Technik_eksploatacji_portow_i_terminali_342[03].Z1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Damian Ostrowski

Planowanie zadań logistycznych w portach i terminalach
342[03].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Istota i infrastruktura procesów logistycznych

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Magazynowanie i procesy automatycznej identyfikacji ładunku

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Ekologistyka i koszty logistyczne

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

39
43

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu planowania zadań

logistycznych w portach i terminalach.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia programu jednostki modułowej,

−

materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwi samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,

−

literaturę.

−

obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−−−−

wykaz materiałów, potrzebny do realizacji ćwiczenia,

−−−−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−−−−

sprawdzian teoretyczny.

−

przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie
wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej.

Schemat układu jednostek modułowych

342[03].Z1

Technologie składowania,

przeładunku i przewozu ładunków

342[03].Z1.01

Eksploatowanie

rodków transportu

342[03].Z1.04

Stosowanie zasad

gospodarki magazynowej

342[03].Z1.02

Wykonywanie obsługi
spedycyjnej ładunków

i środków transportu

342[03].Z1.03

Planowanie zadań

logistycznych

w portach

i terminalach

342[03].Z1.05

Dobieranie technologii
składania, przeładunku

i przewozu ładunków

342[03].Z1.06

Prowadzenie gospodarki

magazynowej

z zastosowaniem narzędzi

informatycznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

wykorzystywać wiedzę z zakresu marketingu,

−

charakteryzować koszty działalności gospodarczej,

−

identyfikować cele obsługi klienta,

−

charakteryzować struktury organizacyjne przedsiębiorstwa,

−

wyszukiwać informacje,

−

opisywać gospodarkę transportową,

−

interpretować przepisy prawne dotyczące eksploatacji portów i terminali,

−

opracowywać schematy blokowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

określić istotę i przedmiot logistyki,

−−−−

scharakteryzować infrastrukturę procesów logistycznych,

−−−−

scharakteryzować systemy logistyczne w eksploatacji portów i terminali,

−−−−

zaplanować proces zakupu, produkcji i dystrybucji oraz rozwiązać problemy z nimi
związane,

−−−−

zaplanować procesy magazynowania, manipulacji i transportu wewnętrznego
oraz rozwiązać problemy z nimi związane,

−−−−

zastosować automatyczną identyfikację oraz tworzyć i wykorzystać kody kreskowe,

−−−−

oszacować koszty logistyczne,

−−−−

wyjaśnić rolę i znaczenie centrów logistycznych,

−−−−

scharakteryzować

systemy

gospodarowania

odpadami

zachowaniem

zasad

ekologistyki,

−−−−

wykonać usługi recyklingowe odpadów po opakowaniach i urządzeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Istota i infrastruktura procesów logistycznych

4.1.1. Materiał nauczania

Wśród przyczyn wzrostu popularności logistyki w ciągu minionych pięćdziesięciu lat

wymienia się:

−

wyczerpywanie się możliwości obniżki kosztów produkcji,

−

wzrost zróżnicowania wyrobów,

−

rosnące koszty transportu,

−

globalizację procesów gospodarczych,

−

wzrost kosztów obsługi zapasów,

−

rozwój technik komputerowych, który umożliwił stworzenie nowoczesnych technik
optymalizacyjnych.

Historia logistyki

W gospodarce rynkowej termin ten pojawił się w USA w latach pięćdziesiątych XX

wieku. W procesie rozwoju logistyki wyróżnia się cztery etapy:

−

Etap pierwszy przypada na lata ok. 1950–1965. Można go nazwać okresem fizycznej
dystrybucji, przypadł on na burzliwy rozwój produkcji masowej.

−

Etap II przypada na lata ok. 1965–1980. Jest to okres, w którym poza fizyczną
dystrybucją zaczęto dostrzegać znaczenie zarządzania materiałami, a więc sfery
zaopatrzenia i zapasów produkcyjnych.

−

Etap III rozwoju logistyki, obejmujący lata ok. 1980–1990, to okres integracji logistyki
z innymi działami w firmie.

−

Etap IV obejmuje najnowszy etap rozwoju logistyki i jest od lat dziewięćdziesiątych XX
wieku. Jest to okres, w którym następuje globalizacja rynków zaopatrzenia i zbytu, przy
jednoczesnym  zmniejszeniu  znaczenia  rynków  lokalnych.  W  tej  sytuacji  strategie
logistyczne  w  firmach  nabierają  szczególnego  znaczenia  jako  element  ogólnej  strategii
zarządzania.  W  strategiach  logistycznych  zaznacza  się  wykorzystywanie  efektów
ekonomicznych  wynikających  ze  współdziałania  w  ramach  podziału  pracy  w  sferze
logistyki, powstają centra dystrybucyjne i centra logistyczne.
Rola logistyki w gospodarce będzie rosła, ponieważ:

−

następuje przyspieszenie przepływu towarów w łańcuchach dostaw, przy zaznaczającym
się kierunku rozwoju ku mniejszym partiom towaru dostarczanych jednemu odbiorcy,

−

zwiększa się wykorzystanie systemów informatycznych w celu zwiększenia efektywności
łańcuchów dostaw,

−

następuje dalsza integracja rynków światowych, co determinuje rozwój i kształt
łańcuchów dostaw,

−

wzrasta świadomość ekologiczna, co wymusza wzrost znaczenia transportu kolejowego
i przewozów multimodalnych.
W literaturze stosowanych jest kilka definicji logistyki, np.:

−

logistyka  obejmuje  procesy  realne,  przepływ  produktów  od  źródeł  pozyskania
z przyrody,  aż  do  końcowych  ogniw,  które  zaspokajają  potrzeby  konsumpcyjne
gospodarstw  domowych  bądź  potrzeby  produkcyjne  i  inwestycyjne  podmiotów
gospodarczych [Saryjusz – Wolski Z.],

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przepływy towarowe i przyporządkowane im przepływy informacyjne w skali
przedsiębiorstwa oraz wykraczające poza przedsiębiorstwo [Kummer S.],

−

ogół procesów ruchu i magazynowania towarów i informacji [Pignitter E.],

−

przemieszczanie i magazynowanie materiałów oraz ich rejestracja od dostawców, między
przedsiębiorstwami i konsumentami [Bowersox D.],

−

przebiegi towarowe od producenta do sfery handlu [Poth L.],

−

logistyka,  to  filozofia  systemów,  koncepcji  i  procesów  optymalnego,  czasowo-
przestrzennego  przemieszczania  towarów  i  informacji  pomiędzy  sferami  produkcji,
dystrybucji, konsumpcji i utylizacji. [Wysyłko M.].
Logistyka  obejmuje  przepływ  produktów  od  źródeł  pozyskania  z  przyrody,  aż  do

końcowych ogniw, które zaspokajają potrzeby konsumpcyjne gospodarstw domowych bądź
potrzeby produkcyjne i inwestycyjne podmiotów gospodarczych. W warunkach współczesnej
gospodarki przepływy fizyczne są szczególnie złożone, a sterowanie tymi procesami wymaga
odpowiednich informacji i ich przetwarzania w celu decyzyjnego wspomagania osób, które
zarządzają podmiotami gospodarczymi.

Do podstawowych składników procesów logistycznych należy zaliczyć:

−

proces przepływu dóbr rzeczowych,

−

procesy informacyjno-decyzyjne,

−

zapasy,

−

infrastrukturę strumieni logistycznych,

−

koszty procesów logistycznych.
Z punktu widzenia celów gospodarowania, na logistykę można patrzeć przez jej funkcje:

−

podporządkowanie czynności logistycznych wymogom obsługi odbiorcy – klienta,

−

sprawność przepływu i w rezultacie – pełne zaspokojenie materialnych potrzeb
uczestników procesów logistycznych, funkcja ta ściśle wiąże się z marketingiem,

−

ekonomiczność przepływu, wyrażająca się przede wszystkim wysokością kosztów
procesów logistycznych.

Rys. 1. Cele logistyki [opracowanie własne]

LOGISTYKA

Nadrzędne cele logistyki

Fizyczny przepływ

dóbr rzeczowych

Utrzymywanie

zapasów rzeczowych

Procesy informacyjno -

decyzyjne

Koszty logistyczne

Infrastruktura procesów

logistycznych

Walka z konkurencją

Właściwy poziom obsługi klienta

Redukcja kosztów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Popularnym określeniem logistyki jest definicja 7W, która mówi, że celem działań

logistycznych jest dostarczenie:

−

właściwemu klientowi,

−

właściwych produktów,

−

we właściwej ilości,

−

we właściwej jakości,

−

we właściwym miejscu,

−

we właściwym czasie,

−

po właściwych kosztach.
Logistyka to proces zarządzania łańcuchami dostaw. Łańcuch dostaw to koncepcja

koncentrująca  swą  uwagę  na  ciągłości  i  współzależności  kolejnych  producentów
i konsumentów,  którzy  stanowią  ogniwa  łańcucha.  Należą  do  nich  dostawcy,  producenci,
hurtownicy, detaliści, klienci. Zależność ta przedstawiona jest na rysunku 2.

Rys. 2. Łańcuch dostaw logistycznych [opracowanie własne]

W łańcuchu dostaw następuje przepływ produktów od dostawcy do klienta, natomiast

przepływ  gotówki  następuje  w  przeciwnym  kierunku  –  od  klienta  do  dostawcy.  Elementem,
którą integruje przepływ rzeczowy i finansowy jest informacja. W łańcuchu dostaw dochodzi
do  zawierania  strategicznych  porozumień  tzn.  wspólnego  ustalania  warunków  dostaw,
ograniczania  kosztów,  dzielenie  się  informacją.  Celem  logistyki  jest  właściwa  obsługa
klienta, któremu oferuje się odpowiednie towary lub usługi o odpowiedniej jakości i cenie.

W zintegrowanych pakietach usług logistycznych znajduje się wiele usług cząstkowych,

takich jak: składowanie, wysyłka, planowanie trasy, przewóz, przepakowywanie, pakowanie,
konsolidacja, opracowanie zamówień, dekonsolidacja, obsługa zwrotów, spedycja,
gospodarowanie odpadami, elektroniczna wymiana danych, doradztwo logistyczne,
etykietowanie, fakturowanie i pobieranie należności. Porównanie tych zależności przedstawia
tabela 1.

Tabela 1. Porównanie głównych charakterystyk tradycyjnych systemów logistycznych z łańcuchem dostaw [3]

Czynnik

System tradycyjny

Łańcuch dostaw

Zarządzanie zapasami

Koncentracja na własnym
przedsiębiorstwie

Koordynacja w łańcuchu

Przepływ zapasów

Przerywany

Bez przerw

Koszty

Minimalizowane wewnątrz
przedsiębiorstwa

Ponoszone przez ostatecznego
klienta

Informacja

Kontrolowana przez przedsiębiorstwo

Dzielona z partnerami

Ryzyko

Ponoszone przez przedsiębiorstwo

Dzielone z partnerami

Planowanie

Zorientowane na przedsiębiorstwo

Zespół partnerów z łańcucha dostaw

Stosunki między
przedsiębiorstwami

Zorientowane na niskie koszty
przedsiębiorstwa

Partnerskie, zorientowane na koszty
ponoszone przez ostatecznego
klienta

Do podstawowych teorii logistyki zaliczamy:

−

Kanban,

−

TQM – (Total Quality Management),

−

JIT – (Just-in-Time),

−

MRP – (Material Requirements Planning) – system planowania.

DOSTAWCY

PRODUCENCI

HURTOWNICY

DETALI

– ŚCI

KLIENCI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasada KANBAN

Słowo „kanban” w języku japońskim oznacza „kartę” lub „etykietę”. Karty te zawierają

wymagane informacje, dzięki którym mogą być łączone poszczególne fazy produkcji. Na tych
kartach znajdują się informacje przystosowane do zdecentralizowanego sterowania produkcją
powtarzalną, opartą na regułach samosterowalności. Są to na przykład informacje dotyczące:

−

liczby elementów (wyrobów), które mają być wyprodukowane,

−

identyfikacji części, typów pojemników, liczby standardowych pojemników,

−

miejsca wytworzenia i zużycia,

−

miejsca składowania.
Kanban jest w pełni wykorzystywany w produkcji masowej, do której jest

przystosowany. Oznacza to, że obsługuje duże serie, z silnie znormalizowanymi częściami
i przebiegami

między

miejscami

nadania

(wytworzenia)

miejscami

odbioru

(wykorzystania). Zintegrowane, kompleksowe rozwiązania są możliwe jedynie w realizacji
długofalowej.

Kanban ma określone podstawowe elementy i zasady, do których zaliczamy:

−

samosterujące obszary regulacji między miejscami nadania i miejscami odbioru,

−

zasadę „ssania” dla następujących po sobie faz (miejsc) zużycia zastępuje tradycyjną
zasadę „pchania”,

−

elastyczne stosowanie i kształtowanie czynnika ludzkiego i środków produkcji,

−

przestrzeganie wymagań, co do ilości i czasu oraz jakości w zakresie realizacji
zapotrzebowania na materiały, części, podzespoły,

−

wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa muszą mieć motywację do stałego zwiększania
swych osiągnięć i muszą być za nie wynagradzani,

−

należy w pełni wykorzystywać zdolności, doświadczenie i wiedzę pracownika,

−

musi być osiągnięta wysoka jakość i niezawodność każdego elementu.
Stosowanie przez firmy zasady KANBAN przynosi określone korzyści, do których

zaliczamy:

−

skrócenie czasu przebiegów przez przyspieszenie przepływu materiałów,

−

wzrost produktywności pracy,

−

redukcję zapasów,

−

ograniczenie nadprodukcji,

−

minimalizację przepływu informacji i dokumentów,

−

eliminację kosztochłonnego i niepewnego planowania terminów.

Zasada TQM

Zasada TQM (Total Quality Management) jest koncepcją kompleksowego zarządzania

jakością. „Total” w koncepcji odnosi się do integracji wszystkich współpracowników.
„Quality”, w koncepcji TQM, jest orientacją jakościową na klienta. „Management” podkreśla
charakter TQM jako koncepcji zarządzania w firmie.

Punktem wyjścia do stosowania zasady TQM są wymagania klientów, a kompleksowe

zarządzanie jakością jest pełną realizacją oczekiwań klientów w sprawie jakości produktów
i usług. Zarządzanie to obejmuje nie tylko przepływ towarów, ale także strumienie informacji
łańcucha logistycznego. TQM wiąże się z dążeniem do tzw. doskonałości logistycznej, którą
się osiąga, jeżeli odpowiada ośmiu kryteriom:

−

partnerstwo z klientami,

−

partnerstwo z dostawcami,

−

długoterminowe planowanie,

−

integracja funkcji przedsiębiorstwa,

−

postęp technologiczny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

mobilizacja personelu,

−

zintegrowany system informacji,

−

wskaźniki jakości.

Zasada MRP

MRP (Material requirements planning) jest to system planowania zapotrzebowania

materiałowego. System ten rozwinął się pod wpływem niedociągnięć występujących
w zakresie zamówień i rytmiczności ich realizacji, przyjmując nazwy MRP I i MRP II.

System MRP I uwzględnia:

−

aktualne zlecenia klientów,

−

prognozowanie zapotrzebowania na wszystkich szczeblach procesu produkcji w celu
osiągnięcia redukcji: kosztów, materiałów

−

planowanie potrzeb i możliwości wykorzystania potencjału i zdolności produkcyjnej,

−

uwzględnienie  wszystkich  niezbędnych  w  procesie  produkcji  zasobów  i  przedsięwzięć
determinujących  planowy  rozwój  i  optymalne  wykorzystanie  zdolności  kreowania
i transformacji wartości.
Zasada  MRP  stała  się  rynkowo  zorientowaną  metodą  planowania  i  sterowania,  która

włącza  cały  łańcuch  logistyczny,  wraz  ze  sferą  rynku  zaopatrzenia  i  zbytu,  do  procesu
planowania.  Na  podstawie  planowania  ukierunkowanego  na  zbyt,  przedsiębiorstwo  może
realizować  rynkowo  zorientowaną  produkcję,  biorąc  za  podstawę  prognozy  popytu.
Porównanie  planu  z możliwościami  produkcyjnymi  stanowi  podstawę  do  ustalenia  potrzeb,
kształtowanie zleceń konstrukcyjnych i produkcyjnych.

Model MRP II w stosunku do MRP I został rozbudowany o elementy związane

z procesem sprzedaży i wspierające podejmowanie decyzji na szczeblach strategicznego
zarządzania produkcją. Poza materiałami związanymi bezpośrednio z produkcją, MRP II
uwzględnia także materiały pomocnicze, zasoby ludzkie, pieniądze, czas, środki trwałe i inne.
Funkcje MRP II:

−

planowanie biznesowe (Business Planning) – tworzony jest tu ogólny plan działania
przedsiębiorstwa,

−

bilansowanie  produkcji  i  sprzedaży  (Sales  and  Operation  Planning  –  SOP)  –  w  wyniku
tych  działań  powstaje  plan  produkcji  i  sprzedaży,  które  mają  na  celu  realizację  planu
biznesowego. Plany te określają wzajemne zbilansowane wielkości sprzedaży, produkcji
oraz poziomu zapasów magazynowych w poszczególnych okresach,

−

zarządzanie popytem (Demand Management – DEM) – obejmuje prognozowanie
i planowanie sprzedaży oraz potwierdzanie zamówień klientów. Celem jest określanie
wielkości przyszłego popytu i ciągła aktualizacji tej wartości,

−

harmonogramowanie  planu  produkcji  (Master  Production  Scheduling  –  MPS)  –  funkcja
ta służy  do  zbilansowania  podaży  w  kategoriach  materiałów,  zdolności  produkcyjnych,
minimalnych  zapasów  względem  popytu  wyrażonego  prognozami,  zamówieniami
odbiorców lub promocjami,

−

wspomaganie zarządzania strukturami materiałowymi (Bill of Material Subsystem) –
dostarcza informacji koniecznych do obliczania wielkości zleceń produkcyjnych
i zaopatrzeniowych oraz ich priorytetów,

−

ewidencja magazynowa (Inventory Transaction Subsystem – INV) – wspiera
prowadzenie ewidencji gospodarki magazynowej, dostarcza do innych funkcji informacji
o dostępnych zapasach elementów,

−

sterowanie zleceniami (Schedule Receipts Subsystem – SRS) – kontroluje spływ
(przyjęcie na ewidencję) elementów zaopatrzeniowych i produkowanych, w tym
zaplanowanych przez MRP i MPS,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sterowanie produkcją (Shop Floor Control – SFC) – umożliwia przekazywanie informacji
o priorytetach między osobą planującą produkcję, a stanowiskami roboczymi,

−

planowanie zdolności produkcyjnych (Capacity Requirements Planning – CRP) – służy
do badania, czy opracowane plany produkcji i sprzedaży oraz harmonogramu
są osiągalne,

−

sterowanie  stanowiskami  roboczymi  (Input/Output  Control)  –  wspomaga  kontrolę
wykonania  planu  zdolności  produkcyjnych.  Służy  do  kontroli  pracowników
na poszczególnych  stanowiskach  roboczych,  wielkości  prac  na  wejściu  i  wyjściu
stanowiska,

−

zaopatrzenie (Purchasing PUR) – funkcja ta wspomaga czynności związane
z nabywaniem towarów i usług od dostawców.

Koncepcja Just-In-Time

Prowadzenie działalności gospodarczej może przynieść korzyść finansową, jeżeli koszty

prowadzenia  działalności  będą  mniejsze  od  przychodów  uzyskanych  ze  sprzedaży  usług,
produktów  lub  towarów.  W  procesie  zarządzania  zapasami,  istotne  znaczenie  odgrywa
racjonalizacja ponoszonych kosztów. W logistyce opracowano wiele metod, które pozwalają
ograniczyć  zbędne  koszty  zapasów.  Najbardziej  znana  metoda  optymalizacji  kosztów
zapasów to koncepcja:, „Just-In-Time” – dokładnie na czas. Celem systemu jest zarządzanie
cyklami  realizacji  zamówień  i  eliminacji  marnotrawstwa.  W  sytuacji  idealnej  produkt
powinien  przychodzić  dokładnie  wtedy,  kiedy  firma  go  potrzebuje,  bez  żadnych  odchyleń
od ustalonego terminu. U podstaw koncepcji JIT leżą cztery główne założenia:

−

zero zapasów,

−

krótkie cykle realizacji zamówienia,

−

małe, często uzupełniane ilości poszczególnych dóbr,

−

wysoka jakość towarów lub produktów.
W koncepcji JIT wymaga się silnego, wzajemnego zaangażowania odbiorcy i dostawcy

w partnerską współpracę, w której akcent spoczywa na jakości i dążeniu do odnalezienia
rozwiązań korzystnych dla obu stron.

Obszar działań logistycznych w firmie można przyporządkować do kilku faz:

−

zaopatrzenia,

−

produkcji,

−

dystrybucji.

Faza zaopatrzenia

Procesy logistyczne fazy zaopatrzenia (zakupów) wywołują konieczność podejmowania

wielu decyzji mających istotny wpływ na ekonomikę przedsiębiorstwa – poziom kosztów,
wysokość przychodów, itp.
Do typowych pytań dotyczących tej fazy procesów logistycznych można zaliczyć:

−

Wytwarzać czy zakupić? W przedsiębiorstwie produkcyjnym przede wszystkim chodzi
o ustalenie, które części, zespoły lub inne komponenty powinny być przedmiotem
zakupu.

−

Ile kupić? By odpowiedź była trafna dla firmy należy wziąć pod uwagę wiele czynników
np.: wysokość ceny, oferowane upusty, rodzaj produkcji, itp.

−

Gdzie kupić? Odpowiedź na to pytanie można uzyskać przez wybór źródeł zakupów
i dostawców według ustalonych procedur i kryteriów.

−

Kiedy kupić? Odpowiedź na to pytanie wynika z zastosowania odpowiednich modeli
dotyczących sterowania zapasami.
Ponadto procesy logistyczne fazy zaopatrzenia obejmują wiele czynności, stale

się powtarzających, np.: zamawianie, organizowanie dostaw, przyjęcia i rozliczanie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

finansowe. Decyzje i czynności logistyczne zaopatrzenia, ze względu na ich typowość czy
masowość, muszą być oparte na szerokiej bazie informacji.

Na tę bazę składają się następujące zbiory:

−

prognozy, programy i plany sprzedaży wyrobów oraz ich części składowych,

−

dokumentacja techniczna, obejmująca jednostkowe i zbiorcze normy (wskaźniki) zużycia
zapasów materiałów,

−

katalogi materiałów dostępnych na rynku, cenniki, informatory, itp.,

−

wykazy dostawców z wszelkimi informacjami np.: poziom cen, jakość wyrobów, itp.
Jednym z istotnych pytań w fazie zaopatrzenia jest określenie ilości potrzeb

materiałowych.

W gospodarce rynkowej plany produkcji przedsiębiorstw powstają w wyniku prognoz

popytu. Do celów prognozowania zapotrzebowania na materiały używa się popytu zależnego
i popytu niezależnego. Popyt na daną pozycję zapasów jest określany jako niezależny wtedy,
kiedy nie jest on zależny od popytu na inne pozycje. Popyt zależny występuje wtedy, kiedy
bezpośrednio zależy lub wynika z popytu na inną pozycję zapasu lub inny produkt.

Na przykład: popyt na samochody jest niezależny, natomiast popyt na opony jest zależny

od liczby gotowych samochodów. Planowanie potrzeb materiałowych wynika z obliczeń
bezpośrednich. Do wykonywania tych obliczeń służy system MRP, omówiony wyżej.

W planowaniu potrzeb na materiały bezpośrednio produkcyjne należy uwzględnić ich

konstrukcyjne  rozwinięcie  (zespoły,  podzespoły,  części).  Struktura  wyrobu  oraz  organizacja
produkcji  pozwalają  jednoznacznie  określić  zapotrzebowanie  na  surowce,  materiały
i elementy  kooperacyjne.  Dla  lepszego  zrozumienia  tych  zależności  pokazano  na  rysunku  3
schemat zapotrzebowania materiałowego do produkcji wyrobu Z.

Rys. 3. Schemat rozwinięcia wyrobu Z [opracowanie własne]

Jak wynika z rysunku, na wyrób finalny Z składają się dwa zespoły X i B. Do

skompletowania zespołu X są potrzebne części f i g, natomiast do skompletowania zespołu B
są  potrzebne  część  c  i  zespół  L,  do  skompletowania  zespołu  L  potrzebne  są  części  s  i  p.
Znając  plan  produkcji  wyrobu  Z  możemy  ustalić  zapotrzebowanie  na  materiały
w planowanym  okresie  produkcji.  System  MRP  jest  to  system  komputerowy,  który  określa
wyrób  finalny  i do tego  dostosowuje  się  podział  zamawiania  danych  części  czy  zespołów
eliminując niezbędne zapasy.

Przy doborze źródeł zakupów powinno dążyć się do minimalizacji łącznych kosztów

związanych z zakupem materiałów. Kryteria wyboru dostawców mogą być zróżnicowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Powszechnie stosowane kryteria wyboru dostawców to:

−

oferowane przez nich jednostkowe ceny produktów,

−

proponowane terminy dostaw, ich elastyczność,

−

odległość do dostawcy i związane z nią koszty,

−

jakość materiałów będących przedmiotem dostaw,

−

solidność dostawcy pod względem terminowości,

−

oferowane warunki płatności – terminy.
Organizacja dostaw rozpoczyna informacyjne wyjście do otoczenia w postaci zamówień

na  surowce,  materiały,  półfabrykaty.  Szczególną  rolę  odgrywa  kontrola  realizacji  dostaw,
gdyż  umożliwia  natychmiastową  reakcję  na  wszelkie  opróżnienia  i  minimalizację  zakłóceń
w produkcji,  spowodowanych  brakiem  materiału.  W organizacji  dostaw  wyróżnić  należy
następujące działania:

−

opracowanie harmonogramu dostaw,

−

określenie środków i warunków transportu, a także rodzaju opakowań,

−

ledzenie i operatywne regulowanie dostaw,

−

odbiór ilościowo-jakościowy dostaw,

−

rozliczenia finansowe odnoszące się do otrzymania dostaw.

Faza produkcji

Terminem produkcja określa się działalność rozłożoną w czasie, polegającą

na przetwarzaniu czynników produkcji na dobra (wyroby) i usługi potrzebne do spożycia
i inwestycji. Ideę modelu produkcji przedstawia rysunek 4.

Rys. 4. Istota logistyki produkcji [opracowanie własne]

Na wejściu zasilane są strumienie materiałowe i finansowe w skali niezbędnej

do produkcji określonego wyrobu. W wyniku technologii produkcji można osiągnąć wynik
w postaci wyrobu gotowego, który może zostać sprzedany na rynku.

Logistyka produkcji zajmuje się procesami transportowymi, magazynowymi, opakowań,

przepływu informacji. Koncepcję logistyki produkcji przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Koncepcja logistyki produkcji [opracowanie własne]

PRODUKCJA

FUNKCJE PRODUKCJI

−

badania i rozwój,

−

proces wytwarzania

−

proces produkcyjny,

−

technologia,

−

realizacja produkcji,

−

sterowanie produkcją,

−

kontrola jakości.

−

struktura przepływów materiałowych,

−

optymalizacja poziomu zapasów,

−

transport wewnętrzny,

−

przepływ informacji.

−

podział na gniazda produkcji,

−

organizacja procesów transportowych,

−

organizacja procesów magazynowych,

−

planowanie i sterowanie przepływem materiałowym,

−

organizacja przepływu informacji,

−

fizyczne kształtowanie produktu.

WEJŚCIE

PRODUKCJA

WYNIK

WYJŚCIE

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe zasady logistyki produkcji, to:

−

w centrum uwagi znajduje się produkt,

−

płynne ukształtowanie procesu produkcyjnego ze zharmonizowaniem zdolności produkcji
w celu skrócenia realizowanego zmówienia klienta,

−

w obszarze produkcji należy unikać rozdzielenia procesów technologicznych
i logistycznych.

Faza dystrybucji

Za logistykę dystrybucji uważa się zintegrowany proces planowania, organizowania

i kontroli przepływów produktów oraz związanych z nimi informacji. Zadaniem tego procesu
jest dostarczenie odpowiednich towarów do właściwego miejsca i we właściwym czasie,
po jak najmniejszym koszcie.

Do zadań logistyki dystrybucji należy:

−

dostarczenie towarów odbiorcom w stanie nadającym się do konsumpcji lub
użytkowania, stosownie do obowiązujących standardów – jakość, gwarancja
przechowywania, itp.,

−

skracanie czasu dostawy,

−

podejmowanie koniecznych przedsięwzięć systemowych, które zapewnią dostawy
na wymagany czas,

−

organizowanie takiej sieci dystrybucji, np. przedsiębiorstw terenowych, która umożliwi
bezzwłoczne wdrażanie w życie słusznych postulatów klienta dotyczących dystrybucji
towarów,

−

analizę rynku w kontekście popytu i firm konkurencyjnych,

−

obniżanie kosztów dystrybucji,

−

uelastycznienie terminów dostaw, biorąc pod uwagę żądania klienta.
Aby sprostać zadaniom realizowanym przez logistykę dystrybucji, powinna ona spełnić

określone funkcje:

−

koordynacyjną, która polega na zbieraniu i przekazywaniu producentom informacji
o popycie, nawiązywaniu przez nich kontaktów z rynkiem,

−

organizacyjną, która polega na wykonaniu takich czynności jak: transport,
magazynowanie, przerób handlowy, sprzedaż produktów pośrednikom.
Dystrybucja może i powinna równolegle realizować także inne zadania, na przykład:

instalowanie urządzeń, usuwanie usterek, konserwacja, itp.

W logistyce dystrybucji duże znaczenie mają kanały dystrybucji.

Jedną  z  fundamentalnych  zasad  logistyki  jest  systemowe  rozwiązywanie  problemów
gospodarczych na całej długości kanału łańcucha logistycznego, które uwzględnia wszystkie
wzajemne  związki,  współzależności  między  wszystkimi  uczestnikami  produkcji,  usług,
zaopatrzenia,  dystrybucji  i  konsumpcji.  Chodzi  o  to,  by  zapewnić  bezkolizyjne  sprzężenie
zwrotne miedzy systemem a podsystemami współpracującymi z daną firmą.

Na pełen system logistyczny składają się podsystemy logistyczne, które zostały

sklasyfikowane według różnych kryteriów, co przedstawiono w tabeli 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 3. Klasyfikacja systemów logistycznych [7]

KRYTERIA KLASYFIKACJI

PODSYSTEMY LOGISTYCZNE

Kryterium funkcjonalne: sfera działania
w przedsiębiorstwie i w skali łańcucha logistycznego

−

sfera zaopatrzenia,

−

sfera produkcji,

−

sfera dystrybucji,

−

sfera zwrotów towarów i opakowań,

−

sfera logistyki materiałowej,

−

sfera logistyki marketingowej,

−

sfera logistyki dostawców,

−

sfera logistyki odbiorców.

Kryterium funkcjonalne: treść zadań logistycznych

−

sfera transportu,

−

sfera kształtowania zapasów,

−

sfera gospodarki magazynowej,

−

sfera opakowań,

−

sfera realizacji zamówień,

−

sfera obsługi nabywców.

Kryterium strukturalno-decyzyjno-funkcjonalne

−

sfera planowania logistycznego,

−

sfera sterowania logistycznego,

−

sfera organizacji logistyki,

−

sfera kontroli logistyki,

−

sfera zarządzania logistycznego.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Ile etapów można wyróżnić w rozwoju logistyki?

Jakie czynności wchodzą w zakres definicji logistyki?

Co to jest łańcuch dostaw logistycznych?

Co to jest KANBAN?

Określ cechy i zasady TQM w logistyce?

Co to jest MRP?

Jakie są różnice między popytem zależnym a niezależnym?

Czego dotyczy faza zaopatrzenia w logistyce?

Czego dotyczy faza produkcji w logistyce?

10.

Czego dotyczy faza dystrybucji w logistyce?

4.1.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Wskaż przyczyny i czynniki mające wpływ na wyodrębnienie etapów rozwoju logistyki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odnaleźć w podanej literaturze czynniki mające wpływ na rozwój logistyki,

wpisać czynniki do tabeli.

ETAP

CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA ROZWÓJ LOGISTYKI

Etap I Lata 1950–1965

Etap II Lata 1965–1980

Etap III Lata 1980–1990

Etap IV Lata 1990…..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Dokonaj analizy wybranych definicji logistyki, wskaż różnice i podobieństwa.

Definicja

Rok

Różnice

Przyczyny

Zintegrowany system planowania i organizowania
(dostarczanie

odpowiednich

towarów

właściwego miejsca, w określonym czasie, przy
optymalnym poziomie kosztów).

1970

Planowanie,  sterowanie,  realizacja  i  kontrola
(efektywne powiązanie miejsc nadania z miejscami
odbioru  w  systemie  przepływów  –  w  sensie
właściwego  towaru,  jego  stanu,  czasu  i  miejsca
przy minimalnych kosztach).

1985

Całościowe  zarządzanie  w  skali  przedsiębiorstwa
(realizacja  korzyści  na  rzecz  klientów,  we
właściwym  czasie,  miejscu,  we  właściwej  ilości
i jakości przy uzasadnionych kosztach).

1990

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wskazać różnice i podobieństwa w definicjach,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Określ zadania ogniw łańcucha dostaw.

OGNIWO

FUNKCJA, ZADANIA

Dostawcy

Producenci

Hurtownicy

Detaliści

Klienci

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapisać funkcje do każdego elementu w poniższej tabelce,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 4

Określ warunki, jakie muszą być spełnione, aby przedsiębiorstwo produkcji masowej

mogło stasować zasadę KANBAN.

Lp.

Przesłanki kompletnych

rozwiązań długofalowej

produkcji

Warunki realizacji długookresowych, zintegrowanych

rozwiązań

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z zasadą KANBAN,

wskazać warunki realizacji dla każdego czynnika rozwiązań długofalowych,

wpisać odpowiedzi do tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

informatory firm logistycznych,

−

filmy dydaktyczne dotyczące zasady KANBAN,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 5

Podaj przykłady efektów, jakie może uzyskać przedsiębiorstwo przy zastosowaniu

zasady KANBAN.

Efekt stosowania zasady KANBAN

Przykłady korzyści stosowania zasady KANBAN

Skrócenie czasu

Wzrost produkcji

Redukcja zapasów

Ograniczenie nadprodukcji

Minimalizacja przepływu informacji

Ograniczenie kosztów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z korzyściami dla przedsiębiorstwa wynikającymi z zastosowania zasady
KANBAN,

podać przykłady korzyści występujących w podmiocie gospodarczym,

wpisać do tabeli przykłady korzyści,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

czasopisma logistyczne,

−

informatory firm logistycznych,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 6

Podaj czynniki określające poszczególne elementy TQM.

TOTAL

QUALITY

MANAGEMENT

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić znaczenie czynników TQM wykorzystywanych w procesie logistycznym,

wpisać odpowiedzi do tabeli,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

informatory firm logistycznych,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 7

Sporządź schematy montażu produktów X i Y.

Założenia do zadnia.
Przedsiębiorstwo produkcyjne wytwarza produkty X i Y.

−

Na wyrób X składają się trzy zespoły: A,B,C.

−

Do skompletowania zespołu A potrzebne są części a,b i c.

−

Do skompletowania zespołu B – d i L.

−

Na zespół L przypadają części k i d.

−

Na zespół C przypadają części z i l.

−

Na wyrób Y składają się dwa zespoły Z i T.

−

Do skompletowania zespołu Z potrzebne są części o i r.

−

Do skompletowania zespołu T potrzebne są części h, q, s i ź.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wykonać w formie plakatu schemat rozwinięcia montażu wyrobu X i wyrobu Y,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru A4,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

scharakteryzować etapy rozwoju logistyki?

rozróżniać definicję logistyki?

scharakteryzować zadania łańcucha dostaw?

określić korzyści wynikające z zastosowania zasady KANABAN?

określić istotę działania systemu TQM?

określić istotę działania systemu MRP I i MRP II?

wykonać schemat montażu produktu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Magazynowanie i procesy automatycznej identyfikacji

ładunku

4.2.1. Materiał nauczania

Magazynowanie jest jednią z podstawowych funkcji logistycznych i polega

na skoordynowaniu działalności w czasie i przestrzeni, polegającą na  gromadzeniu zapasów,
ich  składowaniu  wraz  z  czynnościami  manipulacyjnymi,  pielęgnacyjnymi  oraz  kontrolą.
Działalność  ta  jest  prowadzona  z  wykorzystaniem  całej  infrastruktury  magazynowej.
O rodzajach, funkcjach magazynów, urządzeniach magazynowych i czynnościach dowiesz się
więcej w jednostce modułowej „Stosowanie zasad gospodarki magazynowej” Z1.04.

Zapasy

W warunkach współczesnej gospodarki fizyczny przepływ dóbr materialnych jest coraz

bardziej  złożony.  Tworzenie  zapasów  w  różnych  ogniwach  gospodarki  narodowej  wynika
z powodu  braku  rytmiczności  przepływu  strumieni  i  wyrobów.  W  praktyce  czynniki
techniczne,  organizacyjne  i  ekonomiczne  sprawiają,  że  przepływ  ten  może  być  ciągły,
ale tylko w szczególnych warunkach. Dobra materialne poddawane procesom przetwarzania,
transportu,  potrzebują  odpowiedniego  czasu  na  dokonanie  tych  czynności.  Niekiedy
ze względów  technicznych  i  organizacyjnych  nie  można  zorganizować  strumieni  przepływu
między poszczególnymi podmiotami gospodarczymi, tak, aby nie występowały przerwy.

Zapasy w różnych ogniwach łańcucha logistycznego występują w postaci surowców,

półproduktów lub wyrobów gotowych i stanowią jedną z głównych pozycji majątku
obrotowego przedsiebioratwa.

Pozwalają one na:

−

doskonalenie obsługi klienta,

−

wzrost korzyści skali produkcji,

−

uzyskanie korzyści ze skali dostaw,

−

zabezpieczenie przed zmianami cen,

−

zabezpieczenie przed niepewnoścami dostaw,

−

zabezpieczenie przed nieprzewidzianymi zdarzeniami.
W procesach logistycznych zachodzących w przedsiębiorstwie, na styku strumieni

materialnych o różnych intensywnościach przepływu, tworzone są zapasy polegające
na czasowym wstrzymaniu ruchu różnego rodzaju dóbr.

Wyróżnia się następujące rodzaje zapasów:

−

materiały,

−

produkcja niezakończona,

−

wyroby gotowe, tj. ukończone i skompletowane wyroby, oczekujące na sprzedaż klientom,

−

towary.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Miejsca powstawania zapasów w procesie logistycznym.

Rys 5. Miejsce powstawania zapasów w firmie [3]

Jak widać na rysunku 5 w firmie występują dwie sfery, w których następuje

nagromadzenie zapasów: sfery zaopatrzenia i dystrybucji.

Do głównych przyczyn gromadzenia zapasów w sferze zaopatrzenia zaliczamy:

−

ekonomię skali zakupów – dotyczy oszczędności, jakie firma może osiągnąć składując
zakupione po niższej cenie zapasy,

−

oszczędności na transporcie w przypadku dostarczania zapasów w dużych ilościach,

−

potrzebę zapobiegania awaryjnym przestojom w produkcji; firma musi przechowywać
pewien zapas materiałów w celu utrzymania produkcji,

−

potrzebę zabezpieczenia przed podwyżkami cen, strajkami, zmianami politycznymi,
zmianami w gospodarce światowej,

−

sezonowość podaży, czyli dostępność określonych pozycji materiałowych tylko
w niektórych okresach czasowych.
Do głównych przyczyn gromadzenia zapasów w sferze dystrybucji zaliczamy:

−

oszczędności na transporcie – podobna sytuacja jak w sferze zaopatrzenia, tylko dotyczy
oszczędności przy sprzedaży wyrobów gotowych,

−

sezonowość popytu, ze względu na popyt sezonowy na swoje produkty,

−

obsługa klienta – szczególnie ważna z punktu widzenia marketingu, tzn. możliwość
reakcji na szybko zmieniający się popyt bądź prowadzoną akcję marketingową.
W działalności przedsiębiorstwa logistycznego można wyróżnić następujące rodzaje

zapasów:

−

zapas bieżący,

−

zapas bezpieczeństwa,

−

zapas sezonowy,

−

zapas zbędny, nieprzydatny.
Przynależność do którejś z wymienionych grup rodzajowych zapasów determinuje ich

podatność na sterowanie i dobór odpowiednich modeli sterowania. Do podstawowych
czynników oddziałujących na zasady i modele sterowania zapasami należą w przypadku:

DOSTAWCA I

DOSTAWCA II

MAGAZYN

ZAKŁAD PRODUKCYJNY

MAGAZYN

KLIENT II

KLIENT I

KLIENT III

KLIENT IV

SFERA

ZAOPATRZENIA

SFERA

DYSTRYBUCJI

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

materiałów:

−

struktura asortymentowa,

−

częstotliwość dostaw i czasy realizacji zamówień odtworzeniowych,

−

możliwości magazynowe,

produkcji niezakończonej:

−

struktura i długość cyklu produkcyjnego,

−

organizacja procesu produkcyjnego,

−

rodzaj wyrobu i jego struktura konstrukcyjno-technologiczna,

−

wyrobów gotowych,

−

struktura asortymentowa wytwarzanych wyrobów,

−

organizacja i struktura kanałów dystrybucji,

towarów:

−

rodzaj towaru i potrzeby, które on zaspokaja,

−

charakterystyka rynku.

Skutki wyczerpania zapasów

Brak zapasu występuje wówczas, gdy pożądana ilość wyrobów gotowych nie jest dostępna

w czasie i miejscu, gdzie ich potrzebuje klient. Kiedy sprzedawca nie jest w stanie zaspokoić
popytu rynkowego z zapasu jakim dysponuje, może zaistnieć jedna z następujących sytuacji:

−

klient poczeka, aż produkt będzie dostępny,

−

klient zgodzi się złożyć ponowne zamówienie na produkt,

−

sprzedawca utraci sprzedaż,

−

sprzedawca straci klienta.

Klasyfikacja zapasów

Sterowanie zapasami rozlicznych asortymentów wymaga od firm skoncentrowania

się na ważniejszych pozycjach zapasów.

Jedną z najważniejszych metod klasyfikacji zapasów w logistyce jest analiza ABC/XYZ.

System  ten  pozwala  na  zaliczenie  składowych  pozycji  do  trzech  grup  według  względnego
znaczenia  lub  wartości  pozycji  tworzących  daną  grupę.  Pozycje  asortymentowe,  które  mają
np.  największe  znaczenie  lub  wartość,  tworzą  grupę  A,  natomiast  pozycje  mające  mniejsze
znaczenie  lub  wartość  zostały  przydzielone  odpowiednio  do  grup  B  i  C.  Analiza  ABC  ma
swoje  korzenie  w prawie  Pareta.  Dzieli  on  całą  populację  na  zwykłą  masę  stanowiącą
większość  i  nieliczne,  bardzo  wartościowe  jednostki.  Zasada  Pareto  znana  jest  również  jako
reguła  80–20.  Badania  marketingowe  pozwoliły  stwierdzić,  że  20%  klientów  nabywa  80%
produktów przeznaczonych do sprzedaży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Analiza zapasów metodą ABC/XYZ.

100

105

110

100

Rys. 6. Analiza ABC/XYZ [opracowanie własne na podstawie 11]

Na rysunku 6 zamieszczono analizę ABC zastosowaną w zarządzaniu zapasami.

Jak widać, zaledwie 20% pozycji asortymentowych zapewnia 80% sprzedaży. Pozycje, które
wchodzą w skład tych 20%, są określane jako pozycje grupy A, ze względu na przeważający
udział w całej sprzedaży. Pozycje grupy B stanowią w przybliżeniu 50% całej produkcji.
Jednak dają dodatkowe tylko 15% sprzedaży. Na koniec grupa C, która jest reprezentowana
przez pozostałe 30% pozycji asortymentowych, ale daje zaledwie ok. 10% sprzedaży.

Zapasy stanowią przedmiot gospodarczej działalności magazynu. Czas składowania

zapasów jest uzależniony od wielu czynników, a jednym z ważniejszych jest podatność
magazynowa.

Jest to bardzo istotne rozróżnienie w pracy portów i terminali, ponieważ wiedza

o podatności ładunków decyduje o metodzie i sposobach ich obsługi, składowania, itp.

Ładunki można podzielić na:

−

niepodatne do magazynowania – zalicza się takie, których okres magazynowanie nie
przekracza 24 godzin,

−

rednio podatne – to ładunki, których okres magazynowania wynosi do 1 miesiąca,

−

ładunki podatne – do magazynowania mają okres przechowywania przekraczający
1 miesiąc.
Podatność magazynową definiuje się jako stopień odporności ładunku na warunki i czas

magazynowania, stopień wykorzystania ładowności bądź pojemności magazynu oraz stopień
wyznaczający efektywność magazynowania.

Kody kreskowe

Kod kreskowy to graficzne odzwierciedlenie określonych znaków poprzez kombinację

ciemnych i jasnych elementów, ustaloną według przyjętych reguł budowy danego kodu
(symboliki). Rozróżnia się znaki kodujące dane oraz znaki pomocnicze, charakterystyczne dla
danej symboliki.

aż

Odsetek danej pozycji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Symbolika to opis zasad tworzenia poszczególnych rodzajów kodów, czyli sposobu,

w jaki znaki pisma, czytelne wzrokowo, odwzorowane są poprzez jasne i ciemne elementy
o różnej szerokości.

Symbol kodu kreskowego składa się z zestawu elementów, których struktura wynika

z danej  symboliki  oraz  ze  znaków  czytelnych  wzrokowo,  przedstawionych  graficznie.  Kody
kreskowe  pozwalają  na  automatyczną  identyfikację  (AI)  i  są  efektywną  techniką
wprowadzania  danych  do  systemów  komputerowych.  Identyfikacja  obiektów  dokonuje  się
bez bezpośredniego udziału człowieka. Technika ta jest z powodzeniem stosowana na świecie
od kilkudziesięciu lat. Kody kreskowe to obecnie jeden z najczęściej stosowanych sposobów
znakowania i identyfikacji danych.

W trakcie czytania kodu, techniką skanowania światło pochodzące z czytnika

uformowane  w  cienką  wiązkę  przesuwa  się  wzdłuż  czytanego  kodu,  w  danym  momencie
oświetla  niewielki  punkt  kodu,  jest  ono  odbijane  przez  jasne  elementy  kodu  (przerwy),
a pochłaniane przez jego ciemne elementy (kreski, pola). Światło odczytuje fotodioda, odbite
od  przerw  powoduje  powstanie  w  czytniku  silniejszych  sygnałów  elektrycznych,  natomiast
w wyniku  braku  odbicia  (kreski)  powstają  sygnały  słabsze.  W  zależności  od  grubości
kresek/przerw  różny  jest  też  czas  trwania  poszczególnych  sygnałów.  Czas  trwania  każdego
impulsu  koduje  informacje,  które  są  tłumaczone  przez  dekoder  czytnika  na  cyfry,  litery
lub innych znaków i przesyłane do komputera.

Kody kreskowe posiadają wiele zastosowań w różnych dziedzinach działalności ludzkiej.
Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

−

identyfikację jednostek handlowych (numery GTIN), przy czym w tym ujęciu
za jednostkę handlową uważa się dowolny produkt lub usługę, której można nadać cenę
i która występuje w przepływie w łańcuchu dostaw. A zatem do kategorii tej zalicza się
jednostki (produkty) w opakowaniach zbiorczych i jednostkowych, sprzedawane
w hurcie

detalu,

dostępne

rynku

krajowym

(oraz

wewnętrznym)

lub międzynarodowym, o stałej i zmiennej ilości, o jednorodnej lub niejednorodnej
zawartości. Do kategorii tej zalicza się również oznaczenia wydawnictw ciągłych (ISSN),
muzycznych (ISMN) lub książek (ISBN),

−

identyfikację  jednostek  logistycznych  (numery  SSCC),  czyli  takich  jednostek,  które
zostały  utworzone  dla  potrzeb  transportu  i  magazynowania  (np.  paletowe  jednostki
ładunkowe  lub  kontenerowe  jednostki  ładunkowe)  oraz  podlegają  one  procesom
identyfikacji, śledzenia i zarządzania podczas przepływu przez łańcuch dostaw. Związany
z  tym  jest  również  termin  Etykieta  logistyczna,  na  której  zawarte  są  podstawowe
informacje o jednostce logistycznej,

−

identyfikację zasobów (numery GIAI), a konkretniej zasobów trwałych (o statusie
zapasów) przedsiębiorstwa (np. opakowań zwrotnych wielokrotnego użytku, palet),

−

identyfikację lokalizacji (numery GLN, SWIFT, DUNS, BSI/AFNOR), służącej
do identyfikacji obiektów, którym można nadać adres (np. przedsiębiorstwa, konkretne
pokoje, punkty sprzedaży, komunikaty EDI),

−

identyfikację relacji usługowych (numery GSRN nadawane usługobiorcom),

−

inne zastosowania, takie jak znakowanie kuponów, kwitów zwrotnych, rachunków,
telefonów komórkowych, przesyłek kurierskich, recept, leków, stron internetowych i inne

Ze względu na fakt znakowania towarów w sprzedaży detalicznej, jak również

wydawnictw, do najczęściej spotykanych należą symboliki EAN (Europa) oraz UPC
(Ameryka Północna).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowe rodzaje kodów kreskowych:

−

linearne,

−

dwuwymiarowe,

−

hybrydowe.

Rys. 7. Kod kreskowy EAN/UCC – 13 [11].

Linearne kody kreskowe

Symbole linearnych kodów kreskowych są łatwo rozpoznawalne przez pionowe paski

ciemne i jasne o różnych szerokościach.

Istnieje wiele różnych rodzajów linearnych kodów, natomiast te najbardziej używane to:

−

Code 128;

−

Code 39;

−

EAN-13;

−

EAN-8;

−

ITF (Interleaved 2 z 5);

−

UPC-A;

−

UPC-E.

Kody dwuwymiarowe

Kody dwuwymiarowe można podzielić na dwie grupy:

−

symboliki macierzowe,

−

wielowierszowe (liniowe) kody kreskowe.
Symboliki macierzowe wyglądają jak macierze punktów, a wielowierszowe wyglądają

jakby linearne kody kreskowe z bardzo krótkimi paskami ułożone jeden na drugim.

Kody hybrydowe

Kody hybrydowe są kategorią kodów kreskowych, które stanowią połączenie cech kodów

linearnych i dwuwymiarowych.

SYSTEM GS 1 (wcześniejsza nazwa to EAN.UCC – do 2005 r.)

To globalna organizacja o charakterze non-profit zajmująca się standaryzacją w obszarze

zarządzania łańcuchem dostaw oraz zarządzania popytem.

Organizacja pod obecną nazwą funkcjonuje od 2005 roku, jakkolwiek jej początki sięgają

lat 70. XX wieku.

Podstawowym obszarem działań GS1 jest sektor obrotu towarów konsumpcyjnych.

Ostatnio zwrócono również większa uwagę na branże ochrony zdrowia oraz transport. Całość
standardów wypracowywanych przez organizację nosi wspólną nazwę „System GS1”.

W skład tego systemu wchodzi kilka głównych projektów:

−

GS1 BarCodes – związany z zagadnieniami dotyczącymi kodów kreskowych
(automatycznej identyfikacji)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

GS1 eCom – związany z zagadnieniami dotyczącymi elektronicznej wymiany danych

−

GS1 GDSN – związany z zagadnieniami dotyczącymi synchronizacji danych

−

GS1 EPCglobal – związany z zagadnieniami dotyczącymi technologii RFID
Strony organizacji informują, iż obecnie z sytemu GS1 korzysta ponad 900 tysięcy

użytkowników ze 128 krajów, którzy dziennie przeprowadzają pięć miliardów operacji.

Organizacja składa się z centrali mieszczącej się w Brukseli (Belgia) oraz Princeton

(USA) oraz 108 organizacji krajowych. Polska wstąpiła do stowarzyszenia w 1990 roku.
Polska organizacja krajowa (GS1 Polska) ma swoją siedzibę w Instytucie Logistyki
i Magazynowania w Poznaniu.

System GS1 jest międzybranżowym zestawem standardów umożliwiających efektywne

zarządzanie globalnymi łańcuchami dostaw, poprzez unikalna identyfikację produktów,
jednostek wysyłkowych, zasobów, lokalizacji i usług.

Usprawnia procesy gospodarki elektronicznej, łącznie z możliwością efektywnego

ledzenia łańcucha dostaw.

Numery identyfikacyjne mogą być przedstawione w symbolach kodu kreskowego

lub w znacznikach  elektronicznych  („Tagach”  –  etykieta  zawierająca  kod  elektryczny
zapisany  w chipie,  odczytywany  za  pomocą  technologii  RFID),  umożliwiając  tym  samym
elektroniczny  odczyt  w  punkach  sprzedaży,  w  trakcie  przyjęć  do  magazynów  lub  w  innych
miejscach, gdzie jest to konieczne dla procesów biznesowych.

Dzięki uniwersalnym w skali świata zasadom oznaczania, System GSl przezwycięża

ograniczenia wynikające z wewnętrznych systemów kodowania, specyficznych dla danej
firmy, organizacji lub branży, znacznie podnosząc efektywność globalnego handlu
i poprawiając możliwości szybkiego reagowania na potrzeby klientów na całym świecie.

Numery zgodne z zasadami Systemu GS1 są stosowane również w standardowych

komunikatach elektronicznej wymiany danych (EDI), zwiększając szybkość i poprawność
komunikacji.

Poza unikalnymi numerami identyfikacyjnymi System GSl umożliwia również

podawanie w postaci kodu kreskowego dodatkowych informacji, takich jak np. daty
ważności, numery partii produkcyjnej, ilości opakowań podrzędnych w opakowaniu
nadrzędnym i inne dane biznesowe.

Uczestnicy łańcucha dostaw, postępując zgodnie z zasadami i przeznaczeniem Systemu

GSI, uzyskują lepszą komunikację drogą dostosowania swoich systemów informatycznych
do automatycznego przetwarzania danych (ADC).

Logika Systemu GSi gwarantuje, że dane uzyskane za pośrednictwem kodów

kreskowych (lub tagów elektronicznych) są jednoznacznie rozumiane, a ich przetwarzanie
może być standardowo zaprogramowane.

System GS1 tym samym jest użyteczny dla każdej branży przemysłu, handlu lub sektora

publicznego, a wszelkie zmiany w systemie wprowadzane są w taki sposób, aby nie zakłócało
to działalności dotychczasowych użytkowników.

Dla logistyki postrzeganej jako globalna, istotna jest zunifikowana w skali świata zasada

numeracji  nie  tyle  towarów,  ile  opakowań,  w  jakich  te  towary  są  przemieszczane.  Jednolita
numeracja  opakowań  pozwala  na  efektywne  funkcjonowanie  zintegrowanego  łańcucha
dostaw;  kod  kreskowy  to  tylko  graficzne  odwzorowanie  danych  wyrażone  w  postaci  kresek
i odstępów  pomiędzy  nimi,  co  umożliwia  zakodowanie  danych  w  celu  ich  późniejszego
automatycznego odczytu

Siłą Systemu GS1 jest międzynarodowa organizacja nadawania numerów wszystkim

występującym w światowym obrocie formom opakowaniowym zawierającym towary.

Poza opakowaniami, numeracja nadawana jest również podmiotom gospodarczym,

między którymi przemieszczane są opakowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W Systemie GS1 stosowanych jest kilka zunifikowanych numerów, z których trzy mają

zasadnicze znaczenie dla komunikacji w logistyce, są to:

−

GTIN (Global Trade Item Number) – Globalny Numer Jednostki Handlowej;

−

SSCC (SerialShipping Container Code) – Seryjny Numer Jednostki Ładunkowej;

−

GLN (GlobalLocation Number) – Globalny Numer Lokalizacyjny.
Numer GTIN może być 14-, 13-, 12- lub 8-cyfrowy, numer SSCC jest zawsze 18-

cyfrowy, a numer GLN jest zawsze 13-ryfrowy.

Numer kodowy GS1 musi być przez system informatyczny zawsze traktowany jako

niepodzielna całość. Numer kodowy stanowi wyróżnik rekordu w bazie danych, w którym
zapisane są informacje o identyfikowanym opakowaniu, jednostce logistycznej lub
lokalizacji; w systemie informatycznym nigdy nie należy przetwarzać danych tylko w oparciu
o jakąkolwiek część numeru kodowego GS1.

Dla informatycznego rozróżnienia różnych danych zakodowanych w kodach kreskowych

stosuje się rozróżnialne przez system informatyczny symboliki kodów kreskowych i specjalne
identyfikatory zastosowań (IZ).

GTIN służy do unikalnej identyfikacji opakowania każdej indywidualnej jednostki

handlowej występującej w globalnej sieci dostaw.

Jednostka handlowa to dowolna jednostka (produkt lub usługa), co do której istnieje

potrzeba gromadzenia z góry określonych informacji i która może być wyceniana, zamawiana
lub fakturowana w celach handlowych pomiędzy uczestnikami łańcucha dostaw,
w dowolnym jego punkcie.

Maksymalna długość numeru GTIN nie może przekraczać 14 cyfr (łącznie z cyfra

kontrolną).

W bazie danych systemu informatycznego powinna być zatem możliwość wpisania

do pola GTIN wszystkich możliwych numerów kodowych: GTIN-14, GTIN-13, GTIN-12
i GTIN-8.

Cyfra wskaźnikowa w numerze GTIN-14 wykorzystywana jest do oznaczenia poziomu

hierarchii opakowania zbiorczego o stałej ilości (0 do 8) oraz do oznaczenia towaru
o zmiennej ilości (9).

Przykłady opakowań, które powinny być oznaczone odrębnymi numerami GTIN: puszka

farby sprzedawana ostatecznemu konsumentowi, pudło z 6 puszkami farby, zgrzewka
zawierająca 12 słoików dżemu truskawkowego 0,25 kg, multipak z 1 szamponem
i 1 odżywka, itp.

Obowiązkiem firmy stosującej GTIN-y jest informowanie wszystkich partnerów

gospodarczych o wszystkich nowo przydzielonych numerach i związanych z nimi opisach.

Numer GTIN zawsze wyrażany jest w następujących symbolikach kodu kreskowego:

−

GTIN-14 – kod kreskowy ITF-14 albo GS1-128 z IZ 01 lub IZ 02.

−

GTIN-13 – kod kreskowy EAN-13 albo ITF-14 albo GS1-128 z IZ 01 lub IZ 02.

−

GTIN-8 – kod kreskowy EAN-8 albo EAN-13 albo ITF-14 albo GS1-128 z IZ 01 lub IZ 02.
W celu uniknięcia błędów przy wczytywaniu (skanowaniu) kodu, komputer sprawdza

według określonego algorytmu liczbę kontrolną. Liczbę tę oznacza się na podstawie
12 pozostałych cyfr. Obliczanie zaczyna się od prawej strony kodu.

Zasady obliczania liczby kontrolnej kodu kreskowego:

wyznacz sumę wartości cyfr na miejscach parzystych,

obliczaną sumę mnożymy przez liczbę 3,

wyznacz sumę wartości cyfr na miejscach nieparzystych, poczynając od trzeciej pozycji,

wyznaczoną w punkcie 3 sumę dodajemy do wartości oznaczonej w punkcie 2,

cyfra kontrolna to liczba, która uzupełnia liczbę wyznaczona w punkcie 4 do pełnej
dziesiątki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład obliczenia cyfry kontrolnej dla kodu EAN 13 w firmie nr 0942 w kraju

z prefiksem nr 590 dla produktu 98765.

Tabela 4. Nadanie kodu kreskowego dla przykładowego produktu o numerze 98765

Miejsce

cyfry

kodowej

Liczba

kodowa

Wyliczenie cyfry kontrolnej.

sumujemy liczby na miejscach parzystych: 5+7+9+4+0+9=34,

zsumowane liczby na miejscach parzystych mnożymy razy trzy: 34 x 3=102,

sumujemy liczby na miejscach nie parzystych: 6+8+2+9+0+5=30,

sumujemy wartości z punktów 2 i 3: 102+30=132,

cyfra kontrolna będzie równa 8, gdyż jest to liczba dopełniająca liczbę 132 do pełnej
dziesiątki (140).

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak dzielą się zapasy w ujęciu ekonomicznym?

Jak dzielą się zapasy z punktu widzenia logistycznego?

W jakich miejscach powstają zapasy w przedsiębiorstwie produkcyjnym?

Na czym polega analiza ABC/XYZ?

Na czym polega podatność magazynowa?

Co to jest kod kreskowy?

Na jakie elementy dzielą się kody kreskowe?

Która organizacja w Polsce odpowiada za system nadawania kodów kreskowych?

Co to jest system GS1?

10.

Jak zbudowany jest kod kreskowy?

11.

Do czego służy liczba kontrolna?

4.2.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Wskaż przyczyny utrzymywania zapasów w przedsiębiorstwie.

Rodzaj zapasu

Przyczyny utrzymywania zapasu

Bieżący

Bezpieczeństwa

Sezonowy

Zbędny

Naturalny

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wpisać w tabeli przyczyny utrzymywania zapasów dla każdego rodzaju,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji zapasów.

Czym jest/są:

Odpowiedź

Cukier dla:

−

cukrowni,

−

sklepu,

−

zakładu ciastkarskiego.

Meble dla:

−

zakładu meblarskiego,

−

hurtowni meblarskiej,

−

sklepu meblowego.

Ziemniaki dla:

−

sklepu warzywnego,

−

producenta chipsów,

−

punktu skupu ziemniaków.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rodzajów zapasów, ze szczególnym
uwzględnieniem podziału ekonomicznego,

zapoznać sięz podanymi w tabelce przykładami,

wskazać rodzaj zapasu dla każdego elementu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Wylicz cyfrę kontrolną dla kodu EAN 13.

Lp.

Prefiks kodu

Numer jednostki

kodującej

Numer produktu

Cyfra

kontrolna

590

1587

11111

590

5678

12345

590

2345

34891

590

1358

56742

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym zasad obliczania cyfr kontrolnych,

obliczyć dla każdego przykładu cyfrę kontrolną,

uzupełnić tabelę.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Ekologistyka i koszty logistyczne

4.3.1. Materiał nauczania

Ekologistyka jest to zintegrowany system, który:

−

opiera się na koncepcji zarządzania przepływami strumieni materiałów odpadowych
i związanymi z nimi informacjami,

−

zapewnia gotowość i zdolność efektywnego gromadzenia, segregacji, przetwarzania
oraz ponownego wykorzystania odpadów zgodnie z normami i obowiązującym prawem,

−

umożliwia  podejmowanie  decyzji  w  kierunku  zmniejszenia  negatywnych  skutków
towarzyszących  procesom  zaopatrzenia,  produkcji,  dystrybucji  i  serwisowania
w łańcuchach logistycznych.
W  logistycznie  zintegrowanym  systemie  gospodarki  odpadami  powiązania  elementów

całego systemu są realizowane przez podsystem przepływu strumieni materiałów
odpadowych (stałych, ciekłych i gazowych) oraz podsystem informacyjno-decyzyjny.

W całościowym, logistycznie zintegrowanym systemie gospodarki odpadami można

wyodrębnić:

−

podsystem recyrkulacji odpadów stałych (komunalnych, przemysłowych i specjalnych),

−

podsystem recyrkulacji odpadów ciekłych (ścieków komunalnych, przemysłowych
i odpadowych cieczy specjalnych,

−

podsystem recyrkulacji odpadów gazowych (spalin, gazów przemysłowych, wyziewów
komunalnych, itp.).
Podstawową funkcją każdego tych podsystemów jest ochrona określonego –

powiązanego z rodzajem (postacią) zagospodarowania odpadów – elementu środowiska:
powietrza, wody, terenu.

Elementami systemu są:

−

ródłowe obszary zbierania odpadów,

−

trasy wywozu i przewozu odpadów:

−

wywozu odpadów ze źródłowych obszarów gromadzenia do obiektów końcowych,

−

wywozu odpadów ze źródłowych obszarów gromadzenia do obiektów pośrednich ich
przeróbki,

−

obiekty pośrednie jako zakłady przeróbcze bądź przeładunkowe,

−

obiekty  końcowe  (miejsca  przeróbki  końcowej  oraz  miejsca  składowania  pozostałości
finalnych, recyklingu).
Logistyka  utylizacji  polega  na  zastosowaniu  koncepcji  logistyki  w  odniesieniu

do pozostałości, w celu wywołania ekonomicznie i ekologicznie skutecznego ich przepływu,
przy jednoczesnej transformacji przestrzenno-czasowej, włącznie ze zmianą ilości i gatunku.

Logistyka utylizacji jest jednym z podsystemów zarządzania logistycznego, obejmującym

strumień zwrotów niewłaściwych dostaw oraz przepływu takich dóbr jak opakowanie
zwrotne, surowce wtórne i odpady.

W zależności od możliwości ponownego wykorzystania, pozostałości możemy podzielić

na: pozostałości nadające się do powtórnego wykorzystania lub przetworzenia odpady.

Pierwsze stanowią przedmiot recyklingu np. puszki aluminiowe, odpady z aluminium,

itp.  i dzięki  temu  umożliwiają  odpowiednie  oszczędności  lub  przynajmniej  poważne
ograniczenie  wydatków  związanych  z  utylizacją,  drugie,  z  reguły  nienadające  się  do
ponownego  przetwórstwa,  likwidowane  są  zgodnie  z  obowiązującymi  przepisami.  Ponieważ
odpady mogą mieć różne stany skupienia, dzielimy je na stałe, półpłynne i płynne.

Logistyka utylizacji realizuje zarówno cele ekologiczne, jak i ekonomiczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cel ekonomiczny, wynikający z istoty logistyki, sprowadza się do obniżenia kosztów

logistycznych i poprawy poziomu obsługi logistyki powtórnego zagospodarowania.

Właściwy poziom obsługi logistyki powtórnego zagospodarowania oznacza zgodny

z wymaganiami odbiór pozostałości w miejscach ich powstania oraz dokładne pod względem
rodzaju, ilości, przestrzeni i czasu doprowadzenie surowców wtórnych do źródeł ponownego
wykorzystania.  Cel  ekologiczny,  podkreślający  zależność  między  logistyką  i  środowiskiem
naturalnym,  polega  na  ochronie  zasobów  naturalnych  i  zredukowaniu  zanieczyszczeń,
pochodzących  z logistycznych  procesów  utylizacji.  Podejmując  decyzje  w  ramach  logistyki
utylizacji, należy pamiętać, że cele ekologiczne i ekonomiczne w długofalowej perspektywie
mogą stać się celami zbieżnymi, np. stosowanie ekologicznych technologii wytwarzania może
z czasem zapewnić przewagę konkurencyjną i tym samym realizować cele ekonomiczne.

Poprawne funkcjonowanie podsystemu utylizacji w przedsiębiorstwie może zapewnić

realizację  niektórych  celów  rynkowych,  np.  wzrost  sprzedaży,  poprawę  wizerunku  firmy.
Zależność  ta  odzwierciedla  aktualne  preferencje  konsumentów,  zwracając  coraz  większą
uwagę  na  ekologiczne  cechy  produktu  oraz  stopień  ekologicznego  zaangażowania
producenta.

Kierunki działań w gospodarce pozostałościami

Kierunek działań z zakresu gospodarki pozostałościami zależy w głównej mierze

od właściwości tych obiektów, np.: składu chemicznego, palności i wartości energetycznej,
stopnia skażenia, zabrudzenia, zróżnicowania materiałowego, gabarytów, woni, itp.
Dokonując wyboru metody postępowania z pozostałościami należy również brać pod uwagę
czynniki ekonomiczne, ekologiczne, prawne.

Optymalne rozwiązanie w dziedzinie usuwania pozostałości sprowadza się do ich

utylizacji, a gdy jest to niemożliwe do ich nieuciążliwego dla środowiska neutralnej
likwidacji.

Utylizacja

Utylizacja oznacza ponowne wykorzystanie rzeczy i opakowań lub ich wtórne

przetworzenia  celem  wykorzystania  materiału,  zakumulowanej  energii  lub  określonych
składników  zawartych  w  materiale.  Metody  recyklingu  (zwrócenie  rzeczy  do  obiegu)  dzieli
się  na  recykling  materiałowy  (odzysk  materiałów),  chemiczny  (odzysk  substancji
wyjściowych) oraz termiczny (odzysk energii). Wszelkie produkty uboczne, będące wynikiem
utylizacji, np.: popiół i żużel po recyklingu termicznym) oraz pozostałości, które ze względu
na  swój  charakter,  np.:  duże  zanieczyszczenie,  zniszczenie  lub  wykazywanie  innych
negatywnych  cech,  nie  mogły  być  podane  utylizacji  lub  uczynniłyby  ją  nieopłacalną,
podawane są likwidacji.

Likwidacja

Likwidacja pozostałości sprowadza się do ich dezaktywacji, polegającej na takiej ich

obróbce, aby nic z nich już nie mogło być wyługowane – wymyte, spalaniu lub umieszczeniu
ich  na  wysypisku  śmieci.  Chociaż  deponowanie  odpadów  na  wysypiskach  śmieci  powinno
być  ostatnim  ogniwem  w  logistycznym  łańcuchu  utylizacji  i  likwidacji,  w  praktyce  jest
to nadal najpopularniejszy sposób na pozbywanie się pozostałości.

Podsystem logistyki utylizacji, jak wszystkie pozostałe części systemu logistycznego

przedsiębiorstwa, składa się z kilku systemów. Specyfika podsystemu powtórnego
zagospodarowania polega na występowaniu w nim funkcji gromadzenia i segregowania
odpadów Elementy podsystemu utylizacji prezentuje poniższa tabela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 5. Podsystemy logistyki utylizacji i jej funkcje [7]

Podsystemy logistyki utylizacji

Funkcje

Obsługa (opracowanie zamówień)

Poprawne

pod

kątem

obowiązujących

przepisów

i dokładne

dokumentowanie przepływu odpadów.

Gospodarka magazynowa

Zapewnienie

dostatecznej

powierzchni,

a także

przygotowanie

pozostałości we właściwym czasie do możliwie skutecznego ich
wykorzystania lub usuwania.

Magazyn:

−

zapasów

−

przeładunków

−

rozdzielczy

−

zbiorczy

Zapewnienie wymaganego poziomu bezpieczeństwa.
Dostarczenie pozostałości we właściwym czasie i we właściwej ilości
oraz przyjęcie poddanych obróbce surowców wtórnych.
Tworzenie łańcuchów transportowych między różnymi uczestnikami
transportu.
Koncentrowanie pozostałości z różnych regionów zbiórki i rozdzielenie
ich do odpowiednich urządzeń recyklingowych.
Przyjmowanie odpadów i surowców wtórnych w miejscu ich powstania,
aż do ich wywozu.

Opakowanie

Ochrona środowiska zewnętrznego przed negatywnym oddziaływaniem
pozostałości, informowanie o rodzaju pozostałości.

Transport

Ochrona środowiska zewnętrznego przed negatywnym oddziaływaniem
pozostałości.

Zbiórka i segregacja odpadów

Zwiększenie czystości gatunkowej pozostałości.

Wraz ze wzrostem zainteresowania przedsiębiorstw zagadnieniami związanymi z ochroną

rodowiska, a co za tym idzie ograniczaniem ilości odpadów, jest ogólnoświatową tendencją.

Popularność idei racjonalizacji gospodarki pozostałościami wynika nie tylko ze wzrostu
ś

wiadomości ekologicznej przedsiębiorstw, ma ono również podłoże ekonomiczne – działania

prowadzone w ramach logistyki utylizacji dają bowiem nie tylko efekty „proekologiczne”
ale przede wszystkim stanowią poważne źródło redukcji kosztów.

Koszty w logistyce

W jednostce modułowej „Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomii w eksploatacji

portów i terminali” 342[03].O1.03 miałeś możliwość zapoznać się z podstawowymi
zagadnieniami dotyczącymi kosztów w przedsiębiorstwie W tym rozdziale poznasz istotę
kosztów logistycznych.

Koszty logistyki to wyrażone w jednostkach pieniężnych celowe zużycie zasobów

przedsiębiorstwa oraz wydatki finansowe wynikające z przepływu dóbr materialnych,
utrzymania zapasów oraz przetworzeniem informacji związanych z działaniami logistycznymi
w przedsiębiorstwie i w jego łańcuchach dostaw.

W skład kosztów logistyki wchodzą:

−

koszty w fazie zaopatrzenia,

−

koszty w fazie produkcji,

−

koszty w fazie dystrybucji.

Koszty logistyki w fazie zaopatrzenia

Koszty logistyki w fazie zaopatrzenia wynikają z celu zapewnienia przedsiębiorstwu

sprawnego  zasilenia  we  wszystkie  materiały  niezbędne  do  prowadzenia  ciągłej  działalności
gospodarczej.  Koszty  tej  fazy  tworzą  zadania  poszukiwania  i  kwalifikacji  dostawców,
zamawiania  materiałów  i  realizację  dostaw,  magazynowania  i  utrzymania  zapasów
materiałów  oraz  ich  udostępnienia  w  czasie  i  miejscu  wynikającym  z  potrzeb  produkcji.
Koszty tworzą także wiele działań wynikających z konieczności planowania działań i potrzeb
materiałowych,  sterowania  i  kontroli  przepływu  materiałów,  wykonywania  analiz,
utrzymywania baz danych, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Koszty logistyki w fazie produkcji

Koszty logistyki w fazie produkcji wynikają z potrzeby obsługi logistycznej procesów

wytwarzania  zgodnie  z  zaplanowanym  planem  produkcji.  Koszty  tej  fazy  tworzą  procesy
transportowe  na  produkcji,  dostarczenie  i  wszelkie  przeładunki  materiałów,  utrzymanie
zapasów  produkcyjnych  i  związane  z  tym  procesy  magazynowe.  Dostarczane  są  nie  tylko
materiały  podstawowe  wchodzące  w  skład  produktu,  ale  także  materiały  pomocnicze,
narzędzi.  Wymagania  synchronizacji  dostaw  z  poszczególnymi  działaniami  toku  produkcji
tworzą koszty precyzyjnego planowania w systemie dokładni na czas, koszty bieżącej kontroli
zapasów oraz zmian w planach produkcji, sterowania i szybkiej reakcji przepływu materiałów
na zmieniające się potrzeb, powstające braki produkcyjne.

Koszty logistyki w fazie dystrybucji

Koszty logistyki w fazie dystrybucji wynikają z realizacji zadań przepływu produktów

do odbiorców  i  osiągnięcia  wymaganego  poziomu  obsługi.  W  procesach  dystrybucji  koszty
ponoszone  są  z  tytułu  realizacji  procesów  magazynowania,  kompletacji  i  przygotowania
ładunku  do  wysyłki,  procesów  transportowych,  przeładunków,  utrzymania  zapasów
w różnych lokalizacjach, w trakcie procesu dystrybucji pierwotnej i wtórnej. Koszty wynikają
także  tak  jak  w  poprzednich  fazach  przepływu  z  tytułu  zarządzania  i  koordynacji  działań
całego przedsiębiorstwa logistycznego.

Centra logistyczne

Naczelnym celem działalności logistyki jest dążenie do ograniczenia kosztów przy

zachowaniu  odpowiedniej  jakości  obsługi  klienta.  Firmy  stosujące  zasady  logistyki  dążą
do współpracy,  która  przynosi  korzyści  dla  wszystkich  podmiotów  współpracujących.
Jednym  z  elementów  skutecznego  wprowadzenia  w  życie  tej  zasady  jest  powstanie
i działalność centrów logistycznych.

Centrum logistyczne jest obiektem przestrzennym o określonej funkcjonalności wraz

z infrastrukturą  i  organizacją,  w  którym  realizowane  są  usługi  logistyczne  związane
z przyjmowaniem,  magazynowaniem,  rozdziałem  i  wydawaniem  towarów  oraz  usługi
towarzyszące  świadczone  przez  niezależne  w  stosunku  do  nadawcy  i  odbiorcy  podmioty
gospodarcze.

W działalności centrów logistycznych można wyróżnić trzy podstawowe funkcje,

składające się z szeregu podstawowych zadań:

Funkcje logistyczne:

−

transport,

−

magazynowanie

−

zarządzanie zapasami,

−

zarządzanie zamówieniami,

−

przeładunki na terminalu kontenerowym,

−

pakowanie,

−

kompletacja.
Funkcje pomocnicze:

−

spedycja,

−

obsługa celna,

−

ubezpieczenia,

−

systemowy obrót zbiorczymi opakowaniami transportowymi wielokrotnego użytku,

−

wynajem kontenerów, palet i innych opakowań zbiorczych,

−

usługi informacyjne,

−

promocja i marketing.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Funkcje dodatkowe:

−

techniczna obsługa pojazdów,

−

sprzedaż paliw, olejów,

−

naprawa kontenerów,

−

usługi hotelarskie,

−

usługi gastronomiczne,

−

usługi bankowe,

−

usługi księgowo-rachunkowe, usługi telekomunikacyjne,

−

usługi parkingowe.

Tabela 6. Klasyfikacja centrów logistycznych wg różnych kryteriów [7]

Kryterium

Rodzaje

Lokalizacja

−

w granicach dużych miast,

−

w promieniu 20–30 km od centrum miast,

−

w odległości ok. 50 km od centrum miasta,

−

na terenie portów morskich,

−

na przejściach granicznych.

Użytkownicy – przedsiębiorstwa

−

przemysłowe,

−

handlowe,

−

usługowe,

−

transportowe,

−

logistyczne.

Funkcja

−

magazynowa

−

sortownicza

−

kompletacyjna

−

dystrybucyjna

−

przeładunkowa

−

terminal transportu kombinowanego,

−

usługi dodatkowe,

−

usługi socjalne.

Przeznaczenie gospodarcze

−

kształtowanie publiczne infrastruktury kraju:
nowoczesność, potrzeby gospodarki,

−

wykonywanie usług na zlecenie.

Wielkość i promień oddziaływania

−

międzynarodowe

−

regionalne

−

lokalne,

−

branżowe.

Zadania realizowane w centrum logistycznym
1.

Operacje magazynowe i terminalowe:

−

zarządzanie  magazynami  –  administrowanie  własnymi  magazynami,  ich
eksploatacją,  zapewnienie  służbom  magazynowym  automatycznej  identyfikacji
towarów,  palet,  pojemników,  miejsca  położenia,  towaru  oraz  pełnego  rozpoznania
staniu zapotrzebowania i prognozowania zapasów,

−

zarządzania  terminalem,  w  tym  sterowanie  i  administracja  urządzeniami  za  –
i wyładunkowymi,  sterowanie  i  administracja  tran  sportem  wewnętrznym,  obsługa
zespołu  magazynów,  rejonizacja  magazynu  definiowanego  przez  użytkownika,
obsługa  dziennika  operacji  magazynowych,  obsługa  informacyjna  użytkowników
wewnętrznych i zewnętrznych.

Usługi pomocnicze dla operacji terminalowych i magazynowych:

−

obejmują przepływ informacji niezbędnych do obsługi użytkowników podczas
wykonywania przeładunków, przeładunków tym dobór wykwalifikowanych kadr,
zabezpieczenie elektronicznej wymiany danych i informacji oraz nadzór nad ruchem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na terminalu w połączeniu z aktualnie poruszającymi się pojazdami poza centrum
logistycznym (wykorzystanie nadzoru satelitarnego GPS),

−

system informacyjny dla przewozu materiałów niebezpiecznych,

−

usługi warsztatowe,

−

usługi świadczone przez stacje benzynowe,

−

system udostępnienia urządzeń przeładunkowych użytkownikom zewnętrznych.

Usługi pomocnicze dla finansów, księgowości, kadr, związane z pełna obsługą klientów

i użytkowników  od  rozpoczęcia  realizacji  po  zakończenie  realizacji  usługi  przewozowej
wraz  z  obsługą  celną,  bankową,  prawną  i  ubezpieczeniową,  a  także  obsługa
informatyczna obejmująca kontroling, rozliczanie projektów i kontraktów, budżetowanie,
prognozowanie.

Usługi w zakresie informacyjno-doradczym:

−

dostęp do informacji meteorologicznych,

−

szkolenie kadry, obsługa w zakresie public realtions.

Rys. 8. Centrum logistyczne w Piotrkowie Trybunalskim [13]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega ekologistyka?

Co to jest recykling?

Na czym polega utylizacja?

Jak można podzielić koszty logistyczne?

Co to jest centrum logistyczne?

Jakie czynności dokonują się w centrach logistycznych?

Według jakich kryteriów można podzielić centra logistyczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Opisz wybrane centrum logistyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie przykładowe centrum logistyczne,

opisać infrastrukturę logistyczną tzn. (położenie, rodzaj transportu, czynności
wykonywane w centrum, formę prawno-organizacyjną),

przedstawić na forum grupy charakterystykę wybranego centrum logistycznego.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

opracowania reklamowe dotyczące wybranych centr logistycznych.

wiczenie 2

Przyporządkuj podane koszty do odpowiedniego rodzaju kosztu logistycznego.

RODZAJ KOSZTU LOGISTYCZNEGO

ROZWIĄZANIE

Koszty logistyczne zaopatrzenia

Koszty logistyczne produkcji

Koszty logistyczne dystrybucji

Koszty: związane z podpisaniem kontraktu na dostawę ładunku, wynagrodzenie

pracowników  produkcyjnych,  marketing  sklepowy,  utrzymanie  otrzymanych  dostaw
materiałów  w magazynie,  wyjazd  służbowy  pracowników  w  celu  negocjacji  najlepszych
warunków dostaw towaru, przeładunku materiałów, przeładunku towarów, budowa magazynu
dla  materiałów,  budowa  magazynu  dla  wyrobów  gotowych,  zakupu  nowej  technologii
produkcji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przyporządkować podane przykładowe koszty logistyczne do odpowiednich grup,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 3

Scharakteryzuj przepisy dotyczące zasad ochrony środowiska na podstawie ustawy z dnia

27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w Internecie ustawę Prawo ochrony środowiska,

odszukać w ustawie przepisy prawne określające:

−

zasady ochrony środowiska,

−

warunki ochrony zasobów środowiska,

−

warunki wprowadzania substancji lub energii do środowiska,

−

koszty korzystania ze środowiska,

−

obowiązki organów administracji w zakresie ochrony środowiska,

zinterpretować przepisy podając własne przykłady obrazujące podane przepisy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

komputer z dostępem do Internetu.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określać usługi prowadzone w centrach dystrybucji?

identyfikować działalność prowadzoną w centrach dystrybucji?

rozróżniać koszty logistyczne?

interpretować przepisy dotyczące ekologistyki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.

Test zawiera 20 zadań, które dotyczą logistyki. Zadania: od 1 do 20 są to zadania
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową).

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

W którym etapie rozwoju logistyki największą rolę przypisuje się obsłudze klienta?
a)

pierwszym.

drugim.

trzecim.

czwartym.

Łańcuchem dostaw logistycznych jest
a)

struktura przepływu informacji wewnątrz firmy.

przepływ produktów od dostawców do klientów.

system powiązania marketingu z logistyką.

proces kreacji wartości ładunku.

Zasada KANBAN wykorzystywana jest w produkcji
a)

towarów luksusowych.

masowej.

produktów na zamówienie.

towarów z tzw. wysokiej półki.

Główną zasada firmy stosująca zasadę TQM to
a)

wymagania klientów są najważniejsze.

maksymalny postęp techniczny.

ograniczenie produkcji.

redukcja zapasów.

Popyt zależny to popyt
a)

uzależniony od popytu na inne dobra.

subiektywny.

uzależniony od poziomu cen.

elastyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do zapasów nie zalicza się
a)

materiałów.

towarów.

wartości niematerialnej i prawnej.

wyrobów gotowych.

Zapas umożliwiający kontynuację produkcji mimo braku dostawy, to zapas
a)

bezpieczeństwa.

bieżący.

zbędny.

zerowy.

W analizie ABC wykorzystuje się zasadę
a)

60:100.

90:70.

90:40.

80:20.

Zero zapasów to cecha systemu
a)

MRP I.

MRP II.

JIT.

EDI.

10.

System kodów to globalny system
a)

UAN.

GS1.

EDI.

UCC.

11.

Recykling to zasada
a)

dystrybucji.

ekologistyki.

eurologistyki.

12.

Dezaktywacja zapasów to
a)

likwidacja.

manipulacja.

przemieszczanie.

magazynowanie.

13.

Kod kreskowy stosowany w Polsce składa się z
a)

11 cyfr.

12 cyfr.

13 cyfr.

14 cyfr.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Magazynowanie w centrum logistycznym to czynność
a)

pomocnicza.

podstawowa.

dodatkowa.

najważniejsza.

15.

Koszty przeładunku wyrobów gotowych to koszty logistyczne sfery
a)

zaopatrzenia.

produkcji.

dystrybucji.

magazynowania.

16.

Ekologistyka, to
a)

nazwa największej firmy logistycznej.

system zamawiania palet.

zasada wykorzystania pomocy z funduszy europejskich.

wiadome działanie polegające na ograniczaniu niekorzystnych procesów

zachodzących w logistyce, mających wpływ na środowisko naturalne.

17.

Utrzymywanie zapasu ozdób świątecznych to zapas
a)

bezpieczeństwa.

zbędny.

sezonowy.

bieżący.

18.

Ładunki podatne to ładunki, które można przechowywać w magazynie
a)

24 godziny.

powyżej 24 godzin.

do 1 miesiąca.

powyżej 1 miesiąca.

19.

TQM dotyczy
a)

transportu.

zapasów.

jakości.

magazynowania.

20.

Węgiel na składzie opału zaliczysz do następującej grupy zapasów
a)

materiały.

półprodukty.

wyroby gotowe.

towary.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………………..

Planowanie zadań logistycznych w portach i terminalach

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

pytania

ODPOWIEDŹ

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Balter J.: Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie. Consulting i Logistyka, Wrocław
2003

Ciesielski M.: Logistyka w strategiach firm. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1999

Cole J.: Zarządzanie logistyczne. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002

Gołembska E.: Logistyka międzynarodowa. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu, Poznań 2000

Korzeniowski A.: Opakowania w systemach logistycznych. Biblioteka Logistyka, Poznań
2001

Krawczyk S.: Logistyka w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Logistyki
i Transportu we Wrocławiu, Wrocław 2007

Krawczyk S.: Zarządzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001

Wasylko M.: Logistyka w gospodarce narodowej część I. Wydawnictwo Naukowe
Wyższej Szkoły Kupieckiej, Łódź 1999

Wasylko M.: Logistyka w gospodarce narodowej część II. Wydawnictwo Naukowe
Wyższej Szkoły Kupieckiej, Łódź 2000

10.

Wolski Z.: Logistyka. Centrum Informacji Menedżera, Warszawa, 2000

11.

Coyle J.: Zarządzanie logistyczne. PWN, Warszawa 2002

12.

www.skk.org.pl

13.