Terapeuta zajęciowy_322[15]_Z1_01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Miejsce terapii w procesie rehabilitacji

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Cele, zadania, etapy i rodzaje rehabilitacji

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Przebieg rehabilitacji i ocena jej skuteczności

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rehabilitacja w wybranych działach medycyny

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Podstawowe zasady psychoterapii

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Podstawowe zasady socjoterapii

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Wskazania i przeciwwskazania stosowania zabiegów rehabilitacyjnych

oraz ich dobór dla dzieci i osób starszych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Kompleksowy plan rehabilitacji

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Ćwiczenia ogólnousprawniające i relaksujące

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Organizacja czasu wolnego, turnusów rehabilitacyjnych i rekreacja

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu doboru odpowiednich

zabiegów rehabilitacyjnych w stosunku do możliwości i potrzeb pacjenta. Pomoże Ci nabyć
podstawowe umiejętności przydatne do zaplanowania, doboru oraz przeprowadzenia
zabiegów

rehabilitacyjnych

dostosowanych

wieku,

schorzenia

rodzaju

niepełnosprawności. Pozwoli Ci brać udział w procesie rehabilitacji medycznej, społecznej
i zawodowej podopiecznego.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne, które będą niezbędne do osiągnięcia
założonych celów kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł skontrolować opanowanie określonych treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci ukształtować umiejętności praktyczne na podstawie
wiadomości teoretycznych,

–

sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[15].Z1.03

Stosowanie zabiegów

kinezyterapeutycznych

i fizykoterapeutycznych

322.[15].Z1

Podstawy kompleksowej rehabilitacji

322[15].Z1.04

Usprawnianie pacjenta

322[15]. Z1.01

Dobieranie zabiegów

rehabilitacyjnych do

możliwości i potrzeb pacjenta

322[15].Z1.02

Posługiwanie się sprzętem

rehabilitacyjnym

322[15].Z1.05

Posługiwanie się językiem

obcym zawodowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z różnych metod pracy,

−

współpracować w grupie,

−

rozpoznawać potrzeby zdrowotne pacjenta,

−

prawidłowo organizować pracę własną i zespołu,

−

obserwować człowieka w różnych sytuacjach zdrowotnych i chorobowych,

−

stosować zasady komunikacji interpersonalnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować rodzaje i etapy rehabilitacji,

−

określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania zabiegów rehabilitacyjnych,

−

podjąć współpracę z członkami zespołu rehabilitacyjnego,

−

określić cele rehabilitacji pacjentów z różnymi schorzeniami i w różnym wieku,

−

opracować plany rehabilitacji dla pacjentów z różnymi schorzeniami i w różnym wieku,

−

określić miejsce terapii w rehabilitacji,

−

dostosować formy terapii zajęciowej do planów usprawniania pacjentów,

−

udzielić

wsparcia

rozwiązywaniu

problemów

życia codziennego osoby

niepełnosprawnej,

−

zmotywować pacjenta do udziału w zabiegach rehabilitacyjnych,

−

udzielić pacjentowi odpowiedzi na pytania dotyczące zabiegów rehabilitacyjnych
i stosowania sprzętu rehabilitacyjnego,

−

zorganizować różne formy spędzania czasu wolnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Miejsce terapii w procesie rehabilitacji

4.1.1. Materiał nauczania

Według definicji WHO rehabilitacja to kompleksowe postępowanie w odniesieniu do

osób niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie, które ma na celu przywrócenie pełnej lub
możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej i psychicznej, zdolności do pracy
i zarobkowania oraz zdolności do brania czynnego udziału w życiu społecznym.

Rehabilitacja jest procesem medycznospołecznym, który dąży najogólniej mówiąc do

poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych.

Rozwój rehabilitacji jako jednej ze specjalności medycznych rozpoczął się po II wojnie

światowej. Uznano ją wtedy za integralną 3 fazę procesu terapeutycznego (obok
diagnozowania i leczenia).

Głównymi twórcami rehabilitacji medycznej w Polsce byli: profesor Wiktor Dega,

profesor Adam Gruca, profesor Kazimiera Milanowska oraz profesor Marian Weiss.

W procesie rehabilitacji nieocenione znaczenie ma terapia zajęciowa. Obejmuje nie tylko

czynności o charakterze zajęć fizycznych, ale i umysłowych. Jej zadania mają różnorodny
charakter. Ich celem jest fizyczne, a także psychiczne usprawnienie chorego i zorientowanie
się co do ewentualnego przekwalifikowania zawodowego.

Miejsce terapii zajęciowej w procesie rehabilitacji na przykładzie szpitala ogólnego

przedstawia rys. 1.

Rys. 1. Miejsce terapii zajęciowej w procesie rehabilitacji [opracowanie na podstawie 12]

Rehabilitacja ma wielokierunkowy, szeroki i kompleksowy zasięg działania. Oznacza to,

iż chorym zajmuje się tu nie jedna, lecz kilka osób różnych specjalności.

Oddział rehabilitacji

Dział leczniczego usprawniania

Pracownia
Psych.-socjol.

Pracownia
fizykoterapii

Pracownia
kinezyterapii

Pracownia
badań czynnościowych

Pracownia
terapii zajęciowej

Elektro-
terapia

Światło-
terapia

Hydro-
terapia

Parafino
-terapia

Ergome
tria

Dynamo-
metria

Spiro-
graf

Oksymetr-
ia

Ćwiczenia
zespołowe

Ćwiczenia
bloczkowe

Ćwiczenia
indywidualne

Masaże

Basen

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadaniem terapii zajęciowej w procesie rehabilitacji zajmuje się terapeuta zajęciowy.

Celem tych zajęć jest fizyczne i psychiczne usprawnianie chorego i zorientowanie się co do
ewentualnego przekwalifikowania

zawodowego. Pod pojęciem terapii zajęciowej rozumiemy

wszystkie poczynania lecznicze, które poza środkami farmakologicznymi służą do mobilizacji
biologicznych  i  psychicznych  sił  organizmu  celem  likwidacji  lub  uspokojenia  zaburzeń
psychosomatycznych  i  przywrócenia  utraconej  w  chorobie  sprawności  psychicznej
i fizycznej.  Jest  to  szereg  form  oddziaływania  na  chorego  za  pomocą  naturalnych  bodźców,
angażujących  go  do  współdziałania.  Zadajemy  sobie  pytanie  co  chcemy  osiągnąć  i  co
osiągniemy przez stosowanie terapii zajęciowej w procesie rehabilitacji.

Cele jej są następujące:

–

przestawienie toru myślenia chorego i zwrócenie uwagi na sprawy nie związane
z chorobą,

–

ogólna poprawa stanu fizycznego, a więc: zwiększenie zakresu ruchu w stawach i siły
mięśni, wyrobienie zręczności ruchowej, oswojenie z wysiłkiem i podniesienie
wydolności fizycznej,

–

zmniejszenie odruchu bólowego w wyniku rozluźniania mięśni i koncentracji psychiki,

–

neutralizowanie otępiającego działania nudy i bezczynności,

–

zmniejszenie napięcia w stanach depresyjnych i lękowych,

–

stworzenie u chorego poczucia własnej wartości oraz rozszerzenie kręgu zainteresowań,

–

wzbogacenie jego życia emocjonalnego,

–

ułatwienie przystosowania się pacjenta, ze zmienioną często psychiką, do życia
w społeczeństwie,

–

umożliwienie przekwalifikowania chorego, gdy wymaga tego sytuacja,

–

zaktywizowanie chorych nieposiadających zajęcia,

–

zwiększenie ich samodyscypliny,

–

umożliwienie szybszej i lżej przebiegającej akceptacji swojej niepełnosprawności.
Wachlarz zajęć prowadzonych z chorymi w ramach terapii zajęciowej jest bardzo szeroki

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest rehabilitacja wg WHO?
2.  Jakim procesem jest rehabilitacja?
3.  Kto z polskich uczonych był twórcą rehabilitacji medycznej?
4.  Jakie możemy wyróżnić działy leczniczego usprawniania?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj różne definicje rehabilitacji wykorzystując dostępną literaturę.

Sposób wykonywania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować literaturę zawierającą różne definicje rehabilitacji,
2)  określić głównych twórców rehabilitacji i definicje przez nich utworzone,
3)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia,
4)  przedstawić wyniki pracy na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca rehabilitacji,

−

arkusze papieru,

−

długopisy.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie rehabilitacji?



2) określić, jakim procesem jest rehabilitacja?



3) wskazać uczonych, którzy byli głównymi twórcami rehabilitacji?



4) określić działy, które wchodzą w skład oddziału rehabilitacyjnego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Cele, zadania, etapy i rodzaje rehabilitacji

4.2.1. Materiał nauczania

Rehabilitacja jest całością starań podejmowanych wobec osoby niepełnosprawnej.

Wykracza ona poza pomoc doraźną, mobilizuje i rozwija istniejący potencjał psychofizyczny,
dąży do odzyskania przez daną osobę dotychczasowego miejsca w społeczeństwie lub
uzyskania nowego.

Ideałem jest rehabilitacja dążąca do całkowitego włączenia niepełnosprawnego

w normalne życie. Pomoc udzielana niepełnosprawnemu człowiekowi musi obejmować
działania o charakterze socjalnym, psychologicznym, pedagogicznym, medycznym
technicznym. Słowem, ma być obecna we wszystkich obszarach życia.

Celem rehabilitacji jest przystosowanie chorego, poszkodowanego, czy osoby

niepełnosprawnej do życia codziennego i zmniejszenia stopnia jego zależności od osób
drugich.

Pierwszoplanowym celem jest przywrócenie chorym utraconych sprawności lub

wyrobienie sprawności zastępczych, które wyrównują ubytki funkcjonalne.

Aby rehabilitacja osiągnęła cel musi posiadać podstawowe cechy:

–

wczesność – rehabilitacja może być skuteczna pod warunkiem wdrożenia jej już
w pierwszych dniach choroby lub po urazie z odpowiednim sterowaniem, pobudzaniem
mechanizmów kompensacyjnych i adaptacyjnych ustroju,

–

powszechność – jest to dostępność świadczeń rehabilitacyjnych dla wszystkich
potrzebujących pacjentów, bez względu na miejsce zamieszkania, pochodzenie
społeczne. Dążymy do wdrożenia rehabilitacji we wszystkich dziedzinach medycyny,

–

ciągłość – rehabilitacja u osób ze znaczną, długotrwałą dysfunkcją ustroju powinna być
ciągła. Należy prowadzić ją przez cały okres leczenia szpitalnego, kontynuować
w warunkach ambulatoryjnych lub domowych, często przez wiele miesięcy lub nawet lat,
a czasami przez cale życie chorego, np. u dzieci z porażeniem dziecięcym,

–

kompleksowość – rehabilitacja jest procesem złożonym, tym bardziej, im głębszy jest
stopień niepełnosprawności spowodowany chorobą lub urazem. W realizacji tego procesu
powinni uczestniczyć nie tylko lekarze specjaliści, fizjoterapeuci, pielęgniarki, ale
również socjolodzy, psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, terapeuci i inni specjaliści.

Żeby osiągnąć cele rehabilitacji chorym musi zajmować się zespół różnych specjalistów.

Liczba osób prowadzących rehabilitację może być różna w zależności od stanu chorego,
rodzaju schorzenia, od wieku, sytuacji zawodowej i cech osobowości.

W szeroko pojmowanym procesie rehabilitacji wyróżnia się rehabilitację medyczną,

społeczną, i zawodową, psychologiczną.

Na rehabilitację medyczną składa się:

–

terapia zajęciowa,

–

zaopatrzenie ortopedyczne,

–

kinezyterapia,

–

fizykoterapia,

–

masaż leczniczy.
Rehabilitacja medyczna ma przyspieszyć powrót do zdrowia, zapobiegać trwałej utracie

funkcji chorego układu. Kinezyterapia – leczenie ruchem, to podstawowa i najważniejsza
gałąź rehabilitacji. Wśród ćwiczeń wyróżniamy te o działaniu miejscowym – dotyczące
miejsca, gdzie zlokalizowane jest schorzenie oraz te o działaniu ogólnoustrojowym – gdzie do
ćwiczeń wykorzystuje się zdrowe, nieobjęte procesem chorobowym części ciała i narządy, co
powoduje poprawę wydolności ogólnej, która decyduje o końcowym efekcie leczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wśród metod kinezyterapeutycznych wyróżniamy:

–

metody mechaniczne – zasadniczym celem wykorzystania czynnika ruchu jest
bezpośrednia i lokalna zmiana właściwości tych tkanek narządu ruchu, które są związane
z zaburzeniami czynności organizmu,

–

metody neurofizjologiczne – do nauki nowych wzorców ruchowych wykorzystuje się
głównie odruchy warunkowe, czego efektem jest hamowanie odruchów patologicznych
i wywoływanie reakcji fizjologicznych,

–

metody edukacyjne – oprócz powyższych czynników konieczne staje się włączenie
świadomości, woli i determinacji usprawnianego.
Fizykoterapia – jest to stosowanie w celach leczniczych różnego rodzaju energii

wytwarzanej

pomocą

aparatury

(ciepłolecznictwo,

krioterapia,

elektroterapia,

światłolecznictwo, ultradźwięki, magnetoterapia, laseroterapia). Fizykoterapia pełni rolę
pomocniczą i rzadko stosuje się ją jako zabieg podstawowy. Wspomaga ćwiczenia ruchowe,
ma działania łagodzące bóle i tzw. bodźcowe.

Masaż leczniczy jest to wykorzystanie bodźców mechanicznych głównie w postaci

ucisku na tkanki w celu wywołania odczynów fizjologicznych Są to techniki manualne
stosowane w odpowiedniej kolejności i wywierające wpływ na skórę, tkankę podskórną,
mięśnie,

torebki,

wiązadła

stawowe,

także

układ

krążenia,

nerwowy

i wewnątrzwydzielniczy.

Rehabilitacja społeczna polega na pomocy w:

–

zaakceptowaniu siebie samego w zmienionych niekorzystnie warunkach życia,

–

odnalezienie swojego miejsca wśród bliskich,

–

uzewnętrznienie przez rodzinę i znajomych postaw aktywnego współuczestnictwa
w zmaganiach z toczącą się chorobą z dolegliwościami okresu rekonwalescencji,

–

zapewnieniu warunków egzystencji materialnej niepełnosprawnego i jego rodziny,

–

umożliwienie nauki, korzystania z dóbr kultury,

–

likwidowaniu

barier

architektonicznych,

urbanistycznych,

transportowych

i w komunikowaniu się,

–

integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem.
Rehabilitacja zawodowa to dobrze dobrane czynności zawodowe.
Składają się na nią:

–

usprawnianie pracą,

–

poradnictwo,

–

przygotowanie do pracy,

–

awans zawodowy.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są cele rehabilitacji?
2.  Jakie są podstawowe cechy rehabilitacji?
3.  Kto wchodzi w skład zespołu rehabilitacyjnego?
4.  Jakie znasz rodzaje rehabilitacji?
5.  Jakie są zadania rehabilitacji medycznej, społecznej i zawodowej?
6.  Co nazywamy kinezyterapią i jakie są jej metody?
7.  Co nazywamy fizykoterapią?
8.  Na czym polega masaż leczniczy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż plan ćwiczeń z zastosowaniem metod mechanicznych, neurofizjologicznych i metod

edukacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić rodzaje rehabilitacji,
2)  określić rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
3)  scharakteryzować metody kinezyterapeutyczne,
4)  ułożyć plan ćwiczeń,
5)  zaprezentować zaplanowane ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maty lub materace,

−

sprzęt sportowy (piłki, skakanki),

−

odtwarzacz CD,

−

płyty z muzyką.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać cele rehabilitacji?



2) scharakteryzować cechy rehabilitacji?



3) określić skład zespołu rehabilitacyjnego?



4) określić rodzaje rehabilitacji?



5) scharakteryzować

zadania

rehabilitacji

medycznej,

społecznej

i zawodowej?



6) wyjaśnić pojęcie kinezyterapii?



7) wyjaśnić pojęcie fizykoterapii?



8) wyjaśnić pojęcie masażu leczniczego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przebieg rehabilitacji i ocena jej skuteczności

4.3.1. Materiał nauczania

Dokładny przebieg rehabilitacji, którą obejmowany jest pacjent, zależy od wskazań

lekarskich. Lekarz określa częstotliwość zabiegów zgodnie z potrzebami zdrowotnymi
chorego.

Przebieg rehabilitacji ujęty jest w trzech kategoriach.
Kategoria medyczna:

–

badanie, ocena fizyczna i medyczna,

–

kinezyterapia i fizykoterapia,

–

terapia zajęciowa,

–

psychoterapia,

–

nadzór lekarski nad odpowiednimi zajęciami.
Kategoria psychosocjalna:

–

badanie i ocena,

–

poradnictwo osobiste,

–

służba socjalna,

–

psychometria,

–

nadzór psychiatryczny.
Kategoria zawodowa:

–

ocena zawodowa,

–

poradnictwo zawodowe,

–

wstępna orientacja zawodowa,

–

szkolenia zawodowe,

–

umieszczenie w zakładach pracy.
Jeżeli w taki sposób będziemy rozumieć przebieg rehabilitacji, to nie zapomnimy, że

niezbędnym  jej  elementem  jest  zasada  normalizacji,  czyli  zaplanowanie  i  podejmowanie
takich  działań,  które  przygotowują  rehabilitowaną  osobę  do  uczestnictwa  w  tak  zwanym
normalnym życiu. Nie abstrahując od ograniczeń wypływających z danej niepełnosprawności,
należy  podjąć  wszelkie  wysiłki,  aby  niepełnosprawny  zarówno  przez  okoliczności  życia,
uniemożliwiające  mu  jakiekolwiek  inne  zachowanie,  jak  i  poprzez  negatywne  nastawienie
psychiczne,  nacechowane  brakiem  postawy  aktywnej  i  rezygnacją  z  walki  o  poprawę  stanu
zdrowia  i  okoliczności  życia.  Analizując  skuteczność  rehabilitacji  należy  wziąć  pod  uwagę
psychospołeczne uwarunkowania skuteczności procesu rehabilitacji.

Sytuacja problemowa osoby niepełnosprawnej ma dwa wymiary: obiektywny

i subiektywny.

Pierwszy sprowadza się do działania jednostki niepełnosprawnej w środowisku, drugi zaś

odnosi się do jej przeżyć psychicznych oraz do definiowania przez nią sytuacji problemowej.

Te same czynniki, które określają realizację psychologiczną na somatyczne uszkodzenie

organizmu, decydują również o skuteczności rehabilitacji. Nie tylko samouszkodzenie, ale
i psychologiczna na nie reakcja określają ważność i zakres sytuacji problemowych, do
których będzie predysponowana jednostka niepełnosprawna.

Skuteczność rehabilitacji psychologicznej zależy od wielu czynników:

1. Im młodszy wiek osoby niepełnosprawnej, tym chętniej będzie uczestniczyć w procesie

rehabilitacji.

2. W im wcześniejszym wieku dochodzi do kalectwa, tym skuteczniejsze są oddziaływania

rehabilitacyjne.

3. Osoby znajdujące się w związku małżeńskim chętniej poddają się oddziaływaniom

rehabilitacyjnym niż w stanie wolnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. O skuteczności oddziaływań rehabilitacyjnych decyduje ogólny stan zdrowia osoby

niepełnosprawnej (zły stan zdrowia nie sprzyja rehabilitacji).

5. Mężczyźni chętniej uczestniczą w procesie rehabilitacji niż kobiety.
6. Wyższe

wykształcenie

wyższy

poziom

kompetencji

zawodowych

osoby

niepełnosprawnej sprzyja podjęciu przez nią decyzji o włączeniu się w proces
usprawnienia.

7. Im wyższy poziom inteligencji osób niepełnosprawnych, tym częstsza tendencja do

uczestnictwa w rehabilitacji.

8. Im mniejsza dysfunkcja, tym chętniej osoby niepełnosprawne poddają się procesowi

usprawnienia.

Środowiskowe uwarunkowania skuteczności rehabilitacji:

1.  Dostępność ośrodków rehabilitacyjnych i stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych.
2.  Normalne związki rodzinne, zwłaszcza ze współmałżonkiem.
3.  Specyficzne postawy najbliższego otoczenia społecznego wobec osoby niepełnosprawnej

(lęk, wrogość, niechęć).

4. Uzyskiwanie wsparcia ze strony organizacji społecznych i niezależność ekonomiczna.
5. Liczba

barier

architektonicznych,

utrudniających

normalne

funkcjonowanie

w społeczeństwie.
Skuteczność rehabilitacji medycznej oceniana jest przy pomocy różnych metod i narzędzi

np. skal oceny funkcjonalnej. Jedną z najbardziej popularnych jest ocena w skali Lovetta.
Za pomocą tej metody oceniamy siłę mięśniową. Została ona opublikowana w 1932 roku
i jest obecnie najbardziej rozpowszechniona na świecie.

Lovett rozróżnia następujące stopnie siły mięśniowej:

0˚  brak czynnego skurczu mięśni,
1˚  ślad czynnego skurczu mięśnia,
2˚  wyraźny  skurcz  mięśnia  i  zdolność  wykonania  ruchu  przy  pomocy  badającego  i  przy

odciążeniu odcinka ciała wprowadzonego w ruch przez dany mięsień,

3˚ zdolność wykonania czynnego ruchu samodzielnie z pokonaniem ciężkości

odpowiedniego odcinka ciała,

4˚ zdolność wykonywania czynnego ruchu z oporem ,
5˚ prawidłowa siła to jest zdolność wykonania czynnego ruchu z pełnym oporem.

Zasady techniki testowania:

–

prawidłowa pozycja pacjenta,

–

stabilizacja odcinka testowanego,

–

prawidłowe wykonanie czynności testu,

–

testowanie oporu przy badaniu na siłę mięśnia,

–

badanie tętna i ciśnienia tętniczego krwi przed wysiłkiem i po wysiłku.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz kategorie przebiegu rehabilitacji?
2.  Od jakich czynników zależy skuteczność rehabilitacji psychologicznej?
3.  Od jakich czynników środowiskowych zależy skuteczność rehabilitacji?
4.  Za pomocą jakiej metody określamy siłę mięśniową?
5.  Jakie są zasady testowania skalą/testem Lovetta?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zastosuj metodę Lovetta badając siłę mięśniową kończyn dolnych u pacjenta

(koleżanki/kolegi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady testowania metodą Lovetta,
2)  zapisać w sposób prawidłowy wyniki,
3)  przedstawić wyniki testowania na forum grupy,
4)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

krzesło,

−

mata,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zmierz tętno przed i po wysiłku (20 przysiadów) u pacjenta (koleżanki/kolegi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić miejsca badania tętna,
2)  zinterpretować wynik i prawidłowo go zapisać,
3)  przedstawić swoje wyniki na forum grupy,
4)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

łóżko lub krzesło,

–

zegarek z sekundnikiem,

–

notatnik,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wykonaj mierzenie ciśnienia tętniczego krwi przed i po wysiłku u pacjenta

(koleżanki/kolegi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić miejsce badania ciśnienia tętniczego krwi,
2)  zmierzyć ciśnienie krwi,
3)  zinterpretować wynik i prawidłowo go zapisać,
4)  przedstawić swoje wyniki na forum grupy,
5)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sfigmomanometr rtęciowy,

−

sfigmomanometr zegarowy,

−

aparat elektroniczny,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

stetoskop.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić kategorie przebiegu rehabilitacji?



2) określić czynniki psychologiczne, od których zależy skuteczność

rehabilitacji?



3) określić czynniki środowiskowe, od których zależy skuteczność

rehabilitacji?



4) wyjaśnić za pomocą jakiej metody badamy siłę mięśniową?



5) wskazać miejsce i sposób badania tętna?



6) określić sposób i miejsce badania ciśnienia tętniczego krwi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rehabilitacja w wybranych działach medycyny

4.4.1. Materiał nauczania

Rehabilitacja w ortopedii i traumatologii

Chociaż rehabilitacja w ortopedii i traumatologii narządu ruchu rozciąga się na wszystkie

okresy leczenia chorego, to jednak wiele metod i zabiegów można stosować dopiero po
ustąpieniu ostrych objawów choroby.

Współczesna rehabilitacja ortopedyczna wychodzi z złożenia, że osoba trwale lub

czasowo upośledzona fizycznie powinna się stać niezależna od otoczenia. Dlatego tak wielką
wagę w programach rehabilitacji przywiązuje się do nauki wykonywania czynności
codziennego życia, szczególnie w zakresie samoobsługi.

Rehabilitację pacjentów rozpoczyna odpowiednie pielęgnowanie chorego leżącego chory

uczy się poruszania w łóżku, sposobów zapobiegania odleżynom i przykurczom, czy też
wykonywania czynności higienicznych.

Plan rehabilitacji ortopedyczno-traumatologicznej:

–

okres pierwszy – unieruchomienia – zadaniem rehabilitacji jest utrzymanie ruchów we
wszystkich nie objętych unieruchomieniem stawach,

–

okres drugi – po zdjęciu opatrunku gipsowego lub aparatu ortopedycznego. Rehabilitacja
polega na usuwaniu zaburzeń powstałych w wyniku unieruchomienia i na stopniowym
przywracaniu pełnej fizjologicznej sprawności tak chorej kończyny jak i całego
organizmu.
Chorego zawsze traktuje się indywidualnie uwzględniając:

–

charakter wady lub charakter dysfunkcji,

–

charakter uszkodzenia,

–

stopień dysfunkcji i czasokres dysfunkcji,

–

warunki bytowe środowiska.
Zasady usprawniania chorego:

–

zasada uświadamiania chorego co do celowości i korzyści związanych z wysiłkiem
fizycznym,

–

zasada udziału chorego w pracy nad sobą,

–

zasada systematyczności ćwiczeń,

–

zasada utrwalania i doskonalenia ruchu,

–

zasada stopniowania i dostępności ćwiczeń,

–

zasada poglądowości – przeżywania ćwiczeń przez chorego,

–

zasada dążenia do urozmaicenia i atrakcyjności ćwiczeń.
Celem rehabilitacji w ortopedii i traumatologii jest zachowanie, poprawienie lub

przywrócenie zaburzonej funkcji narządu, jeżeli jest to niemożliwe – zmniejszenie
i ograniczenie do minimum szkodliwych następstw choroby czy urazu i grożącej trwałej
niepełnosprawności.

Zabiegi pomocne w ortopedii i traumatologii:

–

wyciągi – zadaniem jest nastawienie złamań czy zwichnięć, korygowanie wadliwych
ustawień i zniekształceń stawów, odciążenie objętych procesem chorobowym stawów,
zapobieganie powstawaniu przykurczów mięśniowo – torebkowych. Wyciągi dzielimy na
pośrednie i bezpośrednie.

Rozróżniamy także redresje są to czynności lecznicze mające na celu uruchomienie stawu,
zwiększenie zakresu ruchów lub zmniejszenie przykurczów, z wykorzystaniem mechanizmów
dźwigni. Rozróżniamy redresje jednoczasowe, wielofazowe.

Oprócz redresji wyróżniamy:

–

opatrunki gipsowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

masaże,

–

parafinoterapię,

–

okłady borowinowe,

–

kąpiele wodne,

–

zabiegi fizykalne.
W schorzeniach ortopedycznych często jest osłabiona siła mięśniowa dlatego też, badamy

ją za pomocą cykloergometru, który działa na zasadzie zwykłego roweru. Intensywność pracy
wykonywanej w jednostce czasu, regulowana jest za pomocą mechanicznych lub
elektrycznych urządzeń hamujących koło.

Rehabilitacja w niektórych chorobach reumatycznych

Choroby reumatyczne stanowią zjawisko występujące powszechnie na całym świecie.

Grupa schorzeń reumatoidalnych stanowi najtrudniejszy problem leczniczy ze względu na
bardzo częste występowanie znacznego upośledzenia narządu ruchu. Zmiany w narządach
ruchu, prowadzą często do znacznego stopnia niepełnosprawności.

Usprawnianie pacjenta ma na celu:

–

przywrócenie maksymalnej sprawności tym odcinkom narządu ruchu, w których wystąpił
proces patologiczny,

–

wykorzystanie możliwości kompensacji celem zmniejszenia skutków istniejącego
upośledzenia funkcji.
Plan rehabilitacji obejmuje:

–

ustalenie programu rehabilitacji w zależności od stanu osoby niepełnosprawnej
i w dostosowaniu do jej potrzeb życiowych,

–

przeprowadzenie procesu rehabilitacji leczniczej z wykorzystaniem wszystkich
elementów kompensacji w obrębie zdrowych odcinków narządu ruchu,

–

ustalenie metodyki leczniczego usprawniania w taki sposób, aby nie męczyć pacjenta ani
nie sprawiać mu bólu, co mogłoby hamować lub nawet cofać proces rehabilitacji,

–

spowodowanie szybkiej adaptacji do istniejącej i nieodwracalnej niepełnosprawności,
a tym samym stworzenie podstawy psychicznej do mobilizacji wewnętrznej, do nowych
wysiłków, jakie w toku rehabilitacji musi dać z siebie chory,

–

zorganizowanie pomocy socjalnej, a także zapewnienie chorym pracy w zależności od
ich możliwości fizycznych i psychicznych.
Zabiegi stosowane w schorzeniach reumatycznych to: masaże, parafinowanie, kąpiele

lecznicze, krioterapia, ortezowanie.

Rehabilitacja kardiologiczna
Rehabilitacja kardiologiczna jest to zespół działań zmierzających do przywrócenia

sprawności chorym z chorobami układu sercowo-naczyniowego. W tych chorobach zdolność
do wysiłków fizycznych jest często na długi okres upośledzona. Może być ona spowodowana
zaistniałymi zmianami patologicznymi w sercu i układzie naczyniowym, jak również
zaburzeniami w mechanizmach regulujących stan homeostazy układu krążenia, powstałymi
na skutek długotrwałego unieruchomienia.

Rehabilitacja ma za zadanie przywrócenie funkcji tego układu bądź wykształcenie jego

funkcji kompensacyjnych.

Podstawowe założenia rehabilitacji kardiologicznej opracował i wprowadził profesor

Zdzisław Askanas.

Wskazania i główne założenia do planu rehabilitacji kardiologicznej

Kryteria kwalifikujące do rehabilitacji:
1) Rozpoczęcie rehabilitacji następuje po:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

ustąpieniu bólu zawałowego,

–

zmniejszeniu się aktywności enzymów,

–

obniżeniu temperatury ciała do 38˚C.

2) Przeciwwskazania do rehabilitacji:

–

przyspieszenie czynności serca w spoczynku,

–

napadowe migotanie przedsionków,

–

przedwczesne pobudzenia komorowe,

–

zaburzenia przewodzenia przedsionkowo komorowego,

–

niewydolność serca,

–

nadciśnienie tętnicze.

3) Wskazania do przerwania rehabilitacji już rozpoczętej:

–

wyraźne pogorszenie się samopoczucia,

–

wystąpienie sinicy i duszności,

–

pojawienie się bólów w klatce piersiowej,

–

znaczny wzrost lub spadek ciśnienia tętniczego krwi,

–

wystąpienie zaburzeń rytmu.

Tabela 1. Zadania rehabilitacji fizycznej [opracowanie wg 16]

Etap

Zadania rehabilitacji

Szpitalny 35 tygodni

Przeciwdziałanie skutkom unieruchomienia

Sanatoryjny 46 tygodni

Pełna mobilizacja poprawy wydolności fizycznej,
wieńcowej i krążenia

Ambulatoryjny – do końca życia

Dalszy wzrost wydolności i utrzymanie jej na
osiągniętym poziomie

Praktycznie program usprawniania mieści się w czasie do 3 lub 6 tygodnia. Czas ten

podzielony jest na cztery okresy. Zasadą obowiązującą przed i po ćwiczeniach jest
systematyczne badanie u chorego tętna, ciśnienia tętniczego krwi i oddechów na minutę.

Plan rehabilitacji kardiologicznej:

I  okres  –  ćwiczenia  oddechowe,  bierne,  izometryczne,  dynamiczne  małych  grup
mięśniowych, rozluźniające.
II  okres  –  ćwiczenia  oddechowe  pogłębione,  dynamiczne  kończyn  górnych  i  dolnych,
dynamiczne koordynacyjne, bierna zmiana ułożenia, czynna zmiana pozycji w łóżku.
III  okres  –  ćwiczenia  oddechowe,  dynamiczne  połączone  z  koordynacyjnymi,  pionizacja,
nauka chodzenia.
IV  okres  –  ćwiczenia  oddechowe  z  włączeniem  pomocniczym  mięśni  oddechowych,
dynamiczne  kończyn  górnych  i  dolnych,  koordynacyjne  w  pozycji  leżącej  i  siedzącej,
dawkowany marsz, chodzenie po schodach.

Zabiegi fizykalne stosowane po upływie pół roku od zachorowania: masaże, zabiegi

wodolecznicze, ćwiczenia na bieżni, ćwiczenia na rowerze.

Problemy po zawale mięśnia sercowego:

–

ponowne podjęcie pracy zawodowej,

–

właściwe przygotowanie rodziny,

–

niwelowanie reakcji lękowych.

Rehabilitacja w schorzeniach układu oddechowego

Cele rehabilitacji oddechowej:

–

przywrócenie prawidłowej mechaniki oddychania z udziałem wszystkich części płuca,
z zachowaniem synergii ruchów oddechowych i rytmiczności oddechu,

–

uzyskanie pełnego rozluźnienia miejscowego i ogólnego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

zwiększenie ruchów klatki piersiowej i zapobieganie jej zniekształceniu,

–

rozluźnienie mięśni wchodzących w skład obręczy barkowej, wydłużenie fazy
wydechowej tej części płuca, która wykazuje niedomogę czynnościową,

–

wzmocnienie mięśni kończyn górnych, szyi, karku, i grzbietu,

–

zmniejszenie zalegania wydzieliny i ułatwienie jej wykrztuszenia,

–

właściwe wykorzystanie rezerw oddechowych,

–

zapobieganie powikłaniom.

Ocena sprawności układu oddechowego
Tolerancję wysiłku ocenia się na podstawie określenia tzw. stopnia duszności według

następującej skali:
I stopień – duszność po wejściu na drugie piętro i duszność w czasie szybkiego chodzenia po
równym terenie lub niewielkiego wzniesienia w normalnym tempie,
II stopień – duszność po wejściu na pierwsze piętro lub niemożność dotrzymania kroku
osobie zdrowej,
III stopień – duszność po wejściu na pół piętra lub duszność podczas chodzenia we własnym
tempie na terenie równym,
IV stopień – duszność podczas ubierania się i toalety porannej.
Informacje te stanowią ważną wskazówkę co do możliwości zastosowania odpowiednich
zestawów ćwiczeń oddechowych, ogólnorozwojowych, i pozycji drenażowych.
Wydolność i pojemność płuc mierzymy za pomocą spirometru.

Plan rehabilitacji w schorzeniach układu oddechowego składa się:

1. Usprawnianie ułożeniowe:

–

ułożenie na plecach – sprzyja oddychaniu przeponowemu,

–

ułożenie na boku – sprzyja lepszej wentylacji płuca górnego,

–

pozycja półsiedząca – korzystna w chorobach prowadzących do upośledzenia
sprężystości tkanki płucnej i wzrostu oporu oskrzelowego,

–

drenaż złożeniowy.

2. Nauka efektywnego oddychania i kaszlu.
3. Kinezyterapia oddechowa. Ćwiczenia dzielimy na:

–

ćwiczenia oddychania przeponowego w ułożeniu na wznak, angażując całą przeponę

–

ćwiczenia oddychania przeponowego w ułożeniu na boku w celu uaktywnienia tej
części przepony, która przylega do podłoża,

–

ćwiczenia oddychania dolno-żebrowego w ułożeniu na boku zdrowym w celu
trenowania strony chorej,

–

ćwiczenia oddychania żebrowego w ułożeniu na boku zdrowym z unoszeniem
kończyny górnej strony chorej za głowę w czasie wdechu i powrotem w czasie
wydechu do pozycji wyjściowej.

4. Masaż mięśni oddechowych – ma na celu rozluźnienie mięśni oddechowych i szybszą

odnowę rezerw energetycznych. Masażowi można poddawać: mięśnie międzyżebrowe
zewnętrzne, mięśnie wdechowe i mięśnie brzucha.

5. Oklepywanie – zabieg ma na celu uruchomienie zalegającej wydzieliny. Musi być szybko

wykonane dłonią zwiniętą i palcami złączonymi lub dłonią z luźnymi palcami.

6. Sprężynowanie – jest to zabieg uruchamiający wydzielinę. Polega na odpowiednim

uciśnięciu okolicy klatki piersiowej i nagłym zwolnieniu ucisku.

7. Ćwiczenia ogólnorozwojowe – aby je wykonać należy przestrzegać zasad obciążenia

chorych wysiłkiem:
–

wysiłek powinien uwzględnić stopień uszkodzenia układu oddechowego,

–

wysiłek nie powinien obejmować bardzo dużych grup mięśniowych,

–

wysiłek powinien mieć charakter przerywany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rehabilitacja w neurologii
Rehabilitacja osób z uszkodzeniem układu nerwowego jest zadaniem bardzo ważnym, ale

i trudnym. Trudność wynika ze złożonego charakteru funkcji układu nerwowego,
z niezwykłej wrażliwości komórek nerwowych na uraz, z niedotlenienia, z braku zdolności do
odtwarzania i regeneracji ośrodkowego układu nerwowego.

Zasadniczym działaniem rehabilitacji w uszkodzeniu układu nerwowego jest

przywrócenie

osobie

niepełnosprawnej

możliwie

pełnej

sprawności

miejsca

w społeczeństwie jakie zajmowała przed zaistnieniem choroby czy wypadku. Jednak
w uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego uzyskanie pozytywnego wyniku
usprawniania nie zawsze jest możliwe. Należy jednak dążyć wszelkimi dostępnymi środkami
terapeutycznymi do zminimalizowania nieodwracalnych następstw choroby bądź urazu.

Uzyskanie korzystnego wyniku wymaga współdziałania zespołu specjalistów różnych

dziedzin medycyny, terapii zajęciowej, pracowników socjalnych.

Należy dążyć do uzyskania poprawy funkcji przez pobudzenie procesów kompensacji

i wykorzystanie zjawisk adaptacji w ustroju.

Kompensacją nazywa się zdolność całkowitego lub częściowego wyrównania skutków

działania czynników szkodliwych (choroba, uraz) za pomocą wytworzenia funkcji
zastępczych. Możliwości kompensacyjne są większe w organizmach młodych. Dochodzi
w nich do łatwiejszego i pełniejszego zastąpienia utraconych funkcji.

W niektórych schorzeniach układu nerwowego możliwości uzyskania poprawy

funkcjonalnej  są  niweczone przez  fakt postępującego charakteru choroby oraz występowanie
zjawisk  wtórnych,  takich  jak:  spastyczne  napięcie  mięśni,  przykurcze  związane
z nierównomiernym  działaniem  mięśni  odpowiedzialnych  za  ruchy  w  stawie,  neurogenne
skostnienie okołostawowe i inne.

Z powodu zaburzeń siły mięśniowej często mierzy się napięcie mięśniowe podczas

skurczu izometrycznego lub skrócenie mięśnia przy danym obciążeniu. Skurcz mięśni mierzy
się za pomocą dynamometru.

Plan rehabilitacji chorych z ogniskowym uszkodzeniem mózgu

Ogniskowe uszkodzenie mózgu może być następstwem urazu bądź choroby. Do nich
zaliczamy: udary mózgu, zatory mózgu, urazy mózgu i guzy mózgu. Najważniejszą metodą
jest postępowanie usprawniające. Uzależnione jest od przebiegu choroby i jej okresów:
–

okres ostry – prawidłowe ułożenie, częsta zmiana pozycji, korekcyjne ułożenie chorych
kończyn, ćwiczenia bierne we wszystkich stawach porażonych kończyn, ćwiczenia
oddechowe,

–

okras poprawy – ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia czynne, bierna pionizacja, czynna
pionizacja, ćwiczenia samoobsługi, nauka chodzenia,

–

okres przewlekły – ćwiczenia czynne wykonywane w domu, nauka ćwiczeń najbliższych
osób zamieszkałych z pacjentem.

Usprawnianie dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
Pod pojęciem mózgowego porażenia dziecięcego rozumiemy niepostępujące zaburzenia

czynności  ruchowych  i  postawy,  które  są  wynikiem  uszkodzenia  ośrodkowego  układu
nerwowego powstałego w czasie ciąży, porodu, a także po urodzeniu. Usprawnianie ruchowe
ma  podstawowe  znaczenie  w  programie  terapeutycznym  stosowanym  u  dzieci  i  wcześnie
rozpoczęte ma  również  istotne znaczenie w rokowaniu, pod warunkiem,  że  jest prowadzone
w pierwszych miesiącach, a nawet tygodniach życia.

Metody:

–

metoda Bobath,

–

metoda Vojty,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

metoda wzorców Domano i Delacato,

–

neuromotoryczna terapia rozwojowa Castillo Moralesa,

–

metoda sensorycznej integracji Ayres,

–

metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne,

–

pedagogika lecznicza Montessori,

–

metoda Peto,

–

hipoterapia,

–

muzykoterapia.

Rehabilitacja chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
Usprawnianie chorych jest uzależnione od charakteru urazu, rodzaju i poziomu zaburzeń

neurologicznych i funkcjonalnych, stopnia niedowładów, wydolności oddechowej,
krążeniowej, wydolności ogólnokondycyjnej, motywacji chorego.

Najważniejsze elementy rehabilitacji neurologicznej to:

–

adaptacja do wózka inwalidzkiego (stała lub okresowa),

–

ćwiczenia mięśni brzucha oraz nauka opróżniania pęcherza moczowego przy użyciu
tłoczni brzusznej,

–

ćwiczenia oddechowe,

–

umiejętność korzystania z rozmaitego zaopatrzenia ortopedycznego, stabilizującego
kręgosłup,

–

ćwiczenia wzmacniające obręcz barkową i biodrową,

–

ćwiczenia mięśni brzucha,

–

ćwiczenia izometryczne,

–

ćwiczenia z oporem dawkowanym.
Podstawą usprawniania osób po urazie kręgosłupa jest głównie kinezyterapia.

Rehabilitacja w pediatrii
Wady postawy – są to odchylenia od ogólnie przyjętych cech prawidłowej postawy. Żeby

stwierdzić wadę należy ocenić postawę i chód:
–

ocena postawy od tyłu,

–

ocena postawy z boku,

–

ocena postawy z przodu.
Do ukształtowania prawidłowej postawy niezbędna jest odpowiednia aktywność

fizyczna. W planie rehabilitacji duże znaczenie ma:
–

gimnastyka ogólnokondycyjna,

–

gry i zabawy ruchowe,

–

wytworzenie odpowiedniego gorsetu mięśniowego, zwłaszcza ćwiczenia wzmacniające
mięśnie grzbietu, brzucha i pośladków,

–

ćwiczenia korygujące ustawienie miednicy,

–

ćwiczenia antygrawitacyjne,

–

ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp,

–

nauka pływania.
W przypadku stwierdzenia wad postawy konieczne jest prowadzenie postępowania

korekcyjnego.

Zadania ćwiczeń:

–

przez cały czas ćwiczeń dziecko powinno utrzymywać pozycję skorygowaną,

–

w programie ćwiczeń należy uwzględnić wiek z przewagą zabawy u dzieci

–

stosować uatrakcyjnienia ćwiczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

osoba prowadząca powinna ułatwić przyjęcie i utrzymanie pozycji skorygowanej,
wymusić poprawność wykonywania ćwiczeń,

–

korygując wadę w jednym odcinku nie wolno powodować wadliwego ustawienia innego
odcinka ciała,

–

wielkość obciążenia powinna być dobrana indywidualnie dla każdego dziecka (wiek, siła,
czas),

–

współpraca z rodzicami,

–

rozpoczynanie ćwiczeń od pozycji odciążającej kręgosłup (klęk podparty, leżenie),

–

kontrola wzrokowa postawy i poprawności ćwiczeń (lustro),

–

pierwszym etapem ćwiczeń powinno być rozciąganie przykurczonych grup mięśni
i przywrócenie pełnej ruchomości stawów,

–

każdy program powinien zawierać ćwiczenia oddechowe,

–

ćwiczenia w wodzie i pływanie,

–

wyrabianie prawidłowego nawyku postawy,

–

wyeliminowanie dużych obciążeń osiowych kręgosłupa (dźwiganie, skoki).

Boczne skrzywienia kręgosłupa – skoliozy – to wielopłaszczyznowe zniekształcenie.
W planie rehabilitacji należy głównie uwzględnić kinezyterapię:

–

ćwiczenia muszą być dobierane indywidualnie dla każdego dziecka,

–

ćwiczenia oporowe muszą być rozdzielane przerwami dostosowanymi indywidualnie do
każdego dziecka, czasie przerw należy przeprowadzać dodatkowe ćwiczenia oddechowe,

–

przyrost tętna nie powinien przekroczyć 40–50 uderzeń na minutę w stosunku do stanu
wyjściowego,

–

stymulowanie dziecka do utrzymywania prawidłowej postawy jak najdłużej w ciągu dnia,

–

kontrola wyników z każdego dnia powinna być notowana w odpowiednim dzienniczku,

–

możliwe jak najdłuższe przebywanie w pozycji leżącej na brzuchu,

–

zalecane pływanie.

Rehabilitacja w geriatrii
Do procesu starzenia dochodzi wtedy, kiedy kończą się procesy wzrostowe organizmu,

a ich  miejsce  zajmują  zmiany  jakościowe  i  ilościowe.  Zmiany  fizjologiczne  określane  jako
starzenie  się  dotyczą  całego  ustroju  ludzkiego  a  w  szczególności  –  centralnego  układu
nerwowego,  układu  krążenia,  układu  oddechowego,  przewodu  pokarmowego,  mięśni,
stawów, kości.

Kinezyterapia w wieku podeszłym ma na celu:

–

wzmóc siły i zapobiec starzeniu się organizmu,

–

poprawę siły skurczowej mięśnia sercowego,

–

przeciwdziałanie odkładaniu lipidów w naczyniach,

–

lepszy dopływ krwi tętniczej do mięśni,

–

lepsze ukrwienie i zwiększenie zakresu ruchu w stawach,

–

uelastycznienie torebek stawowych i wiązadeł,

–

spowolnienie zaniku beleczek kostnych i odwapnienia.

Gimnastyka stosowana u ludzi w wieku starszym może mieć różny stopień natężenia.

W zależności od stanu ogólnego staramy się dostosować ćwiczenia fizyczne do możliwości
i wydolności osoby kwalifikowanej do terapii ruchem. Osnowa gimnastyki leczniczej
w wieku starczym powinna być tak ułożona, aby stanowiła przyjemną formę aktywizacji i nie
była męcząca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Przykładowy tok ćwiczeń [opracowanie wg 8]

Rodzaj ćwiczeń

Zadania

Tok ćwiczeń
(5 min.)

Ćwiczenia ożywiające.

Przygotowanie organizmu
do ćwiczeń.

Ćwiczenia ramion, nóg, tułowia, szyi,
równowagi bez przyrządów. Podskoki,
zabawa lub gra ożywiająca.

Rozgrzewka, utrwalanie
przerobionych ćwiczeń,
kształtowanie postawy
i formy ruchu, wyrabianie
gibkości i zwinności.

II – część główna

(20–35 min.)

Zwisy, wspinania lub podpory. Ćwiczenia
równowagi mocowanie, dźwiganie. Ćwiczenia
tułowia (skłony, skrętoskłony, pełzanie).
Zabawa lub gra ożywiająca. Rzuty lub
ćwiczenia zręcznościowe, albo zwinnościowe.
Bieg, chód, skoki wolne.

Utrwalanie ćwiczeń i nauka
nowych, korekta postawy,
wyrabianie cech motoryki
(zręczności, szybkości, siły,
wytrzymałości
i koordynacja).

III – część końcowa

(5 min.)

Ćwiczenia ramion i nóg lub łącznie. Ćwiczenia
uspokajające i relaksujące (chód, marsz,
leżenie w pozycji relaksowej).

Uspokojenie organizmu po
ćwiczeniach.

Na przykładzie przedstawionego toku ćwiczeń można się zorientować, jak należy układać

zestaw ćwiczeń, aby przećwiczyć poszczególne części ciała przy zachowaniu pewnej
kolejności. Układając zestaw ćwiczeń bierzemy pod uwagę stan ruchowy podopiecznych –
ćwiczenia dla dochodzących (sprawnych), dla niedołężnych i dla leżących w łóżku.

Przyrządy ułatwiające samoobsługę osób z dysfunkcją aparatu ruchowego: trójnóg,

balonik, wózek inwalidzki, laski, kule np. typu „szwedki”;

Profilaktyka geriatryczna:

–

gimnastyka poranna,

–

ćwiczenia na świeżym powietrzu – biegi, kręglarstwo, gry zabawowe, gry ruchowe
(indywidualne i grupowe), pływanie, tenis stołowy, tenis, prace w ogródku i na działce

–

turystyka i sport – spacer, turystyka kolarska, turystyka wodna, żeglarstwo, narciarstwo,
łyżwiarstwo,

–

stosowanie masaży.

Zabiegi fizykalne:
–

hydroterapia – natryski, polewania, zmywania, kąpiele częściowe, półkąpiele.

–

naświetlanie lampą Sollux.

Rehabilitacja w psychiatrii
Rehabilitacja lecznicza, społeczna i zawodowa w psychiatrii jest systemem

skoordynowanych oddziaływań, które mają umożliwić psychicznie chorym samodzielną
egzystencję, podjecie aktywności życiowej oraz integracje społeczną.

Cechą charakterystyczną wielu chorób psychicznych jest brak u chorego umiejętności

oceny relacji  międzyludzkich  i radzenia sobie w  sytuacjach życia społecznego. Dochodzi do
utrat  zdolności  do  pełnienia  ról  społecznych  oraz  zdolności  adaptacyjnych.  Cechy  te  mogą
zostać  pogłębione  przedłużającym  się  pobytem  chorego  w  szpitalu  psychiatrycznym.  Może
wówczas dojść do niekorzystnych zmian psychicznych takich jak:
–

zanik zdolności do pełnienia ról społecznych,

–

zubożenie związków emocjonalnych,

–

zmniejszenie zainteresowań,

–

brak planów na przyszłość,

–

utrata ambicji życiowych,

–

niechęć do dbałości o wygląd zewnętrzny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nowoczesny model psychiatrycznej opieki zdrowotnej podnosi pacjenta do rangi

aktywnego  podmiotu.  Przez  uaktywnienie  chorych,  organizację  środowiska  szpitalnego
spójną  z  zasadami  obowiązującymi  na  zewnątrz  tej  instytucji,  przez  włączenie  w  proces
leczenia  rodziny  chorego  –  zapobiega  izolacji  społecznej,  psychodegradacji  i  tworzeniu  się
rzeszy przewlekle chorych, wymagających ciągłej opieki profesjonalnej.

Poprawę społecznych warunków pobytu w szpitalu można osiągnąć przez:

–

częste kontakty chorego z rodziną,

–

swobodę i tajemnicę korespondencji,

–

szerokie stosowanie urlopów i przepustek,

–

dostęp do automatów telefonicznych,

–

udostępnienie książek, prasy, radia, telewizji,

–

otwarte drzwi,

–

odrębne sale jadalne, kluby, sale rekreacyjne, pomieszczenia do pracy,

–

noszenie prywatnej odzieży oraz posiadanie przedmiotów osobistego użytku,

–

prawo do dysponowania własnymi pieniędzmi,

–

stworzenie warunków do aktywności zgodnej z możliwościami podopiecznego,

–

wprowadzenie zwyczaju spotykania się towarzyskiego między chorymi,

–

udostępnienie chorym możliwości korzystania z kina, teatru, imprez rozrywkowo-
-sportowych,

–

organizowanie wycieczek i turnusów rehabilitacyjnych,

–

rozbudowę pomieszczeń socjalnych (biblioteka, sklep, kawiarnia),

–

ustalenie programu pozwalającego na czynne spędzenie czasu, szczególnie po południu.

Postępowanie rehabilitacyjne powinno być elastyczne i zindywidualizowane, takie, które

uwzględnia przebieg choroby czas jej trwania oraz ocenę głębokości dezadaptacji. Polega ono
na wspieraniu chorego w ponownym przystosowaniu się do nowych często gorszych
warunków. Rehabilitacja to świadome kształtowanie doświadczeń chorego oraz wspieranie go
w kolejnych kryzysach emocjonalnych. Szczególnie ważna jest umiejętność radzenia sobie ze
stresem w życiu codziennym, w rodzinie i w pracy.

Indywidualny plan rehabilitacji psychicznie chorego powinien uwzględniać czynniki

przedchorobowe, utrudniające rehabilitację, do których należą:
–

brak wykształcenia lub zawodu,

–

brak nawyków pracy,

–

niedojrzałość emocjonalna,

–

błędy wychowawcze w dzieciństwie.
Do objawów, które utrudniają rehabilitację, a wynikają z istoty choroby psychicznej,

należą przede wszystkim objawy wytwórcze (urojenia, halucynacje) oraz inne objawy
psychopatologiczne np.: objawy osiowe schizofrenii, autyzm, obniżenie nastroju i napędu
w depresji oraz objawy wtórne, związane z hospitalizacją i wyzwoloną przez chorobę reakcję
obronną.

Wyróżniamy:
Rehabilitację wczesną – związana jest z krótkim, intensywnym leczeniem chorego, które

nie osłabia więzi społecznych pacjenta, ułatwia mu szybki powrót do pracy lub nauki,
zapobiega wychodzeniu z ról społecznych. Rehabilitacja wczesna obejmuje psychoterapię
chorego, czasami również jego rodziny, prowadzoną w warunkach ambulatoryjnych, do czasu
uzyskania właściwego poziomu przystosowania społecznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rehabilitację późną – jest stosowana u osób długotrwale hospitalizowanych, przewlekle

psychicznie chorych, które żyją w izolacji lub są w konflikcie z otoczeniem. Chorzy ci utracili
zdolność  adaptacji  do  środowiska,  nie  spełniają  wymagań  otoczenia,  nie  radzą  sobie
z podstawowymi wymogami  bytowymi. Również chorzy, którzy pozostają  na stałe w opiece
stacjonarnej,  są  poddawani  rehabilitacji,  aby  ułatwić  im  życie  codzienne  w  szpitalu  oraz
uchronić  się  przed  pogarszaniem  się  funkcjonowania  psychospołecznego.  W  rehabilitacji
późnej  stosuje  się  terapię  zajęciową  w  tym  ergoterapię  oraz  trening  aktywności,  który  musi
być długotrwały, wspomagany psychoterapią podtrzymującą oraz usprawnianiem ruchowym.
Przez wiele lat trwania choroby chory staje się bierny, wyizolowany z życia, ma zmniejszoną
wydolność  fizyczną, zazwyczaj przestaje dbać o higienę, traci zdolność do samoobsługi oraz
umiejętność  nawiązywania  i  podtrzymywania  kontaktów  z  ludźmi,  zdolność  panowania  nad
uciążliwymi  dla  otoczenia  objawami  choroby.  Niekorzystny  wpływ  na  społeczne
funkcjonowanie chorego mają również uboczne działania leków psychotropowych. Wszystkie
wymienione czynniki komplikują i wydłużają proces rehabilitacji.

Do zasad rehabilitacji psychiatrycznej zalicza się:

–

zasada partnerska,

–

zasada wielostronności oddziaływań w sferze rodzinnej, społecznej, zawodowej
i towarzyskiej,

–

zasada stopniowania trudności we wszystkich sferach życia,

–

zasada powtarzalności oddziaływań,

–

zasada zgodności psychosocjalnych i biologicznych metod oddziaływania,

–

zasada optymalnej stymulacji.
Rehabilitacja jest jednoczesnym oddziaływaniem na możliwości przystosowania

w różnych dziedzinach życia pacjenta, stanowi system skojarzonych metod psycho
i socjoterapii, a często łączy się z leczeniem biologicznym.

Ważnym elementem rehabilitacji chorych psychicznie są treningi. Najczęściej stosowane to:

–

trening kulinarny,

–

trening budżetowy,

–

trening umiejętności praktycznych,

–

trening umiejętności społecznych,

–

trening podstawowych umiejętności prowadzenia rozmowy,

–

trening rozwiązywania problemów w trudnych sytuacjach międzyludzkich,

–

trening przygotowania do podjęcia pracy,

–

trening higieniczny.

Rehabilitacja w onkologii
Rozpoznanie choroby nowotworowej może prowadzić w zależności od rodzaju

schorzenia  i  leczenia  do  zmian  w  wyglądzie  i  psychice  chorego,  a  to  warunkuje  powstanie
kalectwa  różnego  stopnia.  W  pierwszym  okresie  od  rozpoznania  chory  chce  tylko  żyć,  ale
w miarę upływu czasu  i  leczenia chce żyć bez widocznych oznak kalectwa. W celu poprawy
jakości życia chorych, stosuje się szeroko rozumiany proces rehabilitacji.

Rehabilitacja w chorobie nowotworowej początkowo koncentruje się na możliwie

wczesnym uniezależnieniu pacjenta od intensywnej opieki. Dalsza rehabilitacja może
przebiegać w warunkach domowych. Intensywność zabiegów rehabilitacyjnych i warunki ich
prowadzenia zależą od rodzaju, lokalizacji i rozległości nowotworu.

Plan rehabilitacji składa się: z uruchomienia, aktywizacji, odżywiania, systemów

wsparcia socjalnego oraz opanowania bólu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uruchamianie
Codziennie należy prowadzić zajęcia przyłóżkowe, ucząc pacjenta samodzielnego

poruszania się w łóżku, poprzez takie ćwiczenia jak przekręcanie się z boku na bok i zmiana
pozycji  z  leżącej  na  siedzącą  jak  również  umiejętność  przemieszczania  się.  Stopniowo
wydłuża  się  czas  pozostawania  pacjenta  po  za  łóżkiem.  U  osób,  które  mają  trudności
z siedzeniem  wskutek  zaburzeń  ortostatycznych  lub  uszkodzeń  skóry,  wdraża  się  specjalny
program nauki siedzenia.

Aktywizacja
Zachęca się pacjentów, by w miarę możliwości podejmowali próbę samodzielnych

czynności,  zarówno  przy  ubieraniu,  zabiegach  toaletowych  jak  i  jedzeniu.  Zadaniem
rehabilitanta  jest  zaopatrzenie  pacjenta  w  wciągniki,  urządzenia  wspomagające  chód  i  inne,
które  zwiększają  samodzielność  chorego.  Ważne  jest  by  pacjent  dbał  o  swoją
powierzchowność,  zachęca  się  go  do  korzystania  z  peruki,  robienia  makijażu  i  do  dbałości
o inne  elementy  kosmetyczne  w  rodzaju  częściowych  protez  twarzy  czy  kończyn  jak
i odpowiedni dobór odzieży.

Dla każdego pacjenta ustala się indywidualny program rozciągania, zmiany pozycji

samodzielnego zwiększania zakresu ruchu w stawach, ćwiczeń kondycyjnych jako
uzupełniania typowej terapii fizykalnej i zajęciowej. Po wypisaniu ze szpitala trzeba zadbać
o konkretny program zajęć domowych.

Wsparcie socjalne
Próba zajęcia się wszystkimi problemami, z jakimi musi walczyć pacjent, wymaga pracy

zespołu wielodyscyplinarnego (onkologa, terapeuty, fizjoterapeuty, psychologa, pracowników
socjalnych,  dietetyka).  Sformułowanie warunków  i potrzeb  opieki  nad  pacjentem,  jak  i  jego
życzeń  w  tym  zakresie,  jest  podstawą  wyboru  określonego  miejsca  sprawowania  nad  nim
opieki  –  typowy  szpital,  hospicjum  czy  własny  dom  pacjenta  przy  zapewnieniu
odpowiedniego wsparcia. W miarę możliwości angażuje się członków rodziny pacjenta i jego
przyjaciół  do  zapewnienia  płynnego  przejścia  z  jednego  środowiska  do  drugiego,  tak  by
opieka nad pacjentem nie doznała szwanku.

Odżywianie
Zachęca się pacjenta do właściwego odżywiania. Oferowane potrawy powinny mieć

atrakcyjny wygląd, zapach i smak. Utrata łaknienia jest częstym zjawiskiem na skutek
różnych zaburzeń. Jeżeli pozwala na to uruchomienie i aktywność pacjenta należy go skłaniać
do jedzenia bez pomocy, a nawet do samodzielnego przygotowywania posiłków.

Łagodzenie bólu
Ból występuje u 40% pacjentów z nowotworem. Ból zwalczamy przez stosowanie

farmakoterapii. Oprócz farmakoterapii wykorzystuje się metody behawioralne, jak trening
relaksacyjny, rozpraszanie uwagi, sterowane marzenia, trening behawioralny.

Rehabilitacja fizyczna
Celem jest przywrócenie sprawności lub przystosowanie się do tych niedogodności,

których  usunąć  się  nie  da.  Obejmuje  ona  trening  mięśni  oraz  zaopatrzenie  ortopedyczne
i protezowanie.  Rehabilitacja  fizyczna  rozpoczyna  się  bardzo  często  przed  rozpoczęciem
leczenia  i  polega  na  przygotowaniu  chorego  fizycznie  do  samego  leczenia  i  okresu  po
przeprowadzonym  leczeniu.  Dotyczy  to  szczególnie  chorych  poddawanych  zabiegom
operacyjnym.  Polega  na  nauczeniu  chorego:  ćwiczeń  oddechowych,  odruchu  kaszlu
i oddychania, korzystanie z ewentualnych protez, sprzętu stomijnego itp.

Po leczeniu operacyjnym, rehabilitacja fizyczna obejmuje:

–

prowadzenie ćwiczeń oddechowych,

–

profilaktykę przeciwzakrzepową,

–

ćwiczenia ułożeniowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po amputacji kończyny usprawnianie przy wykorzystaniu protez.
Po wyłonionym odbycie brzusznym nauka pielęgnacji wytworzonej stomii.
Po usunięciu krtani nauka mowy przełykowej.
Po usunięciu węzłów chłonnych ćwiczenia kończyn masaż kończyn.
Rehabilitacja psychospołeczna – polega na przygotowaniu psychicznym chorego od

następstw leczenia.

Metody:

–

rozmowa z psychologiem,

–

czas na zadawanie pytań,

–

nakreślenie perspektyw protezowania, usprawniania lub przeprowadzenia zabiegu
rekonstrukcyjnego,

–

udzielanie wsparcia w okresie leczenia.
Fazy reakcji na okaleczenie (amputacje):

1.  Faza szoku i zaprzeczenia.
2.  Depresja, apatia, agresja w stosunku do personelu i rodziny.
3.  Akceptacja.

Rehabilitacja zawodowa – zachęcanie do powrotu do pracy.

Problemy seksualne
Utrata poczucia własnej wartości i poczucia własnej osoby prowadzi do rozwoju

zaburzeń  seksualnych.  Chorzy  czują  się  niepewni,  zagubieni,  przekonani  o  swojej
nieatrakcyjności  fizycznej.  Do  tej  grupy  należą  kobiety  po  amputacji  piersi  lub  osoby  po
amputacji  odbytnicy,  u  których  wyłoniono  stomię  Rehabilitacja  seksualna  polega  przede
wszystkim  na  przekonaniu  chorego o tym, że  może być  atrakcyjny,  że przebyta  choroba  lub
leczenie  nie  stanowią  najczęściej  przeszkody  do  prowadzenia  życia  płciowego.  Nowe
perspektywy rehabilitacji seksualnej stworzyła w ostatnich latach farmakoterapia.

Prawa chorego
Prawa chorego zostały sprecyzowane w Ustawie o Zakładach Opieki Zdrowotnej

w 1991 roku. Każdy terapeuta powinien zapoznać się z Europejskim Kodeksem Walki
z Rakiem.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega plan rehabilitacji w ortopedii i traumatologii?
2.  Na czym polega plan rehabilitacji w chorobach reumatycznych?
3.  Na czym polega plan rehabilitacji kardiologicznej?
4.  Jak można dokonać oceny wydolności wysiłkowej?
5.  W jaki sposób należy planować rehabilitację w schorzeniach układu oddechowego?
6.  W jaki sposób należy planować rehabilitację u chorych z ogniskowym uszkodzeniem mózgu?
7.  Na czym polega usprawnianie dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym?
8.  W  jaki  sposób  należy  planować  rehabilitację  u  chorych  z  uszkodzeniem  rdzenia

kręgowego?

9.  W jaki sposób należy planować rehabilitację u dzieci z wadami postawy?
10.  Na czym polega plan rehabilitacji dla człowieka w podeszłym wieku?
11.  Na czym polega plan rehabilitacji chorych psychicznie?
12.  W jaki sposób należy zaplanować rehabilitację chorych onkologicznie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj badanie siły mięśniowej na cykloergometrze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować wskazania do wykonania badania,
2)  określić zasady działania cykloergometru,
3)  wykonać badanie siły mięśniowej,
4)  przedstawić wyniki na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy

−

cykloergometr,

−

arkusz papieru,

−

długopis.

Ćwiczenie 2

Określ zasady rehabilitacji w schorzeniach reumatoidalnych u dzieci i dorosłych na

podstawie filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film dotyczący rehabilitacji w schorzeniach reumatoidalnych u dzieci

i dorosłych,

2)  określić zasady rehabilitacji,
3)  sporządzić notatkę,
4)  przedstawić wyniki na forum grupy,
5)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

telewizor,

−

odtwarzacz wideo/DVD,

−

film dotyczący rehabilitacji w schorzeniach reumatoidalnych u dzieci i dorosłych.

Ćwiczenie 3

Oceń sprawność układu oddechowego u pacjenta (koleżanki/kolegi) – ocena wydolności

wysiłkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować stopnie tolerancji wysiłku,
2)  dokonać oceny wydolności wysiłkowej,
3)  przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
4)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

klatka schodowa (pomieszczenie ze schodami),

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ułożenia pacjenta w schorzeniach układu oddechowego:

–

na boku,

–

ułożenie wysokie,

–

drenaż ułożeniowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania różnych ułożeń,
2)  określić cel zabiegu,
3)  wykonać różne ułożenia,
4)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

łóżko,

−

poduszki,

−

koce,

−

stolik.

Ćwiczenie 5

Zaplanuj i wykonaj inhalację u pacjenta (koleżanki/kolegi).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić cel zabiegu,
2)  określić wskazania i przeciwwskazania do zabiegu,
3)  scharakteryzować domowe sposoby wykonywania inhalacji,
4)  zaplanować przebieg inhalacji,
5)  wykonać inhalację,
6)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

inhalator elektryczny,

−

inhalator ręczny,

−

stolik,

−

krzesło,

−

serwetka lub lignina,

−

wazelina,

−

płyn.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Zaplanuj dowolny trening u chorego psychicznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić cel treningu,
2)  zaplanować trening,
3)  sporządzić notatkę,
4)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

brystol,

−

pisaki.

Ćwiczenie 7

Określ zasady rehabilitacji po mastektomii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć film dotyczący rehabilitacji po amputacji piersi,
2)  określić zasady rehabilitacji,
3)  sporządzić notatkę,
4)  przedstawić wyniki na forum grupy,
5)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

telewizor,

−

odtwarzacz wideo/DVD,

−

film dotyczący rehabilitacji po amputacji piersi.

Ćwiczenie 8

Zaproponuj plan rehabilitacji u pacjenta po zawale mięśnia sercowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić cel rehabilitacji,
2)  określić wskazania i przeciwwskazania do rehabilitacji kardiologicznej,
3)  zaplanować przebieg rehabilitacji,
4)  przedstawić swoje wyniki na forum grupy,
5)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sporządzić plan rehabilitacji w ortopedii i traumatologii?



2) sporządzić plan rehabilitacji w schorzeniach reumatycznych?



3) sporządzić plan rehabilitacji kardiologicznej?



4) dokonać oceny wydolności wysiłkowej?



5) scharakteryzować rehabilitację w schorzeniach układu oddechowego?



6) scharakteryzować rehabilitację pacjentów z ogniskowym

uszkodzeniem mózgu?



7) scharakteryzować usprawnianie dzieci z mózgowym porażeniem

dziecięcym?



8) scharakteryzować rehabilitację chorych z uszkodzeniem rdzenia

kręgowego?



9) sporządzić plan rehabilitacji u dzieci z wadami postawy?



10) sporządzić plan rehabilitacji dla człowieka starego?



11) sporządzić plan rehabilitacji chorych psychicznie?



12) sporządzić plan rehabilitacji chorych onkologicznie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Podstawowe zasady psychoterapii

4.5.1. Materiał nauczania

Psychoterapia to specjalistyczna metoda polegająca na celowym, świadomym

i programowym oddziaływaniu psychologicznym, w celu usunięcia lub zmniejszenia
zaburzeń, ich objawów czy konsekwencji a czasami nawet przyczyn.

Celem terapii jest:

–

rozwój osobowości,

–

zdrowie psychiczne,

–

usuwanie objawów chorobowych pacjenta.

Psychoterapia dotyczyć może zarówno ludzi chorych, jak i zdrowych, którzy chcą się

rozwijać i chcą dowiedzieć się o osobie więcej.

W zależności od przyjętego kryterium, za S. Kratochwilem psychoterapię można ogólnie

podzielić na:
–

długoterminową (kilka do kilkunastu spotkań) i krótkoterminową (najczęściej kilka
spotkań),

–

dyrektywną (terapeuta decyduje o jej przebiegu) i niedyrektywną (terapeuta w znacznym
stopniu dostosowuje się do potrzeb pacjenta),

–

opartą na metodach powierzchniowych, objawowych (psychoterapeutę interesują objawy
pacjenta, a celem terapii jest jak najszybsze ich usunięcie) i na metodach głębinowych,
przyczynowych (psychoterapeutę interesują przyczyny objawów, a celem terapii jest ich
odkrycie i przepracowanie),

–

opartą  na  metodach  podtrzymujących  (terapeuta  wspiera  i  podtrzymuje  pacjenta,
koncentrując  się  na  jego  aktualnej  sytuacji  życiowej)  i  metodach  rekonstruujących
(terapeuta pomaga pacjentowi w tworzeniu nowych zasobów).
Cele  pomocy  psychoterapeutycznej  udzielanej  przez  terapeutę  są  wyznaczone  przez

problemy pacjentów. Osoby objęte opieką psychoterapeutyczną mogą zgłaszać lub
demonstrować problemy psychologiczne związane z rozmaitymi poważnymi konfliktami
w obrębie ich psychiki.

Można też spotkać się z dużą grupą problemów związanych z przeżywaniem choroby,

stosunkiem osoby chorej do leczenia, diagnostyki i pobytu w szpitalu, oraz problemów osób
zdrowych związanych z ich dążeniem do pełniejszego zdrowia, własnego i bliskich. Będą to
głównie następujące grupy problemów:
–

związane z brakiem informacji o sytuacji, w której dana osoba się znajduje,

–

związane z negatywnymi napięciami emocjonalnymi spowodowanymi sytuacją, w której
dana osoba się znajduje.

Wymienione grupy problemów mogą występować osobno, a także wzajemnie się

warunkować. Często brak odpowiednich informacji o stanie własnego zdrowia powoduje
dyskomfort emocjonalny.

Pierwsza grupa problemów wynika z braku informacji o stanie własnym lub bliskich oraz

z braku informacji o zasobach zewnętrznych i wewnętrznych, dzięki którym można sobie
z sytuacją poradzić.

Druga grupa problemów wynika z przeżywania negatywnych emocji, będących

bezpośrednim skutkiem choroby, na przykład lękiem i bólem, bądź też emocjami będącymi
pośrednim skutkiem choroby np. przygnębieniem będącym reakcją na powstałą nagle
niepełnosprawność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Krańcowymi przypadkami problemów natury emocjonalnej są stany kryzysowe,

powstające na przykład w sytuacji utraty kończyny czy też narządu, czy po otrzymaniu
informacji o swoim beznadziejnym stanie zdrowia, nie rokującym poprawy.

Celem działań psychoterapeutycznych będzie:

–

udzielanie stosownych informacji,

–

rozładowanie niepożądanych napięć,

–

wzmocnienie wiary pacjenta we własne siły i możliwości.

Do osiągnięcia tych celów prowadzą określone umiejętności w zakresie komunikowania

się, udzielania i zbierania informacji, rozumienia myśli i odczuć pacjenta. Możliwość
osiągania celów zależy również od warunków udzielania pomocy. Do takich warunków
należy między innymi:
–

skupienie uwagi na osobie, której się pomaga,

–

klimat zaufania między terapeutą a pacjentem,

–

wzajemna akceptacja, okazywanie przez terapeutę ciepła emocjonalnego,

–

zdolność terapeuty do empatii.
Zasady udzielania pomocy psychoterapeutycznej:

–

osoba, której chcemy pomóc, musi tej pomocy chcieć i wyraźnie to zasygnalizować,
niekoniecznie wprost, może to być na przykład demonstracja smutku,

–

należy się upewnić, czy jest się tą osobą, której pomocy druga osoba oczekuje oraz czy
jest się kompetentnym w tej akurat sytuacji,

–

dobrze jest od początku ustalić, jaki problem ma być rozwiązany, czego pomoc ma
dotyczyć – zadaniem terapeuty jest pomoc drugiej osobie w uruchomieniu jej własnego,
konstruktywnego myślenia o swoich problemach,

–

na udzielanie pomocy trzeba przeznaczyć odrębny czas i jest to czas przeznaczony
wyłącznie dla osoby wspomaganej.

Ważne znaczenie mają sposoby komunikowania się z podopiecznym, które służą

wyrażaniu samego siebie. Szczególnie przydatne sposoby komunikowania się, które będą
pomocne terapeucie to:
–

aktywne słuchanie,

–

zadawanie pytań,

–

streszczenie i konkretyzowanie wypowiedzi drugiej osoby.

Aktywne słuchanie jest umiejętnością podstawową.

Cele aktywnego słuchania:

–

powinno się jak najlepiej poznać drugą osobę,

–

druga osoba powinna być przekonana, że ma wpływ na przebieg rozmowy,

–

druga osoba powinna zyskać przekonanie, że jest dokładnie słuchana i rozumiana.
Osiągnięcie celów jest możliwe pod warunkiem stosowania następujących zasad:

–

utrzymywanie kontaktu wzrokowego z rozmówcą,

–

okazania partnerowi zainteresowania i skoncentrowanej uwagi,

–

jeśli się czegoś nie rozumnie, sygnalizowania w trakcie słuchania proszenia o dodatkowe
informacje, które zwiększają czytelność wypowiedzi drugiej osoby,

–

klasyfikacja wypowiedzi,

–

powstrzymanie się od własnych opinii i poglądów,

–

wykazanie cierpliwości w słuchaniu,

–

pozwolenie na pauzy i milczenie

–

dawania wyrazu, że rozumiemy reakcje uczuciowe rozmówcy lub są one nam bliskie,

–

dbanie o własną stabilność i odrębność emocjonalną, niewskazane jest poddawanie się
nastrojom partnera.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Spośród bogatego wachlarza metod terapeutycznych można polecić dwie grupy

koncentrowania się na oddechu.

Bardziej zaawansowaną metodą jest technika proponowana przez A. Szyszko Bohusza.

Metoda wizualizacji polega na tworzeniu w wyobraźni obrazu choroby, najlepiej konkretnego
chorego narządu w najdrobniejszych szczegółach, tworzeniu obrazu wewnątrzustrojowych
czynników leczniczych lub lekarstwa podawanego z zewnątrz i tworzeniu obrazu możliwie
najbardziej plastycznego, jak te czynniki likwidują chorobę.

Zasady psychoterapii grupowej:

–

nie spóźniać się i nie opuszczać sesji,

–

w czasie zajęć nie jemy, nie pijemy, nie żujemy gumy,

–

informacje o innych uczestnikach są poufne,

–

okazujemy szacunek i tolerancję dla innych,

–

nie oceniamy innych, każdy mówi za siebie.
Aby wykonywać zawód psychoterapeuty trzeba mieć odpowiednie przygotowanie. Mówi

o tym Kodeks Etyczny Psychoterapeuty przyjęty na Walnym Zgromadzeniu Członków Sekcji
Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w 2000 roku.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest psychoterapia?
2.  Jakie są cele ogólne psychoterapii?
3.  Jak dzielimy psychoterapię według Kratochwila?
4.  Jakie główne grupy problemów wyróżniamy, które powodują dyskomfort emocjonalny?
5.  Jaki będzie cel działań psychoterapeutycznych w przypadkach stanów kryzysowych?
6.  Jakie są zasady udzielania pomocy psychoterapeutycznej?
7.  Jakie są cele i zasady aktywnego słuchania?
8.  Na czym polega metoda relaksacji?
9.  Na czym polega wizualizacja?
10.  Jakie są zasady psychoterapii grupowej?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zastosuj metodę relaksacji stosowaną w psychoterapii.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przygotować tekst za pomocą, którego, wprowadzi w stan relaksu,
2)  dobrać odpowiednią muzykę do relaksu,
3)  przedstawić swoje wyniki na forum grupy,
4)  przedyskutować i podsumować przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materace,

−

tekst relaksu,

−

płyta z nagraniem muzyki spokojnej, poważnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie psychoterapii?



2) określić cele ogólne psychoterapii?



3) dokonać podziału psychoterapii według Kratochwila?



4) określić główne grupy problemów, które powodują dyskomfort

emocjonalny?



5) określić cel działań psychoterapeutycznych w przypadkach stanów

kryzysowych?



6) określić zasady udzielania pomocy psychoterapeutycznej?



7) określić cele i zasady aktywnego słuchania?



8) wyjaśnić na czym polega metoda relaksacji?



9) wyjaśnić na czym polega metoda wizualizacji?



10) określić zasady psychoterapii grupowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Podstawowe zasady socjoterapii

4.6.1. Materiał nauczania

Socjoterapia jest bezpośrednią formą pomocy między psychoterapią, a treningiem

interpersonalnym, adresowaną zwykle do dzieci z kłopotliwymi zachowaniami i przyjmującą
postać

ustrukturalizowanych

spotkań

grupowych,

które

służą

realizacji

celów

terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych.

Socjoterapia dopiero od niedawna znalazła swoje miejsce w szerokiej ofercie pomocy

psychologicznej.

Psychiatrzy i psychoterapeuci wiążą to pojęcie z organizacją środowiska społecznego

wspierającego  proces  leczenia  osób  z  zaburzeniami  zdrowia  psychicznego,  włączając
socjoterapię w zakres znaczeniowy terapii  środowiskowej. Wyodrębniają socjoterapię  bierną
i czynną  – w  jej  zakres  wchodzi  słuchanie  wykładów, programów  rozrywkowych, oglądanie
filmów,  słuchanie  i  uprawianie  muzyki,  udział  w  wieczorkach  i  grach  towarzyskich,
rysowanie i modelowanie.

Inną definicje podaje słownik psychologiczny. Zgodnie z nim – socjoterapia to

organizowanie środowiska społecznego pacjenta w tym kierunku, by w możliwie dużym
stopniu sprzyjało wyzdrowieniu i utrzymaniu zdrowia psychicznego. Socjoterapia akcentuje
znaczenie kontaktów chorego z osobami z jego otoczenia społecznego dla przebiegu procesu
leczenia.

Podsumowując – przez socjoterapię możemy rozumieć metodę leczenia zaburzeń

zachowania i niektórych zaburzeń emocjonalnych u dzieci i młodzieży, pośrednią między
psychoterapią a psychoedukacją i treningiem interpersonalnym.

Pomimo licznych trudności terminologicznych pojęcie pomocy psychologicznej znalazło

już swoje miejsce w praktyce.

Do pojęć wchodzących w zakres pomocy psychologicznej można zaliczyć powszechnie

już  znaną  psychoterapię,  trening  interpersonalny,  psychoedukację  i  socjoterapię.  Pojęcia  te
oznaczają  świadomą  aktywność  profesjonalną,  polegającą  na  operowaniu  środkami
psychologicznymi  w  celu  udzielania  pomocy  osobom  cierpiącym  psychicznie  lub
poszukującym własnej drogi rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego.

Cele socjoterapii

1. Terapeutyczny:

–

dostarczenie doświadczeń korekcyjnych – wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa,
ładu, budowania poczucia własnej wartości,

–

odreagowanie napięć emocjonalnych,

–

uczenie się nowych zachowań.

2. Edukacyjny:

–

poznawanie zagadnień, które pozwalają lepiej, sprawniej funkcjonować dziecku
w środowisku rodzinnym, rówieśniczym,

–

nabywanie wiedzy o sobie samym, o ludziach,

–

uczenie się rozpoznawania i nazywania emocji,

–

poznawanie mechanizmów psychologicznych kierujących ludzkimi zachowaniami.

3. Rozwojowy – zaspokojenie:

–

zaspokojenie potrzeb rozwojowych,

–

potrzeb bezpieczeństwa,

–

potrzeby przynależności,

–

potrzeby akceptacji społecznej, afiliacji,

–

potrzeby samorealizacji,

–

oraz realizacja zadań rozwojowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zajęcia socjoterapeutyczne mają charakter spotkań grupowych, na które składają się

odpowiednio dobrane gry, zabawy i ćwiczenia. Planując pracę z grupą bierzemy pod uwagę:
–

etap rozwoju grupy,

–

problemy grupy,

–

wiek członków grupy.
Na cały cykl spotkań składają się określone etapy pracy z grupą.
Pierwszy etap to okres powstawania grupy. Służy on poznaniu się uczestników spotkań,

wspólnemu określeniu celów, określeniu norm grupowych, i rytuałów, budowaniu atmosfery
grupowej opartej na poczuciu bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania.

Drugi etap z grupą polega na realizacji zaplanowanych celów terapeutycznych,

edukacyjnych i rozwojowych, stanowiących istotę programu socjoterapeutycznego,
opracowanego pod kątem potrzeb danej grupy.

Trzeci etap pracy z grupą jest przygotowaniem do zakończenia jej funkcjonowania.

Spotkania,  wspólna  aktywność,  wzrastający  poziom  zaufania  w  grupie  prowadzą  do  zżycia
się  grupy  i  powstania  niekiedy  silnych  więzi.  Zakończenie  pracy  dla  wielu  członków  grupy
może stać się ważnym wydarzeniem, naładowanym silnymi emocjami.

W programach socjoterapeutycznych wykorzystuje się różne metody pracy z grupą.

Podstawą  ich  jest  praca  w  kręgu  i  rundki  jako  technika  dzielenia  się  z  innymi  swoimi
doświadczeniami.  Siedzenie  w  kręgu  umożliwia  wszystkim  uczestnikom  grupy  bezpośredni
kontakt  wzrokowy,  sprzyja  nawiązaniu  kontaktu  emocjonalnego,  wyrównuje  pozycje
społeczne i zmniejsza dystans, zwłaszcza między prowadzącymi dorosłymi a dziećmi.

„Burza mózgów” to kolejna technika stosowana w pracy z grupą, aktywizująca grupę

i wyzwalająca jej potencjał twórczy. Polega na rejestrowaniu wszystkich pomysłów bez ich
oceny, zwłaszcza ze strony prowadzącego.

Rysunki i prace plastyczne są bardzo ważną formą wypowiedzi dla dzieci i dla młodych

ludzi mających trudności z werbalizacją. W twórczości tej dziecko przekazuje swoją wiedzę
o świecie i swój stosunek emocjonalny, pokazuje, co widzi, co czuje, jak myśli.

Inną formą pracy jest śpiew i muzykowanie. Następną formą są inscenizacje

i odgrywanie  scenek.  Zabawa  to  podstawowa  forma  pracy  socjoterapeutycznej.  Odmianą
zabawy  są  gry,  które  mogą  zawierać  elementy  rywalizacji.  Wyróżniamy  także  gry
psychologiczne,  które  służą  realizacji  określonych  celów  rozwojowych,  korekcyjnych  lub
edukacyjnych, ale mogą mieć charakter zabawowy. Gra psychologiczna wprowadza do grupy
sytuację, w której uczestnik zdobywa nowe doświadczenie z zaangażowaniem własnego „ ja”.
Kończą  się  omówieniem  –  każdy  z  uczestników  ma  okazję  powiedzieć  grupie,  co  czuł
w trakcie trwania gry, co było dla niego trudne, co było dla niego ważne.

O przebiegu zajęć decyduje nie tylko dobór gier, zabaw i ćwiczeń, ale także przyjazna

atmosfera i sposób pracy osób prowadzących terapię. Ich rola polega na budowaniu atmosfery
zaufania  w grupie  oraz  interweniowaniu  w  sytuacjach,  które  zagrażają realizacji  celów  jakie
chcemy osiągnąć lub bezpieczeństwu fizycznemu i psychicznemu uczestników grupy. Osoba
prowadząca  zajęcia  występuje  w  roli  uczestnika  a  nie  kierownika  grupy  czy  nauczyciela.
Prowadzący  będąc  uczestnikiem  grupy  modeluje  zachowaniem  swoim  zachowanie  się  jej
członków.  Uczestniczy  także  w  procesie  zdobywania  doświadczeń  emocjonalnych
i poznawczych  oraz  uczy  się  od  grupy  i  pomaga  w  zdobywaniu  doświadczeń  korekcyjnych
i edukacyjnych.

Prowadzenie zajęć wymaga:

–

uważności,

–

cierpliwości,

–

wrażliwości i ciepła,

–

życzliwej konsekwencji,

–

łagodnej stanowczości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

elastyczności,

–

poczucia humoru.
Zasady prowadzenia zajęć:

–

czas trwania zajęć – półtora do trzech godzin,

–

ilość osób w grupie – około dwunastu osób,

–

przedział wiekowy – różnica do dwóch lat,

–

ilość prowadzących – dwie osoby,

–

realizacja założonych celów terapeutycznych, edukacyjnych i rozwojowych,

–

możliwość kontaktu indywidualnego z prowadzącym.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest socjoterapia?
2.  Jakie elementy składają się na określone etapy pracy z grupą?
3.  Jakie znasz metody pracy z grupą?
4.  Jakie znasz zasady prowadzenia zajęć?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź symulację zajęć socjoterapeutycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić zasady pozytywnego i negatywnego myślenia,
2)  określić etapy pracy z grupą,
3)  podzielić grupę na optymistów i pesymistów,
4)  przedstawić swoje wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie socjoterapii?



2) scharakteryzować elementy, które składają się na określone etapy

pracy z grupą?



3) określić metody pracy z grupą?
4) wymienić zasady prowadzenia zajęć?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Wskazania i przeciwwskazania stosowania zabiegów

rehabilitacyjnych oraz ich dobór dla dzieci i osób starszych

4.7.1. Materiał nauczania

Aby określić wskazania i przeciwwskazania do stosowania zabiegów rehabilitacyjnych

należy dokonać oceny fizjoterapeutycznej. Na ocenę składają się:
–

główne dolegliwości,

–

wywiad medyczny oraz ocena poszczególnych układów,

–

wywiad dotyczący zatrudnienia i sytuacji socjalnej pacjenta,

–

wywiad i ocena wydolności czynnościowej,

–

badanie fizykalne,

–

elektrodiagnostyka.
Wskazania i przeciwwskazania będą uzależnione od jednostki chorobowej, która

spowodowała niepełnosprawność, stopnia upośledzenia, stopnia samodzielności, stopnia
wydolności czynnościowej. Do najczęściej spotykanych schorzeń, w których są wskazania do
stosowania zabiegów rehabilitacyjnych należą:
–

amputacje,

–

zapalenie stawów,

–

urazowe uszkodzenia mózgu,

–

stany po oparzeniach,

–

choroby układu krążenia,

–

choroby układu oddechowego,

–

przewlekły ból,

–

stany po złamaniach,

–

urazy sportowe,

–

udary mózgowe,

–

przewlekłe bóle kostnostawowe,

–

choroby nerwowo mięśniowe,

–

wrodzone deformacje,

–

upośledzenia umysłowe,

–

zaburzenia czynności obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego,

–

upośledzenia związane ze starzeniem się organizmu,

–

uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Przeciwwskazania:

–

podwyższona ciepłota ciała,

–

choroby zakaźne,

–

ostry stan zapalny,

–

krwotoki lub możliwości ich wystąpienia,

–

niezabliźnione rany, przerwanie ciągłości skóry

–

choroby skóry zakaźne ze zmianami na skórze,

–

znamiona przebarwione, wypukłe skóry (należy je omijać),

–

świeże stany po zawale,

–

niewyrównane farmakologicznie wady serca,

–

nadciśnienie tętnicze niewyrównane, skaczące,

–

zaawansowana miażdżyca tętnic, tętniaki,

–

stany zapalne naczyń o charakterze zakrzepów,

–

świeże stany pooperacyjne na narządach klatki piersiowej i jamy brzusznej,

–

hemofilia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

kruchość naczyń powierzchownych,

–

powiększenie węzłów chłonnych,

–

ciąża zaawansowana,

–

wczesne stany po złamaniach kości,

–

stany po masywnych urazach tkanek miękkich, stłuczeniach oraz skręceniach stawów,

–

zaawansowane żylaki,

–

nowotwory.
Rehabilitacja dzieci wymaga przestrzegania kilku wymienionych zasad:

–

nie traktować dzieci, jak gdyby to były małe osoby dorosłe, zadaniem rodziców i całego
społeczeństwa jest pomoc dzieciom, również tym, które cierpią na ograniczenie fizyczne
i psychiczne,

–

dostarczać wiedzy rodzicom o tym, co dla ich dzieci będzie stanowić środowisko
terapeutyczne,

–

zapewnienie umiejętności ruchowych i społecznych, które odpowiadają ich wiekowi
i poziomowi rozwoju w niekorzystnych dla nich warunkach,

–

posiadanie szerokiej wiedzy o procesie wzrastania i rozwoju oraz o prawidłowym
nabywaniu umiejętności ruchowych.
Zabiegi rehabilitacyjne u dzieci.

1. Ćwiczenia ogólnokondycyjne – są ukierunkowane na poprawę ogólnej kondycji

psychofizycznej  dzieci,  rozwój  cech  motorycznych,  takich  jak  siła,  wytrzymałość,
szybkość,  zwinność.  Zasób  ćwiczeń  jest  uzależniony  od  rodzaju  schorzenia,  stanu
funkcjonalnego,  wydolności  dzieci, wieku,  płci  i  aktualnych  wskazań  i  przeciwwskazań
do  ćwiczeń.  Ćwiczenia  ogólnokondycyjne  prowadzi  się  z  chorym  indywidualnie  lub
w formie ćwiczeń zespołowych. Ćwiczenia indywidualne prowadzone są na łóżku lub na
specjalnych  stołach  czy  przyrządach  ortopedycznych.  Ćwiczenia  zespołowe  stwarzają
warunki  emocjonalnego  zaangażowania  się  ćwiczących,  pobudzają  do  wysiłków
fizycznych.  Czas  ćwiczeń  zespołowych  wynosi  na  ogół  30–45  minut.  Formy  ćwiczeń
zależą od wieku ćwiczących.
Wiek przedszkolny – forma zabawowa, naśladownictwo ruchowe i opowieść ruchowa.
Wiek szkolny – gry i zabawy ruchowe.
Młodzież – forma ścisła, trening obwodowy.

2. Ćwiczenia w wodzie – w grupach 8–15 osób, czas trwania 30–45 minut, temperatura

wody 28–32

3. Ćwiczenia oddechowe, inhalacje.
4. Pionizacja i nauka chodzenia.

Prawidłowy chód powinien cechować się:

–

izometrią,

–

izochronią,

–

izotonią.
Wyróżniamy pionizację bierną, czynną i małą oraz umiejętność padania i wstawania

(ważne w przypadku protezowania)
5.  Aparatowanie – aparaty mają wzmocnić słabe mięśnie.
6.  Nauka poruszania się na wózku inwalidzkim czy też o kulach, protezach i laskach.
7.  Stosowanie ćwiczeń logopedycznych – pozajęzykowe sposoby porozumiewania się.
8.  Stosowanie  terapii  zajęciowej  –  poprzez  terapię  dziecko  ma  osiągnąć  optymalny  poziom

samodzielności w zakresie czynności dnia codziennego oraz organizowanie czasu wolnego.

9. Dokonanie właściwej oceny dziecka (10–15 rok życia) – ocena pomoże ukierunkować

właściwy dobór zawodu, a w przyszłości pracę zawodową.

10. Ortezowanie – poprawa funkcji, zapobieganie zniekształceniu.
11. Masaże.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Wodolecznictwo

Zabiegi u osób w podeszłym wieku.

1. Kinezyterapia – celem jej jest wzmóc siły i zapobiec starzeniu się organizmu.

Gimnastyka stosowana u ludzi w wieku starszym może mieć różny stopień natężenia,

w zależności  od  stanu  ogólnego  staramy  się  dostosować  ćwiczenia  fizyczne  do  możliwości
i wydolności  osoby  kwalifikowanej  do  terapii  ruchem.  Osnowa  gimnastyki  leczniczej
powinna być tak ułożona, aby stanowiła przyjemną formę aktywizacji i nie była męcząca.
2.  Fizykoterapia  –  zabiegi  fizykalne  łagodzą  dolegliwości  u  osób  starszych  związanych

z wiekiem i ze schorzeniami:
–

hydroterapia wpływa korzystnie na układ krążenia i system nerwowy (natryski,
polewania, półkąpiele, kąpiele),

–

elektroterapia pobudza układ nerwowy (porażenia, niedowłady, zaniki mięśniowe).

3. Terapia zajęciowa ma na celu aktywizację osób starszych. Zajęcia w ramach terapii

stosuje się w zależności od zainteresowań i upodobań. Stosuje się różnego rodzaju formy
terapii zajęciowej.

4. Socjoterapia przywraca poczucie pewności siebie, działa pozytywnie na psychikę

zapobiega otępieniu starczemu

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie mogą być wskazania do zabiegów rehabilitacyjnych?
2.  Jakie mogą być przeciwwskazania do zabiegów rehabilitacyjnych?
3.  Jakie są zasady rehabilitacji dziecięcej?
4.  Jakie rodzaje ćwiczeń kondycyjnych i zabiegów rehabilitacyjnych stosowane są u dzieci?
5.  Jakie zabiegi stosowane są u osób starszych?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj i przeprowadź ćwiczenia dla grupy dziecięcej w wieku szkolnym określając

precyzyjnie: wiek, wydolność i rodzaj schorzenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenia, powinieneś:

1)  scharakteryzować właściwości psychomotoryczne dzieci,
2)  określić cel ćwiczeń,
3)  określić wskazania i przeciwwskazania do ćwiczeń,
4)  zaplanować zestaw ćwiczeń,
5)  przeprowadzić zaplanowane ćwiczenia,
6)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karimaty lub materace

−

przybory sportowe,

−

płyta z muzyką,

−

odtwarzacz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Zaplanuj i przeprowadź ćwiczenia u człowieka w podeszłym wieku z niedowładem

połowiczym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić cel ćwiczeń,
2)  określić wskazania i przeciwwskazania do ćwiczeń,
3)  zaplanować zestaw ćwiczeń,
4)  przeprowadzić zaplanowane ćwiczenia,
5)  ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materace lub karimaty,

−

krzesła,

−

przybory sportowe,

−

odtwarzacz,

−

płyta z muzyką.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić wskazania do zabiegów rehabilitacyjnych?



2) określić przeciwwskazania do zabiegów rehabilitacyjnych?



3) scharakteryzować zasady rehabilitacji dziecięcej?



4) określić rodzaje ćwiczeń kondycyjnych i zabiegów rehabilitacyjnych

stosowanych u dzieci?



5) scharakteryzować zabiegi rehabilitacyjne stosowane u osób starszych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Kompleksowy plan rehabilitacji

4.8.1. Materiał nauczania

Przed zaplanowaniem rehabilitacji należy dokonać analizy dokumentacji pacjenta:

–

badania specjalistyczne,

–

analiza aktualnego stanu fizycznego pacjenta,

–

wymiana niezbędnych informacji pomiędzy pacjentem a terapeutą,

–

scenariusz rehabilitacji, propozycja programu aktywności w zależności od jednostki
chorobowej,

–

tworzenie oraz przygotowanie dokumentacji do programu,

–

realizacja programu rehabilitacji,

–

ewentualna kontynuacja programu rehabilitacji w warunkach domowych,

–

uzyskanie wyników i przywrócenie pożądanego stanu zdrowia,
Czas trwania rehabilitacji uzależniony jest od jednostki chorobowej, wieku, motywacji

chorego, współistnienia innych schorzeń, możliwości dostępu do profesjonalnej opieki,
sytuacji ekonomicznej pacjenta, możliwości dojazdów do pracowni, itp.

Kompleksowy plan rehabilitacji powinien obejmować:

–

pomoc psychologiczną w przezwyciężaniu barier psychicznych utrudniających pełną
aktywność życiową,

–

ocenę przydatności zawodowej i możliwości dalszego kształcenia się,

–

pomoc w rozwiązywaniu problemów socjalnych,

–

usprawnianie ruchowe połączone z treningiem samodzielności w wykonywaniu
czynności życia codziennego (samoobsługa, sprzątanie, gotowanie) oraz z treningiem
w korzystaniu z dóbr kultury i ze środków komunikacji publicznej,

–

dostosowanie i kontynuacja programu rehabilitacji do warunków domowych.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając napytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób dokonasz analizy dokumentacji pacjenta przed zaplanowaniem

rehabilitacji?

2. Jakie elementy powinien zawierać kompleksowy plan rehabilitacji?
3. Od czego zależy czas trwania rehabilitacji?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj rehabilitację u pacjenta po udarze mózgu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować kompleksowy plan rehabilitacji,
2)  wskazać dokumentację, jaką trzeba przeanalizować przed zaplanowaniem rehabilitacji,
3)  określić cel rehabilitacji,
4)  określić wskazania i przeciwwskazania do rehabilitacji po udarze mózgu,
5)  przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
6)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dokonać analizy dokumentacji pacjenta przed zaplanowaniem

rehabilitacji?



2) określić elementy jakie wchodzą w skład kompleksowej rehabilitacji?



3) określić elementy, od których zależy czas trwania rehabilitacji?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Ćwiczenia ogólnousprawniające i relaksujące

4.9.1. Materiał nauczania

Ćwiczenia ogólnousprawniające to takie, które poprawiają i zwiększają wydolność

ustroju  ludzkiego  przez  korzystne  działanie  na  różne  jego  układy,  np.:  układ  krążenia,
oddechowy,  trawienia,  moczowy,  nerwowy,  dokrewny  itp.  Dzięki  tym  ćwiczeniom
uzyskujemy dodatni wpływ  na ustrój  człowieka.  Przejawia  się on w poprawie  samopoczucia
i uzyskaniu  lepszych  wyników  w  pracy  fizycznej  i  umysłowej.  Właściwie  dozowane
ćwiczenia  w  zależności  od  stanu  zdrowia  i  sprawności  wyjściowej,  zwiększają  i  podnoszą
wydolność całego organizmu.

Zasób ćwiczeń jest uzależniony od rodzaju schorzenia, stanu funkcjonalnego, wydolności

pacjentów, wieku, płci i aktualnych wskazań i przeciwwskazań do ćwiczeń.

Ćwiczenia ogólnousprawniające prowadzi się z chorym indywidualnie lub w formie

ćwiczeń zespołowych.

Ćwiczenia zespołowe odbywają się w salach gimnastycznych lub pomieszczeniach

odpowiednio dużych (około 4 m² na jednego ćwiczącego).

Cel ćwiczeń:

–

zapobieganie zesztywnieniu,

–

wyrobienie pełnego zakresu ruchu w stawach.

Podział ćwiczeń.

1. Ćwiczenia bierne – są wykonywane przy pomocy osoby drugiej lub za pomocą urządzeń.

W ćwiczeniach biernych możemy wyróżnić następujące techniki:
–

bierne z dociskiem powierzchni stawowych,

–

bierne redresyjne,

–

bierne właściwe,

–

bierne z rozciągnięciem tkanek okołostawowych,

2. Ćwiczenia czynne pacjent wykonuje sam. Do nich zaliczamy:

–

ćwiczenia izometryczne,

–

ćwiczenia prowadzone z odciążeniem,

–

ćwiczenia wolne,

–

ćwiczenia oporowe,

3.  Ćwiczenia synergiczne.
4.  Ćwiczenia w wodzie.
5.  Pionizacja i nauka chodzenia.

Ćwiczenia relaksujące
Napięcie rozluźnienia miejscowego daje stan równowagi emocjonalny i uspokojenie

wegetatywne.

Relaksacja mięśni według Jacobsona jest to zupełny brak jakichkolwiek skurczów

mięśni. Łączy się z tym  brak ruchu  i aktywności  nerwowej w mięśniu. Jego technika polega
na  wykonywaniu  określonych,  celowych  ruchów  rękami,  nogami,  tułowiem,  twarzą  aby
napinać  i  rozluźniać  określone  grupy  mięśni.  Technika  relaksacji  Jacobsona  nosi  nazwę
stopniowej, czyli uczymy się relaksacji i wywołujemy ją stopniowo.

Relaksacja według Wintreberta przeznaczona jest dla dzieci w wieku szkolnym. Istotą tej

metody jest wykonywanie ruchów biernych na pacjencie leżącym na plecach z nogami
wyprostowanymi, rękami ułożonymi wzdłuż tułowia, z zamkniętymi oczami. Wyróżnia się
następujące ruchy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

obroty,

–

krążenia,

–

huśtanie (balansowanie),

–

opuszczanie bierne.
Naukę relaksacji mogą ułatwić następujące zalecenia:

–

nie mieszać nauki relaksacji z autosugestią,

–

relaksacji uczymy się poprzez powtarzanie kilkakrotne każdego ćwiczenia,

–

nie należy w czasie relaksacji naprężać żadnych grup mięśni.
Korzyści płynące z umiejętności relaksacji to:

–

pozwala na oszczędność ogromnej ilości energii,

–

przeciwdziała stanom lękowym,

–

dostarcza przyjemnych doznań, poprawia samopoczucie oraz obraz siebie,

–

przeciwdziała chorobom somatycznym,

–

zmniejsza nerwowość,

–

wpływa korzystnie na dobry sen.
Ćwiczenia ogólno usprawniające prowadzi się według toku lekcyjnego składającego się

z trzech części: wstępnej, głównej i końcowej.

W części wstępnej przeważają wszechstronne ćwiczenia o charakterze kształtującym,

a natężenie ćwiczeń powinno stopniowo narastać tak, aby maksymalne obciążenie przypadało
w połowie zajęć. Ćwiczenia dobiera się tak, aby każdy ćwiczący był w stanie je wykonać.

W części głównej realizuje się głównie cele, jakie stawiamy realizując program ćwiczeń.
Ćwiczenia w części końcowej mają charakter uspokajający, rozluźniający. Ćwiczenia

bardziej intensywne powinny być przeplatane ćwiczeniami oddechowymi.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można zdefiniować pojęcie ćwiczenia ogólnousprawniające?
2.  Od czego uzależniony jest zasób ćwiczeń ogólnousprawniających?
3.  W jakiej formie prowadzone są ćwiczenia ogólnousprawniające?
4.  Jak można podzielić ćwiczenia?
5.  Na czym polega relaksacja według Jacobsona?
6.  Na czym polega relaksacja według Wintreberta?
7.  Jakie korzyści płyną z umiejętności relaksacji?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj i wykonaj ćwiczenia ogólnousprawniające dla wybranej grupy pacjentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dokonać prawidłowego doboru ćwiczeń ogólno usprawniających,
2)  określić cel ćwiczeń ogólnousprawniających,
3)  określić wskazania i przeciwwskazania do ćwiczeń,
4)  scharakteryzować grupę, w której zaplanujesz i wykonasz ćwiczenie,
5)  wykonać zaplanowane ćwiczenia,
6)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karimaty lub materace,

−

przyrządy do ćwiczeń,

−

płyta z muzyką,

−

odtwarzacz,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

−

przybory do pisania.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie ćwiczeń ogólnousprawniających?



2) określić od czego uzależniony jest zasób ćwiczeń ogólno-

usprawniających?



3) wyjaśnić w jakiej formie prowadzone są ćwiczenia ogólno-

usprawniające



4) dokonać podziału ćwiczeń?



5) wyjaśnić na czym polega relaksacja mięśni według Jacobsona?



6) wyjaśnić na czym polega relaksacja według Wintreberta?



7) wyjaśnić jakie korzyści płyną z umiejętności relaksacji?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Organizacja czasu wolnego, turnusów rehabilitacyjnych

i rekreacja

4.10.1. Materiał nauczania

Czas wolny – to czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązkowych

czynności takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.

W czasie wolnym organizacja i rodzaj zajęć zależy między innymi od:

–

preferencji, zainteresowań, przyzwyczajeń danej osoby,

–

wieku,

–

rodzaju wykonywanej pracy,

–

innych obowiązków,

–

ilości dostępnego czasu,

–

możliwości finansowych.
Ze względu na okres, w jakim rozpatrywany jest czas wolny, mówimy o:

–

czasie wolnym krótkim w ciągu jednego dnia,

–

czasie wolnym średnim w ciągu tygodnia,

–

czasie wolnym długim w ciągu roku.
Takie rozgraniczenie ma uzasadnienie w przypadku form rekreacyjnych, które

najczęściej rozpatrywane są w kategoriach dnia czy tygodnia.

Nie małą rolę w przekazywaniu wzorców spędzania wolnego czasu spełnia rodzina oraz

grupa rówieśnicza.

Czas wolny przeznaczony jest zazwyczaj na różnego rodzaju zajęcia rekreacyjne:

–

wypoczynek czynny i bierny,

–

rozrywka,

–

rozwijanie zainteresowań.
Organizowanie czasu wolnego jest jednym z zasadniczych zadań terapeuty zajęciowego.

Jest to zadanie bardzo istotne z punktu widzenia procesu terapii, daje bowiem wiele
możliwości do stosowania w

formie

np.: zabawy różnorodnych oddziaływań

psychoterapeutycznych, umożliwia kontakt z pacjentami czy podopiecznymi w sytuacjach
naturalnych, bez ograniczeń, jakie niosą ze sobą sformalizowane zajęcia, w których podział
ról jest z góry wiadomy.

Sposób organizowania różnych form rekreacji, wybór rodzaju a także tego, jak często się

odbywają zależy w dużej mierze od inwencji terapeuty.

Udział pacjenta we wspólnych imprezach stwarza możliwości nawiązywania kontaktów

interpersonalnych,  wzajemnego  poznania  się  i  zbliżenia.  Stymuluje  do  podejmowania
różnych  ról  społecznych,  wykonywania  rozmaitych  zadań,  a  więc  mobilizuje  do  działania,
rozbudza  zainteresowania  i  wyrabia  nawyki  aktywnego  spędzania  czasu  wolnego  oraz  uczy
czerpania satysfakcji z takich działań.

Leczenie pacjentów niepełnosprawnych, przewlekle chorych nie jest krótkie. Dla sporej

części pacjentów oznacza wielotygodniowy pobyt w szpitalu czasem wielomiesięczny
a niekiedy wieloletni. Zajęcia rekreacyjne umożliwiają czynne spędzanie czasu. Dla osób,
które przebywają w oddziale szpitalnym czy w innego typu placówce opiekuńczej przez długi
okres, stają się szansą kontaktu ze światem zewnętrznym.

W ramach placówek opiekuńczych czy szpitalnych najczęściej organizowane są takie

formy rekreacji, jak: spacery, wieczorki taneczne, gry świetlicowe, wieczorki poezji, gry
sportowe oraz cala gama zajęć w ramach terapii zajęciowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ważnymi elementami w zajęciach rekreacyjnych jest organizowanie projekcji

filmowych, występów zaproszonych artystów. Tego rodzaju imprezy budzą duże
zainteresowanie.

Ekspozycja twórczości pacjentów ma dla nich bardzo duże znaczenie, zachęca do dalszej

pracy, podnosi samoocenę.

Zależnie od możliwości można organizować rozmaite formy wycieczek, np.: wyjście do

kina, teatru, muzeum a skończywszy na kilkudniowych wycieczkach krajoznawczo
turystycznych. W niektórych placówkach są z góry ustalone w planach zajęcia poza
placówką, czyli zbiorowe wyjścia czy wyjazdy.

Istotnym problemem jest udział personelu we wszelkich formach rekreacji. Obecność

personelu podnosi rangę imprezy.

Różne zajęcia rekreacyjne stwarzają szerokie możliwości realizowania rozmaitych celów

terapeutycznych.  Im  bardziej  urozmaicone  są  te  zajęcia,  im  więcej  odbywa  się  imprez
rozrywkowych, tym więcej mają pacjenci do uczenia się nawiązywania kontaktów w coraz to
nowych  sytuacjach,  uczenia  się  różnych  umiejętności  niezbędnych  w  prawidłowym
funkcjonowaniu  społecznym.  Różne  formy  rekreacji  powinny  być  dla  pacjenta  lub
podopiecznego źródłem przyjemności, formą miłego spędzania czasu wolnego.

Zajęcia rekreacyjne to najbardziej dostępny sposób poprawy atmosfery w placówce,

wprowadzenia ożywienia, ułatwienia kontaktów.

Turnusy rehabilitacyjne są stosunkowo nową, ale ciągle rozwijającą się popularną metodą

rehabilitacji.

Udział w turnusie stwarza:

–

szanse do nabywania doświadczeń wynikających ze stałego przebywania w grupie,

–

dostarczenie uczestnikom silnych wrażeń i przeżyć emocjonalnych,

–

optymalne możliwości odejścia od roli chorego,

–

wspólne  przeżywanie  różnorakich  sytuacji  i  spraw  życia  codziennego,  odbioru  świata
otaczającego,  doznań  estetycznych,  przygód,  radości  i  sukcesów,  niepowodzeń
i smutków.
Cele,  jakie  mają  być  zrealizowane  na  turnusie,  są  zależne  od  tego,  dla  jakiej  grupy  jest

organizowany turnus rehabilitacyjny. Sposób organizacji turnusu i plan zajęć powinien
zapewniać wszechstronne oddziaływanie socjoterapeutyczne i odpowiedni poziom stymulacji.

Udział w turnusie należy traktować jako jeden z elementów ogólnego planu terapii,

natomiast zakwalifikowanie powinno być decyzją wynikającą z wnikliwej analizy potrzeb,
stanu podopiecznego i etapu leczenia.

Przeciwwskazania do turnusu rehabilitacyjnego:

–

zły stan psychiczny (tendencje samobójcze, pobudzenie psychoruchowe, agresja),

–

stan somatyczny (jego sprawność fizyczna).
W kwalifikowaniu na turnus rehabilitacyjny należy wziąć pod uwagę:

–

warunki pobytu,

–

program zajęć,

–

zabezpieczenie medyczne.
Program turnusu rehabilitacyjnego powinien uwzględnić:

–

metody terapii,

–

plan zajęć.
Typy turnusów rehabilitacyjnych:

–

turnusy nastawione na psychoterapię grupową podopiecznych i ich rodzin,

–

turnusy narciarskie,

–

turnusy wędrowne,

–

turnusy rekreacyjne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

turnusy z intensywnym programem terapii i aktywizacji,

–

turnusy nastawione na poprawę sprawności fizycznej,

–

turnusy z treningiem codziennych czynności i samoobsługi,

–

turnusy specjalistyczne (uzależnione od wieku, schorzenia i sprawności).
Na zakończenie turnusu dokonujemy podsumowania. Każdy uczestnik dzieli się swoimi

wrażeniami tak pozytywnymi jak i negatywnymi oraz wpływem pobytu na jego
samopoczucie.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak można zdefiniować czas wolny i dokonać jego podziału?
2.  Od czego zależy organizacja, rodzaj zajęć rekreacyjnych i korzyści udziału w nich.?
3.  Jakie mogą być przeciwwskazania do turnusów rehabilitacyjnych?
4.  Jakie elementy powinien uwzględnić plan turnusu rehabilitacyjnego?
5.  Jakie elementy kwalifikują pacjenta na turnus rehabilitacyjny i określony typ turnusu?
6.  Na czy polegają korzyści udziału w turnusie rehabilitacyjnym?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj turnus rehabilitacyjny o typie rekreacyjnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować grupę, dla której organizuje turnus rehabilitacyjny i dokonać

prawidłowego naboru,

2)  określić cele turnusu rehabilitacyjnego,
3)  zaplanować turnus rehabilitacyjny,
4)  przedstawić wyniki swojej pracy,
5)  uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru,

−

przybory do pisania.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić pojęcie czas wolny i dokonać jego podziału?



2) określić od czego zależy organizacja, rodzaj zajęć rekreacyjnych

i korzyści udziału w nich?



3) określić przeciwwskazania do turnusów rehabilitacyjnych?



4) wskazać konieczne elementy, które musi uwzględnić plan turnusu

rehabilitacyjnego?



5) określić elementy kwalifikujące pacjenta na turnus rehabilitacyjny?



6) określić korzyści udziału w turnusie rehabilitacyjnym?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  pytań.  Do  każdego  pytania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udziel odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znaki X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie określić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Rehabilitacja według definicji WHO to

a)  kompleksowe postępowanie w odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie.
b)  kompleksowe postępowanie w odniesieniu do osób niepełnosprawnych psychicznie.
c)  postępowanie w stosunku do osób z zaburzeniami somatycznymi.
d)  postępowanie w odniesieniu do osób niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie.

2. Cechą prawidłowej rehabilitacji jest

a)  kompleksowość.
b)  trudność w dostępie.
c)  stosowanie u wybranej grupy pacjentów.
d)  stosowanie dopiero po przebytej chorobie.

3. Kinezyterapia to leczenie

a)  światłem.
b)  ruchem.
c)  hydroterapią.
d)  laseroterapią.

4. Na rehabilitację zawodową składa się

a)  usprawnianie pracą.
b)  likwidowanie barier architektonicznych.
c)  korzystanie z dóbr kultury.
d)  odnalezienie swego miejsca wśród bliskich.

5. Przebieg rehabilitacji ujęty jest w kategoriach

a)  medycznej.
b)  psychosocjalnej.
c)  medycznej, psychosocjalnej, zawodowej.
d)  zawodowej.

6. Skala Lovetta ocenia

a)  stan psychiczny pacjenta.
b)  wytrzymałość.
c)  siłę mięśni.
d)  ciśnienie tętnicze.

7. Celem rehabilitacji w ortopedii i traumatologii jest

a)  zachowanie zaburzonej funkcji narządu ruchu.
b)  poprawienie zaburzonej funkcji narządu ruchu.
c)  przywrócenie zaburzonej funkcji narządu ruchu.
d)  zachowanie, poprawienie, przywrócenie zaburzonej funkcji narządu ruchu.

8. Usprawnianie w niektórych chorobach reumatycznych ma na celu przywrócenie

a)  minimalnej sprawności.
b)  sprawności pozwalającej na samoobsługę.
c)  maksymalnej sprawności.
d)  sprawności tym odcinkom, które są niesprawne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Rehabilitacja kardiologiczna to

a) przywracanie funkcji serca.
b) zespół działań zmierzających do przywrócenia sprawności układu sercowo-

-naczyniowego.

c) zespół działań zmierzających do przywrócenia sprawności układu naczyniowego.
d) przywrócenie zdolności do wysiłku fizycznego.

10. Ocenę sprawności wysiłkowej układu oddechowego określa się

a)  według stopnia duszności.
b)  według wysiłku fizycznego.
c)  według duszności spoczynkowej.
d)  za pomocą spirometru.

11. Postępowanie usprawniające chorego z ogniskowym uszkodzeniem mózgu jest

uzależnione od
a)  przebiegu choroby.
b)  okresów choroby.
c)  przebiegu i okresów choroby.
d)  objawów choroby.

12. Podstawową metodą usprawniania osób po urazie kręgosłupa jest

a)  naświetlanie.
b)  balneoterapia.
c)  kinezyterapia.
d)  magnetoterapia.

13. Boczne skrzywienia kręgosłupa to

a)  zniekształcenie piersiowe kręgosłupa.
b)  zniekształcenia lędźwiowe kręgosłupa.
c)  skoliozy.
d)  rotacje kręgów.

14. Zestaw ćwiczeń dla ludzi starych powinien składać się

a)  z jednej części.
b)  z dwóch części wprowadzającej i końcowej.
c)  z dwóch części głównej i końcowej.
d)  z trzech części wprowadzającej, głównej i końcowej.

15. Rehabilitacja w psychiatrii ma na celu

a)  umożliwienie psychicznie chorym samodzielnej egzystencji.
b)  podjęcie aktywności życiowej.
c)  podjęcie integracji społecznej, samodzielną egzystencję i aktywność życiową.
d)  umożliwienie psychicznie chorym podjęcia pracy.

16. Celem psychoterapii jest

a)  rozwój osobowości.
b)  rozwój fizyczny pacjenta.
c)  rozwój wiedzy o chorobie.
d)  udzielanie pomocy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………………….

Dobieranie zabiegów rehabilitacyjnych do możliwości i potrzeb pacjenta

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Bilikiewicz A., Landowski J., Radziwiłowicz P.: Psychiatria repetytorium. PZWL,

Warszawa 2003

2.  Buczkiewicz M.: Rehabilitacja w chorobach mięśniowych. PZWL, Warszawa 1995
3.  De Walden-Gałuszko K.: Podstawy opieki paliatywnej. PZWL, Warszawa 2004
4.  Dega W., Malinowska K.: Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2002
5.  Garrison Susan J.: Podstawy rehabilitacji i medycyny fizykalnej. PZWL, Warszawa 1997
6.  Geoff S.: Rehabilitacja w psychiatrii. Pruszków 1999
7.  Górski S.: Psychoterapia w wychowaniu. IWZZ, Warszawa 1986
8.  Grodzicki K., Kocemba J., Skalska A.: Geriatria. Via Medica, Gdańsk 2006
9.  Grzesiuk L. (red.): Psychoterapia. PWN, Warszawa 1994
10.  Jedynecki A.: Ćwiczenia fizyczne i rehabilitacja. IWZZ, Warszawa 1988
11.  Jezierski A. (red.): Onkologia. PZWL, Warszawa 2005
12.  Kaliszewski J.: Rehabilitacja w klinice chorób wewnętrznych. PZWL, Warszawa, 1984
13.  Kiwerski J. (red.): Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 2006
14.  Kowalik S.: Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Warszawa

1996

15.  Kratochwil S.: Psychoterapia. PWN, Warszawa 1990
16.  Kuch J. (red.): Rehabilitacja. PZWL, Warszawa 1989
17.  Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Warszawa 1995
18.  Martin S.: Ciało i umysł. Medium, Warszawa 1993
19.  Meder J.: Trening umiejętności społecznych w rehabilitacji zaburzeń psychicznych. Śląsk

spółka z o.o wydawnictwo naukowe, Katowice 1999

20.  Rak – Forum onkologiczne – ProSalute, http://www.prosalute.info/choroba.php?post=57
21.  Sawicka K. (red.): Socjoterapia. CMPPP, Warszawa 1999
22.  Szewczuk S. (red.): Słownik psychologiczny. Wiedza Powszechna, Warszawa 1989
23.  Zembaty A. (red.): Fizykoterapia. PZWL, Kraków 2000
24.  Zielińska-Charszewska  S.:  Rehabilitacja  neurologiczna  chorych  w  domu.  PZWL,

Warszawa 1986

25. Zimmermann-Górska I.: Choroby reumatyczne. PZWL, Warszawa 2004