Microsoft Word - Jaka świętość dziś.doc

Ks. Marek Chmielewski

JAKA ŚWIĘTOŚĆ DZIŚ?



Kilkadziesiąt lat temu, zanim jeszcze rozpoczęto przygotowania do

otwarcia  Soboru  Watykańskiego  II,  bardzo  żywe  było  pytanie  o  świę-
tość,  a  więc  o  to  czym  ona  jest  w  istocie  oraz  kto  i  w  jaki  sposób  we
wspólnocie  Kościoła  powinien  przede  wszystkim  dążyć  do  świętości?
W  poszukiwaniu  odpowiedzi  na  te  fundamentalne  dla  życia  chrześci-
jańskiego pytania rodziły się różne oddolne inicjatywy, między innymi
w  postaci  ruchów,  traktujących  świętość  jako  wyznacznik  swoich  pro-
gramów formacji  duchowej

. Pytania te znalazły się także wśród kwe-

stii  dyskutowanych  przez  Ojców  Soboru  Watykańskiego  II,  którzy  w
Konstytucji  dogmatycznej  o  Kościele  Lumen  gentium  dali  jasną  i  jed-
noznaczną  odpowiedź,  że  „wszyscy  w  Kościele,  niezależnie  od  tego,

—————————



Wykład wygłoszony podczas VIII Sesji Kolbiańskiej nt. „Świętość dziś” w Kra-

kowie dnia 13 X 2007, opublikowany w: Maksymilian — święty, lider, wydawca, red.
M. Gołąb, J. M. Szewek, Kraków 2008, s. 9-34.

Jednym z nich był mało znany w Polsce ruch Pro Sanctitate, założony w Rzymie

w  1947  r.  z  inicjatywy  biskupa  Guglielmo  Giaquinta  (†  15  VI  1994)  z  Tivoli.  Ruch
szybko  rozprzestrzenił  się  także  poza  Włochy,  docierając  do  Europy  (Belgia,  Łotwa),
Ameryki,  Brazylii  oraz  Indii.  Założyciel  Ruchu  w  kilku  swoich  publikacjach,  m.in.:
L’amore è rivoluzione (Roma 1972), Seminatrici di speranza (Roma 1972), Le vie della
rivoluzione  (Roma  1972),  La  rivolta  dei  Samaritani  (Roma  1977),  La  spiritualità  del
Movimento Pro Sanctitate (Roma 1979), Il Cenacolo (Roma 1982), określił specyficz-
ny jego cel i duchowość. Jest to przede wszystkim pogłębienie świadomości powszech-
nego  powołania  do  świętości  i  wspieranie  wszystkich  inicjatyw  oraz  organizacji  apo-
stolskich, które służą  uświadomieniu powszechnego  powołania  chrześcijan  do  święto-
ści. Cel ten realizowany jest między innymi poprzez:  organizację dni skupienia i reko-
lekcji,  kursów  formacji  ascetycznej  i  domów  rekolekcyjnych.  Ponadto  Ruch,  mający
swą siedzibę w Rzymie, wydaje publikacje dotyczące świętości: przegląd „Oggidoma-
ni”, kwartalnik „Concretezza” i miesięcznik „Aggancio”. W łonie Ruchu Pro Sanctitate
powstały  instytuty  świeckie:  żeński  pod  nazwą  Istituto  delle  Oblate Apostoliche  i  ka-
płański Corrente Sacerdotale della Spiritualità del Cenacolo, jak również kościelna Or-
ganizacja  Społecznego  Braterstwa  (Organizzazione  Fraternità  Sociale).  Dniem  patro-
nalnym Ruchu jest Uroczystość Wszystkich Świętych. — Zob. http://www.prosanctita-
te.org/index.php?cmd=home&lang=1 [5 X 2007].

czy  należą  do  hierarchii,  czy  są  przedmiotem  jej  funkcji  pasterskiej,
powołani są do świętości…” (nr 39). Trzeba zauważyć, że przypomnie-
nie  prawdy  o  powszechnym  powołaniu  do  świętości  pojawia  się  zaraz
po zdaniu, w którym Sobór stwierdza, że „Kościół […] jest — jak wie-
rzymy  —  nieskazitelnie  święty”.  Nawiązując  do  tego  Jan  Paweł  II  w
adhortacji  Pastores  dabo  vobis  stwierdza,  że  oznacza  to,  iż  „świętość
chrześcijanina  bierze  początek  ze  świętości  Kościoła,  wyraża  ją  i  jed-
nocześnie wzbogaca” (PDV 31).

Nasz Papież, który wdrażanie soborowej odnowy uczynił jednym z

głównych zadań swego pontyfikatu, tę właśnie prawdę o powszechnym
powołaniu do świętości mocno akcentował zarówno w nauczaniu

, jak i

wyniesieniu  do  chwały  ołtarzy  ponad  1800  osób,  w  tym  9  świętych  i
154 błogosławionych z Polski. Dążenie  do świętości zadał Kościołowi
trzeciego  tysiąclecia  jako  najważniejsze  zadanie  duszpasterskie,  wyja-
śniając  przy  tym,  że  nie  ma  ona  nic  wspólnego  z  dziwaczną  nadzwy-
czajnością,  lecz  jest  „«wysoką  miarą»  zwyczajnego  życia  chrześcijań-
skiego” (por. NMI 31).

Wobec powyższego zbędne jest pytanie o to, czy chrześcijanin ma

być świętym, jest to bowiem sprawa nazbyt oczywista. Natomiast istot-
ne jest pytanie postawione w tytule: jaka ma być ta świętość na dzisiej-
sze czasy i uwarunkowania? Okazuje się, że zarówno sama odpowiedź
na to pytanie nie jest prosta, jak i punkt wyjścia do jej poszukiwań nie
jest  jednoznaczny.  Na  podstawie  czego  mielibyśmy  bowiem  określić
kształt  świętości  na  dziś:  czy  rozległego  nauczania  Jana  Pawła  II,  czy
według  dokonanych  przez  niego  aktów  kanonizacji  i  beatyfikacji,  czy
też  diagnozy  duchowego  stanu  współczesnej  Europy,  zgłoszonej  mię-

—————————

Na przykład w posynodalnej adhortacji apostolskiej o powołaniu i misji świec-

kich  w  Kościele i  w  świecie Christifideles  laici Papież stwierdził,  że  „godność  świec-
kich katolików ukazuje się nam w pełni, gdy rozważamy pierwsze i podstawowe powo-
łanie, które Ojciec w Jezusie Chrystusie i przez Ducha Świętego kieruje do każdego  z
nich, powołanie do świętości, czyli do doskonałości w miłości”. Nie jest ono „zwykłym
nakazem  moralnym,  lecz  niezbywalnym  wymogiem  tajemnicy  Kościoła”,  gdyż  „[…]
wyrasta  z  Chrztu  i  odnawia  się  w  innych  sakramentach,  zwłaszcza  w  Eucharystii.
Chrześcijanie, przyobleczeni w Jezusa Chrystusa i napojeni Jego Duchem, są «święci»,
a  więc  są  upoważnieni  i  zobowiązani  do  tego,  by  świętość  swojego  być  okazywali  w
świętości wszystkich swoich działań. Paweł apostoł stale upomina wszystkich chrześci-
jan, aby żyli tak, «jak przystoi świętym» (Ef 5, 3)” (nr 16).

dzy innymi w adhortacji Ecclesia in Europa? A może należałoby wziąć
pod uwagę jeszcze inne przesłanki, jak chociażby nowe trendy religij-
no-duchowe czy prowadzone przez różne ośrodki badania socjologicz-
ne?

Już te wstępne uwagi o charakterze metodologicznym pokazują, że

to  krótkie  i  proste  pytanie:  „Jaka  świętość  na  dziś?”  dotyczy  bardzo
złożonej  i  rozległej,  a  zarazem  niezwykle  doniosłej  problematyki,
zwłaszcza dla duszpasterstwa w trzecim tysiącleciu?

1. Świętość w nauczaniu Jana Pawła II

Temat świętości w nauczaniu Jana Pawła II zajmuje wyjątkowo du-

żo miejsca, stanowi ona bowiem jego ulubiony temat i poniekąd osno-
wę wszystkich rozważań

. Ustawiczne powracanie do tematu świętości

znalazło swoją kulminację  najpierw  w przepowiadaniu z okazji Jubile-
uszowego Roku 2000, a potem w liście Novo millennio ineunte, w któ-
rym  Papież  wytyczył  kierunki  życia  i  działalności  Kościoła  na  trzecie
tysiąclecie,  stawiając  w  centrum  programu  duszpasterskiego  właśnie
dążenie do świętości.

Prezentacja tzw. teologii świętości w ujęciu Jana Pawła II zasługuje

na  wnikliwe studium,  niemniej jednak  w poszukiwaniu odpowiedzi  na
postawione  tu  pytanie,  warto  wskazać  na  najważniejsze  kwestie,  jakie
wyłaniają  się  z  pobieżnej  nawet  analizy  głównych  dokumentów.  Otóż
Papież  podkreśla,  że  świętość  ma  przede  wszystkim  źródło  trynitarne,
gdyż to Bóg w Trójcy Osób jest pełnią życia i świętości (por. DeV 7), i
dlatego  wzywa  każdego  do  partycypacji  w  swoim  Życiu.  On  jest  nie-
skończoną  świętością  (por.  VS  11-13.  91-92.  104.  107;  MD  9;  PS  6).
Odzwierciedleniem świętości Boskiej Trójcy jest Jezus Chrystus działa-
jący w mocy Ducha Świętego (por. DeV 48; PG 13), dlatego wzorowa-
nie się na Chrystusie i uczestnictwo w Jego cierpieniach (por. 1 P 4, 15)

—————————

Papież sam to potwierdza, gdy pisze w Liście do kapłanów na Wielki Czwartek

2001 roku: „Nie jest przypadkiem, że w minionych latach starałem się rozwinąć na
większą skalę praktykę publicznego uznawania świętości we wszystkich środowiskach,
w których się ujawniła, aby można było ukazać wszystkim chrześcijanom różnorakie
wzorce świętości oraz by wszyscy pamiętali, że są osobiście do niej powołani” (nr 15;
por. PG 12. 41).

dla wszystkich staje się wspaniałą drogą świętości

. Jeśli zaś chodzi o

Trzecią Osobę Boską, to Papież nazywa Ją „Duchem Świętości” i Jemu
przypisuje  główne  dzieło  uświęcania  ludzi  na  mocy  misterium
zbawczego, dokonanego przez Chrystusa (por. DeV 24; RM 8; VS 108;
EiAf 62). Zatem żyć w Chrystusie, oznacza „przyoblec” dzięki Ducho-
wi  Świętemu  „człowieka  nowego,  stworzonego  według  Boga,  w  spra-
wiedliwości i prawdziwej świętości” (Ef 4, 24; EiO 36). Cała ekonomia
zbawienia  dokonana  przez  Chrystusa  „realizuje  się  poprzez  tę  właśnie
wrażliwość  na  ukryte  działanie  Ducha  Świętego,  który  jest  bezpośred-
nim sprawcą wszelkiej świętości” (ED 10). To On „budzi  w sercu głę-
bokie pragnienie świętości” (DeV 65), jest źródłem oraz „nauczycielem
wszelkiej świętości” (SA 31), a więc tym, który „zamienia wewnętrzny
nieurodzaj dusz w urodzajne pola łaski i świętości. To, «co jest oporne
—  nakłania»,  to  co  jest  «oziębłe  —  rozgrzewa»,  to  co  «zbłąkane  —
sprowadza»  na  drogi  zbawienia”  (DeV  67).  W  Liście  do  kapłanów  na
Wielki  Czwartek  1981  roku  czytamy,  że  Duch  Święty  stale  „ożywia
Kościół  i  pociąga  go  na  drogę  świętości  i  miłości”  (nr  1),  ubogacając
rozmaitymi charyzmatami (por. ChL 24).

Jak widać, świętość, która ma nieodłączny wymiar trynitarno-

chrystologiczno-pneumahagijny,  może aktualizować się  jedynie  w Ko-
ściele. Ona bowiem jest tą „rzeczywistością, która lepiej niż cokolwiek
innego  wyraża  tajemnicę  Kościoła”  (NMI  7).  Hierarchiczna  struktura
Kościoła  całkowicie  jest  podporządkowana  świętości  jego  członków
(por.  MD  27).  Pozwala  ona  „w  pełni  wyrazić  i  zrealizować  potrójne  i
zarazem  jedyne  munus  propheticum,  sacerdotale  et  regale”  (VS  107),
to  znaczy  samą  istotę  posłannictwa  ludu  Bożego.  Bez  świętości,  którą
w  Kościele  wzbudza  Duch  Chrystusa,  niemożliwa  byłaby  jakakolwiek
ewangelizacja  i  działalność  misyjna  (por. VS  108.  110;  EiO  38),  gdyż
są one zakorzenione i przeżywane przede wszystkim w osobistym zjed-
noczeniu  z  Chrystusem.  Słusznie  więc  zauważa  nasz  Autor,  że  „sku-
teczność  działania na polu  misyjnym Kościoła zależy  od świętości ży-
cia  każdego  chrześcijanina”  (RMs  77).  Na  równi  z  nawróceniem  oraz
publicznymi i prywatnymi modlitwami o jedność chrześcijan, świętość

—————————

Por. A. M. Sicari, Powołanie ludzkiej osoby i jej droga do świętości, w: Osoba we

wspólnocie. Kościół Chrystusowy („Communio”, 16), red. L. Balter, Pallottinum 2004,
s. 153-167.

stanowi  „duszę  całego  ruchu  ekumenicznego”  (UUS  21).  „Wspólne
świadectwo  świętości,  wyraz  wierności  jedynemu  Panu,  kryje  w  sobie
potencjał ekumeniczny niezwykle bogaty w łaskę” (UUS 48; por. UUS
84).  Odnośnie  do  tego  Papież  pisze  o  „ekumenizmie  świętości”,  który
przynajmniej  w  wymiarze  europejskim  przynosi  błogosławione  owoce
(por. NMI 48; EiE 31).

Tę świętość Kościoła i w Kościele mają realizować wszyscy jego

członkowie,  lecz  każdy  zgodnie  z  własnym  stanem  i  powołaniem.  Za-
tem  kapłanom  Papież  przypomina  o  ich  „szczególnym  powołaniu  do
świętości”  (PDV  82),  które  wynika  z  przyjętego  sakramentu  święceń
(por.  PDV  20;  PO  12),  gdyż  w  nim  został  im  dany  Duch  Święty,  jako
„źródło  świętości  i  wezwanie  do  uświęcenia”  (PDV  27).  Kapłańska
świętość  jest  „zażyłością  z  Bogiem,  jest  naśladowaniem  Chrystusa
ubogiego,  czystego  i  pokornego;  jest  bezgranicznym  umiłowaniem  lu-
dzi i oddaniem się ich prawdziwemu dobru; jest miłością Kościoła, któ-
ry  jest  święty  […].  Każdy  z  was  musi  być  święty,  by  pomagać  także
braciom  w  realizowaniu  ich  powołania  do  świętości”  (PDV  33).  Nasz
Autor  wskazuje  zatem  nie  tylko  na  wertykalny  wymiar  kapłańskiej
świętości,  ale  również  na  jej  wymiar  eklezjalno-horyzontalny,  który
najbardziej  wyraża  się  w  miłości  pasterskiej  (por.  PDV  72)

. Świętość

to pełny wyraz zbawienia, zatem — pisze Jan Paweł II w Liście do ka-
płanów  na Wielki  Czwartek  2005  roku  —  „tylko  żyjąc  jako  zbawieni,
stajemy  się  wiarygodnymi  głosicielami  zbawienia”  (nr  4).  Jakość  ich
posługi,  zwłaszcza  przepowiadanie  i  sprawowanie  sakramentów,  jak
również „przewodzenie wspólnocie w miłości” w dużym stopniu zależy
od  osobistej  świętości  (PDV  24-26;  LK  1986,  11).  Wynika  z  tego,  że
kapłańska świętość  ma zasadniczy  i niezbywalny  wymiar kościelny, to
znaczy jest „udziałem w świętości samego Kościoła” (PDV 31; por. LK
2004, 6).

Nie mniejsze wymagania Jan Paweł II stawia biskupom, co widać

szczególnie w posynodalnej adhortacji apostolskiej Pastores gregis. Już
na samym początku stwierdza, że świętość życia biskupa jest tym ide-
ałem, na którym Kościół opiera swoje nadzieje (nr 1). Osobista, subiek-
tywna świętość biskupa ma odzwierciedlać obiektywną świętość Ko-

—————————

Myśl tę rozwija m.in. W. Słomka, Oblicza kapłańskiej miłości, w: Kapłan pośród

ludu kapłańskiego (HM, 14), red. W. Słomka, J. Misiurek, Lublin 1993, s. 33-41.

ścioła, w którym uobecnia on Chrystusa Dobrego Pasterza

. Żyć du-

chowością  chrystocentryczną  i  eklezjalną,  a  przy  tym  „kroczyć  nie-
zmordowanie na drodze do świętości”, to — według naszego Autora —
ścisły obowiązek  każdego biskupa (por. PG 24), gdyż całe  jego posłu-
giwanie jako „dar łaski Bożej  i objawienie prymatu Boga w życiu Ko-
ścioła”  ma  być  całkowicie  podporządkowane  świętości  Ludu  Bożego
(PG 41). Biskup  ma być bowiem „nauczycielem świętości  i szafarzem
uświęcania  swego  ludu”,  szczególnie  w  odniesieniu  do  swoich  kapła-
nów i osób konsekrowanych (por. PG 17-19).

Jan Paweł II do świętości życia wzywa również osoby konsekrowa-

ne, gdyż — jak pisze w adhortacji o Kościele w Afryce — „w Kościele
jako  Rodzinie  Bożej  życie  konsekrowane  odgrywa  szczególną  rolę”,
przede  wszystkim  dlatego, że „przypomina  wszystkim o powołaniu  do
świętości, ale jest też świadectwem życia braterskiego we wspólnocie”
(EiAf  94).  Świadectwo  świętości  osób  konsekrowanych  ma  doniosłe
znaczenie  dla życia wspólnoty  eklezjalnej  i jej  misji  ewangelizacyjnej.
Dążenie  do świętości ze strony  osób konsekrowanych „jest  dziś szcze-
gólnie  potrzebne  także  dlatego,  że  należy  popierać  i  umacniać  w  każ-
dym  chrześcijaninie  pragnienie  doskonałości”,  a  tym  samym  „rozbu-
dzić w każdym wierzącym prawdziwą tęsknotę za świętością” (VC 39).
Chrześcijanie pogrążeni  w trudach  i troskach tego świata, właśnie  dla-
tego że są powołani do świętości, pragną dostrzegać w osobach konse-
krowanych ludzi, którzy „oczyma wiary widzą Boga — ludzi poddają-
cych się ulegle działaniu Ducha Świętego” (VC 109). Dążenie do świę-
tości  Jan  Paweł  II  uznaje  zatem  za  „syntezę  programu  każdego  życia
konsekrowanego” (VC 93).

W posynodalnej adhortacji Christifideles laici, która wśród doku-

mentów  posoborowych  jest  magna  charta  godności  i  świętości  ludzi
świeckich,  Papież  zauważa,  że  „Duch  Święty  nieprzerwanie  odnawiał
młodość Kościoła, budząc w wielu świeckich nowe energie świętości i
uczestnictwa” (ChL 2). Świeckość widzi nie tyle jako fakt socjologicz-
ny,  ale  jako  rzeczywistość  teologiczną,  dzięki  której  i  przez  którą
świeccy  osiągają  świętość,  czy  to  na  drodze  życia  małżeńskiego  i  ro-
dzinnego,  w  celibacie  czy  poprzez  pracę  zawodową  oraz  różne  formy

—————————

Zob. S. Ackermann, Kościół jako osoba (w teologii Hansa Ursa von Balthasara),

w: Osoba we wspólnocie…, dz. cyt., s. 233-242.

działalności  społecznej  (por.  ChL  15).  Jak  wyjaśnia  dalej,  powołanie
ludzi  świeckich  do  świętości  oznacza  wezwanie  do  tego,  by  żyli  oni
wedle  Ducha,  pozostając  jednocześnie  włączeni  w  rzeczywistość  do-
czesną  i  uczestnicząc  w  działalności  ziemskiej.  Istotna  jest  tu  więc
spójność życia  wiernych świeckich, „jako tych,  którzy winni  dążyć  do
świętości  w  normalnych  warunkach  życia  zawodowego  i  społecznego,
dlatego w odpowiedzi na swe powołanie winni traktować codzienne za-
jęcia jako okazję do tego, by zbliżać się do Boga, spełniać Jego wolę i
służyć  innym  ludziom,  prowadząc  ich  do  komunii  z  Bogiem  w  Chry-
stusie” (ChL 17). Taki styl życia wierni świeccy powinni traktować nie
jako  wymóg  czy  kategoryczny  obowiązek,  ale  jako  „istotny  i  nieod-
łączny  składnik  nowego  życia  otrzymanego  wraz  z  chrztem,  a  więc
konstytutywny  element  ich  godności”  (ChL  17),  dzięki  któremu  jako
członkowie  Kościoła  mają  udział  w  kapłańskim,  prorockim  i  królew-
skim urzędzie Chrystusa. Stąd też ich „powołanie do świętości w miło-
ści” wyraża się i realizuje zgodnie z ich „świeckim charakterem”, który
jest ich „specyficzną właściwością” (ChL 64).

W papieskim nauczaniu szczególne znaczenie dla świętości świec-

kich  odgrywa  małżeństwo  i  rodzina.  Jest  ono  „drogą  chrześcijańskiej
świętości” (EiAf 83; EiAm 46), gdyż przypomniane przez Vaticanum II
powszechne  powołanie  do  świętości  tam  właśnie  ma  się  realizować
(por.  FC  34.  56.  58.  66;  GtS  19)

. Wynika to z woli Chrystusa, który

„chciał zabezpieczyć świętość małżeństwa i rodziny, chciał zabezpie-
czyć pełną prawdę o osobie ludzkiej i jej godności” (GtS 20). Potwier-
dza to historia chrześcijaństwa, gdyż wielu ojców i matek, a także dzie-
ci właśnie poprzez rodzinę odnalazło „drogę swego ludzkiego i chrze-
ścijańskiego powołania […] do świętości” (GtS 23).

W tym kontekście na podkreślenie zasługuje troska o świętość ży-

cia w ogóle, które poczyna się w rodzinie i przede wszystkim trosce ro-
dziny jest powierzone. Nie można być świętym, nie chroniąc świętości
życia. Człowiek bowiem — jak czytamy w encyklice Evangelium vitae
— „jest powołany do pełni życia, która przekracza znacznie wymiary
jego ziemskiego bytowania, ponieważ polega na uczestnictwie w życiu

—————————

Zob. J. S. Martins, La santidad de la familia a la luz del número 47 de la carta

apostólica „Novo millennio ineunte”, w: Dar razón de la esperanza, red. T. Trigo,
Pamplona 2004, s. 717-728.

samego Boga” (EV 2). Ta partycypacja w Boskim życiu — jak czytamy
dalej — „nie  jest  jednak rzeczywistością «ostateczną», ale  «przedosta-
teczną»; jest więc rzeczywistością świętą, która zostaje nam powierzo-
na, abyśmy  jej strzegli z poczuciem  odpowiedzialności i  doskonalili ją
przez miłość i dar z siebie ofiarowany Bogu i braciom” (EV 2). Wynika
z  tego,  że  życie  ludzkie  jest  święte  i  nienaruszalne  od  poczęcia  aż  do
naturalnej śmierci, w każdej swojej fazie i kondycji (por. EV 11. 40. 61-
62. 87; EiAs 35; EiE 19), bo jego źródłem i fundamentem jest Bóg, któ-
ry  stworzył  człowieka  na  swój  obraz  (por.  Rdz  9,  6;  EV  39).  Dlatego
każde  życie  ma  „charakter  święty  i  nienaruszalny,  w  którym  odzwier-
ciedla się nienaruszalność samego Stwórcy” (EV 53). Jako uniwersalna
wartość,  rozpoznawana  w  świetle  rozumu,  ma  „w  sobie  niewątpliwie
coś  świętego  i  religijnego”  i  to  niezależnie  od  poglądów  religijnych
(EV 101). Z tej racji „świętości osoby nie da się unicestwić, choćby nie
wiem  jak  często  spotykała  się  z  pogardą  i  była  gwałcona.  Mocno  osa-
dzona w Bogu, Stwórcy i Ojcu, świętość osoby ujawnia się zawsze i od
nowa” (ChL 5).

Śledząc myśl naszego Autora na temat świętości, można postawić

pytanie,  w  czym  ona  ma  się  przejawiać?  Najbardziej  czytelnym  prze-
jawem  świętości  jest  męczeństwo,  które  Papież  uznaje  za  „wspaniały
znak  świętości  Kościoła”  o  doniosłym  znaczeniu  dla przepowiadania  i
posługi  misyjnej (VS 93). Tego rodzaju głoszenie Dobrej Nowiny sło-
wem  i potwierdzone  czynem, aż po  gotowość  oddania życia, „budzi  w
ludzkich sercach pragnienie świętości, upodobnienia się  do Chrystusa”
(EiAf 87). Ta teza współbrzmi z wykładem Ojca świętego na temat du-
chowości misyjnej z encykliki Redemptoris missio, gdzie stwierdza, że
„powołanie misyjne ze swej natury wypływa z powołania do świętości.
Każdy  misjonarz  jest  autentyczny  jedynie  wówczas,  gdy  wchodzi  na
drogę  świętości.  Świętość  jest  podstawową  przesłanką  i  niezbędnym
warunkiem  do  tego,  aby  Kościół  mógł  realizować  swoją  zbawczą  mi-
sję” (RMs 90). Wynika z tego, że autentyczna świętość przejawia się w
gorliwości  misyjnej.  W  myśl  nauki  papieskiej  można  postawić  znak
równości między „zapałem misyjnym” i „zapałem świętości” (por. RMs
91-92).

Nie można także lekceważyć wszelkich przejawów pobożności lu-

dowej, którą Jan Paweł II nazywa „świętością ludu”. Ukazuje ona bo-
wiem, że „również w dzisiejszej Europie można żyć Ewangelią indy-

widualnie  i  poprzez  autentyczne  doświadczenie  wspólnotowe”  (EiE
67). Szczególne znaczenie ma tu pobożność maryjna, gdyż Matka Boża
najdoskonalej odzwierciedla świętość Chrystusa. W Niej jaśnieje „pro-
mień tajemnicy Boga, chwała niewypowiedzianej Jego świętości” (RM
36).  Kościół,  jako  duchowa  matka  wobec  swoich  członków,  od  Maryi
uczy  się  swego  własnego  macierzyństwa  „rozważając  Jej  tajemniczą
świętość  i  naśladując  Jej  miłość  oraz  spełniając  wiernie  wolę  Ojca”
(RM  43.  47).  Maryja  z  Nazaretu  jest  więc  „pierwowzorem”  Kościoła,
gdyż przewodzi wszystkim na drodze świętości i „w Jej osobie Kościół
już osiąga tę doskonałość, dzięki której istnieje nieskalany i bez zmazy”
(MD  27).  Wzór  świętości  Maryi  ma  szczególne  znaczenie  dla  kapła-
nów,  dla  których  jest  Ona  Matką  (por.  LK  1994,  8). „Potrzeba  wspól-
not, które kontemplując i naśladując Najświętszą Maryję Pannę, obraz i
wzór Kościoła w wierze i w świętości, strzegłyby sensu życia liturgicz-
nego i życia wewnętrznego” (EiE 27).

Pierwszym po Chrystusie i Maryi wzorem świętości jest Jej Oblu-

bieniec — św. Józef,  który  dla wierzących  jest przykładem  jak „postę-
pować  przed  Bogiem  drogami  świętości  i  sprawiedliwości”  (RC  31).
Skoro Papież  wskazuje  na wzorczą świętość Józefa z Nazaretu, to tym
bardziej  w  adhortacji  Redemptoris  Custos  podkreśla,  że  „małżeństwo
Józefa  i  Maryi  stanowi  szczyt,  z  którego  świętość  rozlewa  się  na  całą
ziemię” (nr 7; por. RC 22).

Jeśli chodzi o inne wzory świętości, to lista postaci jest bardzo dłu-

ga. Przede wszystkim są to męczennicy, którzy przeważają w liczbie
tych, których Jan Paweł II kanonizował i beatyfikował w czasie swego
pontyfikatu, a czynił to z zasady osobiście, zawsze przy tej okazji wy-
głaszając stosowną homilię, mającą za przedmiot życie i świętość osób
wynoszonych do chwały ołtarzy

W ukazywaniu wzorów świętości chodzi o to, aby nie zabrakło en-

tuzjazmu  w  kroczeniu  tą  drogą,  do  czego  Papież  szczególnie  zaprasza
ludzi  młodych.  Należy  wskazywać  im  drogę  świętości,  zachęcając  do
podejmowania  wiążących  wyborów  w  naśladowaniu  Jezusa,  w  czym
umocni  ich  intensywne  życie  sakramentalne.  W  tym  względzie  „nie

—————————

Zob. interesujące studium ks. Wiesława Oleszka pt. Przepowiadanie o świętych

na podstawie homilii beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych Jana Pawła II wygłoszonych
w latach 1979-2001 (Lublin 2002).

trzeba się obawiać stawiania młodym wymagań w tym, co dotyczy ich
duchowego rozwoju” (EiE 62; por. RD 16). Dążąc do świętości,  mogą
oni stać się „znakiem Boga w świecie” i „zaczynem ducha misyjnego”
(EiAf  136).  Właściwym  środowiskiem,  gdzie  młodzi  odkrywają  dar
świętości, są różnego rodzaju ruchy w Kościele (EiO 47). O tyle można
o  nich  mówić,  że spełniają  w Kościele rolę „narzędzi  świętości”,  o  ile
stawiają  na  pierwszym  miejscu  powołanie  każdego  chrześcijanina  do
świętości (por. ChL 30).

Zapowiadając obchody Jubileuszu Roku 2000 Jan Paweł II postu-

lował,  aby  „rozbudzić  w  każdym  wierzącym  prawdziwą  tęsknotę  za
świętością, mocne pragnienie  nawrócenia i osobistej  odnowy  w klima-
cie  coraz  żarliwszej  modlitwy  i  solidarności  z  bliźnimi,  zwłaszcza  z
tymi najbardziej potrzebującymi” (TMA 42). W ostatniej adhortacji ad-
resowanej do biskupów, jeszcze raz podnosząc wartość życia duchowe-
go i dążenia do świętości, zauważa, że pozostają one do dziś „wielkim
świadectwem mocy Ewangelii, zdolnej przemieniać osoby i wspólnoty,
umożliwiającej przenikanie świętości Boga w świat i historię” (PG 25).

2. Świętość współczesnych błogosławionych i świętych

Ukazaną w zarysie wizję świętości, Jan Paweł II afirmował przede

wszystkim poprzez akty 51 kanonizacji i 147 beatyfikacji. Powszechnie
bowiem  wiadomo,  że  wyniesienie  kogoś  do  chwały  ołtarzy  ma  przede
wszystkim  cel  duszpasterski.  W  ten  sposób  Kościół,  odpowiednio  do
zmieniających się  warunków,  wskazuje  wciąż  na nowe  wzorce święto-
ści.  Wspomniał  o  tym  Jan  Paweł  II  m.in.  w  konstytucji  apostolskiej
Divinus  perfectionis  Magister  (z  25  I  1983),  określającej  nowe  zasady
postępowania  kanonizacyjnego

, zaś w homilii w czasie Mszy św. z

—————————

Na wstępie Papież pisze, że gdy przyglądamy się życiu tych, którzy wiernie na-

śladowali  Chrystusa,  otrzymujemy  nową  motywację  i  pobudkę  do  szukania  dróg  doj-
ścia „do doskonałego  zjednoczenia z Chrystusem, czyli do świętości”. Z tego powodu
— jak czytamy dalej — „Stolica Apostolska, przyjmując te znaki i głos swego Pana z
największą  czcią  i  uległością  od  niepamiętnych  czasów,  z  powodu  doniosłości  powie-
rzonej sobie misji nauczania, uświęcania i kierowania Ludem Bożym, proponuje wier-
nym, by naśladowali, czcili i wzywali postacie mężczyzn i kobiet, które odznaczały się
miłością  i  innymi  cnotami  ewangelicznymi  i,  po  przeprowadzeniu  należnych  badań,
ogłasza ich uroczystym aktem kanonizacji świętymi”.

okazji beatyfikacji dwóch męczenników chińskich: bp. Luigiego Versi-
glia i ks. Callisto Caravario (15 V 1983) powiedział: „Kiedy Kościół
przedstawia jakiś wzór życia wiernym, czyni to także biorąc pod uwagę
szczególne potrzeby pasterskie czasu, w którym dokonuje się taka pro-
klamacja”

. Szukając zatem odpowiedzi na pytanie: jaka świętość na

dziś, warto dokonać przynajmniej pobieżnego (z uwagi na ilość i różno-
rodność) przeglądu postaci beatyfikowanych i kanonizowanych przez
Jana Pawła II.

Wśród 1338 beatyfikowanych, najwięcej jest męczenników — aż

1031 osób

. Zwykle są to duże grupy męczenników ze wszystkich sta-

nów Kościoła, którzy oddali życie za wiarę w szczególnych okresach
prześladowań, zwłaszcza z czasów rewolucji francuskiej

, w Meksy-

, wojny domowej w Hiszpanii

, II wojny światowej

i czasów

komunizmu

. Natomiast wśród wyznawców najliczniejszą grupę sta-

nowią założyciele różnych zgromadzeń zakonnych, ale nie brak wśród
błogosławionych przez Jana Pawła II świeckich tercjarzy

, misjona-

—————————

Nauczanie papieskie, VI, 1 (rok 1983), opr. E. Weron, A. Jaroch, Poznań 1998, s.

587.

Poniższe dane według: S. Karczewski, Jan Paweł II. Encyklopedia pontyfikatu

1978-2005, Radom 2005, s. 445-504.

Na przykład 19 II 1984 roku w Watykanie odbyła się beatyfikacja 98 męczenni-

ków zamordowanych we Francji podczas rewolucji w latach 1793-1794, wśród których
jest 11 księży i 3 zakonnice, pozostali to świeccy. Drugą dużą grupę 63 duchownych i
świeckich Francuzów, męczenników rewolucji francuskiej z lat 1793-1794 Jan Paweł II
beatyfikował 1 X 1995.

W Watykanie 22 XI 1992 roku Papież wyniósł do chwały ołtarzy 22 kapłanów i

3 świeckich — męczenników meksykańskich z lat 1915-1937.

Dwukrotnie Jan Paweł II w Watykanie beatyfikował męczenników wojny do-

mowej w Hiszpanii w 1936 roku: dnia 25 X 1992 roku 122 osoby, zaś 11 III 2001 roku
— 233 osoby, w tym: 40 kapłanów diecezjalnych, 105 kapłanów zakonnych, 43 zakon-
nice, 20 kobiet świeckich i 19 mężczyzn świeckich.

Najliczniejszą grupę stanowi 108 polskich męczenników II wojny światowej,

beatyfikowanych 13 VI 1999 roku w Warszawie, wśród których nie brak świeckich.

Podczas wizyty apostolskiej we Lwowie 27 VI 2001 roku Papież beatyfikował

27 męczenników II wojny światowej i komunizmu z obrządku greckokatolickiego, w
tym 8 biskupów.

Np. bł. Małgorzata Bays, Szwajcarka, tercjarka franciszkańska i stygmatyczka

(29 X 1995), bł. Józef Tovini, Włoch, członek III Zakonu Franciszkańskiego (20 IX
1998) czy polska tercjarka franciszkańska bł. Aniela Salawa (13 VIII 1991).

rzy

, katechistów

, ludzi pełniących dzieła miłosierdzia, jak chociażby

Brat Albert Chmielowski (beatyfikowany 22 VI 1983), bł. Edmund Bo-
janowski (beatyfikowany 13 VI 1999) czy Matka Teresa z Kalkuty (be-
atyfikowana 19 X 2003), mistyków i stygmatyków

, działaczy różnych

organizacji kościelnych

, przedstawicieli młodzieży, jak Pier Giorgio

Frassati (beatyfikowany 20 V 1990), a nawet dzieci

. Na uwagę zasłu-

guje wyniesienie na ołtarze małżonków Alojzego i Marii Beltrame Qu-
attrocchich (beatyfikowanych 21 X 2001), a także wdów

. Jedna z

ostatnich beatyfikacji, jaka została dokonana przez Jana Pawła II, doty-
czyła Karola Habsburga, cesarza Austrii i króla Węgier (beatyfikacja 3
X 2004).

Podobnie sytuacja przedstawia się, jeśli chodzi o 482 kanonizowa-

nych przez sługę Bożego. Jest wśród nich aż 402 męczenników, w tym
głównie duże grupy, jak chociażby 103 osoby (w przeważającej więk-
szości świeccy) z czasu prześladowań w Korei Południowej w połowie
XIX wieku (kanonizacja 6 V 1984), 116 ofiar prześladowania w Wiet-

—————————

Np. bł. Jan Chrzciciel Mazzucconi, Włoch, misjonarz na wyspie Woodlark koło

Nowej  Zelandii  (19  II  1984),  bł.  Daniel  de  Veuster,  Belg,  apostoł  Hawajów,  opiekun
trędowatych,  jak  również  polski  jezuita,  apostoł  Madagaskaru  —  bł.  Jan  Beyzym  (18
VIII 2002).

Są to np.: bł. Filip Siphong Ophithak, Taj, zamordowany podczas II wojny świa-

towej (22 X 1989), bł. Piotr To Rot, Papuas, męczennik (17 I 1995), bł. Andrzej z Phu
Yen, Wietnamczyk, męczennik z 1644 roku (5 III 2000) czy Ugandyjczyk bł. Daudi
Okelo (20 X 2002).

Można tu wskazać np. na takie postaci, jak: bł. Aleksandryna Maria da Costa,

Portugalka (25 IV 2004) czy niemiecka wizjonerka Anna Katarzyna Emmerich (3 X
2004),

Za przykład mogą posłużyć działacze Akcji Katolickiej: bł. Stanisław Kostka

Starowieyski (13 VI 1999) czy Chorwat bł. Iwan Mertz (22 VI 2003).

Są to np. młodociani męczennicy meksykańscy z 1527 roku: bł. Krzysztof, An-

toni i Jan (6 V 1990) czy świadkowie objawień fatimskich: Franciszek i Hiacynta Marto
(13 V 2000).

Warto wspomnieć bł. Marię od Wcielenia Guyart, Francuzkę, założycielkę

Zgromadzenia  Mniszek  Urszulanek  w  Quebeck  (22  VI  1980),  Hiszpankę  bł.  Rafaelę
Ybarra  de  Villalonga,  założycielkę  Zgromadzenia  Sióstr  od  Aniołów  Stróżów  (30  IX
1984), Malgaszkę bł. Wiktorię Rasoamanarivo (29 IV 1989), bł. Marię od Jezusa Emi-
lię d’Oultremont, Belgijkę, założycielkę Zgromadzenia Maryi Wynagrodzicielki (12 X
1997)  czy  bł.  Mariannę  Biernacką,  męczennicę  II  wojny  światowej,  która  poszła  na
śmierć w miejsce swojej brzemiennej synowej (13 VI 1999).

namie  w 1839 roku (kanonizacja 19 VI 1988) czy 119 ofiar prześlado-
wania  w  Chinach  w  latach  1648-1930  (kanonizacja  1 X  2000).  Godne
odnotowania jest to, że druga w czasie pontyfikatu Jana Pawła II kano-
nizacja  10  X  1982  roku  dotyczyła  o.  Maksymiliana  Marii  Kolbego.
Wśród  ogłoszonych  świętymi  nie  brak  założycieli  zgromadzeń  zakon-
nych

, osób pełniących dzieła miłosierdzia oraz wielu świeckich. Jeśli

chodzi  o  tych  ostatnich,  to  dla  przykładu  wymieńmy  Józefa  Moscatie-
go,  Włocha  (kanonizowanego  25  X  1987),  wdowę  Marię  Dufrost  de
Lajemmerais  d’Youville,  wdowę,  założycielkę  Zgromadzenia  Sióstr
Miłości  (kanonizowaną  9  XII  1990),  św.  Jadwigę  Wawelską,  królową
Polski (kanonizowaną 8 VI 1997), św. Kingę, klaryskę i księżną, córkę
króla węgierskiego (kanonizowaną 16 VI 1999) czy św. Joannę Berettę
Molla, włoską lekarkę i  matkę, która poświęciła swe życie  dla ratowa-
nia  nienarodzonego  dziecka. Warto  zauważyć,  że  należy  ona  do  ostat-
niej grupy kanonizowanych przez Jana Pawła II dnia 16 V 2004 roku.

Śledząc biografie osób beatyfikowanych i kanonizowanych przez

Jana  Pawła  II  nietrudno  dostrzec,  że  przede  wszystkim  są  to  ludzie  ze
wszystkich stanów życia Kościoła, niemal ze wszystkich stron świata, a
także  różnych  środowisk.  Ich  świętość  życia  charakteryzowała  się
przede wszystkim heroicznością świadectwa wiary, które złożyli czy to
poprzez  męczeństwo,  posługę  miłosierdzia,  głoszenie  Ewangelii  (mi-
sje),  nauczanie  i  wychowanie  katolickie  czy  wierność  życia  małżeń-
skiego.  We  wszystkich  tych  obszarach  znajdują  potwierdzenie  słynne
słowa Pawła VI z adhortacji Evangelii nuntiandi, że „człowiek naszych
czasów chętniej słucha świadków, aniżeli nauczycieli; a jeśli słucha na-
uczycieli, to dlatego, że są świadkami” (nr 41). A zatem model święto-
ści na dziś, jaki  wyłania się z beatyfikacji  i kanonizacji  ostatnich dzie-
sięcioleci sprowadza się do dawania świadectwa wiary, przy czym mę-
czeństwo,  jak  w  pierwszych  wiekach  chrześcijaństwa,  tak  i  współcze-
śnie  zachowuje  priorytetowe  znaczenie.  Mimo  zmieniających  się  wa-
runków życia i postępu cywilizacji, wartość męczeństwa jako szczegól-
nej postaci świadectwa nie zdewaluowała się. Jak się  szacuje, każdego
roku  śmiercią  męczeńską  ginie  kilkadziesiąt  tysięcy  chrześcijan  na  ca-

—————————

Na przykład: św. Henryk de Ossó y Cervelló, Hiszpan, założyciel Zgromadzenia

Sióstr od Zwiastowania NMP, św. Karol Eugeniusz de Mazenod, Francuz, biskup Mar-
sylii, założyciel Zgromadzenia Oblatów Maryi Niepokalanej.

łym świecie, zwłaszcza w Azji i Afryce. Wystarczy wspomnieć cho-
ciażby wojnę domową w Ruandzie w 1994 roku, która pochłonęła oko-
ło miliona ludzi, głównie z plemienia Tutsi. Wśród nich wciąż ujawnia-
ne są niezliczone fakty autentycznego męczeństwa za wiarę.

O aktualności męczeństwa jako modelu świętości świadczy między

innymi  casus  o.  Maksymiliana  Kolbe,  którego  Paweł  VI  beatyfikował
jako wyznawcę (17 X 1971), ale Jan Paweł II za podstawę jego kanoni-
zacji uznał  męczeństwo  i  ofiarę życia za brata. Przez to św. Maksymi-
lian „w sposób szczególny upodobnił się  do Chrystusa”, jak podkreślił
Papież  w  homilii podczas Mszy św. kanonizacyjnej. „Maksymilian  nie
umarł, ale «oddał życie za brata». […] I było w tej jego ludzkiej śmierci
przejrzyste  świadectwo  dane  Chrystusowi:  świadectwo  dane  w  Chry-
stusie  godności  człowieka,  świętości  jego  życia  i  zbawczej  mocy
śmierci, w której objawia się potęga miłości” — mówił Jan Paweł II

W przytoczonych słowach przewija się kolejny ważny aspekt

współczesnej świętości, a mianowicie szacunek dla godności człowieka
i  dla  życia  jako  szczególny  przejaw  miłości  i  miłosierdzia.  Do  tych
wartości  wielokrotnie  nawiązywał  Papież  w  swoich  przemówieniach
przy okazji beatyfikacji czy kanonizacji. Na przykład oddanie życia za
dziecko wskazał jako zasadniczy motyw wyniesienia do chwały ołtarzy
Gianny  Beretty  Molla  (24  IV  1994),  a  potem  jej  kanonizacji  (16  V
2004). Beatyfikowana razem z nią Elżbieta Canori Mora wskazana zo-
stała  jako  wzór  całkowitej  wierności  zobowiązaniom  podjętym  w  sa-
kramencie  małżeństwa  oraz  wynikającej  z  nich  odpowiedzialności.  Jej
wytrwałość  w  modlitwie  i  heroiczne  oddanie  rodzinie  przyczyniło  się
do  nawrócenia  jej  męża. Wskazując  w  Roku  Rodziny  na  obydwie  ko-
biety jako  wzory chrześcijańskiej  doskonałości, Papież pragnął „oddać
hołd  tym  wszystkim  heroicznym  matkom,  które  bez  reszty  poświęcają
się swoim rodzinom, które cierpią wydając dzieci na świat, a potem go-
towe są podjąć wszelkie trudy, ponieść wszelkie ofiary, ażeby tym dzie-
ciom przekazać wszystko co mają najlepszego”

—————————

Nauczanie papieskie, V, 2 (rok 1982), opr. E. Weron, A. Jaroch, Poznań 1996, s.

532-533.

Insegnamenti di Giovanni Paolo II, Città del Vaticano 1994, t. 17/1, s. 1005-

1008.

Znamiennym rysem świętości naszych czasów, ukazanym na przy-

kładach osób beatyfikowanych i  kanonizowanych przez Jana Pawła II,
jest  postawa  miłosierdzia  wobec  najbardziej  potrzebujących.  Spośród
ogromnej  rzeczy  wystarczy  jedynie  wskazać  na  św.  Brata  Alberta
Chmielowskiego i św. Faustynę Kowalską czy bł. Matkę Teresę z Kal-
kuty. Jak wspomniano, wśród „papieskich” błogosławionych i świętych
jest  bardzo  liczne  grono  założycieli  różnego  rodzaju  zgromadzeń  za-
konnych,  w  charyzmacie  których  zawsze  są  dzieła  miłosierdzia  chrze-
ścijańskiego,  jak  również  edukacja  i  wychowanie,  czego  przykładem
może być bł. Edmund Bojanowski (beatyfikowany 13 VI 1999) czy bł.
Marcelina Darowska (beatyfikowana 6 X 1996).

Świadectwo wiary współczesnych świętych, jako generalna cecha

ich świętości, znajduje wyraz w przepowiadaniu Ewangelii zarówno w
formie misji ad gentes, jak również ustawicznej ewangelizacji, zwłasz-
cza w warunkach zaangażowania w świecki świat czy to poprzez pracę
zawodową czy różne formy stowarzyszeniowe. Za wzór takiej postawy
posłużyć  może  św.  Urszula  Ledóchowska  (kanonizowana  18 V  2003).
Mimo  iż  wyniesieni  na  ołtarze  w  ciągu  ostatnich  30  lat  to  nadal  w
przeważającej  liczbie  osoby  zakonne  i  duchowni,  to  jednak  ich  świę-
tość na ogół nie realizowała się wyłącznie w izolacji klauzury, ale była
otwarta  na  świat.  Można  więc  powiedzieć,  że  jest  to  świętość  nie  tyle
ascetyczna czy mistyczna, co przede wszystkim apostolska. Jeśli zaś w
życiu  wielu  z  tych  błogosławionych  i  świętych  dostrzegalne  były  wy-
raźne znamiona życia kontemplacyjno-mistycznego, to zawsze  znajdo-
wały  one  swą  weryfikację  w  szeroko  pojętym  zaangażowaniu  apostol-
sko-misyjnym. Autentyczna  świętość  nigdy  nie  jest  bowiem  pogardą  i
ucieczką  od  świata,  ale  najwyższym  przejawem  odpowiedzialności  za
świat, jaką Bóg Stwórca nałożył  na człowieka powołując go do istnie-
nia. W kręgu więc oddziaływania świętych naszych czasów znajduje się
władza,  polityka,  biznes,  sprawy  społeczne,  praca  charytatywna,  edu-
kacja,  wychowanie,  działalność  naukowa,  świat  mediów,  sportu  i  roz-
rywki itp. Analizując ich biografie można znaleźć wszystkie te obszary
ludzkiej  aktywności. Wypada  więc  powiedzieć,  że  współczesny  model
świętości  ma  wyraźnie  charakter  inkarnacyjny.  Oznacza  to,  że  jak
Chrystus  stając  się  Człowiekiem  wszedł  w  ludzką  rzeczywistość  w  jej
uwarunkowaniach  cywilizacyjnych  tamtej  epoki,  tak  i  ci,  którzy  po-
dejmując wytrwałą współpracę z łaską Bożą starają się Go naśladować,

wchodzą we wszystkie obszary współczesnego sobie życia. W naszych
czasach  nie  do  utrzymania  jest  zatem  dawny  model  świętości,  wykre-
owany  przez  średniowieczną  hagiografię  dydaktyczną,  dla  której  ide-
ałem była postawa  wyznaczona aksjomatem  etycznym fuga mundi lub
contemptus  mundi.  Trafnie  wyraził  to  przed  sześćdziesięciu  laty  kon-
trowersyjny  francuski  jezuita  o.  Pierre  Teilhard  de  Chardin  († 1955),
pisząc,  iż  „dzisiejszemu  chrześcijaninowi  nie  wystarcza  już  zaprowa-
dzenie  w  swym  ciele  pokoju  i  ciszy  tak,  aby  dusza  mogła  swobodnie
oddać się sprawom  Bożym. Jeśli chce być  doskonały,  to uważa, iż po-
winien wydobyć z tego ciała całą zawartą w nim moc duchową — i to
nie  tylko  z  tego  ciała  w  znaczeniu  wąskim  i  dosłownym,  ale  z  całego
bezmiernego  ciała  «kosmicznego»,  którym  jest  otaczające  każdego  z
nas  tworzywo  ewoluującego  wszechświata.  […]  Święty  chrześcijański
[…],  to  nie  człowiek,  któremu  najlepiej  uda  się  uciec  od  materii  lub
najskuteczniej  ją poskromić, ale ten,  kto usiłując ją  wznieść ponad  nią
samą  i  wprzęgając  do  Chrystusowego  spełnienia  całość  jej  sił:  złota,
miłości i wolności, urzeczywistni w naszych czasach ideał dobrego słu-
gi ewolucji”

3. Jakiej świętości potrzebuje Europa?

Jakiego zatem modelu świętości potrzebuje współczesny świat, a

ściślej  —  współczesna  Europa?  Szukając  odpowiedzi  na  to  pytanie,
sięgnijmy znów do myśli Jana Pawła II, który w adhortacji Ecclesia in
Europa,  zanim  wskazał  na  Chrystusa  jako  źródło  nadziei  dla  Europy,
wpierw  dokonał  wnikliwej  diagnozy  duchowego  stanu  Starego  Konty-
nentu.  Stwierdził  zatem,  że  współczesne  społeczeństwo  europejskie
cierpi  na  poważną  chorobę  ducha,  jaką  jest  horyzontalizm  (por.  EiE
34). W opinii Papieża jest to agresywny redukcjonizm antropologiczny,
odbierający  człowiekowi  wymiar  wertykalny  jego  bytu.  Przejawia  się
on głównie w utracie nadziei, czemu „towarzyszy swego rodzaju prak-
tyczny  agnostycyzm  i  obojętność  religijna”,  a  także  w  zapominaniu  o
dziedzictwie  chrześcijańskim  (EiE  7).  Z  tego  rodzą  się  próby  nadania
Europie  oblicza  wyłącznie laickiego — areligijnego. Papież stwierdza,

—————————

P. Teilhard de Chardin, Dzieła, t. 2, Warszawa 1985, s. 167-168.

że „w wielu sferach publicznych łatwiej jest deklarować się jako agno-
stycy,  niż  jako  wierzący;  odnosi  się  wrażenie,  że  niewiara  jest  czymś
naturalnym, podczas gdy wiara wymaga uwierzytelnienia społecznego”
(EiE  7).  Brak  zakorzenienia  w  duchowości  chrześcijańskiej  rodzi  lęk
przed  przyszłością,  czego  „niepokojącą  oznaką  jest  między  innymi
wewnętrzna  pustka  dręcząca  wielu  ludzi  i  utrata  sensu  życia”  (EiE  8).
Owocuje  ona  dramatycznym  spadkiem  liczby  urodzeń,  zmniejszeniem
się liczby powołań do kapłaństwa i życia konsekrowanego, trudnościa-
mi  w  podejmowaniu  definitywnych  wyborów  życiowych,  także  doty-
czącymi  małżeństwa,  a  nierzadko  również  całkowitą  rezygnacją  z  re-
spektowania jakiegokolwiek systemu wartości. To wszystko przyczynia
się  do  fragmentaryzacji  egzystencji,  w  wyniku  czego  narasta  poczucie
osamotnienia, społeczne podziały  i kontrasty, wszelkie postacie  kseno-
fobii,  a  także  „kryzys  rodziny,  konflikty  etniczne,  odradzanie  się  po-
staw rasistowskich, napięcia międzyreligijne, egocentryzm i powszech-
na  obojętność  etyczna,  gorączkowe  zabieganie  o  własne  interesy  i
przywileje” (por. EiE 8). Szerzący się indywidualizm zdaje się niszczyć
przejawy  solidarności  międzyludzkiej,  wskutek  czego  coraz  częściej
„ludzie — choć nie brakuje im tego, co konieczne pod względem mate-
rialnym — zauważa Jan Paweł II — czują się bardziej osamotnieni, po-
zostawieni samym sobie, pozbawieni uczuciowego oparcia” (EiE 8).

Te nieustanne próby narzucenia społeczeństwu europejskiemu „an-

tropologii bez Boga i bez Chrystusa” prowadzą w rezultacie do „porzu-
cenia człowieka”, a więc do upowszechniania kultury naznaczonej nihi-
lizmem  na  polu  filozofii,  relatywizmem  na  polu  teorii  poznania  i  mo-
ralności,  pragmatyzmem  i  cynicznym  hedonizmem  w  strukturze  życia
codziennego. „Europejska kultura sprawia wrażenie «milczącej aposta-
zji» człowieka sytego, który żyje tak, jakby Bóg nie istniał” (EiE 9). W
praktyce szerzy się „cywilizacji śmierci”, siejąca pogardę dla życia nie-
narodzonych,  niepełnosprawnych  i  starych,  a  także  promująca  porno-
grafię i homoseksualizm z homorodzicielstwem

Taki, ponury obraz współczesnej Europy, to skutek choroby „hory-

zontalizmu”, na którą — zdaniem Papieża — jedynym skutecznym re-

—————————

Szerzej na ten temat zob. M. Chmielewski, Jan Paweł II — mistrz duchowy, w:

Dokąd zmierza Europa — przywództwo — idee — wartości, red. H. Taborska, J. S.
Wojciechowski, Pułtusk 2007, s. 375-383.

medium  jest sam Jezus Chrystus jako Źródło nadziei. Współcześni zaś
święci, których wyniósł on na ołtarze, są siewcami tej nadziei, bo jako
dzieci  Boże noszą w sobie żywe  odbicie Syna Bożego. To właśnie  oni
we wszystkie te najbardziej zagrożone miejsca, a jest ich wiele, swoim
przykładem życia wnoszą nadzieję, bo są „znakiem sprzeciwu”, a zara-
zem „światłem świata” i „solą ziemi”. Nie przypadkowo  więc Kościół
w  czasie  ostatniego  pontyfikatu  wskazał  na  przykłady  świętości  po-
twierdzone  męczeńską  krwią,  bo  społeczeństwo  europejskie  zatraciło
profetyczną wrażliwość na obecność Boga w życiu i potrzebuje wstrzą-
su,  aby  obudzić  w  sobie  poczucie  chrześcijańskich  korzeni  i  tożsamo-
ści.  Na  ołtarze  zostali  wyniesieni  misjonarze,  ewangelizatorzy  i  kate-
checi, bo podobnie jak męczennicy na miarę św. Maksymiliana Kolbe-
go  wskazywali  oni  na  transcendentny  wymiar  ludzkiej  egzystencji.
Szczególnie  poruszające  są  przykłady  świętości  ludzi  bez  reszty  odda-
nych  dziełom  miłosierdzia,  bo  oni  pokonując  w  ten  sposób  izolujące
ludzi bariery egoizmu, przywracają im wiarę w miłość i sens życia. Nie
inaczej jest jeśli chodzi o świętych małżonków. Na ich przykładzie Ko-
ściół  pokazuje,  że  ta  najbardziej  pierwotna  ludzka  wspólnota  mężczy-
zny i kobiety, będąca u podstaw zdrowego społeczeństwa, jest odzwier-
ciedleniem  wspólnoty  Przenajświętszej  Trójcy,  a  przez  to  jest  święta  i
uświęcająca sama w sobie. Dziewice i  wdowy  wśród  wyniesionych do
chwały ołtarzy przykładem swego życia potwierdzają doniosłe znacze-
nie  prawdziwej,  integralnej  miłości,  w  służbie  której  pozostaje  ludzka
cielesność, tak bardzo zinstrumentalizowana w naszych czasach.

Jan Paweł II beatyfikując i kanonizując tyle osób z różnych stanów

życia, ras i kultur, chciał „wydobyć świętość ze wszystkich zakątków
Kościoła, jakby dopasowując się do istniejącej rzeczywistości”

i po-

kazać zagubionemu światu, że jest taki system wartości, na którym
możliwe staje się budowanie nowej cywilizacji, którą Papież za swoimi
poprzednikami nazywa „cywilizacją miłością”.

W podsumowaniu tej refleksji odnośnie do modelu świętości na

dziś narzuca się pytanie, czy i w jaki sposób kanonizowany 25 lat temu
(10 X 1982) o. Maksymilian Kolbe może być nadal wzorem do naśla-

—————————

A. Riccardi, Przedmowa, w: F. Zavattaro, Dlaczego Jan Paweł II ich kanonizo-

wał, Kraków 2006, s. 9.

dowania?  Twierdząca  odpowiedź  jest  nader  oczywista,  choć  przesadą
byłoby  uważać,  że  jest  on  takim  wzorem  pod  każdym  względem,  dla
każdego i w każdej sytuacji. Na przekór naiwnej hagiografii, tworzonej
przez ludową pobożność, historia duchowości nie zna „uniwersalnych”
świętych  „od  wszystkiego”.  Usankcjonowana  oficjalnym  orzeczeniem
Kościoła  świętość  zawsze  jest  bowiem  konkretyzacją  jakiegoś  chary-
zmatu  spośród  nieograniczonej  różnorodności  darów  Ducha  Świętego.
Niemniej  jednak  nie  można  zaprzeczyć,  że  w  mrocznych  czasach  II
wojny  światowej,  skrajnej  rozpaczy  i  niewyobrażalnego  upodlenia
godności  człowieka  w  obozie  koncentracyjnym, czyn o. Maksymiliana
jest  potężnym  snopem  Bożego  światła,  pozwalającym  dostrzec  w  dru-
gim człowieku brata, któremu winniśmy miłość (por. Rz 13, 8). Idąc na
śmierć  za  bliźniego  i  umierając  w  bunkrze  głodowym  całkowicie  po-
wierzywszy  się  Niepokalanej  w  ustawicznej  modlitwie,  którą  podtrzy-
mywał innych na duchu, o. Maksymilian przypomniał katom i ofiarom,
że Bóg jest źródłem nadziei, która nie tylko, że nie umiera ostatnia, ale
zawsze  zwycięża,  a  zatem  nie  ma  takiej  sytuacji  z  pozoru  beznadziej-
nej,  która  nie  kryłaby  w  sobie  jakiegoś  ponadczasowego  sensu. W  ten
sposób  już  66  lat  temu  (14  VIII  1941)  radykalnie  sprzeciwił  się  temu,
co dziś nazywa się europejskim horyzontalizmem.

Godne zauważenia w bohaterskim czynie u o. Kolbego jest dowar-

tościowanie małżeństwa i rodziny, dla ratowania której poświęcił swoje
życie. Występując z szeregu, by zająć miejsce obcego sobie współ-
więźnia — ojca rodziny, nasz Święty przełamał barierę anonimowości,
obcości i wzajemnej wrogości, typowej dla obozowych warunków. Wy-
starczył jeden gest, aby wyzwolić całą lawinę braterskich postaw.

Nie zapominamy jednak o wcześniejszych dokonaniach o. Maksy-

miliana. Nie  ma potrzeby wymieniać  ich tu po raz kolejny i  opisywać,
wystarczy  bowiem  wskazać,  że  jak  najbardziej  realizuje  on  ten  ideał
świętości,  jakiego  współczesny  świat  potrzebuje.  Już  jako  młody  za-
konnik, rzymski student, nie uląkł się masońskich struktur i nie uciekał
w zacisze życia klasztornego, ale świadom zagrożeń odważnie — ufny
w  nadprzyrodzoną  pomoc  Niepokalanej  —  podjął  prawdziwą  walkę
duchową ze światem  i powołał „Milicję Niepokalanej”. Nie poprzestał
jednak  na  negatywnym  aspekcie  tej  walki,  lecz  wykorzystując  najno-
wocześniejsze  „światowe”  środki  przekazu  podjął  na  niespotykaną
wówczas skalę działalność ewangelizacyjną i edukacyjną.