PIOTR SKARGA KAZANIA 

                                        

 

                                                           Piotr Skarga – Jan Matejko 

Jezuita Piotr Skarga nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Jego dorobek to około 
dwustu kazań. To m.in. Kazania na niedziele i święta, Kazania przygodne, Kazania sejmowe. 
Te ostatnie zawierają najwięcej przestróg i wołania o miłość do kraju i wyrażają obawę o 
przyszłość Rzeczypospolitej. W późniejszych latach, po upadku Polski, uznano głos księdza 
Skargi za proroczy. 

Ksiądz, opisując kryzysową sytuację ojczyzny, posługuje się metaforą chorób. Słynne jest 
Kazanie wtóre, które te choroby wylicza, a Rzeczpospolitą porównuje do rodzonej matki – 
zawdzięczamy jej życie, wiarę katolicką, dostatek i przywileje szlacheckie. Niestety 
obywatele trwonią te dary. I tak pierwsza choroba to brak patriotyzmu, egoizm i prywata 
obywateli; druga – niezgoda pomiędzy obywatelami i niezgoda z państwami sąsiednimi; 
trzecia choroba to reformacja; jako czwartą podaje Skarga osłabienie władzy królewskiej; 
piątą jest niesprawiedliwe prawo, a szóstą wszystkie inne szkodliwe zjawiska i grzechy 
przeciw Bogu. Za te wszystkie przewinienia obywateli Skarga zapowiada słowami Biblii 
zagładę Polski. 

W tym samym kazaniu Polska porównana jest do tonącego okrętu, a gdy okręt tonie – głupi 
tłumoczki swoje i skrzynie swoje opatruje i na nich leży. Polska jako tonący okręt to słynne 
porównanie, wielokrotnie powracające w literaturze kolejnych epok (m.in. u Juliusza 
Słowackiego, Henryka Sienkiewicza).  

Kazania księdza Skargi stały się utworami literackimi, ale spełniają też wszelkie wymogi 
prawidłowego przemówienia – są bogate w porównania, figury retoryczne, obrazowe. 
Przykłady, liczne apostrofy i taki dobór argumentów, by przekonać słuchacza do głoszonych 
prawd, docierają do świadomości odbiorcy. Charakterystyczna dla tego gatunku jest też ich 
kompozycja: teza (pytanie retoryczne), argumenty (odwołania do Biblii) i na koniec wniosek 
(powtórzenie tezy i apel).