Instytut Religioznawstwa

Uniwersytet Jagieloński

Justyna Kowalska

Fenomenologia według G.  Van der Leeuwa

Gerardus van der Leeuw urodził się w Utrecht, 18 III 1890r., 

zmarł   18   XI   1950r.   Był   holenderskim   teologiem   i   religioznawcą,a 

także pastorem ewangelicko reformowanym. Od roku 1918 profesor 

uniwersytetu   w   Groningen.   Był   także   członkiem     Holenderskiej 

Akademii   Nauki   i   Sztuki,   przewodniczącym   Międzynarodowego 

Stowarzyszenia Badań Historii Religi (od 1955 p.n. Międzynarodowe 

Stowarzyszenie Historyków Religii).

1

Geradus   van   der   Leeuw   dał   się   poznać   przede   wszystkim   jako 

najważniejszy przedstawiciel fenomenologii religii. Chodziło mu nie 

tyle   o   stworzenie   jednolitego   pod   względem   metodologicznym 

systemu,   ile   raczej   o   zrozumienie   treści   przeżycia   religijnego   z 

uwzględnieniem przesłanek psychologicznych i teologicznych. 

Zanim przejdziemy do sposobu widzenia fenomenologii religi, 

samego van der Leeuwa , należy się zastanowić czym w ogóle jest 

fenomenologia, jak można ją rozpatrywać, i jak do niej podchodzić.

1 Encyklopedia PWN, wersja elektroniczna

 Cz

   ym jest fenomenologi religii?  

 

 

Odpowiedź   na   to   pytanie   nie   jest   jednoznaczna   gdyż   sami 

uczeni zaliczani do tego nurtu różnią się między sobą w podejściu 

metodologicznym jak i w  określeniu swojego przedmiotu badań.

Dodatkowo całą sprawę komplikuje fakt że fenomenologów na ogół 

niewiele łączy z fenomenologią w ujęciu filozoficznym.

Oto kilka sposobów na określenie fenomenologii religii:

1) jest to klasyfikacja tradycji religijnych, związaną z ze studiami 

porównawczymi , najistotniejsza jest możliwość wyodrębnienia 

ogólnych

 

kategorii

 

klasyfikacyjnych.(wiedza 

encyklopedyczna )

2) poszukiwanie charakterystycznych cech lub fundamentalnych 

idei występujących w różnych tradycjach religijnych. 

3) Klasyfikacja takich fenomów religijnych, które w przekonaniu 

fenomenologa tworzą podstawową strukturę religii.

Podane powyżej przykłady na określenie fenomenologii , nie 

wyczerpują   tematu   gdyż,   praktycznie   każdy   uczony   odmiennie 

określa przedmiot i metodę swoich badań.

W skrócie fenomenologię religii można określić w następujący 

sposób,   jest   to   termin   oznaczający   zastosowanie   metody 

fenomenologicznej do badania religii lub określający wyodrębnioną 

dziedzinę   badań   religioznawczych.   Zastosowanie   metody 

fenomenologicznej pozwala wyraźniej odróżnić zjawiska religijne od 

innych   dziedzin   kultury,   uchwycić   ich   istotę,   ukazując 

nieredukowalny   charakter   tych   zjawisk.   Fenomenologa   religii   jako 

dziedzina   badań   religioznawczych   jest   bliska   (choć   nie   tożsama) 

typologii religii i porównawczej historii religii.

Jak zostało zaznaczone powyżej każdy z uczonych , ma zupełnie 

inną wizję swojej pracy, określając ją fenomenologiczną, przejdźmy 

zatem do fenomenologii religii w ujęciu Gerardusa van der Leeuwa.

Fenomenologia szuka fenomenu, fenomenem jest to, to co się 

ukazuje. Kolejno oznacza to więc że:

1) istnieje coś

2) to coś się ukazuje

3) jest ono fenomenem właśnie przez to że się ukazuje.

Cala  istota  fenomenu  dana  jest  w  tym  że  jawi  się komuś  . 

Kiedy ów ktoś zaczyna mówić o tym co się jawi, wówczas mamy  do 

czynienia z fenomenologią.

Wskutek   tego   że   fenomen   jawi   się   „komuś”   ,   jego 

zjawiskowość ma 3 warstwy: 

–

ukrycie (względne)

–

stopniowe ujawnianie się

–

przejrzystość (względną )

Warstwy te są korelatywne , choć nie identyczne względem 

trzech warstw życia: przeżywania, rozumienia i tworzenia.

Dwie   ostatnie   jeśli   mają   charakter   naukowy   składają   się   na 

działalność fenomenologiczną.

W ten oto sposób w najkrótszy i najprostszy sposób można 

ukazać fenomenologię w ujęciu Van der Leeuwa.

Uprawiane   fenomenologii,   rozpada   się   na   kilka   etapów   i 

wygląda wobec powyższego  następująco :

Najpierw   temu   co   się   pojawiło   nadajemy   nazwę,   następnie 

włączamy   fenomen   we   własne   życie   <rzeczywistość   jest   bowiem 

zawsze naszą „rzeczywistością, my stanowimy punkt odniesienia>, 

potem staramy się wczuć w to co nam się ukazuje, a możliwość lub 

raczej   umiejętność   takiego   wczucia   stanowi   warunek   zrozumienia 

interesującego nas zjawiska.

Dalszym zabiegiem jest poszukiwanie związków, relacji tworzących 

strukturę zjawisk. 

Wszystkie powyższe etapy łączą się ostatecznie w to co autor 

fenomenologii religii nazywa rozumieniem, przy czym nie ma ono 

charakteru absolutnego, fenomenologia wymaga ciągłej nieustannej 

korekty.

Ostatecznym   celem   jak   twierdzi   Van   der   Leeuw   jest   „danie 

świadectwa temu co zostało ukazane”.

Bibliografia:

Gerardus van der Leeuw:  Fenomenologia religii, Książka i Wiedza, 

Warszawa 1978. 

Encyklopedia Religia, red. T. Gadacz, B. Milerski, t. I-IX, [PWN] 

Warszawa, 2001-2003 

Wprowadzenie   do   Etnologii   Religii,   Jolanta   Swolkień,   Łukasz 

Trzciński, Kraków 1987