1

MAKROEKONOMIA

WYKŁAD 4

Z DNIA 19.05.2012

EGZAMIN 16.06.2011 11.45 - 13.15 SALA T1

SAMODZIELNIE - WSTĘP DO HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO I WSTĘP DO

FINANSÓW MIĘDZYNARODOWCYH

~ SYSTEM PIENIĘŻNO KREDYTOWY - POLITYKA MONETARNA ~

1. Gospodarka naturalna

- producenci produkowali tylko dla swoich potrzeb.

2. Gospodarka towarowa

- T-T jest wymiana barterowa, towar za towar bez pośrednictwa

pieniądza, mankamenty:



nie wiadomo jaką wartość ma dany towar



każdorazowo, aby doprowadzić do wymiany musiały się spotkać co najmniej 2
osoby zainteresowane tymi towarami

3. Gospodarka towarowo- pieniężna

- T-P-T wymiana przy pomocy pieniądza

Pieniądz

- powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonywana jest wymiana dóbr

i usług. Początkowo to nie były monety, tylko np. muszelki, w Europie skóry, sól, bydło.
Kruszce nadają się najlepiej do roli pieniądza.

Funkcje kruszców

:



Jednorodność



Podzielność



Trwałość



łatwość przenoszenia



łatwość przechowywania.

Moneta

- jednostka kruszcu o określonej wadze, próbie kruszcu i nazwie. Złoto wygrało,

pierwszy ukształtowany system monetarny to

SYSTEM WALUTY ZŁOTEJ

- w obiegu

funkcjonowały monety złote. Później pojawiły się banknoty.

Banknot

- jest to rewers banku, na zdeponowaną w nim określoną ilość złota. Był wymienialny

na złoto. Fundusz złota zabezpieczający wymianę -

złote pokrycie

funkcjonował do I wojny

światowej. Potrzeby wojny sprawiły, że wyemitowano więcej banknotów, niż wynosiło złote
pokrycie, i pojawiły się w obiegu monety pozłacane.

System monety pozłacanej sztabowej

- w

bankach centralnych poszczególnych krajów przechowywane są sztaby złota zabezpieczające to
złoto.
W niektórych krajach zastosowano wymienialność na waluty - system waluty dewizowo-
pozłacanej. Wymienialność banknotów na dewizy to dalszy krok oderwania pieniądza od złota.
Wprowadzenie pieniądza papierowego - to znak wartości niewymienialny na złoto i niemający
wartości substancjonalnej wewnętrznej.

Wyróżniamy 2 systemy pieniądza papierowego :



otwarty

- pieniądze jednego kraju są wymienialne na pieniądze innego kraju



zamknięty

- pieniądz danego kraju ma ściśle wew. charakter - kraje realnego socjalizmu

do 1989

2

Funkcje pieniądza:

1. pieniądz jako dobro obrachunkowe

Pieniądz występuje jako dobro, które pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów do
wspólnego mianownika, umożliwia porównywanie poszczególnych dóbr. Nie musi to być
pieniądz realny. - miernik wartości

2. jako środek cyrkulacji

Pieniądz pośredniczy w ogromnej liczbie aktów kupna - sprzedaży w transakcjach rynkowych,
które są dokonywane w pieniądzu.

∑ ∑ ∑

Qm - ilość pieniądza potrzebna w danym kraju w ciągu roku
WT - wartość transakcji dokonywanych w ciągu roku
TK - transakcje kredytowe w ciągu roku - w danym roku faktycznie nie potrzeba pieniędzy za
zakup materiałów zakupionych na kredyt - dlatego trzeba je odjąć
Z - wartość transakcji kredytowych, których termin płatności przypada na dany rok
V - szybkość obiegu jednej jednostki pieniężnej

3. jako środek płatniczy

Pieniądz używany jest do realizacji odroczonych płatności - dotyczy transakcji kredytowych.
Funkcja 2 i 3 to funkcja środka wymiany.

4.

jako środek tezauryzacji - gromadzenie skarbu

Pieniądz papierowy, aby mógł pełnić taką rolę w dłuższym czasie jego cena nabywcza nie może
spadać - utrzymują siłę nabywczą . Najlepszym środkiem jest złoto, obligacje, akcje, ziemia,
nieruchomości.

Podział pieniędzy

A. pieniądz gotówkowy:

1. monety:

a. monety pełnowartościowe (kruszcowe)
b. monety zdawkowe inaczej bilon

2. banknoty wymieniane na kruszec monety
3. Papierowe znaki pieniężne = pieniądz papierowy

Monety zdawkowe i papierowe znaki pieniężne są współcześnie.

B. pieniądz bezgotówkowy

: jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność

podmiotu gospodarczego, jest to pieniądz żarowy inaczej pieniądz wkładowy.

1. wkłady zwrotne na każde żądanie

– avista

2. wkłady terminowe - krótko, średnio, długo

- deponowane na określony czas.

Zachodzi ścisły związek pomiędzy pieniądzem gotówkowym, a pieniądzem kredytowym, a
możliwościami kredytowymi banku. Banki kreują pieniądz bankowy w oparciu o istniejący
pieniądz depozytowy.

3

Kredyt

- stosunek ekonomiczny w którym jedna strona zwana wierzycielem odstępuje dwie

stronie zwanej dłużnikiem określone wartości w pieniądzu lub towarze na określony czas, i
określonych warunkach zwrotu.

Podział kredytów

1. Z punktu widzenia pożyczkodawcy:

a. kredyt udzielony przez osoby fizyczne lub prawne

, których działalność nie jest

nastawiona na osiąganie zysku - bez procentu

b. kredyt handlowy

- udzielany sobie nawzajem, przez podmioty funkcjonujące w sferze

produkcji i handlu.

c. kredyt finansowy

- udzielany przez specjalne instytucje - banki i niebankowe instytucje

pośrednictwa handlowego.

2. Z punktu widzenia pożyczkobiorcy:

a. kredyt zaciągany na cele konsumpcyjne

- kredyt obrotowy

b. kredyt na cele produkcyjne

- na rozpoczęcie lub poszerzenie działalności gospodarczej

– inwestycyjny

c. kredyt rządowy

- w celu pokrycia różnicy między wpływami i wydatkami państwa

3. Z punktu widzenia okresu na jaki jest udzielany

a. kredyt zwrotny na każde żądanie

- depozyty bankowe avista

b. kredyt krótkookresowy

- mniej niż rok

c. średniookresowy

1 - 5 lat

d. długookresowy

- powyżej 5 lat

Bank

- to przedsiębiorstwo którego główną funkcją jest obsługiwanie obiegu pieniężnego

między różnymi podmiotami życia gospodarczego. Na czele sieci banków stoi bank centralny

Bank centralny

- instytucja publiczna, która sprawuje kontrolę nad prawidłowością

funkcjonowania instytucji finansowych i rynku jako całości. Opowiada za całość polityki
monetarnej oraz stan rezerw finansowych kraju.

Funkcje banku centralnego:

a. monopol na emisję pieniądza gotówkowego

b. bank banków

- reguluje rezerwy banków i udziela im pożyczek

c. bank państwa

- obsługuje budżet państwa, pokrywa zobowiązania zagraniczne

państwa, gospodaruje rezerwami złota i dewiz.

d. wpływa na system pieniężno- kredytowy

, na podaż pieniądza, a w przypadku

konieczności interweniuje na rynku pieniężnym.

Banki komercyjne - handlowe



udzielają kredytów - obrotowych, konsumpcyjnych, inwestycyjnych



przyjmują i lokują oszczędności ludności i przedsiębiorstw - depozytowa funkcja



tworzą pieniądz bankowy - funkcja kreacji pieniądza

4

Banki specjalne: (wyspecjalizowane)

udzielają kordytów podmiotom z poszczególnych działów

gospodarki:



hipoteczne



rolne



kredytów długoterminowych dla przemysłu



rozwoju i eksportu

Kasy oszczędności

przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i naliczanie odsetek

Instytucje drobnego kredytu



komunalne



spółdzielcze



banki udzielające kordytów pod ruchomości - lombardy

Niebankowe instytucje pośrednictwa finansowego

zajmują się kupnem i sprzedażą aktywów

finansowych ( pieniądz gotówkowy, depozyty bankowe, obligacje państwowe i prywatne, akcje,
polisy ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze powiernicze)



firmy ubezpieczeniowe



fundusze emertytalne



fundusze powiernicze

~ WPŁYW BANKU CENTRALNEGO NA PODAŻ PIENIĄDZA ~

Instrumenty za pomocą których bank centralny wpływa:



na podaż pieniądza



na banki komercyjne



na gospodarkę

I. minimalne rezerwy gotówkowe

- stopa rezerw obowiązkowych

II. stopa redyskonta

- procentowa stopa według której bank centralny udziela pożyczek

bankowi komercyjnemu

III. polityka otwartego rynku

- sprzedaż i kupno obligacji skarbu państwa

IV. polityka perswazji

metoda I i II zaliczane są do pośredniej metody kontroli podaży pieniądza
metoda III bezpośrednia metoda kontroli podaży pieniądza,
metoda IV to polityka perswazji, gdzie bank centralny wskazuje bankowi jak ma się zachowywać
- metody nacisku na banki komercyjne - nie są to metody ekonomiczne.

Baza monetarna

(pieniądz wielkiej mocy) - suma papierowych znaków pieniężnych i bilonów

wyemitowanych przez bank centralny, znajduje się w obiegu poza bankowym oraz w posiadaniu
systemu bankowego - oznaczamy za pomocą B gdzie:

B = Mg + Mr

Mg - gotówka,
Mr - rezerwy - koncie w BC lub w samych bankach na specjalnych kontach.

5

Pieniądz

- M

- gotówka w obiegu poza bankowych na rynku + wkłady zwrotne na każde żądanie

M = Mq + Md

Jest to rozumienie pieniądza od strony waloru, który posiada największą płynność - gotówka - za
gotówkę można kupić i sprzedać wszystko od razu, wkłady zwrotne na każde żądanie w
odróżnieniu od wkładów terminowych.

Zależność pomiędzy bazą monetarną a podażą pieniądza

M= m

m

x B

m

m

- mnożnik monetarny wyraża zmiany globalnej podaży pieniądza wywołany zmianami bazy

monetarnej. Każda złotówka z tej bazy wielokrotnie obiega w ciągu roku.

Stopa minimalnych rezerw gotówkowych

: stosunek obowiązkowych rezerw gotówkowych do

wkładów czyli depozytów

.

Wpływ wysokości rezerw obowiązkowych na możliwości kredytowe banku komercyjnego:
1000 zł -= wkład
z

ro

- 10%

na kredyty można przekazać - 900 zł

Im wyższa stopa % rezerw obowiązkowych tym niższa wartość kredytowa banku

Wyprowadzenie wzoru na mnożnik monetarny

/

M

d

- stopa ubytku gotówki z systemu bankowego

Um - jest to skłonność ludzi do trzymania gotówki i do zakupu za jej pomocą np. dóbr trwałego
użytku.
Zr – rezerwy obowiązkowe + dobrowolne
Nie wszystkie pieniądze pożyczone z banku w tym samym czasie do tego banku wpływają -
ludzie przeznaczają je na zakupy.
jako jedyny ma wpływ na emisję pieniądza i ilość pieniądza potrzebnego do obiegu.

6

Przykład:

1) banki udzielają kredytu na cały potencjał kredytowy - nie utrzymują rezerw

dobrowolnych

2) nie ma ubytku gotówki z kanałów bankowych

Dane: Proszę określić wielkość kreacji kredytów przy przyjęciu danych wejściowych. - wielkość
M?
Bm =1000 zł

Um = 0

a) Zro = 20 %

M= Mm x B = 5 x 1000 = 5000

z każdego 1000 zł uzyskaliśmy dodatkowo 4000 zł.

5000- 1000 = 4000

b) Zro - 25%

Mm= 1/0,25=4
M= 4 x 1000= 4000 zł

4000 - 1000=3000

c) Zro - 10%

Mm= 1/0,1=10
M= 10 x 1000 = 10000

10000-1000=9000

Ta kreacja w tych 3 przypadkach jest mniejsza dlatego, że



nie wszystkie kredyty są przekształcane natychmiast w depozyty Um w rzeczywistości
jest >0, następuje ubytek tak naprawdę



banki mogą nie udzielać kredytów na cały potencjał - mogą utrzymywać rezerwy
dobrowolne

II. stopa redyskontowa

- procent na jaki pożyczają sobie banki:

Mamy przedsiębiorstwa A i B. Przedsiębiorstwo A - kupuje od B towar na kredyt, wierzyciel B
wystawia weksel , B ma weksel, ale nie ma pieniędzy, więc udaje się do banku handlowego z
prośbą o dyskonto weksla. Bank za realizację weksla przed terminem pobiera pewną opłatę w
wysokości stopy dyskontowej - wypłaca B równowartość weksla przed terminem pobierając
swoją prowizję. Bank handlowy ma weksel, a nie ma pieniędzy , więc zwraca się do banku
centralnego o redyskonto weksla i bank centralny udziela kredytu pobierając przy tym opłatę za
swoją usługę
Stosunek opłaty do wielkości udzielonego kredytu -

stopa redyskontowa.

Wzrost stopy dyskonta oznacza, że kredyt zaciągany w banku centralnym staje się droższy, więc
bank handlowy musi ponieść większe koszty, więc ponosi stopę redyskontową.- hamuje zakres
udzielanych kredytów. Spadek stóp redyskonta - ożywienie życia kredytowego.
Metoda pośrednia obejmuje 2 pierwsze metody
Oddziaływanie poprzez rezerwy obowiązkowe oraz stopy redyskonta, są to instrumenty
pośredniego oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza poprzez zwiększenie bądź
zmniejszenie możliwości kreacji pieniądza bankowego. Tworzą one warunki, które to wpływają
na podaż pieniądza
stopa procentowa wzrosła -> akcja kredytowa zwolniła ->spada podaż pieniądza,
stopa procentowa zmalała -> akcja kredytowa przyspieszyła -> wzrosła podaż pieniądza.
Podaż pieniądza wzrośnie poprzez działanie mnożnika monetarnego - mnożnik jest wyższy.

7

III. operacje otwartego rynku

- są instrumentem bezpośredniego oddziaływania na rozmiary

podaży pieniądza w gospodarce. Kupno lub sprzedaż państwowych papierów wartościowych.-
obligacji skarbu państwa. Sprzedaż obligacji - zmniejsza podaż pieniądza, bo jest go mniej na
rynku. Gdy państwo odkupuje wcześniej wyemitowanie papiery wartościowe, to podaż pieniędzy
się zwiększa. Bezpośredni wpływ na bazę monetarną.
Operacja otwartego rynku jest to kupno lub sprzedaż państwowych papierów wartościowych -
weksle, skrypty wieczyste - papiery dłużne, 7 bony skarbowe na dniowe na rynku między
bankowym. Poprzez sprzedaż państwo zaciąga dług, a społeczeństwo kredytuje państwo.

Sprzedaż papierów wartościowych:

podaż pieniądza w obiegu ulega zmniejszeniu, zmniejszają się więc depozyty do systemu
bankowego i zmniejsza się zdolność kredytowa banków, następuje więc spadek podaży
kredytów, co przy stałym popycie prowadzi do wzrostu jego ceny - wzrostu stopy %.

skup papierów wartościowych

na rynek dostaje się dodatkowa kwota pieniądza, większa podaż pieniądza powoduje iż podmioty
gospodarcze wpłacają więcej do banków, a banki maja większe możliwości kredytowe - wzrost
podaży kredytów, co przy stały popycie prowadzi do spadku oprocentowania kredytów.

~ WPŁYW BANKU CENTRALNEGO NA KONIUNKTURĘ GOSPODARCZĄ -

stabilizacja rynku ~

aktywizycja w recesji
wyhamowywanie w okresie szybkiego wzrostu

Wyróżniamy 2 rodzaje polityki pieniężno - kredytowej:

1. ekspansywna - polityka taniego pieniądza

- aktywizuje koniunkturę w czasie jej spadku



obniżenie minimalnych stóp rezerw obowiązkowych



obniżenie stopy redyskonta



skup państwowych papierów wartościowych

efekt:



wzrost podaży pieniądza



wzrost możliwości udzielania kredytów przez banki



oddziałuje na popyt inwestycyjny i konsumpcyjny



wzrost popytu globalnego - wzrost zatrudnienia i produkcji

2. restrykcyjna - polityka drogiego

pieniądza - ogranicza wzrost w okresie napięć

inflacyjnych.



wzrost stopy min rezerw gotówkowych



wzrost stopy redyskontowej



sprzedaż państwowych papierów wartościowych

efekt



spadek podaży pieniądza



wzrost stopy



spadek popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego spada więc popyt globalny co
powoduje spadek produkcji i zatrudnienia - polityka wyhamowywania aktywności
gospodarczej - schładzania gospodarczej.

Skuteczniejsza jest restrykcyjna polityka pieniężno- kredytowa.

Tani pieniądz nie jest w

stanie zawsze skłonić przedsiębiorcę do inwestowania, bo on zawsze patrzy na zyski.

8

~ POLITYKA FISKALNA ~

Decyzje państwa dotyczy całokształtu dochodów i wydatków państwa.

Budżet państwa

jest to plan finansowy, zawierający dochody i wydatki budżetowe związanych z

realizacją przyjętej polityki społeczno- gospodarczej. Budżet sporządzany jest na okres 1 roku,
musi być zatwierdzony przez władzę ustawodawcza - w Polsce prezydent, od tego momentu staje
się aktem prawnym za który odpowiedzialny jest rząd

Funkcje:



- gromadzenie dochodów

fiskalna



- umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego,

redystrybucyjna

umożliwia zmniejszanie nadmiernych różnic wysokości różnych grup społecznych,
stwarza warunki bezpieczeństwa społ. dla różnych grup społecznych



- oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu na życie gospodarcze i

stymulacyjna

społeczne przy pomocy:

 systemów podatkowych - można wpływać na poziom i strukturę konsumpcji w

sferze życia społecznego - polityka prorodzinna, można ograniczać, łagodzić
skutki bezrobocia poprzez zasiłki, może zwiększać poziom aktywności
zawodowej poprzez zwrot kosztów szkolenia dla pracodawców.

 wydatków budżetowych które mogą wpływać na zmiany strukturalne w

gospodarce, zachęcać do inwestowania w obszary o niższym tempie wzrostu,
wpływać na tempo i kierunki inwestycji.

Źródła dochodów

1. podatki

- przymusowe, bezzwrotne świadczenia pieniężne, pobierane przez państwo na

podstawie przepisów uchwalonego prawa podatkowego. Podatnikami są osoby fizyczne
oraz osoby prawne.
Wyróżniamy podatki:

a. bezpośrednie

- płacone przez podatnika z określonego tytułu

 dochodowe PIT 18, 32, 19 , 19,



rolny



leśny



nieruchomości - w przyszłości podatek katastralny

 majątkowe



od spadków i darowizn



podatek od posiadanych psów



Od czynności cywilno-prawnych



od środków transportu

b. pośrednie

- zawarte w cenie towarów



od towarów i usług VAT



akcyza - podatek nakładany na szczególne dobra



podatek od gier

9

Zasilające budżet centralny

- dochodowe, vat i akcyza

Zasilające budżety jednostek samorządu terytorialnego

- rolny, leśny, od nieruchomości, od

spadków i darowizn (gminy w dochodowych 16% pit, 5% cit)

Inne obligatoryjne obciążenia niepodatkowe:

składki na FUS, FP- naliczane od wysokości wynagrodzeń brutto. W Polsce 26% dochodów
osobistych wysokość podatków,

Cechy specyficzne systemu podatkowego w Polsce;



bardzo niska kwota zwolniona z opodatkowania ok. 1000 miesięcznie /brutto



wysokie koszty uzyskania ok 40 mln w wieku produkcyjnym, a tylko połowa pracuje
legalnie

Stopy opodatkowania - skale:



proporcjonalna skala podatkowa

- gdzie stawka podatkowa jest jednakowa bez

względu na podstawę opodatkowania - vat 23 %, liniowy 19% pit



progresywna skala podatkowa

- stawka podatku rośnie wraz ze wzrostem podstawy

opodatkowania Pit



regresywna

- stawka podatku spada wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania - na

początku XIX wieku w Europie i USA - chodziło o stymulację działalności gospodarczej,
obecnie taki system stosuje kilka kantonów Szwajcarii



kwotowe

- pogłówne w starodawnej Polsce, od posiadanych psów, od nieruchomości

2. cło i akcyza
3. dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw
4. opłaty skarbowe

Wydatki budżetowe

I.

zakres i kierunki działalności państwa

1. wydatki związane z wykonywaniem przez państwa funkcji tradycyjnej - stróża

wymiar sprawiedliwości, obrona, administracja rządowa

nocnego -

2. z realizacją celów społecznych

- oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjalne

3. wynikające z pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce

- inwestycje w

infrastrukturę i społeczną
gospodarczą - dróg, kolei, mostów, autostrad, źródeł energii
społeczna - budowa budynków szkół, szpitali, budynków administracyjnych
wydatki długookresowe, długa stopa zwrotu, uzupełnienie prywatnych - subsydia dla
rolników , przedsiębiorstw państwowych i prywatnych

II.

czy pobudzają popyt bezpośredni czy pośredni

1. wydatki transferowe

- pobudzają popyt w sposób pośredni - tzn. w pierwszej fazie

powiększają dochody podmiotów, które te dochody otrzymują, a następnie w drugiej
fazie, te podmioty same decydują na co te dodatkowe dochody przeznaczyć.

2.

wydatki realne

- związane są bezpośrednim zakupem przez sektor publiczny -

przedsiębiorstwa państwowe, ;;instytucje państwowe, dóbr i usług niezbędnych do
pełnienia ich funkcji. Państwo występuje tutaj jako bezpośredni nabywca dóbr i usług.

10

~ BUDŻET PANSTWA I JEGO RÓWNOWAGA ~

Budżet może znajdować się w



równowadze budżetowej D=W,



D > W nadwyżka budżetowa



D < W deficyt budżetowy

Finansowanie deficytu budżetowego:

1. Do roku 1989 w Polsce rząd mógł się zwrócić do Banku centralnego z prośbą udzielenie

mu kredytu na pokrycie długu, bank był zobowiązany do emisji - dodrukowanie pieniędzy
- co może prowadzić do inflacji, ten instrument nie działa, bo nie powoduje że rząd
zaczyna oszczędzać. Początkowo zastosowano zabezpieczenie kredytu za rządowe
papiery wartościowe, w końcu zrezygnowano bo konstytucja na to się nie zgadza -
zaciąganie długu w banku narodowym.

2. finansowanie deficytu -- zaciąganie kredytów w bankach prywatnych, krajowych,

zagranicznych, kredyty rządowe – międzynarodowe

3. finansowanie wydatków państwa z długu publicznego - państwo emituje papiery

wartościowe i obywatele, instytucje, przedsiębiorstwa wykupuje je, państwo zbiera
środki, aby spłacić długi.

Dług publiczny -

dług państwa wobec społeczeństwa ale i innego kraju. Państwo może ogłosić

bankructwo - niewypłacalność. Rozdysponowanie tego długu jest ważne. Dług publiczny
mierzony jest wartością wyemitowanych obligacji. W konstytucji RP napisane nie może
przekroczyć 60% PKB, poszczególnych krajów przekroczyć 3% PKB.

Niebezpieczeństwa związane z narastaniem długu publicznego i deficytu budżetowego



niewypłacalność w skali krajowej i międzynarodowej i brak zaufania do rządu danego
kraju



zmiany kursowe dot. siły danej waluty - spadek wartości



negatywne efekty długu publicznego - w warunkach wewnętrznych

efekt redystrybucyjny

finansowanie wydatków z długu publicznego odbywa się poprzez

emisje obligacji, nabywają je bogaci, koszty obsługi długu publicznego w postaci odsetek
ponosi całe społeczeństwo, pochodzi z podatków, nawet tych, którzy nie mieli pieniędzy
na zakup obligacji.

efekt wypierania

państwo się rozrasta, jeśli finansujemy działalność państwa, to ono

będzie zwiększało i sferę działalności publicznej - administrację i przedsiębiorstw, część
przedsiębiorstw prywatnych zostanie wyparta przez państwowe. Państwo sprzedaje pap.
wartościowe, zmniejsza się podaż pieniądza, przy stałym popycie wzrastają stopy
procentowe i wówczas wzrost stóp procentowych godzi przede wszystkim w
przedsiębiorców finansujących swą działalność kredytem. Państwowe i tak dostaną
pieniądze od państwa.

efekt napięć inflacyjnych -

Dług i finansowanie go przez zaciąganie co raz to nowych

pożyczek powoduje dopływ dodatkowych pieniędzy, w takiej sytuacji mogą się pojawić
napięcia i one są tym bardziej prawdopodobne im gospodarka znajduje się na wyższym
etapie wykorzystania mocy wytwórczej - w dobrej koniunkturze, to grozi wzrostem cen.
W niższych fazach jest mniejsze zagrożenie, ceny nie rosną tak szybko, bo może być
pokryte wzrostem mocy przerobowe.