STRES U ROŚLIN
CZYNNIKI STRESOTWÓRCZE/STRESORY
ABIOTYCZNE
BIOTYCZNE
Gazy – niedobór O
2
,
nadmiar CO
2
, gazu
wulkaniczne (H
2
S, NH
3
)
Mechaniczne – wiatr,
grad, pokrycie śniegiem i
lodem
Promieniowanie – UV
Sole mineralne –
niedobór lub nadmiar,
metale ciężkie
Światło – niedobór lub
nadmiar
Temperatura – wysoka,
niska (chłód, mróz)
Woda – susza glebowa,
suche powietrze, powietrze
przesycone parą wodną,
zatopienie
Mikroorganizmy
chorobotwórcze – wirusy,
bakterie, grzyby
Rośliny – allelopatia,
zagęszczenie roślin,
pasożyty i półpasożyty
Zwierzęta – pasożyty,
roślinożercy (deptanie i
żerowanie)
Antropogeniczne –
stosowanie środków
ochrony roślin (herbicydy,
pestycydy, fungicydy),
zanieczyszczenie
przemysłowe wody, gleby i
powietrza, pożary,
wypalanie (abiotyczne)
REAKCJA STRESOWA
* może prowadzić do zaburzeń budowy i funkcji niekorzystnych dla
wzrostu i rozwoju rośliny
FAZA ALARMU
* zakłócenie procesów metabolicznych rośliny, wywołane stresorem
* dochodzi najczęściej do zakłóceń gospodarki jonowej
* zmianie ulega synteza i wykorzystanie ATP
* zmienia się intensywność fotosyntezy i oddychania komórkowego
FAZA RESTYTUCJI
* jeśli natężenie bodźca nie jest zbyt duże, organizm roślinny
zaczyna eliminować skutki jego działania
* działają mechanizmy naprawcze lub obronne
* mogą polegać np. na syntezie specyficznych białek lub substancji
ochronnych
FAZA ODPORNOŚCI
* rozpoczyna się w chwili syntezy białek lub substancji ochronnych
* zwiększa się odporność organizmu na skutki działania stresora
* roślina się hartuje – dostosowuje się do warunków stresowych
FAZA WYCZERPANIA
* następuje, jeśli stan stresowy trwa zbyt długo lub zwiększa się
natężenie stresora
* roślina staje się bardzo podatna na działanie mikroorganizmów
chorobotwórczych
* może dojść do uszkodzeń i obumarcia jej organów, a nawet do
śmierci całej rośliny
FAZA REGENERACJI
* rozpoczyna się, jeśli w czasie fazy wyczerpania
stresor przestaje działać
STRATEGIE ŻYCIOWE DOSTOSOWANIA SIĘ
DO ABIOTYCZNYCH WARUNKÓW
STRESOWYCH
UNIKANIE
* rośliny wrażliwe na okresy
niedoboru wody realizują
większość część cyklu
życiowego w krótkim czasie,
gdy mają dostęp do wody
* okresy suszy zdolne są
przetrwać dzięki
podziemnym organom –
nasionom, cebulom, bulwom,
kłączom, które przed utratą
wody chroni pokrywająca je
warstwa ziemi
TOLEROWANIE
TOLEROWANIE I UNIKANIE
* rośliny odporne na suszę stosują obie
strategie (często równocześnie)
* należy tu większość naczyniowych roślin
lądowych
* unikają odwodnienia, sprawnie pobierając
wodę dobrze rozwiniętym systemem
korzeniowym
* ograniczają transpirację przez zamykanie
aparatów szparkowych, zwiększenie grubości
kutykuli, czy zmniejszenie rozmiarów liści
* dzięki nasionom tolerują stan odwodnienia,
kiedy zawartość wody wynosi w nich średnio
5-20% świeżej masy nasienia
