P A S   P O B R Z E Ż Y  

 

występują obszary równinne i pagórkowate o wysokościach do 100 m n.p.m.  

 

ukształtowanie terenu wynikiem akumulacji morskiej i lodowcowej, erozji Brzegi są  

 

występowanie płytkich jezior przybrzeżnych i mierzej szerokie  

 

piaszczyste (plaże i wydmy) i klifowe.  

 

piaszczyste plaże, uważane za jedne z najładniejszych w europie, niestety niska 
temperatura wód bałtyku turystów zagranicznych raczej zniechęca do pobytu nad 
polskim morzem  

 

klimat morski o łagodnych zimach i chłodnych latach

. 

 

 

morskiej   

 
 

Pobrzeże Szczecińskie

-  

 

leży w zachodniej części polskiego wybrzeża ku południowi przybrzeże to rozszerza 
się ,obejmując także rejon ujścia Odry oraz Równinę Pyrzycko-Stargardzką. 

 

Korzystny klimat morski (bryzy morskie i lądowe, zawartość soli jodowo-
bromkowych w powietrzu),  

 

największa liczba dni pogodnych i nasłonecznienia w Polsce oraz stosunkowo długi 
sezon kąpielowy 

 

Walory wypoczynkowe:  

 

Występują doskonałe warunki dla wypoczynku nad wodą  Najbardziej znane ośrodki 
wypoczynkowe to: m.in. Międzyzdroje, Dziwnów, Dziwnówek, Łukęcin, Pobierowo, 
Pustkowo, Trzęsacz, Rewal, Śliwin, Niechorze, Pogorzelica  

 

Korzystne walory wypoczynkowe posiadają  także znajdujące się w głębi lądu wielkie 
akweny-Zalew Szczeciński, jezioro Dąbie oraz Miedwie.  

 

występowanie wód mineralnych  i borowin leczniczych : solanki jodłowo- bromowe 
Ś

winoujście, Międzyzdroje, Kamień Pomorski, Dziwnówek,

.

                                                      

 

Walory przyrodnicze obszaru to:  

•

 

Rezerwat Przyrody Karsiborskie Paprocie w Świnoujściu 

•

 

zabytkowy Park Zdrojowy w Świnoujściu 

•

 

liczne pomniki przyrody: np. Cisy Korsarza, Dąb Latarników, Cisy Rokickie 

•

 

Szczeciński Park Krajobrazowy  z Puszczą Bukową i Jeziorem Szmaragdowym 

•

 

Woliński Park Narodowy z rezerwatem żubra Muzem Przyrodniczym 

•

 

Strome brzegi klifowe na wyspie Wolin i Uznam 

•

 

Najwyższe wzniesienie na Polskim wybrzeżu Gosań 

•

 

Królewski Głaz na Chrząszczewskiej Wyspie 

•

 

Jezioro turkusowe w Wapnicy 

•

 

Ogrod dendrologiczny w glinnej  

 
ATRAKCJE TURYSTYCZNE 
 
Gryfice – 

fragment

 

murów obronnych z basztami i bramami, ruiny zamku XVIII w., Muzeum 

Kolei Wąskotorowej

 

Kamień Pomorski- 

Zespół Katedralny wpisany w 2005 r. na listę 

pomników historii

 

Prezydenta RP, Dawny system obronny, Stare Miasto, Ratusz  i zabytkowe kamieniczki, 
Katedra Jana Chrzciciela z organami (Festiwal Organowy)

 

Międzyzdroje

-, stare kąpielisko, obecnie także uzdrowisko. Atrakcje  to Muzeum 

Wolińskiego Parku Narodowego  oraz Festiwal Gwiazd i Promenada Gwiazd z odciskami 
dłoni i Muzeum Figur Woskowych 

Stargard Szczeciński : 

pozostałości murów miejskich, zabytkowe kamienice, kościół  NMP 

Królowej  Świata – późnogotycka bazylika z  bogatym wystrojem wnętrz,  
Rybek, Muzeum Archeologiczne, 

Szczecin

- atrakcje turystyczne to: Wały Chrobrego, renesansowy, odbudowany zamek książąt 

pomorskich, fragment murów miejskich z Basztą Siedmiu Płaszczy, gotycki dom Loitzów, 
archikatedra św. Jakuba Apostoła, liczne kościoły (np. św. Jana, św. Piotra i Paw a), Plac 
Grunwaldzki z gwieździstym układem ulic, 

Świnoujście-

jedno z największych kąpielisk morskich Pełni również rolę uzdrowiska, portu 

handlowego, rybackiego i promowego najważniejsze atrakcje turystyczne to :

 

Muzeum 

Rybołówstwa Morskiego, najwyższa nad Bałtykiem latarnia morska, 

 

coroczny Festiwal 

Artystyczny Młodzieży Akademickiej „FAMA”,

 

Trzebiatów - 

zabytkowy układ urbanistyczny, fragment murów obronnych, zespół pałacowo-

zamkowy z XVII/XVIII w

 

Trzeszcz-

ruiny kosciola

 

Wolin 

-skansen: Centrum Słowian i Wikingów, stanowisko archeologiczne :na Wzgórzu 

Młynówka, tzw. Wzgórze Wisielców, Srebrne Wzgórze 

 

Pobrzeże Koszalińskie – 

 

obejmuje  on  najdłuższy  odcinek  polskiego  wybrzeża  Bałtyku  od  Kołobrzegu  aż  po 
okolice Przylądka Rozewie.  

 

Jest to część wybrzeża o najlepszych warunkach do odpoczynku ,pozbawione dużych 
miast ,portów i uciążliwego przemysłu. 

 

Są tu najszersze plaże obrzeżone wysokimi wałami wydmowymi stanowiącymi nieraz 
mierzeję między morzem a jeziorami  

 

występują tu najwyższe (do 42 m) wydmy nad Morzem Bałtyckim. 

 

Obszar  pobrzeża  urozmaicony  jest  licznymi  jeziorami  przybrzeżnymi,  z  których 
największe to: Łebsko Gardno Jamno Bukowo Żarnowieckie  

 
Walory wypoczynkowe:  

 

- liczne kąpieliska: Mielno, Unieście, Dąbki, Darłowo, Jarosławiec, Ustka, Rowy, 
Łeba. 

 

występują również uzdrowiska m.in. Kołobrzeg i Ustka 

 
Walory przyrodnicze:  

•

 

Słowiński Park Narodowy z największymi w Polsce ruchomymi wydmami. 
(dochodzące do ponad 40 m. wysokości. 

•

 

wzgórze morenowe(Góra Chełmska, Rowokół) 

•

 

Jeziora przybrzeże: Jamno, Gardno, Łebsko na których część mielizn stanowi ścisły 
rezerwat ptaków i ryb. 

•

 

Park Książąt Pomorskich z wieloma pomnikami przyrody w Koszalinie 

•

 

Bagna Izbickie”, „Torfowisko „Pobłockie”,” Las Górkowski” 

•

 

Głaz Trygława  w Tychoie- najwiekszy głaz narzutowy w Polsce 

 

Białogard -  

fragmenty murów obronnych z basztami i Wysoką Bramą,  kościół  Narodzenia 

NMP z XIV w., liczne zabytki sakralne, 

Darłowo  

zamek książąt pomorskich, kaplica św. Gertrudy – wzorowana na jerozolimskiej 

ś

wiątyni Grobu Pańskiego,

  

Jaroław- 

jedna z najpiękniejszych latarni morskich wys 33,3 m

 

Kluki

- -Skansen Muzeum Wsi Słowińskiej  

Kołobrzeg 

- kąpielisko i uzdrowisko – wody solankowe, borowiny, wieża z prezbiterium 

gotyckiej kolegiaty z XIII w. najwspanialszy gotycki zabytek nad Bałtykiem, molo 
spacerowe,  latarnia morska, 

Krąg – 

zamek z XVI w., którego konstrukcja odzwierciedla rok kalendarzowy

, 

Słupsk -

gotycki zamek książąt pomorskich, Festiwal Pianistyki Polskiej,Komeda Jazz 

Festiwal, 

Ustka- 

kąpielisko i port rybacki 

Ustronie Morskie

- skansen tradycyjnego wypieku chleba

 

 
Pobrzeże Gdańskie-  
 

 

obejmuje część wschodnią wybrzeża ,rozciąga się wokół Zatoki Gdańskiej, ponadto 
obejmuje Żuławy Wiślane, Wysoczyznę Elbląską i obrzeżającą je Równinę 
Warmińską.  

 

 Charakterystyczne są długie piaszczyste mierzeje: Wiślana i Helska oraz 
zbudowanych z glin zwałowych i piasków stromo opadających do morza kępy: m.in. 
Redłowska, Oksywska ‘ 

 

obejmuje Żuławy Wiślane – obszar depresyjny 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

piaszczyste plaże, wody Bałtyku- najważniejsze regiony wypoczynkowe o HEL 
(Jastarnia, Jurata) oraz Mierzeja Wiślana (Krynica Morska) inne znane kąpieliska to 
Władysławowo i Sopot,  

 

walory uzdrowiskowe Jurata i Jastarnia, Krynica Morska 

 

Walory przyrodnicze:  

•

 

Nadmorski Park Krajobrazowy,  

•

 

Mierzeje Wiślana i Helska 

•

 

Wysoki klifowy brzeg na przylądku Rozewie 

•

 

Delta Wisły i jezioro deltowe Drużno 

•

 

Groty w Mechowie- wydrążone w osadach polodowcowych 

•

 

Wąwóz Lisi Jar w Jastrzębiej Górze 

 
Gdańsk-

 

(Pomnik Historii)

 

•

 

reprezentacyjna „Droga Królewska”,  
Liczne zachowane Bramy Nizinna, Mariacka, Złota 
baszty : Stągiewne, Słomiana, Narożna, Łabędź,  

•

 

Dwór Artusa z XV w.– jeden z ważniej szych zabytków,  obecnie Muzeum Historii 
Miasta Gdańska z największym na świecie, bogato zdobionym renesansowym piecem 
kaflowym, 

•

 

imprezy kulturalne-Jarmark Dominikański 

•

 

Fontanna Neptuna z 1633 r. – symbol Gdańska na Długim Targu, \ 

•

 

Katedra NMP – największy w Polsce kościół gotycki  

•

 

Muzeum Archeologiczne,  

•

 

Muzeum Poczty i Telekomunikacji ,  

•

 

Centralne Muzeum Morskie Latarnia Morska Gdańsk  

•

 

Twierdza Wis oujście - Oddzia           Muzeum Historycznego  

•

 

Stary Żuraw  nad Motławą  -najstarszy dźwig portowy  

•

 

Stocznia Gdańska – miejsce historyczne; Przed brama stoczni pomnik upamiętniający 
zrywy i powstanie „Solidarności” 1980r.  

•

 

Pomnik Obrońców Westerplatte  

•

 

Katedra w Oliwie z festiwalem muzyki organowej, Park i ogród zoologiczny. 

 
Elbląg-

ważny ośrodek kulturalny -muzea, odbudowane zabytki i ważny węzeł 

komunikacyjny. Kanał Elbląski łączący Wybrzeże z Pojezierzem Iławskim 

Frombork-

Zespół katedralny 

(Pomnik Historii)

    

Gdynia:

 Port handlowy, Muzeum oceanograficzne, Akwarium Morskie, oraz historyczne 

statki: Burza ,Dar Pomorza, Dar Młodzieży 

Hel

-baza polskiej Marynarki Wojennej, filia Muzeum Morskiego, prezentująca tradycję 

rybołówstwa, port rybacki i wojenny, pozostałości dawnych umocnień obronnych, latarnie 
morskie, fokarium. 

Krynica Morska

-główny ośrodek wypoczynkowy ok. 8 tys. miejsc noclegowych. Do atrakcji 

Turystycznych należy także zaliczyć latarnię Morską.  

Malbork-

 najstarsze miasto regionu z obronnym zamkiem krzyżackim (wpisanym na Listę 

Dziedzictwa UNESCO),  
piosenki i wyścigi konne. Warto zobaczyć unikalny budynek Krzywy Dom 

Przylądek Rozewie

 z Muzeum Latarnictwa. 

Sopot-

najsłynniejsze kąpielisko Polski, najdłuższe molo, odbywają się tu festiwale 

Sztutowo- 

pierwszy hitlerowski obóz koncentracyjny w Polsce 

Władysławowo

- z wieżą widokową Domu Rybaka i aleją gwiazd Sportu 

Wejherowo-

kaszubska Częstochowa- kalwaria i kościół sw Anny 

 

P A S   P O J E Z I E R Z Y  

 
Pojezierze Mazurskie  

 

obejmuje wschodni pas pojezierzy, od Pojezierza Olsztyńskiego do granicy z Rosją i 
Litwą.  

 

Region słabo zaludniony i uprzemysłowiony 

 

Krajozbraz jest urozmaicony,  o cechach rzeźby  młodoglacjalnej (Dylewsk Góra 312 
m n.p.m. szeskie Wzgórza 309 m n.p.m.) 

 

Najważniejszy obszar pojezierny w Polsce. Jeziora zajmują ponad 7% powierzchni,  

 

znajdują się tutaj  dwa największe jeziora w Polsce: Śniardwy i Mamry i najgłębsze 
jezioro hańcza 

 

Wiele jezior jest połączonych kanałami, co umożliwia żeglugę 

 

Wiele powierzchni leśnych  m.in. Puszcza Piska i Augustowska 

 

Walory wypoczynkowe:  

 

Występują cechy niezbędne obszarów wypoczynkowych-czyste powietrze, cisza, niski 
stopień urbanizacji  

 

Możliwość rekreacyjnego wykorzystania jezior:  okolice Ostródy, Mrągowa, 
Szczytna, Mikołajek, Ruciane Nida, Gizycka, Ełku,  

 

Możliwość uprawiania sportów zimowych: okolice Lidzbarka Warmińskiego (Góra 
Krzyzowa), Gołdapi, Mrągowa i Leszczewo na Suwalszczyżnie 

 

Walory przyrodnicze 

•

 

Rezerwat krajobrazowy „Kurtynia” – jezioro Kurtyńskie  

•

 

Mazurski Park Krajobrazowy (rezerwat Łuknajno –  międzynarodowy 
rezerwat biosfery),  

•

 

Mazurski Park Krajobrazowy  

•

 

Suwalski Park Krajobrazowy. 
3. Wigierski Park Krajobrazowy  

•

 

39 głazów narzutowych,  Największy Tatarski Kamień 19 m obwodu koło 
Nidzicy 

•

 

głazowiska "Fuledzki Róg" i "Dobieński Róg" oraz "Bachmanowo". 

•

 

1060 drzew pomnikowych,są to m.in;Dęby Królewskie w Rucianem, czy Dąb 
nad Mukrem  

•

 

hodowla Tarpana w Popielnie 

•

 

rezerwat Żrodła Łyny koło Olsztyna 

•

 

Wąwóz Wałszy – jar rzeki Wałszy koło Elbląga 

•

 

Park Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie 

 
Ważniejsze atrakcje turystyczne 
 

Augustów:

 odbudowana stara poczta z pocz. XIX w., kanał Augustowski 

(Pomnik Historii)

 

Chełmno

 – Stare Miasto z renesansowym ratuszem 

(pomnik historii)

 

Dobre Miasto

 – gotycka kolegiata i fragmenty murów obronnych 

Ełk:

 mury zamku krzyżackiego  

GIERŁOŻ

 koło Kętrzyna - Kwatera Hitlera „Wilczy Szaniec” miejsce gdzie dokonano 

zamachu na Hitlera 

Giżycko:

 dawny zamek obronny zbudowany przez Krzyżaków w 1340r., Twierdza Boyen 

Gołub-Dobrzyń-

 zamek krzyżacki, słynne turnieje rycerskie 

Grunwald-

miejsce słynnej bitwy

 

Kętrzyn -

, Zamek Krzyżacki, Kościół Gotycki św Jerzego ze sklepieniami kryształowymi 

Loża Masońska, Ratusz, Kościół Św. Katarzyny 

Kwidzyn

- zespół gotyckich budowli ceglanych-zamek z XIV w. i katedra św. Jana 

Ewangelisty 

Lidzbark Warmiński

 –zamek biskupi z XIV w , pozostałości murów miejskich i gotycki 

kościół 

Nidzica-

gotycki zamek krzyżacki, fragmenty obwarowań miejskich 

Olsztyn-

 zamek kapituły warmińskiej z XIV w , gotycka Wysoka  Brama i pozostałości 

murów obronnych, stare miasto 

Olsztynek-

 Skansen  

Pranie

 - Leśniczówka Pranie muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego 

Reszel-

zamek gotycki  

Stańczyki- 

zabytkowy wiadukt kolejowy 

Szwajcaria-

 Wieś, Cmentarzysko Jaćwingów, Jaćwingowie 

Święta Lipka

: sanktuarium Maryjne barokowy kościół i klasztor Jezuitów z barokowymi 

organami z ruchomymi figurami 

Sejny

: kościół i klasztor podominikański z gotycką figurą szafkową Panny Maryi z XV w.,  

Suwałki

: kościół z 1825 r., późnoklasycystyczne domy z pierwszej połowy XIX w., 

neoklasycystyczny ratusz z połowy XIX w., gmach dawnego gimnazjum.   

Wigry:

 barokowy kościół z 1704-45 r. z ciekawymi witrażami, eremy (domki pustelników)  

 

Pojezierze pomorskie 

 

sąsiaduje z Niziną Szczecińską od zachodu, Pobrzeżem Słowińskim od północy, 
Ż

uławami Wiślanymi od wschodu i Pojezierzem Wielkopolskim od południa.  

 

Krajobraz jest urozmaicony, polodowcowy związany z morenami czołowymi, 
niekiedy o znacznych wysokościach, np. Wzgórza Szymbarskie z Wieżycą (329 m 
n.p.m.). 

 

Charakterystycznymi są ciągi wzgórz morenowych oraz liczne jeziora wypełniające 
zagłębienia śródmorenowe i rynny polodowcowe 

 

Kaszuby, tzw. Szwajcaria Kaszubska – miejsce największej liczby jezior w Polsce, 

 

Liczne obszary zalesione m.in. Bory Tucholskie, Puszcza Drawska i Barlinecka 

 

duże zalesienie i mała gęstość zaludnienia 

 

dobre warunki dla turystyki pieszej, rowerowej, kajakowej i żeglarskiej 

 
Walory wypoczynkowe:  
 

 

Występują cechy niezbędne obszarów wypoczynkowych-czyste powietrze, cisza, niski 
stopień urbanizacji  

 

Możliwość rekreacyjnego wykorzystania jezior:  Myślibórz(poj. Myśliborskie), 
Szczecinek , Czaplinek,(poj. Drawskie)  Kartuzy, Kościerzyna (poj.Kaszubskie) 
Charzykowy, Chojnice, Koronowo (bory Tucholskie). 

 

Uzdrowiska: Trzcińsko Zdrój, Połczyn Zdrój,  

 

Możliwość uprawiania sportów zimowych: Wieżyca 

 

Walory przyrodnicze 

•

 

Parki Narodowe: Borów Tucholskich, Ujście Warty i Drawieński 

•

 

Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego" najpiękniejsze i największe skupienia 
cisów na całym kontynencie Europejskim 

•

 

Parki Krajobrazowe: Kaszubski, Dolina Słupi,  

•

 

Jar rzeki Radni 

•

 

Dolina Pięciu jezior-utworzona przez rzekę Drawę która tworzy 5 oczek wodnych 

•

 

Park Zdrojowy w Połczynie Zdroju 

•

 

Ogród dendrologiczny w Przelewicach 

 

Będomin

 – pamiątki po Józefie Wybickim –  twórcy tekstu Mazurka Dąbrowskiego i 

Muzeum Hymnu Narodowego, 

Borne Sulinowo- 

Dawna baza wojsk radzieckich

 

Bydgoszcz

 fara późnogotycka św. Miko aja i św. Marcina, klasztor Klarysek z Muzeum 

Okręgowym, ogród botaniczny i alpinarium, 

Bytów 

zamek krzyżacki z XIV/XV w.  Muzeum Zachodniej Kaszubszczyzny,  turnieje 

rycerskie, festiwale kultury kaszubskiej  

Chmielno

 - Muzeum Ceramiki Kaszubskiej, v 

Chojna-

kościół NMP –w stylu gotyckim,ratusz, Kościół i Klasztor Augustianów, Mury 

obronne

 

Chojnice 

gotycki kościół ścięcia św. Jana Chrzciciela z XIV w.,  kościół   Zwiastowania 

NMP z XVIII w., zachowany fragment murów obronnych w XIV z Bramą Człuchowską  

Czaplinek

 - kościół św. Trójcy z przełomu XIV i XV w., z baldachimowym baokowym 

ołtarzem; 

Gniew 

 gotycki zamek krzyżacki z XIII w. z muzeum archeologicznym i kowalstwa 

artystycznego, gotycki ratusz i kościół parafialny oba z XIV w., Pałac Marysieński z XVII w. 
(obecnie hotel), 

Kartuzy

 - Muzeum Kaszubskie z bogatymi zbiorami  etnograficznymi , klasztor Kartuzów z 

kościołem gotyckim, krytym barokowym dachem w kształcie trumny,  

Kościerzyna 

– skansen kolejowy 

Pelplin

 -pozostałość zespołu klasztornego Cystersów – gotycka bazylika NMP z XIII/XVI w.,  

późnorenesansowy ołtarza główny – jeden     z największych w Europie i największym w 
Polsce,  Muzeum Diecezjalne z jedynym w Polsce egzemplarzem Biblii Gutenberga  

Szczecinek 

-Zamek Książąt Pomorskich z XIV w., gotycką wieżę, jedyną pozostałość 

kościoła św. Mikołaja z XVI w., a także budynek, w którym w XIX w. mieściła się szkoła 
ś

rednia.  

Tuczono-

zamek Wedlów z XIV w

  

Wąsiory

- kamienne kręgi- zespół kultowy Gotów z I w ne 

Wdzydze Kiszewskie

 - najstarszy skansen w Polsce  

 

Pojezierze wielkopolskie 
 

 

Obszar rzeźby młodoglacjalnej jednak o zdecydowanie mniejszym niż na pozostałych 
pojezierzach zróżnicowaniu rzeźby oraz mniejszych róznicahc wysokoścu 

 

obszar rolniczy - lasów jest stosunkowo mało. Ciągną się na obszarze z południo-
wschodu od Wrześni na północo-zachód ku Noteci, jak również na południe od Pozna 

 

znacznie mniejsze wysokości względne najwyższe wzgórza morenowe na Pojezierzu 
Lubuskim osiągają 227 m n.p.m. szczyt Bukowca 

 

zdecydowanie mniejsze zalesienie i mniej akwenów wodnych - większe zespoły leśne 
występują w zachodniej i północnej części regionu (Puszcza Notecka, Bory 
Rzepińskie). 

 

najdłuższy w Polsce sezon kąpielowy 

 

Pojezierze nie ma rangi ważnego obszaru wypoczynkowego w znaczeniu krajowym. 
Służy przede wszystkim turystyce i wypoczynkowi urlopowemu mieszkańców 
własnego regionu, 

 

Jest ważnym regionem dla turystyki krajoznawczej 

 
 
walory wypoczynkowe:  

 

Możliwość rekreacyjnego wykorzystania jezior najkorzystniejsze warunki na 
pojezierzu Sławskim (najdłuższy sezon kąpielowy) oraz poj. Lubuskim  

 

Uzdrowiska: Ciechocinek, Inowrocław, Wieniec 

 
walory przyrodnicze:  
 

•

 

Wielkopolski PN (fragmenty  pierwotnej przyrody i formy polodowcowe) 

•

 

Ogród Botaniczny w Poznaniu 

•

 

Palmiarnia w Poznaniu-największa w Polsce 

•

 

arboretum (park z wieloma gatunkami drzew) w Kórniku 

•

 

Parki Krajobzowe m.in. Łagowski Park Krajobrazowy,   Pszczewski Park 
Krajobrazowy ,  Barlinecko-Gorzowski Park Krajobrazowy  

•

 

Zabytkowy park w Rogalinie z Debami Rogalińskimi- największym w Europie 
skupiskiem starych debów (około 900) największe to Lech, Czech i Rus 

•

 

Meteoryt Morasko- miejsce upadku meteorytu 

 

 
Poznań    

(

pomnik historii)

  

 

Ostrów Tumski- Katedra jedna z najstarszych w Polsce,  pierwotnie przedromańska 
Słynna złota kaplica - Mauzoleum pierwszych władców Polski Mieszka I i Bolesława 
Chrobrego 

 

Pałac arcybiskupi z XVIII w.,  

 

Renesansowy ratusz z końca XIII w., ze słynnymi koziołkami 

 

Zabytkowe kamienice mieszczańskie z  XVII , pałac Górków , pałac Działyńskich  

 

liczne zabytkowe kościoły min barokowa fara Sw Stanisława 

 

Biblioteka Raczyńskich 

 

Muzea: Muzeum Instrumentów Muzycznych, Muzeum archeologiczne,  Muzeum 
Motoryzacji, Muzeum Wojskowe itp 

 

Międzynarodowe Targi Poznańskie  

    

Toruń 

-leży na pograniczu poj. Wielkopolskiego, Mazurskiego i Pomorskiego   

Zespół  staromiejski  Torunia  jest  wpisany  na 

Listę  Światowego  Dziedzictwa  Kulturowego 

UNESCO

. 

(pomnik historii)

 

 

kościoły gotyckie: św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty, pofranciszkański 
Wniebowzięcia NMP, św. Jakuba 

 

Rynek Staromiejski w Toruniu i gotycki Ratusz Staromiejski  

 

pozostałości średniowiecznych obwarowań miejskich: fragmenty murów i kilka baszt 
(wśród nich m.in. Krzywa Wieża, Monstrancja, Gołębnik,) 

 

ruiny zamku krzyżackiego 

 

zespół gotyckich i barokowych kamienic i pałaców 

 

Kamienica Pod Gwiazdą, dom z XV 

 

Pomnik Mikołaja Kopernika 

 

Dwór Artusa w Toruniu, monumentalny neorenesansowy gmach (1889-1891, R. 
Schmidt) położony w południowej części Rynku Staromiejskiego – obecnie Centrum 
Kultury 

 

Muzeum M. Kopernika, Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu, Muzeum Piernika 

 
Biskupin 

rezerwat archeologiczny 

(pomnik historii) 

Dziekanowice

- Wielkopolski Park Etnograficzny (skansen) 

Giecz

  Rezerwat archeologiczny-grodzisko 

Gniezno

-. Katedra Gnieźnieńska Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha  w której   złożono 

zwłoki św. Wojciecha,  najwyższej klasy zabytek (gotycki), z Drzwiami Gnieźnieńskiemi z 
XII w. (sceny z życia  św. Wojciecha), Muzeum Początków Państwa Polskiego 

Gościkowo -Paradyż

 - opactwo cystersów tzw.  z  kościołem w stylu barokowym, 

Konin

 – kościół sw Andrzeja z XV w , gotycki Kościół św. Bartłomieja, najstarszy Polski 

znak drogowy, zabytkowy układ starego miasta z kamienicami i ratuszem 

Kórnik

 – zamek otoczony fosą, pochodzący ze Średniowiecza, Późniejsze przebudowy 

zamku przekształciły budowlę na styl gotycki. Wielkim skarbem zamku są zbiory Biblioteki 
Kórnickiej, w której znajdują się między innymi unikatowe wydania dzieł Mikołaja Reja i 
Jana Kochanowskiego.  

Kruszwica

 – miasto to słynie głównie z zabytków: gotyckiej, ceglanej wieży stojącej na 

wzgórzu nazywanej Mysią Wieżą – pozostałość po XIV-wiecznym zamku gotyckim, 
zbudowanym przez Kazimierza Wielkiego oraz romańskiej kolegiaty św. Piotra i Pawła z 
ok.1120-1140 wieku. 

Biskupin 

–pozostałości i odkrycia archeologiczno-historyczne z rekonstrukcją części osady 

warownej, zbudowanej w 747-722 p.n.e. 

Ląd 

– Zespół dawnego opactwa cysterskiego (

pomnik historii) 

Licheń

- Bazylika w Licheniu (Największe Sanktuarium Maryjne w Polsce) 

Lubiń

 - zespół opactwa benedyktynów (

pomnik historii)

 

Łagów

 Lubuski  zamek  joannitów z XV w z 35-metrową wieżą widokową,  

Międzyrzecki Rejon Umocnień

 - potężne fortyfikacje niemieckie z II WŚ  30 

wielopiętrowych bunkrów, Podziemne korytarze – 30 km,  

Ostrów Lednicki

- miejsce gdzie odbył się chrzest Polski  Rezerwat archeologiczny (Ruiny 

palatium Mieszka I)  Muzeum Pierwszych Piastów, (

pomnik historii)

 

Pobiedziska

- park miniatur wielkopolski 

Rogalin 

  Rokokowo-klasycystyczny pałac Raczyńskich  z muzeum wnętrz   Park Francuski z 

XVIII w., Park krajobrazowy w stylu angielskim z „Dąbrową Rogalińską”, 

Trzemeszno

 –Zespół Poklasztorny Kanoników Regularnych, budynki późnobarokowe 

fundacji opata Michała Kosmowskiego, kościół Wniebowzięcia NMP (klasztor norbertanów, 
ufundowany ok. 1130 r. przez Bolesława Krzywoustego) z barokowym i klasycystycznym 
wyposażeniem z XVIII w. oraz późnobarokowy szpital wybudowany w latach 1787-91. 

Strzelno 

– znajdują się tu dwa romańskie kościoły: poklasztorny kościół norbertanek św. 

Trójcy z XII z niezwykle cennymi kolumnami romańskimi z ok. 1170 r. oraz znajdujący się 
obok kościół św. Prokopa z XII/XIII w., wzniesiony na planie koła, przykryty kopułą. 

Śmiełów

- zespół pałacowo -parkowy, Muzeum Adama Mickiewicza 

Wenecja

 - Muzeum Skansen Kolei Wąskotorowej i ruiny zamku 

Zielona Góra

 - ze starym rynkiem; region zielonogórski to zagłębie polskiej produkcji win, 

występują tu liczne pola uprawne winnej latorośli; przyroda nieskażona, region obfituje w 
liczne tereny leśne; 
 

P A S   N I Z I N  

Nizina Mazowiecka. 

 

kraina geograficzna w pasie nizin środkowopolskich, mimo sporego udziału terenów 
równinnych, ma duże zróżnicowanie krajobrazu 

 

 jest to obszar rzeźby staroglacjalnej- główne rysy rzeźby zostały wykształcone w 
wyniku działania lądolodu w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Formy 
utworzone w wyniku działalności lodowców, uległy znacznemu zdenudowaniu w 
warunkach klimatu peryglacjalnego. 

 

w krajobrazie przeważają płaskie lub lekko faliste równiny, 

 

teren o małej liczbie jezior, mocno zanieczyszczonych rzekach 

 

obszar wybitnie rolniczy 

 

okolice Grójca to jeden z największych w Polsce obszarów sadowniczych.  

 

Na nizinie mazowieckiej znajdują się 4 puszcze: Kampinoska, Kurpiowska, Biała i 
Zielona. 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

Ważniejsze obszary o korzystnych walorach wypoczynkowych to puszcze: 
Kampinoska, Kurpiowska, Biała i Zielona a także lasy Chojnowskie, lasy Bielskie, 
Kabackie  

 

Ważniejsze obszary wypoczynku to sztuczny zbiornik wodny – Jezioro Zegrzyńskie, z 
kąpieliskami i możliwością uprawiania sportów wodnych. 

 

Dla rejonu Płocka miejscem rekreacyjnym(sporty wodne) jest Jezioro Włocławskie.  

 

Dużą popularnością cieszą się doliny rzek Świder, Wkra, Liwiec, Pilica. 

 

uzdrowisko Konstancin-Jeziorna i Otwock 

     
      Walory przyrodnicze 

•

 

Kampinoski Park Narodowy -krajobraz tego parku to wydmy, obszary bagienne oraz 
lasy.  

•

 

Mazowiecki Park Krajobrazowy  Chojnowski Park Krajobrazowy. 

•

 

Parki zabytkowe: Wilanów, Łazienki, Park Saski, Arkadia, Nieborów 

•

 

Ogrody botaniczne w Warszawie i Powsinie 

•

 

Ogród Zoologiczny w Warszawie i Płocku 

•

 

Park zdrojowy w Konstancinie 

•

 

Granica-muzeum Kampinoskiego Parku Narodowego 

•

 

Błękitne Źródła k. Tomaszowa Mazowieckiego 

 
Warszawa 

(pomnik historii)

 

wpisana na Listę Światowego dziedzictw Kultury UNESCO

 

•

 

Zamek Królewski w Warszawie i plac zamkowy z Kolumną Zygmunta 

•

 

Stare Miasto z murami miejskimi i barbakanem, rynkiem i zabytkowymi kamienicami 

•

 

Katedra św Jana – w podziemiach spoczywają: m.in. Stanisław August Poniatowski, 
Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski i inni zasłużeni 

•

 

Trakt Królewski – Kościół Sw Anny z Xv w, Kościół Wizytek XVIII , Uniwersytete 
warszawski, Kościół Sw Krzyża i Pałac Staszica, Zamek Ujazdowski,   

•

 

Warszawska Syrenka 

•

 

Nowe Miasto – Kościół sw Jacka, Rynek, Kocioł Sakramentek  

•

 

Pałace: Krasickich, Namiestnikowski, Pod Blachą  

•

 

Katedra sw Jana – w podziemiach groby  

•

 

Pałac barokowy w Wilanowie 

•

 

Łazienki Królewskie i klasycystyczny Pałac na Wodzie 

•

 

Cytadela, Grób Nieznanego Żołnierza 

•

 

Muzeum Powstania Warszawskie, Muzeum Sportu i Turystyki , Muzeum narodowe, # 
Państwowe Muzeum Archeologiczne,Muzeum Azji i Pacyfiku, Muzeum Łowiectwa i 
Jeździectwa, Muzeum Wojska Polskiego 

•

 

Kolekcja Jana Pawła II  

Arkadia

-  krajobrazowy park romantyczny z budowlami ogrodowymi 

Ciechanów 

 Zamek Książąt Mazowieckich, Muzeum Szlachty Mazowieckiej 

Czarnolas

-Muzeum Jana Kochanowskiego 

Czersk

-zamek książąt Mazowieckich- ruiny 

Czerwieńsk-

romański kościół z freskami należącymi do najstarszych w Polsce 

Łodź-

 Palac Steinertów, Pałac Poznańskiego, ulica piotrkowska, Rezydencja Księży Młyn, 

Muzeum Kinematografii, Muzeum Włókiennictwa 

Łowicz

 -ośrodek o zachowanych tradycjach kultury ludowej  

Modlin

-twierdza z XIX w  

Nieborów

 –barokowy zespół pałacowo-parkowy Radziwiłów 

Niepokalanów

 -ośrodek pielgrzymek o zasięgu międzynarodowym, kult Św. Maksymiliana 

Kolbe 

Opiniogóra

- Palac Krasińskich i park, Muzeum Romantyzmu 

Palmiry

- cmentarz gdzie pochowano 2tys osób zamordowanych przez Niemców w 1939 r 

Płock

- katedra na wzgórzu Tumskim z XII w. drzwi płockie z XII w. (kopia, pierwowzór w 

Nowogrodzie Wielkim),  rotunda z X/XI w , pozostałości zamku Książąt mazowieckich,  

Radom

 Ratusz i zabytkowe kościoły Sw Katarzyny zz XIV w i Jana Chrzciciela z XV w, 

Klasycystyczne kamienice, Muzeum Wsi Radomskiej 

Siedlce

 Pałac Ogińskich, ratusz Jacek, kościół farny , Muzeum Jana Pawła II 

Sochaczew-

największy w Polsce skansen kolei wąskotorowej

 

Studzienki Pancerne

-miejsce bitwy 

Sulejów 

- Opactwo cystersów, XII/XIII w.  

Treblinka

-obóz zagłady 

Tum

 - Kolegiata NMP i św. Aleksego, XII w 

Walewice

- pałac z XVIII w  

Żelazowa Wola-

 dworek Fryderyka Chopina, koncerty chopinowskie 

 

Nizina Południowowielkopolska. 

 

ukształtowanie terenu faliste 

 

jest regionem wybitnie rolniczym, o jednym z najważniejszych poziomów rozwoju 
tego działu gospodarki.  

 

Region w większości stanowi równinną krainę rolniczą. 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

Walory wypoczynkowe ograniczone w związku ze znacznym przekształceniem 
krajobrazu m.in. przez przemysł i wykorzystaniem rolniczym 

 

Obszary wypoczynku to przede wszystkim dolina Warty oraz nieliczne obszary 
zalesione 

 

Uzdrowisko-Uniejów (wody termalne solankowe) 

 
Walory przyrodnicze 

•

 

„Kamień św. Jadwigi” – głaz narzutowy z okolic  Gołuchowa 

•

 

Park w  Gołuchowie- ma status parku dendrologicznego (największego w Polsce 
arboretum - ponad 160 ha) z wielkim bogactwem gatunków drzew krajowych i 
zagranicznych 

•

 

Muzeum leśnictwa w Gołuchowie 

 

Gołuchów-

 zamek w stylu renesansu francuskiego własność leszczyńskich a później 

Czartoryskich.  

Gostyń – Głogówko

 – zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri (

pomnik 

historii) 

Kalisz-

 Sanktuarium świętego Józefa, Ratusz, Katedra Św. Mikołaja – jeden z najstarszych 

kościołów miasta, wzniesiony z XIII Gołuchów, Most Kamienny lub Aleksandryjski, 
Pojezuicki Kościół Św. Stanisława i Wojciecha, Baszta „Dorotka“, Kościół i Klasztor OO. 
Franciszkanów z XIII Rezerwat Archeologiczny na Zawodziu 

Rydzyna

-Pałc Leszczyńskich, zabudowa rynku 

Uniejów 

gotycki kościół parafialny Wniebowzięcia NMP XIV w , kaplica grobowa 

prawosławna (cerkiewka), zamek, obecnie hotel, XIV w 
 
 

Nizina Śląska. 

 

stanowi fragment Dolnego Śląska. 

 

rozległa równina położona w dorzeczu środkowej Odry  

 

Znajdują się tu rozległe, równinne obszary o mało urozmaiconej rzeźbie.  

 

Krajobraz jest staroglacjalny. Zachowały się ostańce ozów, kemów i wzgórz 
morenowych 

 

 specyficzny klimat (najcieplejszy w Polsce),  

 

Nizina Śląska jest dobrym terenem rolniczymi sadowniczym 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

Najważniejsze obszary wypoczynku to region Stawów Milickich oraz sztuczne 
zbiorniki wodne w tym Jezioro Turawskie 

 
Walory przyrodnicze 
 

 

Ś

lężański Park Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Doliny Baryczy)  

 

flora i fauna na terenie rezerwatu Stawy Milickie 

 

Dolina jezierzycy-lasy i stawy 

 

Dąb Chrobry koło Przemkowa 

 

Zabytkowy park w Żaganiu 

 

Arboretum w Wojsławicach 

 

Park Mużakowski w Łeknicy 

(pomnik historii)

Wpisany na liste Światowego 

dziedzictwa kultury UNESCO 

 

Ogród botanicznywe Wrocławiu

 

 

Park szcyztnickii ogród japoński we Wrocławiu

 

Wrocław 

•

 

Panorama Racławicka, malowidło o rozmiarach 15 x 114 m, przedstawiające bitwę 
pod Racławicami - pierwsze i jedyne zachowane do dziś polskie dzieło tego rodzaju 

•

 

Stare Miasto (rynek, pl. Solny, Nowy Targ i ul. Świdnicka)

 (pomnik historii)

 

•

 

Gotycko-renesansowy ratusz 

•

 

Zabytkowe kamienice: min Jaś i Małgosia  

•

 

Zabytkowe kościoły: Św Marii Magdaleny, Sw Elżbiety 

•

 

Ostrów tumski z gotyckimi kościołami  sw Krzyża i katedrą Jana chrzciciela  

•

 

Uniwersytet Wrocławski-ze słynna Aulą Leopoldiną –najpiękniejszą aula w Polsce 

•

 

Hala Ludowa-

pomnik historii

 

 

Brzeg

 dawna stolica jednego z piastowskich księstw śląskich, z zamkiem książęcym 

renesansowym zwanym "Śląskim Wawelem". 

Głogów

: zamek książąt piastowskich Xiii, Starówka, kolegiata   

Henryków

 – barokowe opactwo cystersów  

Legnica 

- Zamek Piastowski- Mauzoleum Piastów, Barokowy kościół p.w. Św. Jana 

Chrzciciela, Gmach Akademii Rycerskiej, Kamieniczka Pod Przepiórczym Koszem, Katedra 
p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła, Kościół Mariacki,  

Legnickie Pole-

 pobenedyktyńskie opactwo w Legnickim Polu z kościołem klasztornym pw. 

Ś

więtego Krzyża i św. Jadwigi . Kościół p.w. św. Jadwigi wraz z kompleksem klasztornym 

benedyktynów uznany za zabytek klasy „0

” i pomnik historii.

  

Lubiąż

  największy na Śląsku pocysterski zespół klasztorny będący jedną z największych 

budowli barokowych w Europie. 

Łęknica

 – Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym 

Moszna- 

Zamek Moszna jest jednym z najpiękniejszych zamków w Polsce. 

Opole

 słynie z corocznego festiwalu polskiej piosenki; inne atrakcje, to tzw. Zielony Mostek, 

Wieża Piastowska;  

Środa Śląska

 miasto z zachowanym średniowiecznym założeniem urbanistycznym będącym, 

unikalny wrzecionowaty rynek i jedne z lepiej zachowanych murów miejskich, 

Trzebnica

 pocysterski zespół klasztorny i kościołem św. Jadwigi, w którym pochowana jest 

ś

więta wraz z mężem księciem Henrykiem I Brodatym, świątynia ta jest jedną z najstarszych 

w Polsce i jednym z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych na Śląsku 

Wojsławice

- Arboretum - ogród botaniczny założony w 1880 r 

 
Nizina Podlaska 

 

falisty teren składający się z zabagnionych kotlin- rozlewisk Biebrzy i Narwi. 

 

Region jest słabo rozwinięty rolniczo, a z powodu słabych gleb i krótkiego okresu 
wegetacyjnego  

 

Jest to jeden z najsłabiej zaludnionych terenów polski  

 

dużym walorem Podlasia jest specyficzny klimat  

 

elementy przyrody pierwotnej: puszcze Białowieska i Knyszyńska, bagna Biebrzy  

 

wysoki stopień lesistości - 29,2%, 

 
Walory wypoczynkowe:  
 

 

Najbardziej popularnym subregionem jest Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie. W 
skład Pojezierza wchodzi ponad 60 jezior .Najwięcej osób wypoczywa nad Jeziorem 
Białym Włodawskim i Zagłęboczem 

 

Ś

rodowisko o dużym stopniu naturalności. 

 
 
Walory przyrodnicze 
 

 

Biebrzański Park Narodowy. Jest to największy Park Narodowy w Polsce. 
Najciekawsze miejsca tego parku to: Bagno Ławki, Rezerwat Przyrody Czerwone 
Bagno,  

 

Białowieski Park Narodowy najstarszy Park narodowy w Polsce , na terenie tego 
parku znajduje się ostatni, w Europie, kawałek pierwotnej puszczy. Najważniejszą 
atrakcją parku są żubry, obecnie w liczbie 500 

(pomnik historii) 

wpisany na Listę 

Ś

wiatowego dziedzictwa kultury UNESCO 

 

Poleski Park Narodowy- Park reprezentuje przyrodę wschodniej części Polski. 
Zajmuje płaskie tereny w zachodniej części Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej, 
będącej częścią Polesia Podlaskiego. 

 

Park Krajobrazowy Podlaski Przełom Bugu 

Biała Podlaska

-pozostałości zamku Radziwiłłów,  

Białystok

 - zespół pałacowo-parkowy Branickich z XVII-XVIII w, cerkiew Katedralna p.w. 

ś

w. Mikołaja Cudotwórcy z lat 1843-1846 

Bohoniki 

- drewniany meczet z 1900 r., mizar - cmentarz muzułmański z XVII i XIX w., głaz 

upamiętniający 300-lecie osadnictwa tatarskiego, drewniana zabudowa wsi z końca XIX i 
początku XX w. 

Choroszcz

 - letni pałac Branickich z lat 1752-1759 z założeniem parkowym z lat 1726-1763 

Drohiczyn 

- zespół klasztorny jezuitów z katedrą p.w. Świętej Trójcy z , Zespół klasztorny 

franciszkanów z XVIII w. z kościołem p.w. Wniebowzięcia NMP, zespół klasztorny 
benedyktynek z lat 1729-1744 z kościołem p.w. Wszystkich Świętych, murowana cerkiew 
p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z lat 1763-1792, góra zamkowa z grodziskiem 
wczesnośredniowiecznym 

Grabarka

-święta góra Prawosławia, góra krzyży (miejsce pielgrzymkowe) 

Janów Podlaski

 najsłynniejsza w Polsce hodowla czystej krwi koni arabskich, zabytkowe 

stajnie 

Kodeń

-Sanktuarium maryjne 

Kruszyniany

 - najstarszy w Polsce drewniany meczet z końca XVIII w, cmentarz 

muzułmański z najstarszym nagrobkiem z końca XVII w.,  

Leśna Podlaska

-Sanktuarium maryjne z  barokowym kosciołem 

Łomża

 - katedra p.w. św. Michała Archanioła i Jana Chrzciciela XVI w, pałac biskupi z 1925 

r., klasztor kapucynów z z kościołem p.w. MB Bolesnej, klasztor i kościół benedyktynek z lat  

Mielnik 

- grodzisko wczesnośredniowieczne z XI-XII w. na Górze Zamkowej, ruiny 

gotyckiego kościoła p.w. Trójcy Świętej z XVI w. 

Międzyrzec Podlask

i

 

pozostałości zespołu pałacowo-parkowego, m.in. pałacyk myśliwski z 

XIX w , zdewastowany pałacyk angielski  

Osowiec Twierdza

 - zespół fortyfikacji rosyjskiej Twierdzy Osowiec z końca XIX i początku 

XX w. 

Pratulin

-miejsce pielgrzymkowe, sanktuarium męczenników podlaskich 

Radzyń Podlaski

- barokowy pałac Potockich i park geometryczny  

Supraśl

 - zespół klasztorny bazylianów z XVI-XVIII w. z obronną cerkwią (odbudowana) 

p.w. Zwiastowania NMP z lat 1503-1511, zespół pałacowo-parkowy Buchholtzów z lat 1892-
1903 

Tykocin

 - synagoga z 1642 r., dom talmudyczny z XVIII w., cmentarz żydowski z XVI w 

(najstarsze nagrobki z XVIII w.) 

Wola Okrzejska

- miejsce urodzenie  H. Sienkiewicza 

 

 

P A S   W Y Ż Y N  

 
Wyżyny w Polsce ciągną się na powierzchni ok. 100 tys. km2. Wyróżniamy: Wyżynę Śląską, 
Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Nieckę Nidziańską, Wyżynę Kielecko-Sandomierską i 
Wyżynę Lubelską z Roztoczem.  
 

Wyżyna Śląska  

 

 

zbudowana z piaskowców, zlepieńców i łupków gdzie wytworzył się węgiel 
kamienny, pół.-wsch. część budują dolomity, wapienie i iły w których wytworzyły się 
rudy cynku, ołowiu oraz żelaza 

 

najwyższe wzniesienie to Góra Świętej Anny (400m n.p.m.) zbudowana z wapieni i 
bazaltów 

 

sieć rzeczna bardzo rzadka, cieki krótkie, silnie zanieczyszczone przez przemysł, 
występuje tutaj deficyt wody 

 

naturalna roślinność zniszczona w dużym stopniu przez człowieka,  

 

Jest to największy obszar zurbanizowany w Polsce. 

 

Ruch turystyczny na Górnym Śląsku to głównie turystyka poznawcza oraz 
wypoczynek weekendowy. 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

Mieszkańcy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego chętnie wypoczywają w lasach 
otaczających ten region.   

 

Wypoczynek koncentruje się również nad sztucznymi zbiornikami wodnymi :  
Dzierżono Duże, Przeczycie, Pogoria. 

 

Status uzdrowiska mają miejscowości Goczałkowice Zdrój, Jastrzębie Zdrój 

 
Walory przyrodnicze:  

•

 

Park Zdrojowy w Jastrzębiu-Zdroju 

•

 

Zabytkowe parki w Pszczynie i Świerklańcu, Rudach Wielkich 

•

 

Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich- 
Ogród botaniczny w Mikołowie 

•

 

Ogród zoologiczny w Chorzowie 

•

 

Palmiarnia w Gliwicach, Egzotarium w Sosnowcu 

 
 

Tarnowskie Góry

 Kopalnia Kruszców wraz ze Sztolnią "Czarnego Pstrąga" wpisania na listę 

Pomników Historii.

  

Pszczyna

 zamek - bogato wyposażona rezydencja książęca.  

Tychy

  Muzeum Piwowarstwa  

Radzionków

  jedyne w Polsce Muzeum Chleba. 

Piekary Śląskie

 sanktuarium Maryjne gdzie znajduje się obraz Matki Bożej Piekarskiej. 

Pławniowice

 -Zespół pałacowo-parkowy, z unikatowymi wnętrzami z XIX wieku,  

Gliwice

 Radiostacja  (wysokość 111 m) - przykład konstrukcji drewnianej, unikatowej na 

skalę światową. Historyczne miejsce tzw. prowokacji gliwickiej - propagandowego 
usprawiedliwienia przez Hitlera wybuchu II wojny światowej. 

Góra Świętej Anny 

krajobraz kulturowo-przyrodniczy 

(pomnik historii)

 

Bytom

 Górnośląska Kolej Wąskotorowa,  Najstarsza w Europie, działająca nieprzerwanie od 

ponad 150 lat, kolejka wąskotorowa.  

Zabrze

 Skansen Górniczy Królowa Luiza,  Zespół zabytkowych obiektów kopalnianych z 

czynną maszyną parową z 1915 r. i wieżą szybową.  

Sosnowiec

 Pałac Schöna,  XIX-wieczna rezydencja sosnowieckich przemysłowców - obecnie 

siedziba muzeum. 

Rudy Wielkie-

 Kompleks przyrodniczo-architektoniczny zakonu cystersów, w którego skład 

wchodzi zespół klasztorno-pałacowy i zabytkowy park z licznymi alejami, stawami i starym 
drzewostanem. W pocysterskim kościele znajdują się relikwie św. Walentego, patrona 
zakochanych. 
 

Niecka Nidziańska   

 

 

obniżenenie zbudowane z margli, gipsów, lessu, piasków i glin morenowych 

 

występują tu wody mineralne siarczkowe (Busko-Zdrój, Solec Zdrój) 

 

 

 

Wysokości sięgają od 200 do 300 m n.p.m. (maks. 416m – Biała Góra  

 

Niecka Nidzińska jest regionem dość słabo uprzemysłowionym. Rozwinął się tu 
głównie przemysł mineralny. 

 

Niecka Nidziańska jest dość słabo zaludniona i zurbanizowana. 

 
Walory wypoczynkowe:  
Wypoczynek skupia się w uzdrowiskach Solec i Busko Zdrój oraz w dolinie Nidy  
 
Walory przyrodnicze:  

 

Obszar Niecki porastają zbiorowiska roślinności stepowej chronione w kilku 

 

Nadnidziański Park Krajobrazowy  

 

Liczne rezerwaty:  Rez. "Skorocice" - najpiękniejsze w Polsce formy krasu gipsowego 
rezerwat roślinności słonolubnej „Owczary” w Busku Zdroju, Rez. stepowy "Przęślin" 

 

Ciekawe formacje skalne –rezerwat Srokocice, Gipsowa skałka w Gackach - jaskółcze 
ogony 

 
Jędrzejów

- opactwo cystersów i jedyne w Polsce muzeum zegarów słonecznych i 

przyrządów gnomonicznych 

Nagłowicie

-dwór Mikołaja reja 

Pińczów

 Manierystyczna kaplica św. Anny 

Wiślica

 znajduje się tu gotycki kościół kolegiacki fundacji Kazimierza Wielkiego; 

Skalbmierz

 - kościół pw. św. Jana Chrzciciela z XV w. 

 

Wyżyna Kielecko-Sandomierska  
 

 

W części centralnej wznosi się pasmo Gór Świętokrzyskich z Łysicą (612 m n.p.m.).  

 

Góry Świętokrzyskie (stare góry fałdowe, powstały podczas kaledońskich i 
hercyńskich ruchów górotwórczych, 

 

Stoki pokrywają rumowiska skalne (gołoborza) 

 

znaczne  obszary przysypane grubą powłoką lessu W lessowych terenach Wyżyny 
Sandomierskiej wytworzyła się w wyniku erozji gęsta sieć wąwozów.  

 

najlepsze gleby i kilmat dla rozwoju rolnictwa występuje w okolicach Sandomierza,. 
Rozwinięte jest także warzywnistwo i sadownictwo. 

 

największym kompleksem leśnym jest Puszcza Świętokrzyska, Puszcza Jodłowa w 
Łysogórach gdzie utworzono Śwętokrzyski PN 

 

Większe zespoły leśne występują w Górach Świętokrzyskich (zwłaszcza Puszcza 
Jodłowa w paśmie Łysogór), na Przedgórzu Iłżeckim (rozległe Lasy Starachowickie) 
oraz na Płaskowyżu Suchedniowskim.  

 
 
walory wypoczynkowe:  

 

Największym ośrodkiem wypoczynkowym jest Sielpia Wielka, położona nad 
sztucznym spiętrzeniem Czarnej. 

 

możliwość uprawiania narciarstwa: Bałtów, Bodzentyn,Kielce,  

 
Walory przyrodnicze:  

•

 

Ciekoty- przełom rzeki Lubrzanki 

•

 

Jaskinia "Raj" 

•

 

"Góry Pieprzowe" rezerwat obejmuje fragment stromej krawędzi zbocza doliny Wisły. 
Zbudowane z łupków kambryjskich barwą przypominającą pieprz - stąd nazwa. 

•

 

Rezerwat "Kadzielnia" - charakterystyczne wzgórze o wysokości 295 m npm 
usytuowane w południowej części Kielc Ochroną rezerwatową objęta jest Skałka 
Geologów, będąca szczytem pierwotnego wzgórza. 

•

 

Gołoborza w Górach Świętokrzyskich 

•

 

Wąwozy Lessowe np. Wąwóz Królowej Jadwigi w Sandomierzu 

 

Bałtów

 - Największą atrakcją tej miejscowości jest Bałtowski Park Jurajski, w którym można 

podziwiać naturalnej wielkości rekonstrukcje dinozaurów. 

Kielce 

Pałac biskupów krakowskich. Bazylika katedralna, Dom Laszczyków. Pałacyk 

Zielińskiego. Rynek. Kościół św. Wojciecha.  

Krzemionki Opatowskie

 -największa w Europie kopalnia krzemienia pasiastego z epoki 

neolitu, zachowanych m.in. ponad 1000 szybów, z których część jest udostępniona do 
zwiedzania), 

(pomnik historii)

 

Nowa Słupia- 

ośrodek hutnictwa starożytnego, słynne dymarki

 

Oblęgorek

 Znajduje się tu Muzeum Henryka Sienkiewicza. Mieści się ono w pałacyku 

ofiarowanym pisarzowi w roku 1900 przez polskie społeczeństwo z okazji 25-lecia pracy 
pisarskiej. 

Sandomierz 

 Do najbardziej znanych zabytków należą: renesansowy Ratusz, jedna z bram 

wjazdowych na Stare Miasto - Brama Opatowska, Zamek Królewski i Katedra wzniesione 
przez Kazimierza Wielkiego, Collegium Gostomianum należące do najstarszych szkół 
ś

rednich w Polsce.  

Skarżysko-Kamienna-

 Muzeum im. Orła Białego w  

Święta Katarzyna

  Jest tu kościół i klasztor bernardynek  i Muzeum Minerałów i 

Skamieniałości oraz  Szlifiernia krzemienia pasiastego. 

Święty Krzyż

 -opactwo benedyktyńskie, XIV-XVIII w., ośrodek pielgrzymkowy  

Tokarnia-

  Muzeum Wsi Kieleckiej  

Ujazd

-Zamek Krzysztopór- zamek –miał  symbolizować kalendarz: cztery wieże miały 

wyobrażać kwartały, pokoi było tyle ile tygodni w roku, sal ile miesięcy, a okien ile dni w 
roku. 

Wąchock

 -opactwo Cystersów z XIII w., rozbudowywane do XVII w. 

 
 
Wyżyna Krakowsko – Częstochowska 

 

Przez obszar ten przebiega pasmo jurajskich wapiennych wzgórz i skał o wysokości 
od około 300 m w okolicach Częstochowy do 450-500 m (Ogrodzieniec- Góra 
Zamkowa lub Góra Janowskiego (515,6 m n.p.m.) 

 

zbudowana z wapieni jurajskich 

 

ukształtowanie terenu pagórkowate – wynik fałdowań 

 

cechy rzeźby: szerokie płaskowyże, skałki, głębokie doliny i wąwozy o stromych 
zboczach, jaskinie, zapadliska, Charakterystyczne są skały wapienne pocięte dolinami 
erozyjnymi,  

 

Liczne formy krasowe m.in. jaskinie, ponory (nagłe zaniki cieków wodnych na 
obszarze krasowym) czy wywierzyska (obfite krasowe źródła) 

 

Region charakteryzuje deficyt wody, co sprawia, że jest on na ogół pozbawiony lasów 
(zachowały się głównie na zboczach dolin w południowej części tego obszaru). 

 

Wiele walorów krajoznawczych –zamki, które tworzą tzw. "Szlak Orlich Gniazd 

 

Znajdują się tu tereny wspinaczki skałkowej czy trasy dla quadów. 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

Mimo deficytu wody na tym terenie powstało tu również kilka kąpielisk m. in. w 
Krępej, Poraju, Wolbromiu, Pilicy, Zaborzu, Przytubsku, Siamoszycach, Sosinie, 
Chechcie, Skowronku koło Alwerni oraz Kryspinowie w okolicy Krakowa. 

 

Turystyka narciarska rozwija się m.in. w Morsku, na Grabowej czy w Jaroszowcu.  

 
 
Walory przyrodnicze:  

•

 

Ojcowski Park Narodowy-najmniejszy w Polsce obejmuje Dolinę Prądnika 

•

 

Jurajskie Parki Krajobrazowe, Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, Park Krajobrazowy 
"Dolinki Krakowskie" 

•

 

Liczne dolinki : Dolina Kluczwody , Dolina Bolechowicka , Dolina Kobylańska,  
Dolina Będkowska , Dolina Szklarki , Dolina Racławki , Dolina Eliaszówki  

•

 

wodospad Szum w Dolinie Będkowickiej 

•

 

wywierzyska krasowe – Pióro – źródło krasowe w Jerzmanowicach, źródło miłości w 
OPN,   

•

 

Jaskinia Nietoperzową położoną w Dolinie Będkowskiej, legendarna Jaskinia 
Łokietka oraz Jaskinia Ciemna na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego. 

•

 

Wąwóz Bolechowicki 

•

 

Skałki i grupy skał: Brama Krakowska, Igla Deotymy, maczuga erkulesa- OPN, 
Bielańskie Skałki, Góra Zborów, Okiennik Wielki,Góra Kmity, Skałki na Podzamczu 

•

 

Pustynia Błędowska-  Pustynia Błędowska – największy w Polsce obszar lotnych 
piasków pochodzenia fluwioglacjalnego Pustynia w swojej obecnej postaci jest 
pochodzenia antropogenicznego. W wyniku intensywnej działalności okolicznych 
mieszkańców, na terenie pustyni poziom wód gruntowych opadł do tego stopnia, że 
uniemożliwiło to rozwój roślin 

Kraków  stanowi najbogatszy w Polsce zespół zabytkowy wysokiej klasy

(pomnik Historii)

 

wpisany na Listę Światowego dziedzictw Kultury UNESCO

 

•

 

układ urbanistyczny Starego Miasta w obrębie murów obronnych.  

•

 

Kompleks zabudowań Wawelu: katedra z XIV w  z licznymi kaplicami i 
nagrobkami królów, oraz Skarbcem; renesansowy zamek królewski arrasów 
komnatami, kolekcją arrasów flamandzkich, skarbcem, zbrojownią, domy 
kanoników i wikarych katedralnych (XV w.) z Muzeum Archidiecezjalnym;  

•

 

zachowane obwarowania średniowieczne, m.in. barbakan, Brama Floriańska, 
Baszta Pasamoników 

•

 

 kościół romański Św. Andrzeja, kościół archiprezbiterialny NMP (Mariacki) z 
XIII-XIV w. z polichromią J. Matejki i słynnym ołtarzem Wita Stwosza , 
kościół kolegiacki Św. Anny XVII ww  zespoły  klasztorne  augustianów 
(1345-początek XV w.) zespół  

•

 

Sukiennice (XIV-XVI w.); 

•

 

 Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego XIV 

•

 

kilka synagog w dzielnicy Kazimierz. Liczne muzea kamedułów. in 
Czartoryskich kamedułów dama kamedułów gronostajem Leonarda da Vinci  
kamedułów Muzeum kamedułów Sukiennicach kamedułów Hołdem Pruskim 
Jana Matejki i Szałem podkowińskiego 

Bielany

-opactwo kamedułów  

Bobolice

 – ruiny zamku ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego w XIV w. dla obrony 

granicy ze Śląskiem.  

Bydlin 

– Ruiny Zamku Rycerskiego w Bydlinie 

Częstochowa

 —Jest najważniejszym w Polsce ośrodkiem kultu religijnego, związanego z 

obrazem Matki Bożej na Jasnej Górze. Zespół klasztorny OO. z XIV-XVII w. 

(pomnik 

historii) 

Krzeszowice-

 Pałac Potockich, z końca XIX w. Pałac otacza piękny park, którego dumą jest 

1500 gatunków drzew. 

Mirów

 – Ruiny Zamku Rycerskiego  

Morsko 

– Ruiny Zamku Rycerskiego "Bąkowiec" w Morsku 

Ogrodzieniec

 – trzy-wieżowy zamek górny oraz obszerne podzamcze otoczone murem, w 

którym wykorzystano naturalne ukształtowanie terenu i występujące tu fantazyjnie 
usytuowane skały, to największe w Polsce ruiny renesansowego zamku.  

Ojców

 – Ruiny Zamku Królewskiego na Złotej Górze w Ojcowie 

Olkusz-

rynek, mury obronne, kościół sw Andrzeja, Muzeum Afrykanistyczne

 

Olsztyn

 - najbliżej Częstochowy położony zamek ufundowany przez Kazimierza Wielkiego 

w połowie XIV w. 

Pieskowa Skała

 – Zamek Królewski -jeden z najpiękniejszych w Polsce zamków, XIV-XVI 

w. z renesansowym dziedzińcem 

Pilica 

– Ruiny Zamku Rycerskiego w Pilicy   

Rabsztyn

 – Ruiny Zamku Rycerskiego w Rabsztynie 

Tyniec-

  Opactwo benedyktynów w (od XI w.);  

Wygiełzów 

-skansen z regionalną zabudową. 

Złoty Potok-

 Muzeum Zygmunta Krasińskiego , Klasycystyczny pałac Raczyńskich, 

Zabytkowy kościół pw. św. Jana Chrzciciela 
 
 

Wyżyna Lubelska 
 

 

Zbudowana jest z utworów kredowych, posiada urozmaiconą rzeźbę.  

 

obszar falisty  

 

W skład wyżyny wchodzi Roztocze — wąski pas wyżynny, posiadający miejscami 
charakter krajobrazu górskiego  

 

występują tutaj najlepsze gleby w Polsce: czarnoziemy, rędziny, gleby brunatne  

 

największym kompleksem leśnym jest Puszcza Solska ze słynnymi progami skalnymi 
TANWI gdzie powstały liczne wodospady zwane "szumami", 

 

klimat o cechach kontynentalizmu, opady 600-800 mm rocznie, średnie roczne 
amplitudy do 22'C 

 

Wyżyna Lubelska zaliczana jest do jednych z najbardziej rozwiniętych rolniczo 
obszarów Polski.  

 

 
 

Walory wypoczynkowe:  

 

Wypoczynek skupia się nad sztucznymi zbiornikami wodnymi m.in. Zalew 
Zemborzycki (Lublin)  

 

Dobre warunki dla wypoczynku występują na Roztoczu w Dolinie Wisły oraz ok. 
Firleja  

 

Długo zalegające pokrywa sniezna i urozmaicone ukształtowanie terenu sprzyja 
uprawianiu sportów zimowych najbardziej znane ośrodki: Batorz Bobliwo Celejów 
Chrzanów Krasnobród Lublin Tomaszów Lubelski 

 

uzdrowisko w Nałęczowie oferuje specyficzny mikroklimat i wody mineralne; inne 
uzdrowiska : Horyniec Zdrój, Krasnobród 

 
Walory przyrodnicze:  

 

Roztoczański Park Narodowy  Obejmuje niewysokie, zalesione pasma wzgórz, 
zbudowane głównie ze skał wapiennych i kredowych w zachodniej części Roztocza  
Występuje tu silnie zróżnicowana rzeźba terenu: z wąwozami, malowniczą doliną 
rzeki Wieprz i sztucznymi stawami  

 

Parki Krajobrazowe m.in. Chełmski Park Krajobrazowy, Kazimierski Park 
Krajobrazowy, Kozłowiecki Park Krajobrazowy,  

 

Szumy na Tanwi- progi skalne i wodospady w Dolnie Tanwi 

 

Ogród botaniczny w Lublinie 

 

Ogród zoologiczny w Zamościu 

 

Zabytkowe Parki: Kozłówka, Puławy, 
 

Lublin 

(pomnik historii)

 

•

 

Brama Krakowska 

•

 

Rynek, Kościół i klasztor dominikanów, Wieża Trynitarska neogotycka budowla z 
1819 roku. ,  

•

 

Katedra,  

•

 

Ulica Grodzka i brama Grodzka 

•

 

 Zamek z Kaplicą Trójcy Świętej w której oglądać można bizantyjskie malowidła 

•

 

Miejsce martyrologii- Państwowe Muzeum na Majdanku 

•

 

 Skansen Wsi Lubelskiej 
  

 

Bełżec

 Dawny hitlerowski obóz zagłady (obecnie mauzoleum)

•

 

Chełm- 

Na Górze Katedralnej znajduje się zespół bazyliki Narodzenia Najświętszej Marii 

Panny. Chełm słynie z unikalnych podziemnych wyrobisk kredy- podziemna trasa turystyczna

 

Janowiec

 Kościół, Ruiny zamku Firlejów Skansen 

Kazimierz Dolny

, renesansowe spichlerze, Rynek z zabytkową studnią kościół 

manierystycznymi kamienicami Przybyłów, Kościół św. Jana Chrzciciela i Bartłomieja, 
Ruiny zamku Kazimierza Wielkiego, Baszta, Góra Trzech Krzyży, Kamienica Celejowska – 
Muzeum Nadwiślańskie wąwozy lessowe

 (pomnik historii)

 

Lubartów

 Kościół i klasztor Kapucynów, Kościół św. Anny, Pałac Firlejów – Sanguszków

•

 

Kozłówka

 Zespół pałacowo – parkowy, 

(pomnik historii)

 Galeria sztuki socrealizmu 

Nałęczów

 Park zdrojowy,  Muzeum Bolesława Prusa w pałacu Małachowskich, Muzeum 

Stefana Żeromskiego 

Puławy

 Park i Pałac Czartoryskich, Budowle Parkowe Świątynia Sybilli i Domek Gotycki-

pierwsze muzeum Kościół Polsce 

Szczebrzeszyn

 Kościół św. Mikołaja  Cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej Synagoga Kirkut 

Włodawa

 (miasto trzech kultur) Rynek  Cerkiew Prawosławna Kościół i klasztor paulinów 

Synagoga Muzeum byłego Obozu Zagłady w Sobiborze

•

 

Wojciechów

 Muzeum Ludowej Sztuki Kowalskiej 

Zamość

 — zabytkowy układ urbanistyczny (perła renesansu); szlaki turystyczne na polskim 

Roztoczański Park Narodowy z unikatową przyrodą i stanowiskiem konika polskiego; 

Zamość 

(w tym Twierdza Zamość) manierystyczny Ratusz z wachlarzowymi schodami, 

Renesansowe Kamienice przy rynku,  Kościół franciszkanów, Stara Brama Lwowska 
Dawna dzielnica żydowska, Stara Brama Lubelska Katedra, Dawny Pałac Zamojskich 

(pomnik historii) 

wpisany na Listę Światowego dziedzictwa kultury Unesco

 

Zwierzyniec

 —  kościółek na wodzie;   

 

Pas kotlin podkarpackich: 

 
Obniżenie ciągnące się od Bramy Morawskiej po okolice Przemyśla. W obrębie Kotlin 
Podkarpackich wydzielamy: Kotlinę Oświęcimską, Bramę Krakowską i Kotlinę 
Sandomierską 
 

Kotlina Oświęcimska 

 

niewielki obszar leżący na wysokości 250-270 m n.p.m; 

 

w okolicach miast Brzeszcze i Czechowice-Dziedzice pokłady węgla kamiennego; 

 

duże powierzchnie pokryte piaskami, na których rosną lasy; 

 

duży zbiornik zaporowy na Wiśle (Jezioro Goczałkowickie) zaopatrujący w wodę 
Górny Śląsk. 
 
Brama Krakowska 

 

 rów tektoniczny o długości 45 km i szerokości 5-7 km, w którego dnie płynie Wisła; 

 
Kotlina Sandomierska 

 

rozległe, równinne obniżenie w kształcie trójkąta położone na wysokości 150-250 
m n.p.m.; 

 

duże stożki napływowe w dolnych odcinkach karpackich dopływów Wisły; 

 

liczne surowce: sól kamienna (Wieliczka, Bochnia), gaz ziemny (w pasie od 
Dąbrowy Tarnowskiej do Lubaczowa), ropa naftowa (okolice Bochni i Mielca), 
siarka (Tarnobrzeg); 

 

duże zagrożenie powodziowe występujące w czasie wiosennych roztopów i 
gwałtownych letnich opadów (wysokie stany wód na karpackich dopływach 
Wisły);\ 

 

w południowej części występują czarnoziemy, w północnej – gleby bielicowe i 
płowe. 

 
Walory wypoczynkowe:  
Obszary wypoczynkowe to przede wszystkim tereny leśne: Puszcza Sandomierska i 
Niepołomicka oraz doliny rzek  
 
Walory przyrodnicze:  

 

Liczne rezerwaty przyrody:  Koło" (naturalny las lipowy), "Dębina" (naturalny las 
dębowy), "Gibiel" (liczne pomniki przyrody, głównie drzew), "Długosz Królewski" 
(paprocie), "Wiślisko Kobyle" (starorzecze Wisły, będące miejscem lęgowym 
ptaków).  

 

Ośrodek hodowli Żubra w Niepołomicach 

 

Wąwóz lessowy w Ropczycach tzw Szwajcaria Ropczycka 

 

Rezerwat Kołacznia-jedyne w Polsce stanowisko różanecznika żółtego 

 

 
 

Baranów Sandomierski

 późnorenesansowy zamek, ze względu na podobieństwa zwany 

Małym Wawelem. Siedziba rodu Leszczyńskich została zbudowana według projektu Santi 
Gucciego w XV w 

Bochna- .

 kopalnia soli  

Brzesko

 związane z browarem "Okocim". 

Jarosław.- 

rynek z XVII w kamienicami, XVI w kamienica Orsetich, podziemna trasa 

turystyczna, cerkiew z XI=VIII w i kolegiata oraz Klasztor benedyktynek z XVII w

  

Kolbuszowa 

Skansen  

Leżajsk

, Klasztor, Bazylika i zabytkowe  barokowe bogato zdobione organy 

Łańcut

-zespół pałacowo-parkowy Lubomirskich , Muzeum Powozów,  

Niepołomice

- renesansowy zamek  

Oświęcim

- Obóz Zagłady wpisany 

na Listę Światowego dziedzictwa Kultury Unesco

 

Przeworsk

 – Kamieniczki i ratusz, gotycki kościół oraz zespół klasztorny Bernardynów 

Bernardynów rezydencja Lubomirskich z XVIII w  

Rzeszów-

Rynek Sudetów Sudetów XIX Sudetów kamieniczkami, ratusz pseudogotycki, 

podziemna trasa turystyczna, zamek Lubomirskich Sudetów XVI Sudetów  

Tarnobrzeg,

 ośrodek górnictwa siarkowego, Kościół i Klasztor Dominikanów z końca XVII 

wieku, Kaplica i Klasztor Dominikanek z połowy XIX wieku, Pałac Tarnowskich w Dzikowi, 
Cmentarz żydowski i  

Tarnów,-

XIV w gotycka bazylika katedralna z renesansowymi nagrobkami, XIV w ratusz, 

zabytkowe kamieniczki min Dom Mikolajowski, pałac Sanguszków , spichlerz i dwór z 
XVIII w  

Wieliczka

-kopalnia soli 

(pomnik historii)

 

wpisana na listę światowego dziedzictwa kultury 

UNESCO 

Zalipie

-jedyna w Polsce wieś gdzie domy są malowane Sudetów kwiaty 

 

Przedgórze Sudetów  i SUDETY 

 

Przedgórze. W obrębie tej prowincji wyróżnić możemy 7 mniejszych regionów: 
Wzgórza Strzegomskie, Równinę Świdnicką, Masyw Ślęży, Wzgórza 
Niemczańsko-Strzelińskie, Obniżenie Podsudeckie, Obniżenie Otmuchowskie i 
Przedgórze Paczkowskie. 

 

Przedgórze Zbudowane jest ze skał krystalicznych - metamorficznych i 
magmowych, poprzecinanych wystąpieniami wulkanicznych bazaltów i 
przykrytych płaszczem skał osadowych.  

 

Obszar leży na wysokości od 200 do 350 m n.p.m.  

 

Urozmaicają go znacznie wyższe (do 718 m n.p.m. Ślęża) twardzielcowe 
wzniesienia 

 

intruzje wulkaniczne, tj. granitowo-gabrowy Masyw Ślęży i granitowe masywy 
Strzelina i Strzegomia. 

 

Pogórze Zachodniosudeckie  Prowincja ta podzielona została na 4 mezoregiony: 
Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie, Pogórze Izerskie, Pogórze Kaczawskie i 
Pogórze Wałbrzyskie. 

Walory wypoczynkowe:  

 

Liczne sztuczne zbiorniki wodne najpopularniejsze: jezioro Otmuchowskie, Nyskie, 
Mietkowskie, Jezioro Pilchowickie 

 

Walory przyrodnicze:  

 

Masyw Ślęży 

 

Kamieniołomy granitu w Strzelinie i Strzegomiu 

 

przełom Kwisy z Jeziorem Leśniańskim i Złotnickim,  

 

trzeciorzędowe kominy bazaltowe, m.in. Ostrzyca. Pogórze Kaczawskie 

 

"Organy Wielisławskie" - rezerwat na górze Wielisławka (375 m n.p.m.) fragment 
wulkanu  

 

Park Krajobrazowy Chełmy. 

 

Czartowska Skała - wygasły wulkan z charakterystycznymi słupami bazaltowymi 
położony w okolicy wsi Pomocne  

 

Wilcza Góra (Wilczak) to wulkan górujący nad Złotoryją.  

 

Rezerwat "Wąwóz Myśliborski" 

Czocha

 zamek 

Jawor  

Ewangelicki Kościół Pokoju z racji dużego znaczenia dla kultury i dziedzictwa 

ludzkości, 

wpisany w 2001 na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO 

pomnik historii

 

Książ

- zamek największy na Dolnym Śląsku 

Lubomierz,

 Muzeum Kargula i Pawlaka w Lubomierzu. To na ulicach tego małego 

miasteczka na Pogórzu Izerskim nakręcono część zdjęć do najlepszej polskiej komedii (49km 
od Villi Greta). 

Nysa

 -  Kościół św. Jakuba i św. Agnieszki – pochodzi z XV w., posiada jeden z najbardziej 

spadzistych dachów w Europie, Dzwonnica, System pruskich fortyfikacji (Twierdza Nysa), 
Wieże bram miejskich- Ziębickiej i Wrocławskiej, Dom Wagi Miejskiej – z 1604 roku, Pałac 
Biskupów Wrocławskich  z XVII w , Fontanna Trytona – z 1701 roku, wzorowana na 
rzymskiej Fontana del Tritone, Zespół kamieniczek mieszczańskich 

Otmuchów

. Na wzgórzu Św. Anny stoi gotycko-renesansowy zespół zamkowy z XIII wieku. 

cennym zabytkiem jest barokowy kościół parafialny z XVII wieku o bogatym wystroju 
wnętrza. Zachowały się także ruiny murów obronnych -pozostałości obwarowań miejskich z 
XVI wieku. z Bramą Nyską. 

Paczków-

 Bardzo dobrze zachowane mury obronne z 19 basztami oraz 3 wieżami bramnym, 

Kościół św. Jana Ewangelisty z drugiej połowy XIV wieku , Rynek z późnoklasycystycznym 
ratuszem z XIX w. i renesansową wieżą z XVI w. Dom kata miejskiego położony poza 
obrębem murów miejskich - obecnie siedziba Towarzystwa Przyjaciół Paczkowa. 

Strzelin

 - romańska rotunda św. Gotarda, XII w. , rynek,  

Ślęża

 święta góra pogańskich plemion słowiańskich z zachowanymi na zboczach i u podnóża 

starożytnymi rzeźbami kultowymi i grodziskami, 

Świdnica 

- zachowany ewangelicki Kościół Pokoju z XVII wieku 

wpisany na listę UNESCO

, 

(pomnik historii)

 poza tym do obejrzenia gotycko-barokowy kościół parafialny św. 

Stanisława i Wacława  z najwyższą wieżą na Śląsku i jedną z wyższych w Polsce 

Zamek Gryf

 na Pogórzu Izerskim niedaleko Mirska we wsi Proszówka  

Ząbkowice Śląskie

- stara gotycka dzwonnica-Krzywa Wieża (odchylona od pionu 1,5 m) 

 

Sudety 

 

Sudety powstały w czasie orogenezy hercyńskiej; w czasie orogenezy alpejskiej 
górotwór uległ popękaniu i przekształcił się w góry zrębowe o wysokościach od 
700 do 1600 m  

 

Charakterystyczną cechą urzeźbienia Sudetów są duże kotliny i obniżenia 
ś

ródgórskie. Strefę przejściową między górami a ich przedpolem tworzą pogórza. 

Ciągną się one od granicy z 

 

Najwyższym pasmem są Karkonosze Śniezka 1602 mnpm 

 

Pod względem krajobrazowym wyróżnia się tu góry średnie, góry niskie, pogórza, 
wyżyny zbudowane ze skał krzemianowych, kotliny i obniżenia. 

 

Klimat gór jest chłodny i wilgotny, a piętra klimatyczno-roślinne są niższe niż w 
sąsiadujących Karpatach Zachodnich.  

 

Sudety są największym obszarem występowania wód mineralnych w Polsce. 
Występują tam głównie szczawy (zawierają CO2), wody radoczynne (zawierają 
niewielkie ilości pierwiastków promieniotwórczych) oraz cieplice (wody, których 
temp. jest wyższa niż 20 stopni C).  

Sudety Zachodnie (Góry Izerskie Karkonosze Góry Kaczawskie Rudawy Janowickie 
Kotlina Jeleniogórska) 

 

Karkonosze Są najwyższą grupą górską w całych Sudetach. Najbardziej znanym 
elementem krajobrazu jest tzw. peneplena czyli prawierównia nad którą sterczą 
wierzchołki o charakterze ostańców - Śnieżki, Wielkiego Szyszaka, Szrenicy. 
Śnieżka (1602 m n.p.m.) - Rzeźba tych gór jest bardzo urozmaicona - głęboko 
wcięte doliny, wodospady i kaskady oraz kotły polodowcowe i jeziora 
polodowcowe w rejonie Śnieżki. Osobliwością Karkonoszy są grupy skalne o 
dziwnych kształtach wytworzonych przez erozję: Trzy Świnki, Ptasie Gniazdo, 
Pielgrzymy, Słoneczniki, Kukułcze Skały.  

 

Góry Izerskie Najdalej na zachód wysunięta część polskich Sudetów, 
Najwyższym wzniesieniem po stronie polskich Gór Izerskich jest Wysoka Kopa- 
1126 m n.p.m. 

 

Góry Kaczawskie. Szczyty gór są pozostałością stożków  wulkanicznych 
(Ostrzyca, Grodziec,). Najwyższym wzniesieniem jest Skopiec-724 m n.p.m. 
Geologicznie Góry Kaczawskie są ciekawe z powodu występowania wapieni (w 
okolicach Wojcieszowa) wiąże się ze zjawiskami krasowymi  

 

Rudawy Janowickie . Najwyższy szczyt Skalnik osiąga wielkość - 945 m n.p.m. 
Rudawy są silnie zalesione, charakteryzują się intensywnym urzeźbieniem i 
ciekawymi formami skalnymi..  

Sudety Środkowe - od Bramy Lubawskiej po Kotlinę Kłodzką: 

 

Góry Sowie ciągną się od doliny Bystrzycy na zachodzie, po Przełęcz Srebrną na 
wschodzie. 

 

Góry Stołowe jedyne w Polsce góry płytowe zbudowane z ułożonych płytowa warstw 
piaskowca,. Na płaskowyżach dominują ostańce, które mają fantastyczne kształty 
skałek Najciekawsze z nich to Skalne Grzyby. Najwyższy szczyt w Polsce to 
Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.), W 1993 r. został utworzony Park Narodowy Gór 
Stołowych, który obejmuje 16900 ha. Na jego terenie istnieją 3 rezerwaty: Błędne 
Skały, tworzące labirynt szczelin i tuneli, Szczeliniec Wielki, i Wielkie Torfowisko 
Batorowskie.  

 

Góry Kamienne Łańcuch górski ciągnący się od okolic Lubawki na zachodzie, po 
Nową Rudę na wschodzie.  

 

Góry Wałbrzyskie Pasmo górskie w Sudetach Środkowych, ciągnące się od Doliny 
Bobru i Nysy Szalonej na zachodzie po Dolinę Bystrzycy na wschodzie.  

 

Góry Bardzkie pomiędzy Przełęczą Srebrną ( 585 m n.p.m.), na północnym-
zachodzie a Przełęczą Kłodzką (475 m n.p.m.) na południowym-wschodzie.  

 

Góry Orfickie Góry Orlickie to góry należące do Czech. W granicach Polski leżą 
tylko dwa miasteczka Duszniki Zdrój i Zieleniec.  

Sudety wschodnie  - od Kotliny Kłodzkiej po Bardzki przełom Nysy Kłodzkiej : Góry Złote 
Masyw Śnieżnika Fragment Gór Opawskich 

 

Masyw Śnieżnika (1426 m n.p.m.) południowo - wschodni róg Kotliny Kłodzkiej,. 
Masyw ma postać rozrogu, od centralnego punktu rozchodzi się promieniście pięć 
grzbietów.  

 

Góry Złote leżą na granicy polsko - czeskiej i znajdują się w całości w Sudetach 
Wschodnich,  

 

Góry Opawskie niemal w całości na obszarze Czech. W Polsce zajmują niewielki 
obszar na południe od Głuchołazów i Prudnika w okolicach znanej miejscowości 
wypoczynkowej – Jarnołtówek  

Walory wypoczynkowe: 

 

Sudety są najlepiej zagospodarowanym turystycznie obszarem górskim Polski. Dzięki 

licznym źródłom wód mineralnych rozwinęły się na tych terenach liczne uzdrowiska: 
Ś

wieradów Zdrój, Cieplice Śląskie, Szczawno - Zdrój, Kudowa - Zdrój, Polanica - 

Zdrój, Duszniki - Zdrój , Lądek - Zdrój.  

 

Tereny narciarskie (ok. 750 km2) znajdują się przede wszystkim w Karkonoszach, 

Górach Orlickich, Bystrzyckich, Izerskich oraz w grupie Śnieżnika.Zieleniec-Góry 
Orlickie, Babiniec – Jakuszyce Ski Arena Szrenica, Karpacz-w Karkonoszach, Góry 
Sowie-Wielka Sowa, Góry Bystrzyckie-Podgórze, Masyw Śnieżnika-Czarna Góra
 

 

 

Walory przyrodnicze:  

•

 

Opawski Park Krajobrazowy w którym rośnie bardzo rzadko spotykany kwaśny las 
dębowy, Śnieżnicki Park Krajobrazowy . 

•

 

kolorowe jeziorka o niesamowitym zabarwieniu nadanym im przez rozpuszczone 
związki chemiczne-Rudawy Janowickie 

•

 

przełom Nysy Kłodzkiej przez Góry Bardzkie , przełom Bobru przez Pogórze Izerskie,  

•

 

rzeźbie "Głazy Krasnoludków",  

•

 

wodospad Kamieńczyka w Karkonoszach  o wysokości 27 metrów., wodospad 
Szklarki w Karkonoszach  o wysokości 13,5 metrów. Ciekawym wodospadem jest 
wodospad Podgórnej, który przebija się w Przesiece przez skalny wąwóz i tworzy 
kaskadę o wysokości 10 metrów. Wodospad Łomniczki w Karkonoszach, Wodospad 
Wilczki w Masywie Śnieżnika 

•

 

Ś

nieżne Kotły to dwa kotły polodowcowe ze skalistymi ścianami o wysokości 200 m 

•

 

grupy skalne o dziwnych kształtach wytworzonych przez erozję: Trzy Świnki, Ptasie 
Gniazdo, Pielgrzymy, Słoneczniki, Kukułcze Skały... 

•

 

Jaskinia Niedźwiedzia to największa jaskinia Sudetów. Zaliczana jest także do 
najpiękniejszych jaskiń w Polsce ze względu na bogactwo form krasowych 

•

 

Błędne Skały to labirynt skalny o wysokości ok. 850 m, o długości ok. 2,5 km., w 
Górach Stolowych inne to Szczelinie Wielki i Głazy Krasnoludków  

•

 

Rezerwat ”Torfowisko pod Zieleńcem” 

•

 

Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są 
częścią Sudetów Środkowych  Góry Stołowe - jedyne w naszym kraju góry o budowie 
płytowej, czyli zbudowane z niemal poziomo zalegających warstw nie sfałdowanych 
skał osadowych  

Bystrzyca Kłodzka

 Znajdują się tu fragmenty murów obronnych z XVI w., renesansowe i 

barokowe kamienice z XVI i XVII w. oraz jedyne w Polsce Muzeum 
Filumenistyczne(muzeum zapałek). 

Chełmsko Śląskie

  posiada średniowieczny układ urbanistyczny z zabytkowymi 

kamieniczkami wokół rynku, Ciekawostkę stanowią domki zwane "Dwunastoma 
Apostołami". Nad rynkiem góruje XVII wieczny kościół Świętej Rodziny. 

Czermna-

Kaplica czaszek 

Jelenia Góra

  Zachowany został średniowieczny układ urbanistyczny centrum z rynkiem i 

mieszczańskimi kamienicami, XVIII wieczny ratusz, kamienna studnia z fontanną nad którą 
stoi  posąg Neptuna. Najcenniejszym kościołem jest świątynia pod wezwaniem świętych 
Erazma i Pankracego.  

Jelenia Góra Cieplice

 - dzielnica w południowej części Jeleniej Góry 

Kamienna Góra

 średniowieczny układ urbanistyczny z fragmentami murów miejskich z 

XVw. kościół Piotra i Pawła z końca XIIIw., poeawngelicki kościół MB Różańcowej - jeden 
z sześciu na Śląsku kościołów Łaski, rynek renesansowy z kamieniczkami i 
pseudorenesansowym ratuszem z początku wieku.  

Karpacz

 —stacja klimatyczna w Sudetach z bardzo dobrymi terenami narciarskimi. znajduje 

się tu  tzw. Świątynia Wang, drewniany kościół późnoromański z pierwszej połowy XIII w., 
przeniesiony w XIX w. z Norwegii z miejscowości Vang. a także Muzeum Zabawek i Lalek. 

Kłodzko

 —Zachowały się fragmenty średniowiecznych murów miejskich, gotycki most 

(1390 r.), liczne zabytkowe domy mieszkalne (od XVI w.) i obiekty sakralne (od XV w.).  
oraz twierdza bastionowa 

Wambierzyce

 — miejscowość o tradycjach pielgrzymkowych, kościół Nawiedzenia NMP 

pochodzi z XVII--XVIII w., Na pobliskich wzgórzach usytuowano zespół kaplic (XVII-XIX 
w.), które tworzą tzw. Kalwarię Wambierzycką. W budynku obok kościoła umieszczono 
mechaniczną szopkę ruchomą (XIX w.). 

Kowary 

- mieszczańskie kamieniczki z XVIIIw.  ratusze z, a także barakowy kościół 

parafialny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny , pałac o nazwie Nowy Dwór 
wybudowany w 1570r., XIX wieczny pałac Ciszyca  oraz Park Miniatur Zabytków Dolnego 
Ś

ląska.

 

Lubawka

  kościół pw. Wniebowzięcia NMP powstały w latach 1609 - 1615 z barokowym 

wnętrzem i renesansową wieżą, kościół pw. św. Krzysztofa  
Międzygórze najciekawszą atrakcje  stanowi Ogród Bajek  

Sobieszów

-Zamek Chojnik Stoi na granitowym szczycie góry Chojnik, będącej częścią 

Pogórza Karkonoskiego, na wysokości 627 m. , Muzeum karkonoskiego Parku narodowego  

Srebrna Góra

-twierdza pruska 

Ścięgny

-miasteczko westernowe 

 teatr zdrojowy z XIXw., klasztor Cystersów z XVII-XVIIIw. i park krajobrazowy 
Zachowały się tu liczne zabytki.  Kościół parafialny z XVIIIw., pałac z XVIIIw., 

Złoty Stok

-  Kopalnia Złota w - miejsce o 1000-letniej historii wydobycia złota. Trasa 

turystyczna wiedzie chodnikami sztolni Gertruda i Czarna Dolna . 

Krzeszów-

  zespół klasztoru cystersów Sanktuarium krzeszowskie należy do najcenniejszych 

zabytków architektury na Ślasku i do najpiekniejszych budowli barokowych w Polsce. 
 
 

PRZEDGÓRZE KARPAT i Karpaty 

 

 

Pogórze Karpackie (Pogórze Beskidzkie) to północny pas Karpat Polskich i Czeskich - 
niższe partie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, najdalej na północ wysunięta część 
Karpat Zachodnich, położona pomiędzy Beskidami na południu a Podkarpaciem 
Północnym na północy. 

 

 ma charakter wyżyny zbudowanej głównie z fliszu karpackiego o wysokościach 
miejscami przekraczających 500 m n.p.m obejmuje :  Pogórze Śląskie, Pogórze 
Wielickie, Pogórze Wiśnickie, Pogórze Rożnowskie, Pogórze Ciężkowickie, Pogórze 
Strzyżowskie, Pogórze Dynowskie, Pogórze Przemyskie, Obniżenie Gorlickie, Kotlina 
Jasielsko-Krośnieńska, Pogórze Jasielskie, Pogórze Bukowskie. 

 
Walory wypoczynkowe:  

 

ruch turystyczny skupia się w dolinach rzek i nad sztucznymi zbiornikami. 
Największym z nich jest Jez. Rożanowskie.  

 

Inne regiony wypoczynkowe to  Jez. Czchowskie z ośrodkami wypoczynkowymi w 
Czchowie.  

 

Dolina Raby, głównie okolice Myślenic, Dolina Sanu  

 

Istnieją warunki do uprawiania sportów zimowych : pogórze Przemyskie- ok. 
Korzeńca, Pogórze Strzyżowskie-Łętownia,  

 

Uzdrowiska Iwonicz-Zdrój i Rymanów-Zdrój. •  

 
Walory przyrodnicze:  

•

 

Skamieniałe Miasto koło Ciężkowic,  

•

 

rezerwat skalny Prządki  

•

 

pomnik przyrody nieożywionej "Ostry Kamień"   

•

 

grota Smocza Jama w Odrzykoniu 

•

 

Arboretum w Bolestraszycach 

•

 

Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego i Przełom Hołubli,  

•

 

rezerwat przyrody Kamień-Grzyb, z głazem w kształcie grzyba o wysokości 
ok. 7 m, znajdujący się na południe od Nowego Wiśnicza, 

 
 

Biecz,

 późnogotycki kościół parafialny ze wspaniałym renesansowym ołtarzem i bogato 

dekorowanymi stallami. Pośrodku rynku wznosi się renesansowa wieża ratusza z 
charakterystycznym hełmem. W Bieczu zachowało się wiele starych kamienic. W jednej z 
nich znajduje się unikatowe w skali Polski muzeum aptekarstwa. Częściowo zrekonstruowano 
mury miejskie i odkryty w czasie wykopalisk barbakan, jeden z kilku istniejących dziś w 
Polsce.  

Binarowa.

 Kościół św. Michała Archanioła w - wpisany na listę UNESCO - jeden z 

najcenniejszych zabytków pogórza 

Blizne

 - Kościół drewniany z przełomu XV-XVIw. pw. Wszystkich Świętych. Wpisany w 

2003r. na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.  

Haczów

 - Kościół drewniany, zbudowany pod koniec XIVw. pw. Wniebowzięcia NMP. 

Wnętrze kościoła zdobi polichromia figuralna z 1494r. Wpisany w 2003r. na listę światowego 
dziedzictwa kultury UNESCO.  

Odrzykoń

 - Ruiny zamku Kamieniec, w okolicy liczne ścieżki przyrodnicze, grota „Smocza 

Jama”, zbiorowe mogiły mieszkańców, zmarłych na cholerę w XIX w., ślady grodziska 
Wiślan z IX w., cmentarzysko kurhanowe (IX / X wiek), wychodnie piaskowca ciężkowicko - 
istebniańskiego, cmentarz choleryczny z XIX w.  

Kalwaria Pacławska

- sanktuarium Maryjne Założone w XVII wieku w sanktuarium znajduje 

się cudowny obraz Matki Bożej z Kamieńca Podolskiego. \ 

Bóbrka 

skansen – Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego 

Łukasiewicza.  

Cieszyn

- Góra Zamkowa - Do najstarszych zabytków należy rotunda romańska z XI wieku,  

oraz Wieża Piastowska – pozostałość cieszyńskiego zamku,  Studnia Trzech Braci- 
ś

redniowieczna studnia przykryta neogotycką altaną z 1868 roku. Symbolizuje miejsce 

spotkania trzech braci, legendarnych założycieli Cieszyna., Kościół Marii Magdaleny z XVIII 
wieku , Rynek z fontanną św Floriana 

Jasło 

- Stary Cmentarz - powstał pod koniec XVIII w. 

Jasło Cmentarz żydowski- Na 

cmentarzu zachowanych jest ok. 100 macew. Pałac Sroczyńskich- wzniesiony pod koniec 
XVIII w. Kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony został w połowie XV w.  

Kalwaria Zebrzydowska

 –najważniejszy obok Częstochowy ośrodek ruchu 

pielgrzymkowego w Polsce, Manierystyczno-barokowy zespół klasztorny bernardynów 
składający się z bazyliki i ponad 40 kaplic .Wpisana na listę Światowego dziedzictwa Kultury 
Unesco 

Krasiczyn 

–Zamek w Krasiczynie jeden z najpiękniejszych zamków w Europie. Jest 

przykładem architektury renesansowo - manierystycznej w Polsce. Powstał na przełomie XVI 
i XVII wieku  

Krosno

, Rynek otoczony zabytkowymi kamienicami,  Kaplica Oświęcimów – perełka 

polskiego baroku. Bazylika farna z 2. poł. XIV w. przebudowywana w XVI i XVII w. posiada 
jedno z najbogatszych i najlepiej zachowanych sakralnych wnętrz w płd.-wsch. Polsce. , 
barokowa wieża-dzwonnica z jednym z największych dzwonów w Polsce. Charakterystyczna 
wieża jest dziś symbolem miasta.  

Lanckorna – 

ruiny zamku  ufundowanego przez Kazimierza III Wielki w 1336 roku, 

Zachował się układ urbanistyczny z rynkiem i zabytkowymi domami podcieniowymi, które 
zostały zbudowane w latach 1868-1872 

Nowy Wiśnicz

 – zbudowany w XIV w. zamek Kmitów i Lubomirskich uważany za jedną z 

największych rezydencji obronnych, które zachowały się w Polsce. Jest to Renesansowo-
barokowy budynek, z wewnętrznym dziedzińcem i czterema narożnymi basztami.  

Przemyśl-

 Rynek i zabytkowe Archikatedra sięgająca swoimi początkami XV stulecia wraz z 

górującą nad miastem wieżą; barokowe kościoły i klasztory: franciszkanów i karmelitów 
bosych, a także dawny kościół i kolegium jezuitów - obecnie katedra bizantyjsko-ukraińska. 
Muzeum Fajek i Dzwonów,  

Sanok

- Neoromański kościół Przemienienia Pańskiego (1874-1887), Ratusz (XVIII-XIX w.). 

Rynek z zabudową (XVII-XVIII w.)., Cerkiew katedralna Świętej Trójcy (1784).,  Zespół 
franciszkanów: kościół Znalezienia Krzyża, barokowy (1632-1640), przebudowywany (XVII, 
XVIII, XIX w.). Park Etnograficzny-największy w Polsce, zamek królewski zXVI w pomnik 
dobrego wojaka Szwejka,  

Wadowice

- Dom –muzeum Jana Pawła II, Bazylika Ofiarowania Najświętszej Marii Panny 

 

Karpaty  

 

Karpaty wchodzą w skład wielkiego systemu górskiego – łańcucha alpejsko-

himalajskiego. Stanowią drugi co do powierzchni i wysokości łańcuch górski Europy – 
po Alpach. Zajmują powierzchnię 190 tys. km², z tego w Polsce 19,6 tys. km² (6,1% 
powierzchni państwa). 

 

Na  terytorium  Polski  leży  zaledwie  9,3  %  powierzchni  łańcucha  karpackiego,  

który  tworzy w  naszym  kraju  łuk  o  długości  ok.  330  km.  Polskie Karpaty należą 
w 87 % do Karpat Zachodnich i w 13 % do Karpat Wschodnich 

 

Polskie Karpaty dzielą się na Karpaty Zachodnie z Beskidem Środkowym i 

Beskidem Zachodnim, Karpaty Środkowe z Tatrami oraz Karpaty Wschodnie z 
Bieszczadami. 

 

Odznaczają  się  dużą  zmiennością  krajobrazów, uwarunkowaną różnicami w budowie 

geologicznej. Większość gór leży w strefie  fliszowej,  tworząc  krajobraz  gór  
ś

rednich,  niskich  i  pogórzy, charakteryzujący  się  łagodną  rzeźbą,  urozmaiconą  

wychodniami skalnymi,   

 

wyróżniają  się  Tatry  i Pieniny zbudowane ze skał wapiennych i krystalicznych,  

 

Tatry  jedyny  region w Polsce,  reprezentują krajobraz wysokogórski, wyłącznie  w  

tym paśmie górskim wysokości  szczytów przekraczają 2000 m n.p.m. (Rysy  2499  m  
n.p.m.).  

 

Surowy klimat i długo zalegająca pokrywa śnieżna (Tereny narciarskie zajmują w 

Karpatach blisko 3900 km2) 

Walory wypoczynkowe:  

 

Karpaty są jednym z ważniejszych regionów wypoczynkowych Polski.  

 

Doskonałe walory wypoczynkowe występują w całych Karpatach  

 

Możliwość korzystania z kąpieli dają zbiorniki sztuczne jak np. Jezioro Żywieckie, 
Jezioro międzybrodzkie, Jezioro czorsztyńskie i Solińskie 

 

Istnieją doskonale warunki do uprawiania sportów zimowych: 
Ustroń,Wisła,Szczyrk, Zawoja, Korbielów, Krynica, Bukowina tatrzańska, 
Zakopane, Wierchomla, Ustrzycki Dolne,Wetlina 

 

Występują również liczne uzdrowiska: Krynica, Wysowa- , Polańczyk,  Szczawnica-
, Rabka,  Rymanów Zdrój, Ustroń 

Walory przyrodnicze: 

 

Wodospady: Siklawa, Wodogrzmoty Mickiewicza w tatrach, wodospad w Sopotni 
Wielkiej-Beskid Żwyeicki , Kaskady Widełki- Beskid Śląski 

 

Wąwozy: Wąwóz Sobczański,  Wąwóz Homole –Pieniny, Wąwóz Kraków w tatrach 

 

Wywierzyska np. Lodowe Źródło w Tatrach Zachodnich  

 

Doliny: Chochołowska, Kościeliska, Małej Łąki 

 

Jeziora polodowcowe np.  Morskie oko Czarny Staw,  

 

Jaskinie: Mylna i Mroźna w Tatrach 

 

Jeziorka Duszatyńskie w Bieszczadach - Dwa jeziorka osuwiskowe  

 

Przełom Dunajca przez Pieniny, Przełom Białki na Podhalu, Przełom Soły przez 
Beskidy,  

 

Parki Narodowe: Pieniński, Tatrzański, Babiogórski, Gorczański, Magurski, 
Bieszczadzki, 

 

Parki Krajobrazowe: Beskidu Śląskiego, Beskidu Małego, Żywiecki, Popradzki, 
Ciśniańsko-Wetliński 

 

Beskid Śląski. Orograficznie tworzą go dwa pasma górskie: Czantorii i Baraniej Góry, 
rozdzielone doliną Wisły. Najwyższe szczyty: Skrzyczne (1257 m n.p.m.), Barania Góra 
(1220 m), Wielka Czantoria (995 m).  

Gorce i Beskid Wyspowy. Gorce stanowią silnie zalesiony masyw górski (Turbacz 1310 m 
n.p.m.) z rozgałęziającymi się grzbietami. Beskid Wyspowy charakteryzują odosobnione 
góry o stromych zboczach i spłaszczonych wierzchołkach (Mogilica 1171 m n.p.m.).  
 

Beskid Sądecki z Kotliną Sądecką. Przełom Popradu dzieli Beskid Sądecki na dwie części: 
Pasmo Radziejowej (1262 m n.p.m.) i Jaworzyny (1114 m). W krajobrazie zaznacza się 
malownicza dolina Popradu z wgłębionymi meandrami między Piwniczną a Muszyną. 
Występuje tu obfitość źródeł mineralnych.  

Beskid Niski Wysokości szczytów Beskidu Niskiego nie przekraczają 1000 m (Lackowa 
999 m n.p.m.), przełęcze są niskie i łatwo dostępne (Przełęcz Dukielska 502 m). Występują 
tu wody mineralne, czyste wody powierzchniowe oraz bujne lasy mieszane i bukowe.  

Beskid Żywiecki, Mały, Makowski i Kotlina Żywiecka. Główną atrakcję tego subregionu 
stanowią sztuczne zbiorniki wodne (jeziora Międzybrodzkie i Żywieckie), a także 
najwyższe wzniesienia Beskidów (m.in. Babia Góra 1725 m n.p.m., Pilsko 1557 m, Mała 
Babia 1517 m w Beskidzie Żywieckim). Najwyższe szczyty charakteryzują dobrze 
wykształcone piętra roślinne. Osobliwością Beskidu Małego (Czu-pel 933 m) jest niemal 
prostolinijny przełom Soły, w którym wybudowano zapory wodne w Czańcu i Porąbce (3,8 
km2).  

Podhale.- Podhale obejmuje swym zasięgiem Obniżenie Orawsko-Podhalańskie, a więc 
Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Pieniny, Pogórze Spisko-Gubałowskie i Rów Podtatrzański. 
Subregion ten jest bardzo zróżnicowany zarówno pod względem krajobrazowym, jak i 
kulturowym. W krajobrazie wyróżniają się przede wszystkim Pieniny (Trzy Korony 982 m 
n.p.m.), głównie dzięki głębokiemu rozcięciu skał wapiennych przez Dunajec. Przełom 
Dunajca przez Pieniny jest jednym z najpiękniejszych w Europie,  

Tatry. Stanowią najwyższą grupę górską w Polsce, o cechach wysokogórskiego krajobrazu 
alpejskiego. Wyróżniają się zdecydowanie od reszty obszaru karpackiego zarówno budową 
geologiczną (Tatry Wschodnie — trzon krystaliczny, Tatry Zachodnie — skały 
metamorficzne), jak i krajobrazem, w którym wyraźnie zaznaczają się formy glacjalne. 
Najwyższym szczytem w Tatrach Wschodnich (Wysokich) są Rysy (2499 m n.p.m., w 
Tatrach Zachodnich — Starorobociański Wierch (2176 m). W Tatrach Zachodnich 
występują zjawiska krasowe. Liczne są jaskinie (ponad 250), z których największa to 
Jaskinia Śnieżna. Jezior polodowcowych jest w Tatrach łącznie 43, w tym 11 o powierzchni 
przekraczającej 1 ha. Przeważają jeziora cyrkowe, położone na większych wysokościach, 
ale znaczenie mają również jeziora morenowe. Do największych należy Morskie Oko (3,5 
km2). Wody krasowe wypływają na powierzchnię w postaci obfitych źródeł, zwanych   
wywierzyskami   (np. Lodowe Źródło w Dolinie Kościeliskiej). Występują też cieplice 
(Jaszczurówka +18°, Antałówka w Zakopanem + 34°C).  

 
Bieszczady tworzą długie, równolegle biegnące grzbiety, porozdzielane szerokimi 
obniżeniami. Najwyższe jest pasmo Tarnicy (1346 m n.p.m.). Główne grzbiety są zajęte 
przez rozległe hale, zwane połoninami. Stanowią one w zimie dogodne tereny narciarskie.  

Wisła

 —.Znajduje się tu Muzeum Świątków i Muzeum Beskidzkie. Corocznie odbywa się 

Tydzień Kultury Beskidzkiej. 

Szczyrk

 — ośrodek wypoczynkowy, najlepiej zagospodarowana w Polsce stacja sportów 

zimowych. Znajduje się tam sanktuarium Maryjne Na Górce 

Krynica

  Zabytkowa jest zabudowa uzdrowiskowa z XIX w. Dorocznie odbywa się tu 

Festiwal Pieśni i Arii im. J. Kiepury (od 1967 r.),  

Stary Sącz

 — ośrodek zabytkowy, obejmujący m.in. zespół klasztorny Klarysek fundacji 

błogosławionej Kingi w XIV w. z uzupełnieniami z XVI-XVIII w. Inne zabytki sakralne i 
ś

wieckie pochodzą głównie z XVII-XVIII w. Stary Sącz jest ośrodkiem garncarstwa 

ludowego. 

Zakopane

 to największy w Polsce ośrodek turystyczny i sportów zimowych. Zachowała się 

zabytkowa zabudowa XIX-wieczna (uzdrowiskowa i góralska Znajdują się tu m.in.: 
zabytkowy cmentarz z grobami wybitnych osobistości związanych z Tatrami i Zakopanem, 
Muzeum Tatrzańskie, muzea biograficzne K. Szymanowskiego, J. Kasprowicza i K. 

Makuszyńskiego. Corocznie odbywają się Festiwale Folkloru Ziem Górskich (od 1968 r.), 
Dni Muzyki Karola Szymanowskiego (od 1977 r.),  

Szczawnica

 — uzdrowisko założone w 1828 r. przez Józefa Szalaya  Ciekawa jest zabytkowa 

zabudowa uzdrowiskowa z XIX w. 

Chochołów

 — wieś góralska, stanowiąca przykład zabudowy wsi podhalańskiej z XVIII-XIX 

w. Charakterystyczne są bogato zdobione drzwi i inne detale architektoniczne drewnianych 
domów, a także kapliczki, krzyże i figury.  
Dębno — wieś z XIII w. Znajduje się tu drewniany kościół modrzewiowy z drugiej połowy 
XV w., który uważany jest za jeden z cenniejszych zabytków budownictwa drewnianego w 
Europie. 

Wpisany na Listę Światowego dziedzictwa Kultury UNESCO 

Żywiec-

zespól palcowo parkowy : renesansowy Zamek z dziedzińcem arkadowym, 

klasycystyczny pałac Habsburgów, park krajobrazowy z Domkiem Chińskim z XVVVI w, 
zabudowa miasta:Rynek,ratusz,dzwonnica, Renesansowa katedra 

Porąbka- e

lektrownia wodna Żar-Porąbka,