedura postępowania powypadkowego 
 

Obowiązek zawiadomienia o wypadku. 
O tym,  że  wypadek  miał  miejsce,  poszkodowany  –  jeżeli  stan  zdrowia  na  to  pozwala  – 

powinien  niezwłocznie  poinformować  swojego  przełożonego.  Obowiązek  ten  nie  dotyczy 
tylko  poszkodowanego;  każdy  pracownik  jest  zobowiązany  zawiadomić  przełożonego 
o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo o zagrożeniu zdrowia lub życia ludzkiego. 
Zawiadomienie o wypadku należy złożyć do Inspektoratu BHP. Wypadki śmiertelne, ciężkie 
i zbiorowe muszą być zgłoszone natychmiast do Państwowej Inspekcji Pracy i Prokuratury. 
Okoliczności  i  przyczyny  wypadku  ustala  zespół  powypadkowy  w  skład,  którego  wchodzi 
m.in. pracownik służb bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Zespół jest obowiązany: 

−

 

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego urządzeń, 

−

 

zbadać  warunki  wykonywania  pracy  i  inne  okoliczności,  które  mogły  mieć  wpływ  na 
powstanie wypadku, 

−

 

przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, 

−

 

przesłuchać świadków wypadku, 

−

 

w miarę potrzeby zasięgnąć opinii lekarza lub innych specjalistów.  

Po  ustaleniu  okoliczności  i  przyczyn  wypadku  zespół  powypadkowy  sporządza  nie  później 
niż  w  ciągu  14  dni  od  uzyskania  zawiadomienia  o  wypadku  protokół  powypadkowy.  Okres 
ten  może  być  przekroczony  wyłącznie,  gdy  zachodzą  istotne  przyczyny  uniemożliwiające 
dotrzymanie  tego terminu.  Szczegółowego  uzasadnienia wymaga  decyzja  o  wyłącznej  winie 
poszkodowanego  oraz  ustalenie,  że  zdarzenie  nie  jest  wypadkiem  przy  pracy.  Protokół 
powypadkowy  zatwierdza  pracodawca,  niezwłocznie  po  jego  sporządzeniu,  nie  później 
jednak  niż  w  ciągu  5  dni  od  jego  sporządzenia.  Zespół  powypadkowy  jest  obowiązany 
zapoznać  poszkodowanego  pracownika  z  treścią  protokołu  przed  jego  zatwierdzeniem. 
Poszkodowany  pracownik  ma  prawo  zgłosić  uwagi  i  zastrzeżenia  do  ustaleń  protokołu, 
o czym  zespół  ma  obowiązek  go  poinformować.  Zatwierdzony  protokół  powypadkowy 
pracodawca  niezwłocznie  dostarcza  poszkodowanemu,  pouczając  go  o  sposobie  i  trybie 
odwołania. Jeżeli pracownik (względnie rodzina w przypadku śmierci pracownika) nie zgadza 
się z treścią protokołu powypadkowego lub z jego wnioskami, ma prawo wystąpienia do sądu 
pracy. Dotyczy to jednak tylko ustaleń wyłączających prawo do świadczeń powypadkowych. 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 12 

Organizacja pierwszej pomocy na miejscu wypadku 

 

−

  Ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku 

 

Pierwszą czynnością lub etapem postępowania na miejscu wypadku jest ocena zdarzenia. 

Oceniając  sytuację,  należy  zadbać  najpierw  i  przede  wszystkim  o  własne  bezpieczeństwo, 
a następnie  o  bezpieczeństwo  poszkodowanego  i  osób  postronnych.  Istotnym  elementem 
wstępnego  postępowania  jest  ustalenie,  czy  istnieje  czynnik  powodujący  zdarzenie  lub 
katastrofę,  a  więc  stwierdzenie,  co  się  stało  Do  najgroźniejszych  należą  czynniki 
o długotrwałym  działaniu.  Takie  czynniki,  jak  ogień,  gaz  czy  trujące  płyny  są  aktywne  do 
czasu zneutralizowania. Ich działanie stwarza konieczność pilnej ewakuacji poszkodowanych 
z miejsca zdarzenia do strefy bezpiecznej.  
 

−

  Ocena stanu poszkodowanego  

 
       Gdy  na  miejscu wypadku są poszkodowani  lub doszło do nagłego zachorowania,  należy 
podjąć  czynności  związane  z  oceną  stanu  poszkodowanych.  Na  czynności  te  składają  się 
oceny:  
– 

przytomności (świadomości), 

– 

drożności dróg oddechowych, 

– 

obecności lub braku oddychania, 

– 

akcji serca i wydolności krążenia, 

– 

obrażeń ciała poszkodowanego. 

Ocena  stanu  poszkodowanego  nie  powinna  trwać  długo,  optymalnie  około  1  minuty.  

 
W  czasie  oczekiwania  na  pomoc  kwalifikowaną  należy  ponawiać,  co  kilka  minut  ocenę 
przytomności, oddychania i krążenia krwi. 
 

−

  Wezwanie pomocy 

 
       Wzywanie  pomocy  jest  drugim  ogniwem  łańcucha  ratunku.  Poważny  stan 
poszkodowanego  oznacza  konieczność  jak  najszybszego  wezwania  służb  medycznych  (tel. 
999  lub  112  z  telefonu  komórkowego)  lub  powiadomienia  o  zaistniałym  wypadku, 
bezpośrednio  po  zdarzeniu,  odpowiednich  osób.  Z  punktu  widzenia  zasad  udzielania 
pierwszej  pomocy,  należy  wzywać  pomoc  tak,  aby  poszkodowany  nie  pozostał  bez  opieki. 
Jeśli  ratownik  jest  sam  z  poszkodowanym,  musi  głośno  wołać  o  pomoc,  zwracając 
jednocześnie  uwagę  na  stan  poszkodowanego.  Istotne  jest  też,  aby  meldunek  o  zaistniałym 
wypadku zawierał zwięzłą i dokładną informację na temat: 

−

  miejsca zdarzenia, 

−

  rodzaju uszkodzeń, 

−

  przebiegu wydarzeń, 

−

  liczby poszkodowanych, 

−

  zakresu udzielonej pierwszej pomocy, 

−

  wzywającego pomoc. 

System organizacji ratownictwa w Polsce zakłada równość służb ratowniczych, takich jak 

straż pożarna, policja czy pogotowie ratunkowe. Do wypadków, w których są poszkodowani, 
należy wzywać pogotowie ratunkowe (999), a w przypadku katastrof w pierwszej kolejności 
powinna  być  wzywana  straż  pożarna  (998),  która  szybciej  i  skuteczniej  wezwie  pozostałe 
służby  ratownicze.  Jakość  meldunku  ma  bezpośredni  wpływ  na  jakość  pomocy  z  zewnątrz, 
zwłaszcza w pierwszej chwili. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 13 

4.2.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Co nazywamy wypadkiem przy pracy? 
2.  Jakie są główne grupy przyczyn powstawania wypadków? 
3.  Jakie są procedury postępowania powypadkowego? 
4.  Na czym polega organizacja pierwszej pomocy? 
5.  Czy znasz na pamięć numery alarmowe służb ratowniczych? 
 

 
4.2.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Rozpoznaj czy dane zdarzenie losowe można zakwalifikować jako wypadek przy pracy? 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  przyjrzeć się uważnie definicji wypadku przy pracy, 
3)  przeanalizować uważnie dany przypadek, 
4)  zanotować wyniki analizy, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

Kodeks pracy, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

przybory do pisania, 

– 

opis hipotetycznego zdarzenia losowego. 

 

Ćwiczenie 2 

Opisz punkt po punkcie procedurę postępowania powypadkowego. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  przyjrzeć się uważnie analizowanemu wypadkowi, 
3)  zanotować wyniki ćwiczenia, 
4)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

opis hipotetycznego wypadku, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

przybory do pisania. 

 

Ćwiczenie 3 

Opisz organizację pierwszej pomocy na miejscu hipotetycznego wypadku. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 14 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  przeanalizować hipotetyczny wypadek (przedstawiony przez nauczyciela), 
3)  opisać punkt po punkcie przebieg podjętych działań, 
4)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

opis hipotetycznego wypadku, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

przybory do pisania. 

 

 
4.2.4. Sprawdzian postępów 
 

 

Czy potrafisz: 

Tak

 

Nie

 

1)  określić, co nazywamy wypadkiem przy pracy? 

¨

 

¨

 

2)  określić główne przyczyny wypadków?  

¨

 

¨

 

3)  opisać procedury postępowania powypadkowego? 

¨

 

¨

 

4)  zorganizować pierwszą pomoc?  

¨

 

¨

 

5)  we właściwy sposób wezwać pomoc z zewnątrz? 

¨

 

¨

 

 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 15 

4.3. Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz sprzęt i środki    
       ochrony osobistej 

 

4.3.1. Materiał nauczania 

 
Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz środki ochronne w dziale warsztatu mokrego  
 

Pierwszym procesem z licznych procesów warsztatu mokrego jest moczenie Następuje tu 

nawodnienie skóry, usuniecie środków konserwujących oraz różnego rodzaju zanieczyszczeń. 
Moczenie  przeprowadza  się  w  wodzie  o  temperaturze  15–22°C  z  dodatkiem  detergentu, 
środków działających bakteriostatycznie oraz siarczku sodu lub wodorotlenku sodu Proces ten 
prowadzony jest w dołach, cytrokach, bębnach lub w reaktorach typu betoniarka.  

Kolejnym procesem warsztatu mokrego jest wapnienie. Proces prowadzony  jest w silnie 

alkalicznych roztworach (pH 12–13). Do wapnienia sporządza się kąpiele z wapna palonego, 
wodorotlenku  sodu,  siarczku  sodu,  chlorku  sodu.  Proces  wapnienia  prowadzony  jest 
w bębnach  w  temperaturze  20–22°C.  Po  rozluźnieniu  tkanki  przeprowadza  się  usuwanie 
włosa,  które  może  być  wykonane  chemicznie.  Zastosowanie  amoniaku,  siarczku  sodu  lub 
kwaśnego siarczynu  sodu powoduje zniszczenie włosa. Innym  sposobem pozbycia się włosa 
ze  skóry  jest  usuwanie  mechaniczne  na  maszynach  nazywanych  odwłaszarkami  w  bębnach 
z niewielką  ilością  ciepłej  wody.  Po  zakończeniu  wapnienia  skór  wykonuje  się  operację 
mizdrowania,  której  celem  jest  usunięcie  przylegającej  do  skóry  tkanki  mięśniowej 
i tłuszczowej.  Niekiedy  operacja  ta  jest  wykonywana  po  moczeniu  skór.  Po  wapnieniu 
i mizdrowaniu  skóry  są  poddawane  operacji  dwojenia  na  urządzeniach  nazywanych 
dwojarkami.  Po  mizdrowaniu  i  dwojeniu  skóry  umieszcza  się  w  bębnach  z  kąpielami 
odwapniającymi.  Roztwory  odwapniające  zawierają  niewielkie  ilości  kwasów  (np.  kwasu 
mlekowego)  i  soli  amonowych  (np.  siarczanu  amonu).  Kolejnym  procesem  warsztatu 
mokrego  jest  wytrawianie.  W  procesie  tym  skóry  poddawane  są  działaniu  wodnych 
roztworów  enzymów  (np.  wodne  wyciągi  z trzustki). Temperatura  roztworów roboczych  nie 
przekracza 35°C. Piklowaniu poddawane są skóry, które w dalszym procesie będą garbowane 
w  brzeczkach  chromowych..  Piklowanie  prowadzone  jest  zazwyczaj  w  roztworze  kwasu 
siarkowego  i  soli  kuchennej  (używane  są  również  inne  kwasy).  Temperatura  procesu 
utrzymywana  jest na poziomie 18-20°C.  Czas piklowania wynosi 2-8  h  i zależy od grubości 
skóry  oraz  przewidzianej  w  dalszym  procesie  rodzaju  kąpieli  garbującej.  Kąpiele  warsztatu 
mokrego  są  rozcieńczonymi  roztworami  kwasów,  wodorotlenków  i  soli.  Wyjątek  stanowią 
alkaliczne  kąpiele  do  wapnienia,  które  są  roztworami  stężonego  wodorotlenku  wapniowego 
osiągającym wartość do 13 pH. Sama obsługa urządzeń, w których znajdują się roztwory i są 
prowadzone  procesy 

nie 

stwarza  bezpośredniego  zagrożenia  dla  pracowników. 

Niebezpieczeństwo  pojawia  się  przy  sporządzaniu  tych  roztworów,  gdzie  operuje  się 
stężonymi  kwasami  i  palonym  wapnem.  Użycie  półmaski,  okularów  ochronnych,  rękawic 
gumowych  i  fartucha  dostatecznie  zabezpiecza  pracownika  przed  szkodliwym  działaniem 
tych  związków.  Inne  zagrożenia  pojawiają  się  podczas  opróżniania  bębnów,  cytroków  lub 
reaktorów.  Wyładunek  przerabianych  skór  wiąże  się  ze  zwiększoną  emisją  par  i  gazów,  co 
objawia  się  wzmożonym  nieprzyjemnym,  charakterystycznym  dla  garbarni  zapachem. 
W powietrzu  da  się  wyczuć  zapach  amoniaku  i  amin.  Badania  wykazały  obecność 
w powietrzu  na  stanowiskach  mokrego  warsztatu  niewielkich  ilości  amoniaku  i  amin. 
Osobnym zagadnieniem są zagrożenia występujące podczas wykonywania operacji, takich jak 
mizdrowanie czy dwojenie skóry. Operacje te są przeprowadzane na nasączonych roztworami 
skórach. Wirujące części maszyn rozpylają w powietrzu wokół stanowiska mgłę kąpieli, która 
wdychana jest przez pracowników obsługujących urządzenia. Na zakończenie należy zwrócić 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 16 

uwagę  na  możliwość  zagrożenia  zakażenia  pracowników  chorobami  odzwierzęcymi. 
Szczególnie  narażeni  są  tu  pracownicy  zajmujący  się  sortowaniem  skór  oraz  obsługujący 
urządzenia, w których prowadzony jest proces moczenia. 

 

Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz środki ochronne w dziale garbowania  

 

Zdolność  garbowania  ma  wiele  związków  chemicznych,  nieorganicznych,  jak  związki 

chromu  (III),  cyrkonu  (IV),  glinu  (III),  żelaza  (III),  tytanu  (IV)  i  organicznych  np. 
formaldehyd, glutaraldehyd. Do garbowania skór stosowane są również garbniki pochodzenia 
roślinnego, jak np.: kora świerka, kora brzozy, kora dębu, drzewo quebracho, owoce szafranu 
garbarskiego,  korzenie  badanu.  Innymi  czynnikami  stosowanymi  do  garbowania  skór  są 
syntany  –  sztuczne  garbniki  opracowane  z  myślą  zastąpienia  garbników  roślinnych  oraz 
tłuszcze  i  rozpuszczalniki  organiczne.  Proces  garbowania  zamykają  operacje  wyciskania 
i strugania.  Podczas  wyciskania  (na  wyżymaczkach)  ze  skór  usuwany  jest  nadmiar  wilgoci. 
Wyżęte  skóry  w  celu  wyrównania  grubości  są  strugane  na  strugarkach,  wyposażonych 
w szybko  wirujące  noże.  Obsługa  strugarek  starszych  typów  jest  jedną  z  najbardziej 
niebezpiecznych czynności w przemyśle garbarskim. Pracownicy zatrudnieni przy operacjach 
garbowania  i  dojrzewania  są  w  niniejszym  stopniu  narażeni  na  substancje  szkodliwe  dla 
zdrowia niż obsługa warsztatu mokrego. Podczas garbowania stosowana jest mniejsza  liczba 
substancji chemicznych, a podstawowy surowiec dzięki uprzednim procesom jest jednorodny.    

Pracownicy  obsługujący  urządzenia  w  bardzo  małym  stopniu  są  narażeni  na  działanie 

szkodliwych  wyziewów,  które  jednak  pojawią  się  podczas  załadunku  i  wyładunku.  Badania 
środowiska powietrza na stanowiskach obsługi procesu garbowania  nie wykazały obecności 
w powietrzu chromu (III). Zagrożenie chromem występuje natomiast na stanowiskach obsługi 
strugarek, gdzie jest on zawarty w pyle skórzanym powstającym w czasie tej operacji. 
 
Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz środki ochronne w dziale dogarbowania  

 

Wykańczanie kąpielowe nazywane również mokrym to najczęściej cztery następujące po 

sobie  procesy:  neutralizacje,  dogarbowywanie,  barwienie  i  natłuszczanie.  Neutralizację 
przeprowadza się roztworami zawierającymi substancje odkwaszające, jak np. kwaśny węglan 
sodu oraz substancje maskujące np. mrówczan sodu. Do dogarbowywania skór garbowanych 
chromowo stosuje się kąpiele chromowe, jak również kąpiele roślinne lub syntanowe.  

Kolejnym  procesem  wykańczania  kąpielowego  jest  barwienie.  Do  barwienia  stosowane 

są  wodne  roztwory  barwników  naturalnych  i  syntetycznych.  Ostatnim  procesem  tego  etapu 
produkcji jest natłuszczanie. Jako środki natłuszczające stosowane są tłuszcze zwierzęce, tran, 
oleje roślinne, oleje mineralne oraz środki syntetyczne. Po natłuszczeniu skóry poddawane są 
licznym  operacjom,  takim  jak:  wyżymanie,  wygładzanie,  suszenie,  nawilżanie,  zmiękczanie 
itp.  Na  tym  etapie  produkcji  brak  jest  informacji  o  występowaniu  zagrożeń  substancjami 
chemicznymi  w  powietrzu.  Badania  prowadzone  w  czasie  operacji  neutralizacji 
i dogarbowywania  nie  wykazały  obecności w  powietrzu  chromu  (III).  Niewielkie  ilości  pyłu 
wykryto  na  stanowiskach  obejmujących  zmiękczanie  skór,  zwłaszcza  skór  futerkowych 
i kożuchowych. 
 
Zagrożenia chemiczne i mechaniczne oraz środki ochronne w dziale wykańczania 
 

Wykańczanie właściwe obejmuje wiele operacji takich  jak: przygotowanie powierzchni, 

apreturowanie, prasowanie, nakładanie powłok lakierniczych itp. Procesy te prowadzone są w 
prasach,  aparatach  natryskowo-suszarniczych,  aparatach  do  apreturowania,  międlarkach, 
suszarkach  itp.  W  czasie  tych  operacji  skóra  jest  poddawana  działaniu  zarówno  czynnikom 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 17 

mechanicznym  jak  i  chemicznym.  Czynniki  mechaniczne  to  m.in.:  wyżymanie,  prasowanie, 
szlifowanie  itp.  Działanie  czynników  chemicznych  sprowadza  się  w  zasadzie  do  operacji 
związanych  z  licem  skóry,  któremu  nadaje  się  żądaną  barwę  i  fakturę.  Wymagane 
właściwości  osiąga  się  stosując  różnego  rodzaju  farby,  lakiery,  kleje,  rozpuszczalniki, 
wypełniacze, zawiesiny tworzyw sztucznych i wiele innych preparatów chemicznych.  

Obecnie  większość  preparatów  chemicznych  stosowanych  w  przemyśle  skórzanym  jest 

przystosowana  do  rozpuszczania  w  wodzie,  przez  co  podnosi  się  bezpieczeństwo  pracy. 
Z drugiej strony – skład chemiczny większości preparatów jest nieznany, a informacje o nich 
są  chronione  przez  producentów.  Stąd  są  pewne  trudności  w  ocenie  rodzaju  związków 
chemicznych  występujących  na  stanowiskach  pracy,  gdzie  stosowane  są  tego  rodzaju 
preparaty.  Inne  zanieczyszczenia  występują  w  powietrzu  na  stanowiskach  operacji 
wykończeniowych.  Stosowane  tu  preparaty  są  źródłem  emisji  różnego  rodzaju  związków 
chemicznych.  Większość  stosowanych  preparatów  jest  rozpuszczalnych  w  wodzie. 
Przeprowadzone  badania  wykazały  obecność  w  powietrzu  estrów,  alkoholi,  ketonów, 
aldehydów  i  węglowodorów.  W  próbkach  powietrza  metodą  chromatografii  gazowej 
w połączeniu ze spektrometrem masowym zidentyfikowano takie związki jak: 2,3-dime-tyl-4-
heptanon,  2-butanon,  4-hydroksy-4-metyl-2-pentanon,  1-furanyletanon,  4-metyl-2-pentanon, 
4-metyl-3-penten-2-on,  2-butanal,  2-butoksyetanol,  1-meto-ksy-2-propanol,  2-etoksy-etanol, 
2-oktanol,  ester  glikolu  butylowego  kwasu  octowego,  ester  etylowy  kwasu  octowego,  ester 
dimetylowy kwasu szczawiowego, ester metylowy kwasu 2-furano-karbo-ksylowego, ester 2-
etylheksylu kwasu  octowego,  benzen,  toluen, styren,  etylo-benzen, 1,2-dimetylobenzen,  1,4-
dimety-lobenzen.  W  garbarniach  obok  podstawowego  surowca,  jakim  są  skóry,  w  czasie 
produkcji  stosuje  się  różne  kwasy,  alkalia,  sole,  garbniki,  barwniki,  rozpuszczalniki  itp. 
Wszystkie te substancje i preparaty stosowane są w postaci roztworów lub zawiesin wodnych. 
Roztwory  i  zawiesiny  funkcjonujące  w  garbarniach  jako  kąpiele  technologiczne  nie  są 
obojętne  w  kontakcie  ze  skórą  rąk  i  innych  części  ciała  człowieka  i  mogą  być  przyczyną 
różnego  rodzaju  podrażnień,  uszkodzeń  i  chorób  skóry.  Bezpośredni  kontakt  z  mokrymi, 
nasyconymi kąpielą skórami mają pracownicy warsztatu mokrego, pracownicy zatrudnieni na 
oddziałach  garbowania  oraz  pracownicy  wykańczania  mokrego.  Narażenie  na  działanie 
czynników  chemicznych  poważnie  wzrasta  na  stanowiskach  mechanicznej  obróbki  skór, 
gdzie  szybko  wirujące  elementy  maszyn  w  zetknięciu  z  mokrymi  skórami  są  wytwórcami 
mgły  kąpieli.  Operatorzy  urządzeń  do  mizdrowania  i  zdwajania  skór  należą  do  szczególnie 
narażonych na wdychanie mgły. Na działanie pyłu garbników roślinnych, barwników, tlenku 
wapnia,  siarczanu  chromu  i  innych  związków  chemicznych  narażeni  są  pracownicy 
przygotowujący  kąpiele  technologiczne.  Natomiast  czynniki  chemiczne  w  postaci  gazowej 
występują  na  stanowiskach  pracy  warsztatu  mokrego,  zwłaszcza  przy  rozładunku, 
przekładaniu  mokrych  skór  i  transporcie.  Na  działanie  par  rozpuszczalników  organicznych 
narażeni są pracownicy przygotowujący i stosujący preparaty do wykańczania skór. Obecność 
par  rozpuszczalników  stwierdza  się  również  na  stanowiskach  kontroli,  sortowania 
i magazynowania  gotowych  skór.  Pył  skórzany  i  pył  z  futer  powstaje  podczas  szlifowania, 
cięcia, zmiękczania, strugania itp. Pył ten jest niebezpieczny i szkodliwy dla zdrowia.    

Operacje, podczas których wytwarzany jest pył skóry są zakwalifikowane jako operacje, 

podczas  których  pracownik  narażony  jest  na  działanie  czynników  rakotwórczych.  Obok 
czynników chemicznych i pyłowych w garbarniach mogą występować zagrożenia czynnikami 
biologicznymi,  takimi  jak:  bakterie,  wirusy  lub  grzyby  powodujące  choroby  odzwierzęce. 
Szczególnie narażeni na te czynniki są pracownicy pierwszych procesów i operacji warsztatu 
mokrego.  Śliskie,  mokre  i  dość  często  zatłuszczone  podłogi  są  poważnym  zagrożeniem 
występującym  w  garbarniach.  Dlatego  podłogi  powinny  być  wykonane  z  materiałów 
antypoślizgowych  oraz  –  łatwe  w  utrzymaniu  czystości.  Innym  zagrożeniem  są  wirujące 
i ruchome części  maszyn  i  urządzeń.  Wiele urządzeń, takich  jak  bębny, cytroki,  mieszalniki 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 18 

znajdują  się  na  różnych  poziomach,  przez  co  konieczna  jest  budowa  schodów,  podestów, 
różnego  rodzaju  barier,  osłon  itp.  Innym  ważnym  czynnikiem  zagrażającym  zdrowiu 
pracownikom  garbarni  jest  hałas.  Źródłem  hałasu  są  urządzenia  wentylacyjne  oraz  maszyny 
do mechanicznej obróbki skór. 

 

Sprzęt i środki ochrony  
 

Instrukcje obsługi maszyn i urządzeń 

 

 

Stanowiskowe  instrukcje  obsługi  maszyn  i  urządzeń  garbarskich  maja  istotne znaczenie 

dla zachowania bezpieczeństwa pracy. Każdy pracownik przed przystąpieniem do pracy musi 
koniecznie zapoznać się z zawartymi w niej informacjami. Instrukcja taka powinna zawierać: 

−

  Warunki  dopuszczenia  pracownika  do  pracy  (np.  czy  pracownik  posiada  odpowiednie 

uprawnienia oraz odpowiedni strój) 

−

  Czynności,  które  należy  wykonać  przed  przystąpieniem  do  pracy  (np.  sprawdzić  stan 

techniczny urządzenia, a w szczególności stan instalacji elektrycznej) 

−

  Zasady  i  sposoby  bezpiecznego  wykonywania  pracy  (np.  nie  wolno  naprawiać  maszyn 

będących w ruchu) 

−

  Nakazy (np. należy zachowywać odpowiednią pozycje ciała) 

−

  Czynności po zakończeniu pracy ( np. uporządkować stanowisko pracy) 

−

  Uwagi ( np. niektóre elementy maszyny podlegają okresowym przeglądom) 

 

Środki ochrony indywidualnej 

 

Zgodnie  z  normą  PN-Z-08053:1998  środki  ochrony  indywidualnej  pod  względem 

konstrukcji oraz ich ogólnego przeznaczenia można podzielić na 9 grup  (tabela1).  

 
Tabela 1. Podział środków ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia. [1, s.1]

 

Nazwa grupy

 

Symbol oznaczenia

 

Odzież ochronna.

 

U 

Środki ochrony kończyn dolnych.

 

N 

Sprzęt ochrony głowy

 

G 

Sprzęt ochrony twarzy i oczu.

 

T 

Sprzęt ochrony układu oddechowego

 

D 

Sprzęt ochrony słuchu.

 

S 

Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości

 

W 

Środki izolujące cały organizm.

 

I 

Środki ochrony kończyn górnych.

 

R 

 

Środki ochrony  indywidualnej  pełnią rolę  bariery  i ochrony przed: urazami  mechanicznymi 
(uderzenia,  skaleczenia),  szkodliwym  działaniem  substancji  trujących,  żrących,  parzących, 
zakażeniem  bakteryjnym,  rażeniem  prądem  elektrycznym,  przed  otwartym  płomieniem, 
promieniowaniem cieplnym i odpryskami rozgrzanego lub płynnego metalu, przed działaniem 
hałasu,  drgań  i  wstrząsów,  przemoczeniem  i  niskimi  temperaturami,  upadkiem  z  wysokości 
i poślizgiem.  Środki  ochrony  zbiorowej  są  to  środki  przeznaczone  do  jednoczesnej  ochrony 
grupy  ludzi,  w  tym  także  pojedynczych  osób,  przed  niebezpiecznymi  i  szkodliwymi 
czynnikami występującymi w środowisku pracy. 
Zasady przydzielania pracownikom środków ochrony indywidualnej i odzieży roboczej, oraz 
przewidywanego  czasu  użytkowania  reguluje  Uchwała  Rady  Ministrów  Nr  44  z  dnia  27 
marca 1990 r. w MP nr.14 poz. 109. (zmiany: Uchwała Nr 121 zawarta w MP nr 28 poz. 201  
z dn. 23.08.1991 r.) 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 19 

Przykładowe  środki  ochrony  indywidualnej  zilustrowane  na  kolejnych  rysunkach 

oznaczonych numerami od 1do 7 

  

 

 

Rys. 1. Gogle ochronne stosowane do ochrony oczu przed szkodliwymi dla zdrowia gazami [1, s.2] 

 

 

 

Rys. 2. Osłona twarzy stosowana do ochrony oczu i twarzy przed rozbryzgami cieczy [1, s.2] 

 

Rys. 3.

 

Niezależne nauszniki przeciwhałasowe

 [1, 

s.2]

 

 

Rys. 4. Nahełmowe nauszniki przeciwhałasowe [1, s.2]

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 20 

 

 
 
Rys. 5. Półmaski lub ćwierćmaski [1, s.2]

 

 
 
 

 

 
Rys. 6. Przykład rękawicy ochronnej wykonanej z polichlorku winylu [1, s.2] 

 
 

 

Rys. 7. Kombinezon chroniący przed stężonymi kwasami i zasadami. Typ 3 odzieży [1, s.2] 

 
 
 
Przykładowe środki ochrony zbiorowej zilustrowane rys.8. i rys.9. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 21 

 

Rys. 8. Elementy prawidłowego zainstalowania maty czułej na nacisk (wg IZN 1760-1): 1 - dodatkowe osłony 
stałe zapobiegające niekontrolowanemu dostępowi do strefy zagrożenia (Z) w maszynie, 2 - osłony stale są tak 
zainstalowane, żeby między osłona stalą a matą nie było dostępu do strefy zagrożenia. Osłony stale umożliwiają 
dostęp  do  strefy  zagrożenia  tylko  przez  wejście  na  matę,  3  -  pochyłe  płyty  osłonowe  zapobiegają  stawaniu 
operatora obok obszaru skutecznego wykrywania i w strefie zagrożenia, 4 - segmenty maty (czujniki naciskowe) 
mają być równo ułożone i spasowane krawędziami, 5 - strefy martwe tych czujników mają być rozmieszczone w 
taki  sposób,  żeby  nie  zakłócić  funkcji  ochronnej  maty,  6  -  zagrożenie  potknięciem  o  krawędĽ  czujnika  jest 
zmniejszone przez listwę o pochyłości na zewnątrz. Listwa ta może również chronić przewody przyłączeniowe, 
7 - kanały dla przewodów od czujników należy poprowadzić na zewnątrz osłony stałej, 8 - przycisk resetowania 
powinien być umieszczony w mało narażonym miejscu, skąd strefa zagrożenia ma być całkowicie widoczna [1, 
s.5]

 

 

Rys. 9. Przebieg wiązki mikrofal laserowego urządzenia ochronnego [1, s.5]

 

 

 
 

1 

2 

3 

4 

7 

8 

5 

5 

6 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 22 

4.3.2. Pytania sprawdzające 
 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń. 

1.  Jakie  zagrożenia  chemiczne  i  mechaniczne  występują  w  dziale  warsztatu  mokrego 

zakładu garbarskiego? 

2.  Jakie  zagrożenia  chemiczne  i  mechaniczne  występują  w  dziale  garbowania                         

i dogarbowania? 

3.  Jakie zagrożenia chemiczne i mechaniczne występują w dziale wykańczania? 
4.  Jak dzielimy środki ochrony? 
5.  Jak możemy podzielić środki ochrony indywidualnej? 
6.  Jaki  akt  prawny  reguluje  zasady  przydzielania  pracownikom  środków  ochrony 

indywidualnej i odzieży roboczej? 

 
 

4.3.3.  Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Rozpoznaj  zagrożenia  występujące  w  dziale  warsztatu  mokrego oraz  zaproponuj  środki 

ochronne. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  zapoznać się z procesem technologicznym w dziale warsztatu mokrego, 
3)  zapoznać się z parkiem maszynowym działu mokrego, 
4)  rozpoznać zagrożenia chemiczne orz mechaniczne, 
5)  zaproponować środki ochrony indywidualnej na wybranym stanowisku pracy, 
6)  zaproponować środki ochrony zbiorowej w dziale, 
7)  zanotować własne propozycje rozwiązań, 
8)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

schematy, opisy wyposażenia maszynowego działu mokrego, 

– 

zdjęcia wykonane na konkretnych stanowiskach działu mokrego, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

Ćwiczenie 2 

Rozpoznaj  zagrożenia  występujące  w  dziale  wykańczania  oraz  zaproponuj  środki 

ochronne. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  zapoznać się z procesem technologicznym w dziale wykańczalni, 
3)  zapoznać się z parkiem maszynowym wykańczalni, 
4)  rozpoznać zagrożenia chemiczne orz mechaniczne, 
5)  zaproponować środki ochrony indywidualnej na wybranym stanowisku pracy, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 23 

6)  zaproponować środki ochrony zbiorowej w dziale, 
7)  zanotować własne propozycje rozwiązań, 
8)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

schematy, opisy wyposażenia maszynowego działu wykańczalni, 

– 

zdjęcia wykonane na konkretnych stanowiskach wykańczalni, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

Ćwiczenie 3 

Sprządź  tabelę  wyposażenia  pracownika  działu  garbowania  w  środki  ochrony  osobistej 

z uwzględnieniem czasu użytkowania. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się z materiałem nauczania, 
2)  zapoznać się z procesem technologicznym w dziale garbowania, 
3)  rozpoznać zagrożenia ,  
4)  zaproponować środki ochrony osobistej, 
5)  sporządzić zestawienia ( tabelę), 
6)  określić czas użytkowania konkretnych środków ochrony osobistej, 
7)  zaprezentować efekty swojej pracy, 
8)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy

: 

– 

schematy, opisy wyposażenia maszynowego działu garbowania, 

– 

zdjęcia wykonane na konkretnych stanowiskach pracy, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

 
4.3.4. Sprawdzian postępów 

 

 

 

 

 

 

                                 

 

Czy potrafisz: 

Tak

 

Nie

 

1)  określić, zagrożenia chemiczne  i  mechaniczne występujące w dziale 

warsztatu mokrego?  

¨

 

¨

 

2)  określić, zagrożenia chemiczne i mechaniczne występujące w dziale 

garbowania i dogarbowania? 

¨

 

¨

 

3)  określić, zagrożenia chemiczne i mechaniczne występujące w dziale 

wykańczania? 

¨

 

¨

 

4)  dokonać podziału środków ochrony?  

¨

 

¨

 

5)  dobrać środki ochrony indywidualnej dla danego stanowiska pracy? 

¨

 

¨

 

6)  wskazać miejsca, w których należałoby zastosować środki ochrony 

zbiorowej? 

¨ 

¨ 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 24 

4.4.

 

Ochrona środowiska pracy oraz środowiska naturalnego 

 

4.4.1. Materiał nauczania 

Ochrona  środowiska  naturalnego  i ochrona  środowiska  pracy  powinny  odgrywać 

szczególną  rolę  w bieżącej  działalności  oraz  planach  rozwojowych  zakładów  garbarskich  ze 
względu  na  specyficzny  charakter   produkcji  (duże  zużycie  środków  chemicznych  i  wody). 
Cele te można realizować między innymi poprzez:  

−

 

modernizację i optymalizację instalacji produkcyjnych,  

−

 

modernizację i optymalizację procesów technologicznych,  

−

 

zmniejszenie zużycia surowców i środków chemicznych,  

−

 

wyeliminowanie wielu źródeł emisji zanieczyszczeń, 

−

 

poprawę warunków pracy.  

 
Środowisko pracy  

Środowisko pracy człowieka kształtują następujące czynniki: 

−

  natężenie hałasu (mocy akustycznej maszyn i urządzeń ), 

−

  natężenie oświetlenia stanowiska pracy,   

−

  poziom zapylenia powietrza,   

−

  stężenie czynników chemicznych w powietrzu,  

−

  poziom obciążenia termicznego.  

oraz ryzyko zawodowe na stanowisku pracy.  
 

Hałas  jest  głównym  zagrożeniem  w  środowisku  pracy.  Na  ogólną  liczbę  wg.  danych 

GUS  w  2000  roku  ok.  454,5  tysięcy  pracowników  zatrudnionych  w  Polsce  w  warunkach 
zagrożenia  czynnikami  szkodliwymi  oraz  uciążliwymi  związanymi  ze  środowiskiem  pracy 
ok.  241,1  tysięcy  było  narażonych  na  hałas  tj.  ok.  53  %.  Zwalczanie  hałasu  stało  się  więc 
koniecznością. Obniżenie hałasu maszyn, urządzeń i obiektów przemysłowych to zagadnienie 
kompleksowe  wymagające  analizy  całego  systemu,  w  którym  zachodzi  przekroczenie 
dopuszczalnych  poziomów.  Jednak  główne  możliwości  takiego  obniżenia  tkwią 
w minimalizacji hałasu samego źródła oraz w ograniczeniu jego propagacji 
 
Podstawowe sposoby walki z hałasem 
 
Redukcja hałasu u źródła – Wprowadzanie zmian konstrukcyjnych redukujących hałas. 
Obudowy  dźwiękochłonno-izolacyjne  –  Obudowa  taka  powinna  możliwie  jak  najbardziej 
skutecznie zatrzymywać fale dźwiękowe emitowane przez źródło hałasu 
Kabiny dźwiękochłonno-izolacyjne – Obudowa oddzielająca pracownika od źródła hałasu 
Ekrany akustyczne – Osłony akustyczne. 
Ochrony  osobiste  –   Ochronniki  słuchu  są  najprostszym  i  najszybszym  sposobem  ochrony 
narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu. 
Metody aktywne – Na skutek zjawiska nakładania się fal akustycznych wytworzonych przez 
źródło dźwięku i odpowiednio wysterowane źródło wtórne następuje redukcja hałasu.  
Tłumiki  –  tłumiki  rezonansowe  o  ściankach  odbijających  dźwięk  oraz  absorpcyjne 
o ściankach wyłożonych materiałem tłumiącym. 
Adaptacje  akustyczne  –  metody  wpływania  na  poziom  hałasu  przez  zmianę  lokalizacji 
źródła dźwięku oraz zmianę właściwości akustycznych pomieszczenia. 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 25 

Oświetlenie stanowiska pracy  

Według  danych  statystycznych  niedostateczne  oświetlenie  jest  w  Polsce  jednym 

z częstszych  zagrożeń

 

występujących  na  stanowiskach  pracy  i  z  każdym  rokiem  wzrasta 

o około  10%.  Jednak  w  praktyce  oświetlenie  jest  pomijane  jako  czynnik  ryzyka  oraz 
wypadków przy pracy.  

Zgodnie  z  PN-80/Z-08052  Ochrona  pracy.  Niebezpieczne  i  szkodliwe  czynniki 

występujące  w  procesie  pracy.  Klasyfikacja,  oświetlenie  charakteryzowane  przez  takie 
parametry,  jak:  poziom  natężenia  oświetlenia,  luminancja,  olśnienie,  kontrast  oraz  tętnienie 
strumienia świetlnego,  wymienione  jest w  grupie  niebezpiecznych  i  szkodliwych  czynników 
fizycznych  występujących  w  procesie  pracy.  Zaliczenie  oświetlenia  do  grupy  czynników 
niebezpiecznych  i  szkodliwych  spowodowane  jest  tym,  że  czynności  wymagające  kontroli 
wzrokowej  powinno  się  wykonywać  w  odpowiednim  oświetleniu  po  to,  by  były  one 
bezpieczne  i  sprawne.  Przy  nieprawidłowym  oświetleniu  narząd  wzroku  szybciej  ulega 
zmęczeniu,  co  pośrednio  zwiększa  ryzyko  powstania  wypadków  i  obniża  wydajność  pracy. 
Statystyki GUS wskazują, że niewłaściwe oświetlenie jest jedną z przyczyn występowania w 
przemyśle  od  20%  do  35%  wypadków  przy  pracy.  Badania  prowadzone  na  stanowiskach 
pracy  z  niewłaściwym  oświetleniem  (niedoświetlenie,  olśnienie,  tętnienie  światła)  wykazały 
20 - 35 procentowy spadek wydajności pracy. 

 
Środowisko naturalne 

 

Cywilizacja  techniczna  doprowadza  do  nieustannej  dewastacji  środowiska  poprzez 

zanieczyszczanie  powietrza,  wody  i  gleby.  W  związku  z  tym  ochrona  środowiska  stała  się 
koniecznością zapewnienia człowiekowi warunków do egzystencji.

 

 
 

Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami 
 
       Wprowadzone  do  atmosfery  zanieczyszczenia  najogólniej dzielimy  na  pyły  i  gazy.  Pyły 
podobnie jak para wodna, wpływają głównie na zmianę właściwości fizycznych powietrza. 
       Chemiczne  zmiany  natomiast  powodowane  są  przez  gazy.  Należy  pamiętać,  że  o  ile 
redukcja zanieczyszczeń pyłowych została na świecie w zasadzie opanowana, o tyle redukcja 
gazów  wciąż  jest  nie  rozwiązalnym  problemem.  Źródła  zanieczyszczenia  powietrza 
atmosferycznego podzielić można na trzy grupy:  
– 

naturalne, 

– 

sztuczne,  

– 

pośrednia. 

 
Naturalne  źródła  zanieczyszczenia  powietrza  –  Erozja  gleby,  wietrzenie  zewnętrznej 
warstwy  litosfery  oraz  dymy  i  popioły  ewentualnych  pożarów  leśnych,  nie  stanowią 
większego zagrożenia dla człowieka i jego środowiska. 
Sztuczne  źródła  zanieczyszczenia  powietrza  spowodowane  gospodarczą  działalnością 
człowieka.  Należą  do  nich:  procesy  spalania,  przetwórstwo  różnorodnych  surowców, 
transport i komunikacja oraz postępująca chemizacja rolnictwa. 
Źródła pośrednie są związane z działalnością człowieka, jak i przyrody. Zaliczyć tu można 
np.  tzw.  wtórne  pylenia  nagromadzonych  odpadów  sypkich  czy  procesy  gnilne,  zachodzące 
w przemysłowych  lub  komunalnych  odpadach  organicznych.  Ilość  szkodliwych  związków 
emitowanych do atmosfery jest bardzo duża.  

Do  najbardziej  rozpowszechnionych  zanieczyszczeń  powietrza  atmosferycznego  należą 

związki siarki (dwutlenek i trójtlenek siarki, siarkowodór), związki fluoru, chloru i azotu oraz 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 26 

dwutlenek i tlenek węgla. W skali świata do atmosfery emituje się corocznie ponad 20 mln t 
związków węgla, 700  mln t innych gazów, par  i  pyłów, w tym około 150 mln t SO

2

. Ciągły 

wzrost ilości  CO

2

  w  atmosferze  (wzrost o ok.  30% w  stosunku  do  stanu  normalnego),  może 

doprowadzić do poważnych zaburzeń klimatycznych, powodując tzw. efekt cieplarniany. Jak 
wynika  z  badań,  zmiany  klimatyczne  układają  się  w  mniej  czy  bardziej  regularny  cykl 
okresów  cieplejszych  i  chłodniejszych.  Rozwój  przemysłu,  związany  ze  spalaniem  coraz 
większych  ilości  surowców  energetycznych,  spowodował  jednak  w  ostatnim  czasie 
zauważalną  zmianę  składu  chemicznego  atmosfery  ziemskiej.  Od  końca  ubiegłego  wieku, 
kiedy  to  podjęto  systematyczne  badania,  zawartość  dwutlenku  węgla  w  atmosferze 
zwiększyła  się  o  25%.  Analizując  trwający  od  kilkunastu  lat  wzrost  temperatury  na  ziemi, 
można zauważyć, że efekt cieplarniany coraz bardziej się nasila. Średnie temperatury w ciągu 
najbliższego stulecia,  jak  wynika z obserwacji, wzrosną od 1,5ºC do 4,5ºC. Niebezpiecznym 
zjawiskiem,  następstwem,  którego  nie  można  w  pełni  przewidzieć,  jest  proces  niszczenia 
warstwy  ozonowej  chroniącej  ziemię  przed  szkodliwym  promieniowaniem  ultrafioletowym 
słońca.  Ozon  w  stratosferze  tworzy  się  w  wyniku  reakcji  fotochemicznej,  polegającej  na 
przemianie  tlenu  (O

2

)  w  trójatomowy  ozon  (O

3

).  W  ostatnim  czasie  jednak  obserwuje  się 

spadek  ilościowy  ozonu,  będącego  naturalnym  filtrem  promieni  nadfioletowych  słońca, 
prowadzący  do  powstania  tzw.  „dziury  ozonowej”.  Przyczyny  tak  dramatycznej  sytuacji 
ekologicznej  w  okręgach  przemysłowych  Polski  związane  są  zarówno  z  powszechnym 
wykorzystywaniem  węgla  jako  paliwa  dla  wytwarzania  energii  elektrycznej  oraz  ciepła  na 
użytek przemysłu i mieszkalnictwa,  

Obecnie  najważniejszymi  zadaniami  w  zakresie  ochrony  atmosfery  jest  likwidacja 

starych,  szkodliwych  dla  środowiska  zakładów  przemysłowych,  budowa  instalacji  do 
zmniejszenia  zawartości  siarki  i  popiołu  w  węglu  kamiennym  oraz  budowa  instalacji  do 
odsiarczania  spalin  w  elektrowniach  i  ciepłowniach,  -  likwidacja  tzw.  niskich  źródeł  emisji 
zanieczyszczeń powietrza (małe kotłownie, piece kaflowe) w centrach wielkich miast oraz na 
terenach  uzdrowiskowych,  -  zmniejszenie  emisji  gazów  powodujących  zmiany  klimatów 
Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych) przez utylizację metanu emitowanego z kopalń i wysypisk 
miejskich oraz eliminację używanych freonów w przemyśle i w sprzęcie chłodniczym. 

 

 

Ochrona wody przed skażeniem  
 

Woda  jest  niezbędna  ludziom  do  życia.  W  celu  zapewnienia  racjonalnego 

gospodarowania  wodami  powierzchniowymi  (śródlądowymi  oraz  morskimi)  i  podziemnymi, 
niezbędne  są  zespołowe  działania,  czyli  ochrona  wód.  Ma  ona  na  celu  zapobieganie 
naruszaniu  równowagi  przyrodniczej  i  wywoływaniu  w  wodach  zmian  powodujących  ich 
nieprzydatność dla ludzi, świata roślinnego i zwierzęcego oraz gospodarki. 
Jest 

też 

ważnym 

elementem 

kompleksowej 

ochrony 

środowiska  realizowanej 

perspektywicznie.  i  zakładającej  przede  wszystkim  zahamowanie  degradacji  środowiska 
naturalnego. 

Kompleksowa  ochrona środowiska  realizowana  jest poprzez  budowę  i  unowocześnianie 

oczyszczalni ścieków, modernizację procesów technologicznych zmierzającą do zmniejszenia 
zużycia i poboru wody oraz ograniczenia ilości powstających odpadów.  

Ochrona  zasobów  wodnych  polega  przede  wszystkim  na  rozwiązaniach  technicznych, 

takich  jak:  –  stosowanie  bezściekowych  technologii  w  produkcji  przemysłowej;  – 
napowietrzanie  wód  stojących;  –  zamykanie  obiegów  wodnych  w  cyklach  produkcyjnych 
i odzysk wody ze ścieków; – utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód 
do górotworu; – zabezpieczanie hałd i wysypisk; – oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie 
osadów ściekowych.  
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 27 

Metody oczyszczania ścieków dzieli się na:  
 
mechaniczne  –  polegające  na  usuwaniu  zanieczyszczeń  nierozpuszczalnych,  tj.  ciał  stałych 
i tłuszczów  ulegających  sedymentacji  lub  flotacji  ,  przy  użyciu  urządzeń  rozdrabniających, 
cedzących (krat, sit, piaskowników), osadników, odtłuszczaczy;  
chemiczne  –  polegające  na  wytrącaniu  niektórych  związków  rozpuszczalnych  lub  ich 
neutralizacji za pomocą takich procesów, jak: koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym;  
biologiczne  –  najważniejsze  w  technologii  oczyszczania  ścieków,  polegające  na 
zmineralizowaniu  zanieczyszczeń  dzięki  działaniu  mikroorganizmów  (głównie  bakterii 
tlenowych) występujących w tzw. osadach czynnych.  

Głównymi  urządzeniami  technicznymi  są:  złoża  biologiczne,  komory  osadu  czynnego 

oraz  komory  fermentacyjne;  z  podwyższonym usuwaniem  biogenów  –  metoda oczyszczania 
ścieków  w  oczyszczalniach  o  wysoko  efektywnych  technologiach  oczyszczania  (głównie 
biologicznych, a także chemicznych), umożliwiających zwiększoną redukcję azotu i fosforu.  

Oczyszczanie  ścieków  komunalnych  prowadzi  się  zazwyczaj  mechanicznie  bądź 

mechanicznie  i  biologicznie.  Warto  przy  tym  pamiętać,  że  żadna  z  przyjętych  w  praktyce 
metod nie przekształca ścieków w wodę I klasy czystości. Nie jest więc obojętne, gdzie będą 
zrzucane wody po oczyszczonych ściekach.  
Nie  bez  znaczenia  dla  ochrony  wód  są  również  działania  ograniczające  zanieczyszczenia 
atmosfery  i  gleb.  W  przypadku  gleb  należy:  –  przeciwdziałać  erozji,  i  spływowi 
powierzchniowemu  z  gruntów  użytkowanych  rolniczo;  –  umiejętnie  stosować  chemiczne 
środki ochrony roślin oraz nawozy mineralne i organiczne.  
W  przypadku  atmosfery  należy  ograniczyć  lub  wyeliminować  opad  substancji  szkodliwych, 
takich  jak:  metale  ciężkie,  pierwiastki  radioaktywne,  popioły,  kwasy  (np.H

2

SO

4

),  gazy 

trujące. 

 

 
 

4.4.2. Pytania sprawdzające 

 
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń. 

1.  Jak możemy realizować ochronę środowiska naturalnego w zakładach garbarskich? 
2.  Jakie czynniki kształtują środowisko pracy? 
3.  Jakie są podstawowe metody walki z hałasem? 
4.  Jakie parametry określają poziom oświetlenia? 
5.  Jak można podzielić źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego? 
6.  Na czym polega efekt cieplarniany.? 
7.  Co rozumiemy przez pojęcie „ dziury ozonowej”? 
8.  Na czym polega ochrona zasobów wodnych? 
9.  Jakie znamy sposoby oczyszczania ścieków? 

 
 

4.4.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zaproponuj rozwiązania, które pozwolą na zmniejszenie hałasu na stanowisku pracy. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 28 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi walki z hałasem, 
2)  rozpoznać sytuację na przykładowym stanowisku pracy, 
3)  przedstawić propozycje rozwiązań, 
4)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

literatura z rozdziału 6 

– 

materiały do pisania, 

– 

zdjęcia wykonane na konkretnym stanowisku pracy. 

 

Ćwiczenie 2 

Przeanalizuj dostępne informacje i dokładnie opisz, jakie są przyczyny i na czym polega 

„efekt cieplarniany”.  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi „efektu cieplarnianego”, 
2)  przeanalizować zdobyte informacje, 
3)  przedstawić swoją wiedzę w formie notatki, 
4)  zaprezentować wyniki wykonanego ćwiczenia, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

Ćwiczenie 3 

Przeanalizuj  dostępne  informacje  i  dokładnie  opisz,  czym  jest  zjawisko  zwane  „dziurą 

ozonową” oraz podaj przyczyny jego powstawania  
 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś

: 

1)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi „dziury ozonowej”, 
2)  przeanalizować zdobyte informacje,  
3)  przedstawić zdobytą wiedzę w formie notatki, 
4)  zaprezentować wyniki ćwiczenia, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 29 

4.4.4. Sprawdzian postępów 
 

 

 

 

 

 

                                 

 

Czy potrafisz: 

Tak

 

Nie

 

1)  określić sposoby ochrony środowiska w zakładzie garbarskim? 

¨

 

¨

 

2)  określić czynniki kształtujące środowisko pracy człowieka?  

¨

 

¨

 

3)  określić podstawowe sposoby walki z hałasem? 

¨

 

¨

 

4)  określić sposoby ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami? 

¨

 

¨

 

5)  określić źródła zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego? 

¨

 

¨

 

6)  opisać metody oczyszczania ścieków?  

¨ 

¨ 

7)  określić, co rozumiemy pod pojęciem „dziura ozonowa” ? 

¨ 

¨ 

8)  określić, co rozumiemy pod pojęciem „efekt cieplarniany”? 

¨ 

¨ 

 

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 30 

4.5.

 

Ochrona przeciwpożarowa 

 

4.5.1. Materiał nauczania 
 

Pożarem  nazywamy  każdy  przypadek  niekontrolowanego  procesu  spalania  materiałów 

palnych.. Pożary były zawsze zagrożeniem, przynoszącym wielkie straty materialne. Obecnie 
ze  względu  na  powszechne  stosowanie  różnych  materiałów  syntetycznych,  pożar  staje  się 
przede  wszystkim  źródłem  trujących  dymów  i  gazów,  które  niekiedy  stanowią  jeszcze 
większe zagrożenie dla życia człowieka niż sam ogień. 
 
Najczęściej spotykane przyczyny pożarów 
 

Najczęściej  spotykanymi  przyczynami  pożarów  jest  ludzka  nieostrożność,  nierzadko 

granicząca  z  bezmyślnością.  Objawia  się  ona  drastycznym  lekceważeniem  podstawowych 
zasad  bezpieczeństwa  oraz  świadomym  łamaniem  przepisów  przeciwpożarowych. 
Szczególnie  powszechne  jest  nieprzestrzeganie  zakazu  palenia  tytoniu  w  miejscach 
niedozwolonych, niewłaściwe zabezpieczenie prac określanych jako niebezpieczne pożarowo 
oraz lekceważenie zagrożeń związanych z używaniem cieczy palnych. Drugą pod względem 
częstotliwości  przyczyną  występowania  pożarów  są  wady  i  nieprawidłowa  eksploatacja 
urządzeń  elektrycznych,  objawiająca  się  nadmiernym  obciążaniem  obwodów  zasilających, 
eksploatowaniem  urządzeń  niesprawnych  technicznie,  zwłaszcza  z  uszkodzonymi  kablami 
i wtykami  zasilającymi  oraz  używanie  elektrycznych,  przenośnych  urządzeń  grzewczych 
w sposób  niezgodny  z  przeznaczeniem  i  określonymi  przez  producenta  zasadami 
użytkowania. 

W  przypadku  zauważenia  pożaru,  jego  objawów  lub  stwierdzenia  innej,  zagrażającej 

bezpieczeństwu  sytuacji  należy  niezwłocznie  powiadomić  o  zagrożeniu  ludzi  mogących 
znaleźć  się  w  jego  strefie  oraz  powiadomić  o  tym  jednostkę  ochrony  przeciwpożarowej  lub 
policję. O zdarzeniu należy też powiadomić właściciela lub administratora obiektu lub terenu, 
na którym to zdarzenie ma miejsce. W przypadku, gdy przewidywany rozwój wydarzeń może 
spowodować  bezpośrednie  niebezpieczeństwo  dla  ludzi,  należy  zarządzić  ich  ewakuację 
z zagrożonego obszaru. Działania te należy podjąć  jeszcze przed przybyciem  straży pożarnej 
i innych  zawodowych  służb  ratowniczych.  Powszechnie  znany  numer  telefonu  do  straży 
pożarnej  brzmi  998,  bądź  bardziej  popularny  na  świecie  numer  112.  Połączenie  z  tym 
numerem  jest  bezpłatne  i  można  je  realizować  z  telefonów  stacjonarnych  i  komórkowych. 
Zarówno  z  jednych,  jak  i  z  drugich  połączenie  wybieramy  bez  żadnego  numeru 
poprzedzającego, takiego jak kierunek bądź prefiks.  

 

Główne przyczyny pożaru to: 

−

 

zły  stan  urządzeń  elektrycznych,  grzewczych  i  mechanicznych  oraz  nieprawidłowe  ich 
użytkowanie, 

−

 

wady procesu technologicznego, 

−

 

brak porządku i czystości, 

−

 

nieostrożność osób, 

−

 

samozapalenie, 

−

 

podpalenie umyślne. 

 
Ochrona  przeciwpożarowa  to  ogół  przedsięwzięć,  i  działań  profilaktycznych  mających  na 
celu  ochronę  mienia  i  życia  przed  pożarem.  Ochronę  przeciwpożarową realizujemy  poprzez 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 31 

wprowadzanie  systemów  zabezpieczeń  przeciwpożarowych,  które  ze  względu  na  swoją 
charakterystykę możemy podzielić na dwa główne rodzaje: 

−

 

Bierne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych 

−

 

Czynne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych 
Do  biernych  systemów  zabezpieczeń  przeciwpożarowych  zaliczamy  wszystkie 

zabezpieczenia  mające  charakter  prewencyjny,  których  zadaniem  jest  zminimalizowanie 
stopnia zagrożenia pożarowego. Są to między innymi: 

−

 

zabezpieczenie przeciwpożarowe elementów konstrukcji budowlanych, 

−

 

drzwi i ścianki oddzielenia przeciwpożarowego o odporności ogniowej, 

−

 

zabezpieczenie  ognioochronne  palnych  materiałów  do  stopnia  słabo  lub  nie 
rozprzestrzeniania ognia, 

−

 

zabezpieczenia kanałów wentylacyjnych, 

−

 

zabezpieczenia kabli i przejść kablowych, 

Czynnymi  systemami  zabezpieczeń  nazywamy wszystkie  zabezpieczenia  mające  na  celu 

wykrycie,  zasygnalizowanie  i  o  ile  jest  to  możliwe  usunięcie  zagrożenia  pożarowego. 
Dodatkową  cechą  jest  umożliwienie  ewakuacji  w  sytuacjach  zagrożenia  życia.  Do  tych 
systemów zaliczamy: 

−

  systemy sygnalizacji pożaru (SAP), 

−

  systemy wentylacji pożarowej, 

−

  lampy i systemy oświetlenia awaryjnego, 

−

  sieć hydrantowa wewnętrzna i zewnętrzna, 

−

  aktywne systemy bezpieczeństwa instalacji gazowej. 

 
Gaszenie pożarów 

Do samodzielnego gaszenia pożarów w „zarodku” służą tzw. podręczne środki gaśnicze, 

do  których  należą:  woda,  piasek,  gaśnice,  koce  gaśnicze,  hydronetki,  agregaty  gaśnicze, 
bosaki,  siekiery,  łopaty,  drabiny,  wiadra.  Najczęściej  wykorzystywane  są  koce  gaśnicze 
i gaśnice  (ze  względu  na  wygodę  użycia, dostępność i efektywność).  Posiadają  one  wyraźne 
oznaczenia literowe świadczące o tym, do gaszenia, jakiego rodzaju pożaru są przeznaczone:  
A. Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu, których występuje zjawisko żarzenia 
(drewno, papier),  
B. Ciecze płynne i stałe topniejące w skutek ciepła (benzyna, rozpuszczalniki, smoła, topiące 
się tworzywa sztuczne),  
C. Gazy palne (gaz ziemny, acetylen, propan-butan),  
D. Pożary metali (magnez, sód, uran),  
E. Pożary z grup ABCD występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.  

Do gaszenia każdego z nich należy używać odpowiednich środków gaśniczych:  

do grupy A - woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla;  
do grupy B - piana gaśnicza, proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon;  
do grupy C - proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon;  
do grupy D - proszek gaśniczy, dwutlenek węgla, halon. 
  

Należy pamiętać o tym, że przy użyciu gaśnic (żadnego typu) nie można gasić płonących 

na ludziach ubrań ze względy na bardzo niską temperaturę środka gaśniczego (należy to robić 
przy  użyciu  koca  gaśniczego),  obowiązuje  również  całkowity  zakaz  gaszenia  wodą  lub 
gaśnicami  pianowymi  urządzeń  pod  napięciem  (grozi  to  porażeniem  prądem),  metali  oraz 
karbidu. Przy użyciu wody nie należy gasić również tłuszczy, paliw oraz olejów.  
 
Opis środków gaśniczych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 32 

Gaśnica  pianowa  jest  przeznaczona  do  gaszenia  pożarów  grupy  A  i  B.  Jest  wykonana  z 
metalowego  pojemnika  o  kształcie  cylindrycznym,  na  którym  znajduje  się  pyszczek  do 
wytrysku  środka  gaśniczego,  zbijak  do  uruchomienia  gaśnicy,  uchwyty  i  instrukcja  jej 
obsługi.  Wnętrze  gaśnicy  wypełniają  środki  alkaliczne  w  roztworze  wodnym  środka 
pianotwórczego  oraz  kwas  w  podwieszonym  pojemniku. Po  uruchomieniu  gaśnicy,  czyli  po 
uderzeniu zbijakiem o twardy przedmiot, następuje zmieszanie obu cieczy, wydzielanie dużej 
ilości węgla, tworzenie się piany i podwyższenie ciśnienia, które wyrzuca pianę na zewnątrz.  
 
Gaśnica śniegowa przeznaczona do gaszenia pożarów grupy B, C i D. Do wyrzucania środka 
gaśniczego  służy  dysza  wylotowa  połączona  z  korpusem  elastycznego  węża.  W  głównej 
części ma zawór i dźwignię do uruchomienia gaśnicy, a z boku uchwyt. Wnętrze gaśnicy jest 
wypełnione  ciekłym  dwutlenkiem  węgla,  który  po  otwarciu  zaworu  wydostaje  się  na 
zewnątrz, gwałtownie się rozpręża i przechodzi w stan gazowy.  
 
Gaśnica proszkowa zawiera proszek gaśniczy pod stałym ciśnieniem.( rys.10 )  
 
Hydronetka  przenośny  pojemnik  wyposażony  w  zbiornik,  pompkę  tłoczną  i  wężyk 
z prądowniczką. Zawiera ok 15 l wody.  
 
Gaśnica halonowa wypełniona cieczą o bardzo niskiej temperaturze parowania. 
 
Koc  gaśniczy  wykonany  z  tkaniny  niepalnej  o  powierzchni  ok.  2  m

2

.  Kocem  okrywamy 

źródło ognia, a obrzeża dokładnie dociskamy do podłoża, dzięki czemu ograniczamy dostęp 
tlenu do palącego się materiału. 
 
Agregat  gaśniczy  to  sprzęt  gaśniczy  wyposażony  w  kółka,  mający  zapas  środków  w  ilości 
większej niż 20 kg (od 25 kg do 750 kg). Agregaty gaśnicze dzielimy na: pianowe, halonowe, 
proszkowe i śniegowe. 
 
  

Należy  pamiętać  o  okresowych  przeglądach.  Zabezpieczy  to  nas  przed  niemiłymi 

niespodziankami  i  zagwarantuje,  że  sprzęt  gaśniczy  zadziała  zawsze, kiedy  zajdzie  potrzeba 
jego  użycia  Bez  względu  na  to,  jak  skuteczne  mamy  środki  gaśnicze,  należy  pamiętać,  że 
lepiej, taniej, łatwiej i bezpieczniej jest chronić niż gasić. 
 
 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 33 

 

 

Rys. 10 Gaśnica proszkowa zmiennociśnieniowa: A - zbiornik ciśnieniowy, B - proszek gaśniczy, C - zawór, D - 
korpus zaworu, E - popychacz, F - dzwignia, G - ładunki sprężonego gazu, H - łoże, I - sprężyna, J - dysza, K – 
przebijak [1, s.6]

 

 

Każdy pracownik powinien znać instrukcje bezpieczeństwa pożarowego swojego zakładu 

w  stopniu  umożliwiającym  mu  opanowanie  pożaru  w  zarodku  oraz  postępowanie  w  razie 
rozprzestrzenienia  się  pożaru.  Ponadto  powinien  znać  symbolikę  tablic  informacyjnych 
rozmieszczonych  na terenie zakładu ( rys. 11) oraz bezwzględnie stosować się do zawartych 
w nich informacji 

  

 

 

 

 

 

 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 
Rys.11 Przykładowe znaki bezpieczeństwa – przeciw pożarowe [1, s.2] 

 
 

Zakaz  używania 

otwartego ognia 

Zakaz palenia 

tytoniu 

Materiały 

łatwopalne 

Nie zastawiać   

Zakaz gaszenia 

wodą 

Gaśnica 

Sprzęt przeciw

 

pożarowy

 

Telefon do użycia 

w stanie 

zagrożenia

 

Przycisk 

alarmowy

 

Hydrant

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 34 

4.5.2. Pytania sprawdzające 

 

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 

1.  Co nazywamy pożarem? 
2.  Jakie są główne przyczyny powstawania pożarów? 
3.  Na czym polega ochrona przeciwpożarowa? 
4.  Co rozumiemy pod pojęciem - czynne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych? 
5.  Co rozumiemy pod pojęciem - bierne systemy zabezpieczeń przeciwpożarowych? 
6.  Jak wyglądają procedury powiadamiania o zaistnieniu pożaru? 
7.  Na czym polega gaszenie pożarów? 
8.  Czy znasz podstawowe środki gaśnicze? 
9.  Czy znasz podstawowe znaki bezpieczeństwa przeciwpożarowego? 

 

 

 

4.5.3. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Sporządź zestawienie (najlepiej w formie tabeli) następującej zależności:  

rodzaj palącej się substancji - środek gaśniczy który należy zastosować do jej gaszenia. 

 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi środków gaśniczych, 
2)  przeanalizować zdobyte informacje,  
3)  przedstawić zdobytą wiedzę w formie tabeli, 
4)  zaprezentować wyniki ćwiczenia, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia,

 

 

Wyposażenie stanowiska pracy

: 

– 

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu, 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 

Ćwiczenie 2 

Dokonaj  prawidłowego  oznaczenia  (znakami  przeciwpożarowymi)magazynu  środków 

chemicznych w dziale wykańczalni. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
2)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi rodzaju środków chemicznych gromadzonych 

w dziale wykańczania, 

3)  zapoznać ze znakami przeciwpożarowymi, 
4)  przeanalizować zdobyte informacje,  
5)  zaprezentować wyniki ćwiczenia, 
6)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 35 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

–  zestaw komputerowy z dostępem do internetu, 
–  literatura z rozdziału 6, 
–  materiały do pisania. 

 

Ćwiczenie 3 

Zapisz w kolejnych punktach działania, jakie podejmiesz w momencie spostrzeżenia 

pożaru w zakładzie pracy 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś: 

1)  zapoznać się wiadomościami dotyczącymi procedur postępowania w wypadku pożaru, 
2)  przeanalizować zdobyte informacje, 
3)  zanotować wyniki analizy,  
4)  zaprezentować efekty swojej pracy, 
5)  dokonać oceny ćwiczenia. 

 

Wyposażenie stanowiska pracy: 

– 

literatura z rozdziału 6, 

– 

materiały do pisania. 

 
 

4.5.4. Sprawdzian postępów  

 

 

 

 

 

 

                                 

 

Czy potrafisz: 

Tak

 

Nie

 

1)  określić, najczęściej spotykane przyczyny pożarów? 

¨

 

¨

 

2)  zdefiniować procedury działania w wypadku pożaru? 

¨

 

¨

 

3)  zastosować odpowiedni rodzaj gaśnic do danego typu pożaru? 

¨

 

¨

 

4)  scharakteryzować podręczne środki gaśnicze? 

¨

 

¨

 

5)  odczytać przykładowe przeciwpożarowe znaki bezpieczeństwa? 

¨

 

¨

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 36 

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

 

 

INSTRUKCJA DLA UCZNIA 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Zapoznaj  się  z  zestawem  pytań  testowych.  Test  zawiera  20  pytań  dotyczących. 

Przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz 
ochrony środowiska. 

4.  Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru  
5.  Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi: 

−

 

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku 
pomyłki  należy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć  kółkiem,  a następnie  ponownie 
zakreślić odpowiedź prawidłową),. 

6.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 
7.  Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie  

na później  i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności  mogą przysporzyć Ci 
pytania: 3,4,11,12,13 gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe. 

8.  Na rozwiązanie testu masz 90 min. 

 

 

 

 

 

 

Powodzenia 

 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 

1.  Najważniejszym polskim aktem prawnym regulującym miedzy innymi kwestie bhp jest: 

 

a)  norma polska, 
b)  kodeks pracy, 
c)  obwieszczenie, 
d)  rozporządzenie. 

 

2.  Instytucją nie mającą wpływu na kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy jest:

 

a)  Państwowa Inspekcja Sanitarna, 
b)  Urząd Miar i Normalizacji, 
c)  Urząd Dozoru Technicznego, 
d)  Państwowa Inspekcja Pracy. 

 

3.  Regulamin pracy nie może:

 

a)  przyznawać pracownikom nowych uprawnień, 
b)  być źródłem nowych obowiązków pracownika, 
c)  ustalać rozkładu czasu pracy, 
d)  ustalać czasu i miejsca wypłaty wynagrodzenia.  

 

4.  Do wypadku przy pracy nie zaliczamy: 

a)  wypadku  zaistniałego podczas wykonywania przez pracownika zwykłych czynności  

poza godzinami pracy oraz poza terenem zakładu pracy, 

b)  wypadku  zaistniałego  podczas  lub  w  związku  z  wykonywaniem  przez  pracownika 

zwykłych czynności lub poleceń przełożonych. 

c)  wypadku  zaistniałego  podczas  lub  w  związku  z  wykonywaniem  przez  pracownika 

czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia.  

d)  wypadku  zaistniałego w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy 

w  drodze  między  siedzibą  pracodawcy  a  miejscem  wykonywania  obowiązku 
wynikającego ze stosunku pracy. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 37 

5.  Główną przyczyną wypadków przy pracy to przyczyny: 

a)  techniczne, 
b)  organizacyjne, 
c)  inne, 
d)  ludzkie. 

 

6.  Główną  przyczyną  powodującą  najwięcej  wypadków  przy  pracy  (z  przyczyn  ludzkich) 

jest 
a)  niedostateczna koncentracja uwagi na wykonywanej czynności. 
b)  lekceważenie zagrożenia (brawura ryzykanctwo). 
c)  nieprawidłowe 

zachowanie 

się 

pracownika 

spowodowane 

zaskoczeniem 

niespodziewanym zdarzeniem.  

d)  nieznajomość zagrożenia oraz przepisów i zasad bhp, a także brak doświadczenia. 

 

7.  O  tym, że  wypadek  miał  miejsce,  poszkodowany  –  jeżeli  stan zdrowia  na  to  pozwala  – 

powinien w pierwszej kolejności poinformować 
a)  społecznego inspektora pracy, 
b)  swojego przełożonego, 
c)  kierownika zakładu 
d)  pracownika bhp. 

 

8.  Protokół 

powypadkowy

 musi zostać sporządzony przez zespół powypadkowy w ciągu 

a)  3 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku, 
b)  7 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku, 
c)  14 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku, 
d)  21 dni od daty uzyskania zawiadomienia o wypadku. 

 

9. 

Pierwszym

 etapem organizacji udzielania pierwszej pomocy jest: 

a)  ocena stanu poszkodowanego, 
b)  wezwanie pomocy, 
c)  zawiadomienie przełożonego, 
d)  ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku.  

 

10. 

Prawidłowe

 numery telefonów ratunkowych to:  

a)  999 – pogotowie ratunkowe i 998 – straż pożarna, 
b)  998 – pogotowie ratunkowe i 999 – straż pożarna, 
c)  997 – pogotowie ratunkowe i 998 – straż pożarna, 
d)  999 – pogotowie ratunkowe i 997 – straż pożarna. 

 

11.   W dziale warsztatu mokrego największe zagrożenie chemiczne powodują: 

a)  stężony kwas siarkowy, siarczek sodu, 
b)  związki chromu, formaldehyd, 
c)  rozpuszczalniki organiczne (np. estry, alkohole, benzen). 
d)  garbniki roślinne i syntanowe.  

 

12.  W dziale garbowania i dogarbowania największe zagrożenie chemiczne powodują

: 

a)  sól, rozpuszczalniki organiczne, 
b)  rozpuszczalniki organiczne (np. estry, alkohole, benzen), 
c)  stężony kwas siarkowy, siarczek sodu,  
d)  związki chromu, formaldehyd, soda.  

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 38 

13.  W dziale wykańczania największe zagrożenie chemiczne powodują

: 

a)  stężony kwas siarkowy, siarczek sodu, 
b)  garbniki syntetyczne, kwasy, 
c)  rozpuszczalniki organiczne (np. estry, alkohole, benzen), 
d)  związki chromu, formaldehyd, soda. 

 

14.  Środki ochrony indywidualnej według ich ogólnego przeznaczenia możemy podzielić na: 

a)  siedem grup, 
b)  dziewięć grup, 
c)  jedenaście grup, 
d)  trzynaście grup. 

 

15.  Na środowiska pracy człowieka nie ma wpływu: 

a)  natężenia hałasu, 
b)  natężenie oświetlenia stanowiska pracy, 
c)  poziom zapylenia powietrza, 
d)  czas pracy. 

 

16.  W warunkach przemysłowych hałasu nie możemy ograniczyć poprzez: 

a)  zastosowanie osłon akustycznych, 
b)  zastosowanie ochron osobistych, 
c)  wybetonowanie podłoża hali maszyn, 
d)  redukcje hałasu u źródła. 

 

17.  Jaki gaz emitowany do atmosfery przyczynia się do powstanie „efektu cieplarnianego?

 

a)  dwutlenek węgla, 
b)  dwutlenek siarki, 
c)  tlenek węgla, 
d)  freon. 

 

18.  Najczęściej spotykaną przyczyną pożarów jest: 

 

a)  wadliwy proces technologiczny, 
b)  brak porządku i czystości, 
c)  nieprawidłowa eksploatacja urządzeń elektrycznych, 
d)  ludzka nieostrożność.  

  

19.  Urządzenia pod napięciem możemy gasić: 

a)  wodą, 
b)  pianą gaśniczą, 
c)  proszkiem gaśniczym, 
d)  kocem gaśniczym. 

 

20.  Który z przeciwpożarowych znaków bezpieczeństwa oznacza przycisk 

przeciwpożarowy? 

 

a)                                      b)                                       c)                                         d) 

 

 

 

 

 

 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 39 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko …………………………………………………….. 

 

Przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony 
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska 

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 

 

Numer 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1.   

a 

b 

c 

d 

 

2.   

a 

b 

c 

d 

 

3.   

a 

b 

c 

d 

 

4.   

a 

b 

c 

d 

 

5.   

a 

b 

c 

d 

 

6.   

a 

b 

c 

d 

 

7.   

a 

b 

c 

d 

 

8.   

a 

b 

c 

d 

 

9.   

a 

b 

c 

d 

 

10.  

a 

b 

c 

d 

 

11.  

a 

b 

c 

d 

 

12.  

a 

b 

c 

d 

 

13.  

a 

b 

c 

d 

 

14.  

a 

b 

c 

d 

 

15.  

a 

b 

c 

d 

 

16.  

a 

b 

c 

d 

 

17.  

a 

b 

c 

d 

 

18.  

a 

b 

c 

d 

 

19.  

a 

b 

c 

d 

 

20.  

a 

b 

c 

d 

 

 

Razem 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 40 

6. LITERATURA 

 

1.  Artykuł  -  Zagrożenia  chemiczne  w przemyśle  garbarskim  „bezpieczeństwo  pracy  nauka 

i praktyka”  4/2001,  str.  6–9  dr  inż.  Wojciech  Domanski  mgr  Jolanta  Surgiewicz 
Centralny Instytut Ochrony Pracy  

2.  Informacje zawarte na stronach internetowych: 

1.  http//www.ciop.pl/  Centralny  Instytut  Ochrony  Pracy  –  Państwowy  Instytut 

Badawczy 

2.  http//www.ebhp.pl/ BHP, wyposażenie stanowisk pracy 
3.  http//www.ściąga .pl/ tekst  
4.  http//www.eko - net.pl/ Serwis dla specjalistów ochrony środowiska 
5.  http//www.bhp.com.pl 
6.  http//www.ppozbhp.pl Ogólnopolski Portal Ochrony Przeciwpożarowej 
7.  http//prawo-pracy.pl/ Prawo pracy dla pracowników i pracodawców 
8.  http//prawo.hoga.pl/prawo pracy-Serwis nie tylko dla prawników 

3.  Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 
4.  Rodziewicz O.: Podstawy technologii garbarstwa. WSI, Radom 1984 
5.  Roj-Chodacka  A.:  Przestrzeganie  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony 

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZiU, 
Warszawa 2002