Metody i techniki badan socjologicznych Skrypt

background image

WPROWADZENIE

background image

2

BADANIA NAUKOWE: KILKA SŁÓW-KLUCZY

TEORETYCZNE: koncentracja na tworzeniu, rozwijaniu,
testowaniu i eksplorowaniu teorii i idei) i

EMPIRYCZNE: w

tym celu bazowanie na obserwacji i pomiarze
rzeczywistości.

NOMOTETYCZNE: celem podejścia naukowego jest
poszukiwanie praw i reguł ogólnych (w odróżnieniu od
idiografii – prawa i reguły odnoszące się do
poszczególnych pojedynczych przypadków).

PROBABILISTYCZNE: oparte na prawdopodobieństwie,
dominacja podejścia statystycznego

• WYJAŚNIANIE: poszukiwanie wyjaśnień odkrytych i

prawidłowości i reguł; znaczenie zwłaszcza związków
PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH.

METODYCZNE: badania naukowe są zawsze zaplanowane,
celowe, przeprowadzone zgodnie z przyjętymi metodami i
procedurami

background image

3

1. Nowe zrozumienie człowieka

2. Ustalenie warto

ś

ci jakimi kieruj

ą

si

ę

ludzie

3. Powab estetyki, artyzm

4. Zgoda

ś

rodowiskowa

5. Reformowanie społecze

ń

stwa, emancypacja

1. Wyja

ś

nianie rzeczywisto

ś

ci

2. Prognoza

3. Prostota, reguła oszcz

ę

dno

ś

ci

4. Weryfikacja hipotez

5. Praktyczna u

ż

yteczno

ść

teorii

KRYTERIA

„DOBROCI”

TEROII

badania terenowe/etnografia, wywiady
jako

ś

ciowe, analiza dyskursu

sonda

ż

e, eksperymenty, ilo

ś

ciowa analiza

tre

ś

ci

GŁÓWNE

TECHNIKI

BADAWCZE

interpretowanie, rozumienie, poszukiwanie
unikatowych aktów interpretacji; idiografia;

ś

ledzenie sieci znacze

ń

, wykorzystywanie

teorii

odkrywanie uniwersalnych praw (nauka
nomotetyczna); uogólnianie;
konstruowanie i testowanie hipotez;
przewidywalno

ść

, kontrola, rzetelno

ść

CEL TEORII I

DZIAŁA

Ń

BADAWCZYCH

koncentracja na

ś

wiadomych wyborach

jednostek, wnikanie w motywy i warto

ś

ci;

przekonanie o roli wolnej woli jednostki

skłonno

ść

do podkre

ś

lania wagi

czynników zewn

ę

trznych kształtuj

ą

cych

zachowanie ludzkie; wyja

ś

nianie

abstrahuj

ą

ce od

ś

wiadomo

ś

ci, model

Bodziec

Reakcja

NATURA

LUDZKA.

WOLNA WOLA.

poszukiwanie prawdy, ale w

ą

tpliwo

ś

ci co do

mo

ż

liwo

ś

ci odkrycia obiektywnej

rzeczywisto

ś

ci; subiektywizm prawdy – nie da

si

ę

oddzieli

ć

wiedzy o rzeczywisto

ś

ci od tego

kto t

ę

wiedz

ę

odkrywa; wielo

ść

znacze

ń

i

interpretacji, prawda to nie stan, ci

ą

gła walka o

ni

ą

, przekonywanie innych.

prawda jest jedna; rzeczywisto

ść

jest

poznawalna zmysłowo; widzie

ć

,

do

ś

wiadczy

ć

= uwierzy

ć

; dobra teoria jest

zwierciadłem natury

SPOSOBY

ZDOBYWANIA

WIEDZY.

PRAWDA.

HUMANI

Ś

CI, INTERPRETATORZY

SCJENTY

Ś

CI, OBIEKTYWI

Ś

CI

ZAGADNIENIA

2 NURTY BADAWCZE W NAUKACH SPOŁECZNYCH

background image

4

Idiograficzna, zale

ż

na od kontekstu społeczno-

kulturowego i warto

ś

ci, wiedza bardziej trafna

Nomotetyczna, ponadczasowa, niezale

ż

na od

kontekstu bada

ń

i warto

ś

ci kulturowych,

wiedza bardziej rzetelna

TYP

TWORZONEJ

WIEDZY

Wywiady jako

ś

ciowe, analiza tekstu i obrazu,

etnografia; naturalny, niewystandaryzowany
pomiar, małe próby, otwarte, dynamiczne,
elastyczne, niemo

ż

no

ść

prognozowania i

uogólniania wyników, badany bardziej aktywny;
wi

ę

cej bł

ę

dów z próby

Sonda

ż

e i eksperymenty; kontrolowany i

wystandaryzowany, ustrukturyzowany pomiar,
ograniczone sondowanie, mo

ż

no

ść

prognozowania i uogólniania wyników, du

ż

e

próby, bierna rola badanego, mniej bł

ę

dów z

próby

METODY I

TECHNIKI

BADAWCZE

Badacz wewn

ą

trz procesu, bezpo

ś

redni

kontakt ze

ź

ródłem danych, konieczne

specjalne predyspozycje; mniejsze zespoły
badawcze (mniejsze ryzyko zniekształcenia
informacji)

Badacz na zewn

ą

trz procesu, ograniczony

kontakt ze

ź

ródłem danych; mniejsze

wymagania co do predyspozycji badacza;
wi

ę

ksze ryzyko tzw. efektu ankieterskiego;

wi

ę

ksze zespoły badawcze (wzrost ryzyka

zniekształce

ń

informacji)

ROLA

BADACZA

Pytania DLACZEGO, JAK…

Eksploracja, pogł

ę

biony opis; Zrozumienie

zachowa

ń

jednostek zgodnie z ich własnymi

układami odniesienia

Pytania: ILE, JAK CZ

Ę

STO…

Ilo

ś

ciowe rozmieszczenie interesuj

ą

cych nas

cech; poszukiwanie faktów i przypadków
zjawisk bez zainteresowania subiektywnymi
stanami zachowa

ń

jednostek

PROBEMY

BADAWCZE

Podej

ś

cie emic- subiektywne, od

ś

rodka

holistyczne, nacisk poło

ż

ony na interpretacj

ę

zjawisk, orientacja na proces.

Cel:

ś

ledzenie znacze

ń

okre

ś

laj

ą

cych ludzkie

istnienie, opis, wykorzystywanie teorii do
interpretacji rzeczywisto

ś

ci, rozumienie zjawisk

Podej

ś

cie etic – z zewn

ą

trz; pozytywistyczne,

obiektywne, praktyczne, nacisk poło

ż

ony na

wyniki liczbowe, orientacja na wynik.

Cel : wyja

ś

nianie, odkrywanie prawidłowo

ś

ci i

praw uniwersalnych, przewidywanie,
dowodzenie/falsyfikacja teorii

PODEJ

Ś

CIE I

CEL

JAKO

Ś

CIOWE

ILO

Ś

CIOWE

BADANIA ILOŚCIOWE I JAKOŚCIOWE

background image

5

Programy badawcze dla uj

ęć

pozytywistycznych:

program poznawczy (traktowanie ludzi
jakom racjonalnych jednostek, które na
podstawie przetworzonych informacji
formułuj

ą

swoje przekonania i postawy

program behawioralny: zachowania ludzi s

ą

determinowane przez otoczenia i
do

ś

wiadczenia, traktowane jako „nagrody”

lub „kary”

program ekonomiczny: zachowania
konsumenta maja na celu maksymalizacje
u

ż

yteczno

ś

ci

program strukturalistyczno-funkcjonalny:
zachowania człowieka s

ą

determinowane

przynale

ż

no

ś

ci

ą

do grup społecznych i

wpływie czynników społecznych

Charakterystyczne programy badawcze

dla uj

ęć

interpretacyjnych:

program fenomenologiczny: rola potocznej
wiedzy, „czysty opis” badanej

rzeczywisto

ś

ci, „wzi

ę

cie w nawias” zało

ż

e

ń

,

analogii i konstruktów II stopnia, słu

żą

cych

zwykle za rodzaj „siatki poj

ę

ciowej” badacza

(Schutz, Circourel)

program hermeneutyczny: interpretowanie
działa

ń

konsumenta w podobny sposób,

jak interpretuje si

ę

tekst pisany (Gadamer,

Ricoer, Geertz)

program strukturalistyczny: badanie
mitycznych aspektów zachowa

ń

(Levy –

Strauss)

program humanistyczny (badanie wy

ż

szych

warto

ś

ci, wew

ę

trznych prze

ż

y

ć

,

do

ś

wiadcze

ń

, itp. (E. Hirschmann)

program semiotyczny: symboliczne i
semiotyczne aspekty zachowa

ń

program interakcyjny: interakcje
symboliczne

PROGRAMY BADAWCZE CHARAKTERYSTCZNE DLA

DWÓCH PODEJŚĆ BADAWCZYCH (Denzin)

background image

6

PROCES BADAWCZY

background image

7

PROCES BADAWCZY

background image

8

UNIWERSALNY ALGORYTM PROCESU

BADAWCZEGO

(Babi

ń

ski)

1.

Wstępne sformułowanie problemu

2.

Wyjaśnienie (eksplikacja)- szczegółowa analiza

problemu

3.

Operacjonalizacja problemu

4.

Przygotowanie narzędzi badawczych

5.

Pilotaż badań

6.

Dobór próby (jednostek, które zostaną poddane

badaniu

7.

Realizacja badań empirycznych w terenie

8.

Weryfikacja zebranego materiału empirycznego

9.

Wstępne grupowanie materiału surowego

10. Analiza materiału empirycznego
11. Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań
12. Pisanie raportu

background image

9

1. Wstępne sformułowanie problemu:

Problem naukowy = pytanie, na które nie ma odpowiedzi. Pytanie takie musi
spełniać następujące warunki:
• dotyczyć obiektywnego stanu niewiedzy
•powinno być wyrażone w języku naukowym
•sformułowane w taki sposób, aby móc sensownie poszukiwać odpowiedzi na
to pytanie
•(2 ostatnie mogą być pominięte, gdy chodzi o nieznane dziedziny wiedzy)

Kwestie do przemyślenia na tym etapie:
•w jaka formę pytania najlepiej przekształcić problem: czy...?, jak...?,
dlaczego...?
•w jakim celu podejmuje się badania (wypełnienie luki w wiedzy,
rozstrzygnięcie spornych problemów i dostarczenie podstaw do działań
praktycznych?
•czy potrzeba odwołać się do nowych danych empirycznych czy wystarczą
dane zasrane i literatura?
•Czy wystarczy posługiwanie się istniejącym aparatem pojęciowym w danej
nauce czy też trzeba odwołać się do innych nauk lub tworzyć inne pojęcia?

background image

10

2. Wyja

ś

nienie (eksplikacja)- szczegółowa analiza problemu

Eksplikacja = a) wyrażenie problematyki badawczej w formie zdań zawierających

proste i zrozumiałe terminy oraz b) ukazanie powiązań będącego przedmiotem
wyjaśnienia z problemami czy tematami pokrewnymi, c) postawienie hipotez
Paradoks eksplikacji: albo używamy pojęć równych zakresowo, ale tak samo ogólnych,
albo bardziej szczegółowych, ale nie pokrywających się całkowicie z pojęciem
wyjaśnianym. Zawsze potrzeba pewnej zmiany tematu i jego zawężenia

HIPOTEZA = zdanie, które stwierdza spodziewaną relację między jakimiś zjawiskami;
propozycja twierdzenia naukowego, które zakłada możliwą lub oczekiwaną w danym
kontekście sytuacyjnym naturę związku
W wyniku badań hipotezę można przyjąć (zweryfikować) lub odrzucić (sfalsyfikować).
Hipotezy mogą łączyć też więcej niż 2 zmienne (zmienna niezależna to zmienna
sprawcza; zmienna zależna ulega zmianom pod wpływem niezależnej)
Hipotezy formułowane dla celów badawczych muszą spełniać warunki:
•odnosi się jednoznacznie do badanej problematyki
•posiada uzasadnienie
•być sprawdzalne empirycznie – wymienione tam zmienne muszą być empirycznie
uchwytne i mierzalne
•zależność musi mieć charakter prawidłowości, nie może być związkiem
niepowtarzalnym i przypadkowym
•zależność ta może występować tylko w określonych okolicznościach, ale w tych
okolicznościach musi stanowić regułę
Hipoteza musi mieć moc wyjaśniającą – musi być pomocna przy wyjaśnianiu
obserwowanych zjawisk; ma silniejszą moc wyjaśniającą jeżeli związek ma charakter
przyczynowy, oraz wtedy gdy możemy hipotezę uzasadnić jako teoretycznie konieczną
(gdy dysponujemy zweryfikowaną teorią empiryczną, która potrafi opisać dlaczego
związek określony w naszej hipotezie ma miejsce w określonych warunkach)

background image

11

3. Operacjonalizacja problemu

Operacjonalizacja = wyłożenie pojęć i terminów
teoretycznych w kategoriach operacyjnych.

Obejmuje ona:

•dobór wskaźników

•wybór zbiorowości badanej

•wybór metod i technik

•wybór bazy źródłowej

•wybór zasad, kryteriów i technik analizy wyników
badania

background image

12

4. Przygotowanie narzędzi badawczych

Czynimy to dopiero po ostatecznym sformułowaniu problemu, eksplikacji i
operacjonalizacji, po wyborze populacji badanej i po przynajmniej wstępnym
zdecydowaniu, w jaki sposób będą analizowane wyniki badań.
Odpowiedzieć sobie na pytania:
•Po co zadaje się takie pytania?
•Dlaczego jest ono tak sformułowane?
•Jak jest jego wartość wskaźnikowa (czego dotyczy)?
•Jakie odpowiedzi można uzyskać, zadając to pytanie?
•Dlaczego zostało umieszczone w tym miejscu?
•W jaki sposób będą analizowane odpowiedzi na pytanie?

5. Pilotaż badań

3 funkcje:
•stwierdzenie poprawności problemu badawczego (czy może być rozwiązany
przy użyciu przyjętych metod i technik, czy jest całkowicie i prawidłowo
zoperacjonalizowany, jaka jest wartość przyjętych wskaźników, czy wszystkie
pojęcia maja jednoznaczny sens empiryczny, czy problem w ogóle istnieje?)
•sprawdzenie narzędzi badawczych (gł. poprawności pytań, potrzeby pytań
otwartych, czasu wywiadu itp.)
•sprawdzenie techniczno-organizacyjne badań

background image

13

6. Dobór próby (jednostek, które zostaną poddane badaniu)

Kryteria merytoryczne (problem badawczy, charakter zbiorowości itp.) co
najmniej tak samo ważne jak kryteria statystyczne.
Dobór próby następuje dopiero po ostatecznym przygotowaniu programu
badań. O liczebności próby decyduje: wielkość badanej zbiorowości; stopień
jej jednorodności; oczekiwana dokładność wyników; rodzaj doboru próby;
ilość i charakter zmiennych
Stosowana metoda i technika, badań, sposób analizy i wykorzystania wyników

7. Realizacja badań empirycznych w terenie

8. Weryfikacja zebranego materiału empirycznego

8a) wstępna weryfikacja:
•poznanie stopnia realizacji próby
•poznanie kierunków zniekształceń próby
•eliminacja materiałów niepełnych i błędnych
•ustalenie problemów szczegółowych
•ocena stopnia istotności
8b) weryfikacja pogłębiona:
•ocena wiarygodności materiału empirycznego

background image

14

9. Wstępne grupowanie materiału surowego

Zbudowanie instrukcji kodowej (zasad klasyfikacji)
Kodowanie danych i łączenie jednostkowych informacji w ogólniejsze klasy
oraz przypisywanie im nazw bądź symboli cyfrowych (kodowych)
Redukcja przestrzeni własności (czyli tworzenie zmiennych
wielowymiarowych)

10. Analiza materiału empirycznego

Konfrontacja danych z pytaniami i hipotezami
Analiza jakościowa: typologie
Analiza ilościowa: jedno-, dwu- lub wielozmiennowa

11. Testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań

Następstwo analizy materiału, wnioskowanie z siły i kierunków zależności
między analizowanymi cechami o słuszności założeń badawczych i
prawdziwości twierdzeń, zawsze charakter analizy jakościowej (pojęcia,
twierdzenia, uogólnienia)

12. Pisanie raportu

Na które pytania uzyskano zadowalające odpowiedzi?
Które hipotezy zostały sprawdzone i z jaka mocą?
Jakie nowe prawidłowości czy fakty poznano?
Jakie pojawiły się nowe pytania, problemy, wątpliwości

background image

ORIENTACJE, METODY,

PROCEDURY i TECHNIKI BADAWCZE

.

background image

16

ORIENTACJA

ORIENTACJA = zespół założeń określający sposób

ujmowania świata (ontologia) i sposoby jego
poznawania (epistemologia)

ORIENTACJA TEORETYCZNA: Zespół założeń i twierdzeń

stanowiących hipotezy i uzasadnioną wiedzę socjologiczną
dotyczące danej dziedziny socjologii. Teoria w której
osadzamy problem.

ORIENTACJA METODOLOGICZNA: Odnosi się do

charakterystyki procesu poznawczego i pewnej ogólnej wizji
rzeczywistości, sformułowana na gruncie metodologii i
filozofii nauki

PARADYGMAT: orientacja, która podaje gotowe wzorce

rozwiązania wszystkich etapów poznania

background image

17

GŁÓWNE ORIENTACJE

W SOCJOLOGII

• POZYTYWIZM/NEOPOZYTYWIZM

• FUNKCJONALIZM

• STRUKTURALIZM

• INSTYTUCJONALIZM

• HISTORYZM

• SOCJOLOGIA HUMANISTYCZNA: KULTURALIZM,

INTERAKCJONIZM, FENOMENOLOGIA

background image

18

METODA

METODA = stałe (systematyczne, powtarzalne) sposoby

rozwiązywania problemów poznawczych lub praktycznych;
określony, powtarzalny, planowy i wyuczalny sposób/ schemat/
wzór postępowania świadomie skierowanego na realizacje
pewnego celu poprzez dobór odpowiednich środków.

Metody danej nauki to schematy poszczególnych czynności

badawczych faktycznie stosowane lub zalecane w danej nauce.

Każda metoda jednocześnie obejmuje elementy algorytmu i

elementy twórczości.

Metoda w sensie szerszym nie tylko wskazuje drogę

rozwiązywania problemu, ale obejmuje również skondensowane
implikacje zaczerpnięte z orientacji (metodologicznej).

W metodzie zawarte są twierdzenia danej teorii przekształcone w

reguły i przepisy wskazujące jak powinny przebiegać myślenie i
działanie w procesie poznawczym, aby doprowadził do nowego,
wiarygodnego rezultatu.

Metoda w sensie węższym = zalecane lub faktycznie stosowane w

danej nauce schematy czynności służących do udzielania
odpowiedzi na formułowane pytania badawcze.

background image

19

NAJWAŻNIEJSZE METODY BADAWCZE

Metoda statystyczna

Metoda eksperymentalna

Metoda monograficzna

Metoda ekologiczna

Metoda historyczno-porównawcza Metoda
biograficzna

Metoda typologiczna

Metoda semiologiczna

Metoda sytuacyjna

background image

PROCEDURY BADAWCZE

background image

21

PROCEDURY BADAWCZE

W przeciwieństwie do metody, procedura

badawcza kładzie akcent na aspekt
prakseologiczno-organizacyjny. Metoda zawsze
w jakiejś mierze implikowana orientacjami
metodologicznymi, pośrednio też
teoretycznymi. Procedura nie jest uwikłana w
szereg założeń ontologiczno-
epistemologicznych; pewna niezalezność
procedury

Procedura = sposób realizacji pewnych faz

badawczych: 1. faza doboru jednostek analizy;
2. faza wytwarzania danych; 3. faza analizy

background image

22

KWESTIE DO USTALENIA W PROCEDURZE

• Identyfikacja

celu badania

• Wskazanie

jaki aspekt rzeczywistości chcemy

poznać: uchwycić aspekt istnienia czy aspekt
zmiany (uwzględnienie czynnika czasu)

• Sposób wykorzystania danych (powiązane z

technikami otrzymywania danych)

• Sposób opracowania danych (struktura, zawarte

elementy)

• Sposoby weryfikacji danych, kontrola danych
• Kwestie prakseologiczne: efektywność,

wiarygodność badań, czas otrzymywania i
opracowania danych, kolejność faz
badawczych, techniki, scenariusz badań

background image

23

PODZIAŁ EMPIRYCZNYCH PROCEDUR BADAWCZYCH

1. KRYTERIUM: TYPY EWIDENCJI DANYCH/SPOSOBY

POZYSKIWANIA DANYCH

1.1.ARCHIWALNE: wykorzystanie źródeł zastanych różnej natury od
dokumentów po świadectwa materialne (np. roczniki statystyczne, dane
GUS-u itp.). Potrzebna porównywalność wyników.
1.2.SZTABOWO-LABORATORYJNE: wywoływanie danych za pomocą
technik komunikacyjnych lub obserwacyjnych. Standaryzacja i kontrola
układu warunków uzyskiwania danych, reprezentatywność (sondaże,
eksperymenty).
1.3.TERENOWE: bazują na różnych źródłach, niezbędne jest
uczestnictwo w życiu poznawanej jednostki, grupy, zbiorowości.
Bazowanie na przeżyciach badanych, próba ich zrozumienia.
Uczestnictwo badacza ma tutaj wpływ na badaną przez niego
rzeczywistość.
1.4. OSOBISTE: ewidencja bazująca na doświadczeniu osobistym,
doświadczalna, ale nie empiryczna (nie umożliwia porównań,
powtórzeń, z braku standaryzacji danych); wykorzystuje
samoobserwację, intuicję, introspekcję, niealgorytmiczne wyjaśnianie -
rozumienie

background image

24

2. KRYTERIUM: JEDNOKROTNY LUB KILKUKROTNY
KONTAKT Z RZECZYWISTOŚCIĄ EMPIRYCZNĄ + DZIAŁANIE
SAMOISTNE (INDYWIDUALNE) LUB RÓWNOLEGŁE
2.1. Badania jednorazowe, samoistne

2.2. Badania jednorazowe synchroniczne, porównawcze

2.3. Badania wielokrotne, samoistne

2.4. Badania wielokrotne, porównawcze

3. KRYTERIUM: ZNACZENIE DOBORU PRÓBY DLA PROCESU
POZNANIA
3.1. z doborem próby (+)

3.2. bez doboru próby (-)

background image

25

background image

26

TECHNIKI BADAWCZE

Technika: to swoiste uszczegółowienie procedury

postępowania badawczego, podanie konkretnych
rozwiązań dla poszczególnych elementów badania.

Narządzie badawcze: to instrument za pomocą którego

dokonujemy pomiaru np. ankieta, formularz wywiadu,
karta, skaner, kamera i tp.

Typologia technik badawczych wg. Lutyńskiej:

3 kryteria podziału:
1) ZE WZGLĘDU NA OBSERWACJĘ: t. obserwacyjne (np.

wywiad) i nieobserwacyjne (np. ankieta)

2) ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB KOMUNIKOWANIA SIĘ: - t.

bezpośrednie (np. wywiad) i pośrednie (np. ankieta)

3) ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ KONTROLI – t. kontrolowane

(np. wywiad) i niekontrolowane (np. ankieta).

background image

27

TECHNIKI OTRZYMYWANIA DANYCH - TABELA

background image

28

TECHNIKI INSTRUMENTALIZACJI

background image

29

INDEKSY I SKALE

Podobieństwa:
• indeksy i skale są porządkowymi miernikami zmiennych.

Porządkują jednostki analizy w kategoriach
konkretnych zmiennych, takich jak religijność,
alienacja, uprzedzenia.

• wynik danej osoby na przykład na skali lub indeksie

religijności stanowi wskazanie co do względnej
religijności tej osoby w porównaniu z innymi badanymi.

• są złożonymi miernikami zmiennych – wynik jest

uzależniony od odpowiedzi na kilka (kilkanaście) pytań.

Różnice:
• Sposób ustalania wyniku punktowego przy każdej z

metod. Skalę mają generalnie tę wyższość nad
indeksami, że uwzględniają intensywność obrazowania
danej zmiennej przez różne pytania.

background image

30

Opracowanie własne na podst. http://www.socialresearchmethods.net/kb/scalgen.php

SKALOWANIE

background image

31

RODZAJE SKAL

STOSOWANYCH

W BADANIACH

SPOŁECZNYCH

background image

32

A. PODZIAŁ WG MOCY MIERZONEJ

ZMIENNEJ (Stevens)

Skala ilorazowa

Skala interwałowa

Skala porządkowa

Skala nominalna

• ,

background image

33

SKALA ILORAZOWA
bardzo podobna do skali interwałowej

różnica - na tej skali mierzymy zmienne, które mają naturalny
punkt zerowy

możemy powiedzieć ile razy jeden pomiar jest większy od
drugiego (a nie tylko o ile)

przykłady: waga, wzrost, czas

SKALA INTERWAŁOWA
obok możliwości porządkowania zbioru obserwacji w
terminach relacji >, można również określić dokładną
odległość pomiędzy kolejnymi obserwacjami i jest ona
stała

oprócz możliwości stwierdzenia, że jeden obiekt jest
większy od drugi, możemy określić, o ile dokładnie
jednostek pierwszy jest większy od drugiego

musimy dysponować dokładną jednostką pomiaru

zero na tej skali ma charakter arbitralny

przykłady: rok kalendarzowy, temperatura w

o

C, iloraz

inteligencji

SKALA PORZĄDKOWA
zmienne, które nie tylko można zaklasyfikować, ale
też porządkować ze względu na określone relacje.

typowymi relacjami są „wyższy”, „większy”, „bardziej
pożądany”, „trudniejszy”. Relacje te można
przedstawić za pomocą symbolu > (<)

osiągnęliśmy porządkowy poziom pomiaru, jeżeli
relacja > (obok równoważności) zachodzi dla
wszystkich obserwacji tworzących zbiór w pełni
uporządkowany

liczby wykorzystywane do uporządkowania obiektów
nazywamy wartościami rangowymi

przykłady: wykształcenie, prestiż społeczny,

SKALA NOMINALNA
cyfry lub inne symbole wykorzystuje się do
klasyfikowania obiektów lub obserwacji do określonej
liczby kategorii

zbiór obiektów musi być zaklasyfikowany na kategorie,
które będą wyczerpujące, wzajemnie rozłączne i
każdej kategorii zostanie przypisany inny symbol,
który będzie ją reprezentował

zjawiska znajdujące się w jednej kategorii są sobie
równe, lecz nie są równe zjawiskom znajdującym się
w innej kategorii (zachodzi relacja równoważności)

przykłady: płeć, narodowość, kolor oczu, itp.

background image

34

B.PODZIAŁ SKAL WG ZASAD

KONSTRUKCJI

Skale jednowymiarowe

a. Skala Bogardusa
b. Skala Thurstone’a
c. Skala Likerta
d. skala Guttmana

Skale wielowymiarowe

a. dyferencjał semantyczny Osgooda

background image

35

SKALA BOGARDUSA

(SKALA DYSTANSU SPOŁECZNEGO)

Skala ta służy do pomiaru skłonności

ludzi do uczestniczenia w –

zróżnicowanych co do stopnia bliskości

– stosunkach społecznych z innymi

grupami ludzi.

Osoba, która akceptuje pewien stopień

integracji, będzie też przypuszczalnie

skłonna zaakceptować wszystkie

możliwości poprzedzające go na liście –

czyli o mniejszej intensywności.

background image

36

Członka każdej rasy (grupowo, a nie najlepsze i najgorsze jednostki

jakie znałem) chętnie uznałbym, zgodnie z moją pierwszą reakcją, za

członka jednej lub kilku kategorii, które zaznaczam kółkiem

background image

37

Jak ustalamy wynik?

• 1. Przypisujemy cyfry poszczególnym pozycjom

(np. 5 = najmniejszy dystans)

• 2. Obliczamy ile osób w danej zbiorowości

udzieliło odpowiedzi „tak” na poszczególne

twierdzenie. Zliczone odpowiedzi „tak”

wyrażamy procentowo (frekwencja dla całej

zbiorowości).

1 – 20%
2 – 10%
3 – 30%
4 – 20%
5 – 20%

background image

38

2. Ważymy poszczególne pozycje, mnożąc

przypisane im cyfry przez uzyskane
frekwencje.

1 – 20% 0,2x1= 0,2
2 – 10% 0,1x2= 0,2
3 – 30% 0,3x3= 0,9
4 – 20% 0,2x4= 0,8
5 – 20% 0,2x5= 1,0

3. Posługując się uzyskanymi w ten sposób

liczbami, dla każdej osoby ostatecznie
zliczamy punkty.

background image

39

SKALA THURSTONE’A

• Skala przeznaczona do mierzenia

postaw. Postawy są rozumiane tutaj jako

stopniowane w swym natężeniu; badanie

poziomu postawy (założenie, ludzie nie

różnią się posiadaniem postawy ale

stopniem jej intensywności).

• Dążenie konstruktora do budowy skali

interwałowej, skala Thurstone’a jest

jednak skalą porządkową (interwały są

subiektywnie równe, nie są miarami

liczbowymi a psychologicznymi).

background image

40

KROKI POSTĘPOWANIA

1. Wybór tego, co skala ma mierzyć.
2. Zaplanowanie i wybór zestawu stwierdzeń wiążących się bezpośrednio lub

pośrednio z obiektem postawy. (zwykle 80-100). Ujednolicenie ich

formy.

Thurstone i Chave zebrali 130 takich twierdzeń służących do badania postaw wobec Kościoła) np.

(...) Sądzę, iż uczęszczanie do kościoła jest dobrym świadectwem moralności społeczeństwa
(...) Sądzę, że kościół jest pasożytem w społeczeństwie
(...) Jestem wierzący, ale rzadko chodzę do kościoła

3. Powołanie grupy sędziów (zwykle 40-80).
4. Każdy sędzia otrzymuje w porządku losowym kartki z poszczególnymi

stwierdzeniami. Tworzymy hipotetyczną skalę z przedziałami

(zazwyczaj 11 grup) i prosimy sędziów, aby odpowiednio ulokowali

wylosowane stwierdzenia.

UWAGA: Sędziowe oceniają w jakim stopniu każde stwierdzenie

wyraża stosunek przychylny do badanej kwestii.

5. Sędziowie numerują wszystkie stwierdzenia według numeru kategorii, do

której je zaliczyli; np.

1 = najbardziej przychylny stosunek do…
11- najmniej przychylny stosunek do…

background image

41

KROKI POSTĘPOWANIA

6. Zebranie wszystkich ocen poszczególnych stwierdzeń. Analiza

rozkładu ocen każdego stwierdzenia.

kategorie A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

S

Q

punkty

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

f

2

2

6

2

6

62

64

26

18

8

4

p

0,01 0,01 0,03 0,01 0,03 0,31 0,32 0,13 0,09 0,04 0,02

cp

0,01 0,02 0,05 0,06 0,09 0,40 0,72 0,85 0,94 0,98 1,00

6,8 1,7

N= 200 S – wartość skalowa

f – liczba sędziów, którzy kartkę z danym twierdzeniem
umieścili w danej kategorii
p – proporcja liczby kartek umieszczonych w danej kategorii
cp – skumulowana proporcja

background image

42

KROKI POSTĘPOWANIA

7. Na podstawie tabeli obliczamy statystyki: mediana i

odchylenie kwartylowe

. Na ich podstawie dokonujemy

wyboru twierdzeń: twierdzenia powinny różnić się o

jednakowe wartości mediany; o tym które ze

stwierdzeń o odpowiedniej wartości mediany ma wejść

do skali decyduje wartość odchylenia kwartylowego

(jak najniższa wartość Q).

8. Wybrane stwierdzenia wraz z ich wartościami

wydrukowane w porządku losowym – wyrażenia

aprobaty lub dezaprobaty – odczytywanie wartości, z

którymi respondent się zgodził, ich mediana oznacza

wynik respondenta.

background image

43

SKALA LIKERTA

• Z założenia skala interwałowa
• Skala zależnościowa (zależność

wewnętrzna skali)

• Respondent zajmuje stanowisko wobec

kompletu stwierdzeń (do których

jesteśmy intuicyjnie przekonani, że

dotyczą mierzonej cechy). Wybranym

przez respondentów odpowiedziom

nadajemy wartości liczbowe tak, by

rosły zawsze wg jednego założenia, w

tym samym kierunku

background image

44

Zasady skalowania

Podejście Likerta
1. Całkowicie się zgadzam
2. Zgadzam się
3. Nie mam zdania
4. Nie zgadzam się
5. Zupełnie się nie zgadzam
______________________
Podejście A.L Edwardsa i

F.P. Kilpatrika

1. Całkowicie się zgadzam
2. Zgadzam się
3. Raczej się zgadzam
4. Raczej się nie zgadzam
5. Nie zgadzam się
6. Zupełnie się nie zgadzam

Podejście komplementarne
1. Całkowicie się zgadzam
2. Zgadzam się
3. Raczej się zgadzam
4. Trudno powiedzieć
5. Raczej się nie zgadzam
6. Nie zgadzam się
7. Zupełnie się nie zgadzam

background image

45

SKALA LIKERTA

Zdecydowa-

nie si

ę

nie

zgadzam

Nie

zgadzam

si

ę

Raczej si

ę

nie

zgadzam

Nie mam

zdania

Raczej si

ę

zgadzam

Zgadzam

si

ę

Zdecydowa-

nie si

ę

zgadzam

x

Zajmowani

e si

ę

dzie

ć

mi

wymaga

ode mnie

zbyt wiele

x

Dzieci w

sumie

powoduj

ą

wi

ę

cej

rado

ś

ci ni

ż

ci

ęż

arów

x

Dzieci

zbli

ż

aj

ą

mał

ż

onków

do siebie

1

2

3

4

5

6

7

background image

46

KROKI POSTĘPOWANIA

1. Wybór tego, co skala ma mierzyć.
2. Zaplanowanie i wybór zestawu stwierdzeń wiążących się

bezpośrednio lub pośrednio z obiektem postawy. (zwykle

80-100). Selekcja i jednolicenie ich formy. Wśród

stwierdzeń powinno być ok. 20% twierdzeń „odwrtotnych”.

3. Pierwotny zestaw twierdzeń poddajemy ocenie

respondentom. Respondenci są proszeni o zajęcie

stanowiska względem każdego ze stwierdzeń.

4. Zakodowanie odpowiedzi respondentów. Przypisujemy

wartości liczbowe poszczególnym możliwościom odpowiedzi

(symbole kodowe są liczbami (!)). Musimy postanowić, czy

wysoki wynik ma oznaczać postawę pozytywną czy

negatywną. Trzeba być konsekwentnym.

5. Obliczamy łączną liczbę punktów uzyskanych przez

respondenta poprzez zsumowanie wartości punktowych

jego odpowiedzi na każde ze stwierdzeń.

background image

47

KROKI POSTĘPOWANIA - cd.

6. Obliczamy poziom korelacji między odpowiedziami na każde

pytanie z osobna a sumą (lub średnia) odpowiedzi na wszystkie

pozostałe pytania. Eliminujemy z dalszych analiz połowę ogólnej

liczby twierdzeń (tych o najniższych współczynnikach korelacji)

7. Obliczenie mocy rozdzielczej pozostałych twierdzeń – średnia

oceny każdego twierdzenia dokonana przez 25% badanych o

najniższej i 25% o najwyższej punktacji łącznej. Jeżeli dane

stwierdzenie odnosi się do badanego wymiaru, to w grupie

„górnej” powinno się uzyskać inną liczbę punktów niż grupie

„dolnej”. Po obliczeniu średnich, obliczamy test istotności

statystycznej (zazwyczaj test t) i sprawdzamy, czy średnie

istotnie się różnią.

8. Wybieramy te twierdzenia, które uzyskały największą wartość t.

T jednak nie może spaść poniżej pewnej dolnej granicy, którą

określają: 1. liczba stopni swobody (df) i przedział ufności.

9. Sumujemy odpowiedzi respondenta na zaakceptowane przez nas

stwierdzenia

background image

48

SKALOGRAM GUTTMANA

• Guttman przywiązywał duże znaczenie do zagadnienia

odtwarzalności i jednowymiarowości skali.

• Skala opiera się na założeniu, że każdy kto wykazuje wysoki

poziom danej zmiennej będzie wykazywał także poziomy niższe.

Twierdzenia skali Guttmana dają się zatem uporządkować

(zasada kumulatywności) i mają charakter addytywny.

• W technice tej wykorzystuje tzw. pytania monotoniczne =

dzielące zbiorowość posiadających pewną cechę ilościową na 2

grupy: tych którzy odpowiadają „tak” i tych którzy odpowiadają

„nie”. Tworzy się kontinuum pytań z tzw. momentami krytycznymi

(punkt, w którym następuje jakościowy skok uzyskiwanych

odpowiedzi) i umieszcza się na nich odpowiedzi respondentów.

Zsumowane odpowiedzi „tak” są charakterystyką liczbową

postawy respondenta.

• Nie wiemy z góry czy dane pytanie ma charakter monotoniczny i

w którym miejscu znajduje się jego mement krytyczny -

ustalamy to empirycznie w trakcie badania.

background image

49

TWORZENIE SKALOGRAMU

1.

Zdefiniowanie przedmiotu

badań

2.

Wybór twierdzeń (80-

100) i określenie ich

trafności fasadowej

3.

Sprawdzenie czy

twierdzenia te tworzą

jednowymiarową skalę

Wybór stwierdzeń

dokonujemy techniką

Cornella (najmniejsza

liczba błędów). Kroki:

3a. każdemu

respondentowi

przypisujemy miarę

odpowiadającą liczbie

udzielonych przez

niego pozytywnych

odpowiedzi

background image

50

3b. Następnie

porządkujemy

pytania wg liczby

punktów

uzyskanych przez

respondentów

background image

51

3c. Następnie

porządkujemy pytania

wg liczby potwierdzeń

jakie na nie dano.

Kreskami oddzielamy w

każdym ze stwierdzeń

odpowiedzi „tak” od

odpowiedzi „nie”
Tylko przy pytaniu

doskonale

monotonicznym kreska

jest równocześnie

momentem krytycznym

pytania (tutaj pyt. nr 7

i 2). Jako tzw. błędy

traktowane są

wszystkie sytuacje

wyłamujące się z

szeregu. Zasada jest

taka, by postawić

kreskę w takim miejscu

by liczba błędów była

jak najmniejsza (w tym

przykładzie ta zasada

nie zawsze została

zastosowana)

background image

52

Analiza skalogramu

ma pomóc w

przekonaniu się w

jakiej mierze nasze

twierdzenia i

stosunek badanych do

nich

odchylają się od

idealnego wzorca

skali

(który w tym

przykładzie winien

wyglądać

następująco)

background image

53

Najczęściej uzyskujemy tabele, które nie są

całkiem regularne, co podważa w pewniej
mierze odtwarzalność danej skali. Tego
rodzaju odchylenia nazywamy tutaj błędami.
Ważne, żeby nie było ich więcej niż 10%.

3d. Obliczamy

tzw. współczynnik

odtwarzalności

wg wzoru:

R = 1 - ---------------------------------

Skala jest niezadowalająca jeśli ten

współczynnik jest niższy niż 0,9.

liczba błędów

liczba odpowiedzi (liczba stwierdzeń x liczba respondentów)

background image

54

DYFERENCJAŁ SEMANTYCZNY

Technika zaproponowana przez C. E. Osgooda, G. J. Suciego i P. H.

Tannenbauma jest specyficzną metodą ilościowej oceny wrażenia

(

obrazu)

, jakie obiekty otaczającego świata sprawiają na osobie badanej

Zawsze dokonujemy oceny owego obrazu w porównaniu z obrazami

innego rodzaju obiektów lub tego samego obiektu w innej jednostce

czasu.

Technika polega na zebraniu par opozycyjnych przymiotników

układających się w kilka odrębnych wymiarów. (U Osgooda pary

przeciwstawnych określeń np. dobry-zły odnoszą się do trzech

wymiarów: ocena (O), aktywność (A) i siła (S)). Ważne jest by każdy

wymiar mierzony był za pomocą takiej samej ilości przeciwstawnych

określeń.

Pary przeciwstawnych określeń powinny także tworzyć continuum np.

dobry – 6-bardzo 5-średnio 4-trochę 3-brak zdania 2-trochę 1- średnio

0-bardzo – zły. Każdemu punktowi na continuum odpowiada określona

liczba (odcinki są równej długości)

Najprostszą formą analizy jest wykreślenie profilu graficznego

porównywanych obrazów. Powstaje on w wyniku połączenia linią wartości

liczbowych jaki uzyskał badany obiekt na każdej ze skal ewaluacji. W

tym celu obliczamy następujące statystyki: wartość średnią dla każdej

pary kontrastowych cech oraz odchylenie standardowe od owych

średnich; syntetyczny wskaźnik oceny obiektu w postaci średniej

obliczonej łącznie dla wszystkich par cech ewaluatywnych.

background image

55

Przykład badania stereotypów narodowych technik

ą

dyferencjału

Ź

ródło: Błuszkowski J. (2003) Stereotypy narodowe w

ś

wiadomo

ś

ci Polaków. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ss. 171.

background image

56

Ź

ródło: Błuszkowski J. (2003) Stereotypy narodowe w

ś

wiadomo

ś

ci Polaków. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ss. 190.

background image

57

Ź

ródło: Błuszkowski J. (2003) Stereotypy narodowe w

ś

wiadomo

ś

ci Polaków. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ss. 180.

background image

58

Ź

ródło: Błuszkowski J. (2003) Stereotypy narodowe w

ś

wiadomo

ś

ci Polaków. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ss. 173.

background image

59

Ź

ródło: Błuszkowski J. (2003) Stereotypy narodowe w

ś

wiadomo

ś

ci Polaków. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, ss. 191.

background image

60

PROBLEMY ZWIĄZANE Z

BUDOWĄ SKAL

1. Zebranie propozycji wskaźników (twierdzeń

pytań, faktów) pokrywających cały „obszar

zmiennej”.

2. Prostota i jednoznaczność wskaźników.
3. Dokonanie analizy wartości pozycji (trafności

poszczególnych wskaźników)

4. Wpływ niektórych cech osobowościowych

respondentów oraz wzorów kulturowych

5. Reprezentatywność próby, na której

dokonywany jest pilotaż skali

6. Rzetelność skali
7. Trafność skali

background image

61

RZETELNOŚĆ I TRAFNOŚĆ POMIARU

Rzetelny, ale nietrafny

Trafny, ale nierzetelny Trafny i rzetelny

background image

62

RZETELNOŚĆ SKALI

=

dana technika stosowana do tego samego

przedmiotu, daje za każdym razem ten sam wynik

.

SPOSOBY ZAPEWNIENIA/POPRAWIENIA RZETELNOŚCI

:

1. metoda testu powtórnego – powtórzenie pomiaru.
2. metoda połówkowa – losowe podzielenie pytań (np.

związanych z uprzedzeniami), na dwa zbiory. Każdy

zbiór powinien tworzyć dobry miernik .... (tu:

uprzedzeń), a oba zbiory powinny prowadzić do takiej

samej klasyfikacji respondenta.

3. stosowanie ustalonych mierników – stosowanie

mierników, których rzetelność została udowodniona w

poprzednich badaniach.

background image

63

TRAFNOŚĆ SKALI

= adekwatność do mierzonej zmiennej; skala jest trafna gdy

mierzy to, co ma mierzyć w intencji jej konstruktora.

SPOSOBY SPRAWDZANIA TRAFNOŚCI SKALI

1. poprzez logiczną (teoretyczną) analizę skali. Jest to odwołanie się do

wcześniejszej wiedzy oraz założeń teoretycznych u podstaw budowy

skali. Często analiza zdroworozsądkowa.

2. poprzez opinie sędziów. Założenie, że zgoda kilku osób jest częściej

prawdziwa niż ocena jednej osoby.

3. poprzez porównywanie grup o znanych właściwościach. Polega to na

pomiarze tą samą skalą dwóch zbiorów ludzi różniących się wyraźnie

stopniem natężenia badanej zmiennej. Jeżeli skala jest trafna, to

wykaże istniejące różnice.

4. poprzez analizę pozycji skali. Przyjmuje się, że korelacja wewnętrzna

pozycji skali (homogeniczność) jest dowodem jej trafności. Kryterium

pomocnicze.

5. poprzez stosowanie niezależnych kryteriów trafności (cechy społeczno-

demograficzne badanych osób, zachowania badanych osób, wyniki

pomiaru dokonane za pomocą innej, zbliżonej tematycznie skali)

background image

64

TECHNIKI DOBORU PRÓBY

background image

65

DOBÓR PRÓBY

Etap badania obejmujący proces wyboru

odpowiednich (możliwie jak najbardziej
reprezentatywnych) elementów populacji
do badań pozwalający na generalizowanie
z wystarczająco wysoką pewnością
uzyskanych wyników na całą populację,
bez konieczności badania wszystkich jej
desygnatów

.

background image

66

KIEDY STOSUJEMY DOBÓR PRÓBY?

• Nie jesteśmy w stanie przebadać całości stanowiącej

jednostkę badań

• Możemy przebadać całość, ale jest to postępowanie

nieefektywne lub nieekonomiczne (zbyt wysoki koszt
badań)

• Gdy zależy nam na wyraźnym określeniu pewności i

dokładności naszych wyników, gdy chodzi nam o
osiągnięcie reprezentatywności statystycznej

• Niekiedy sama metoda wymaga zastosowania doboru

próby – nie można przeprowadzić sensownych badań
eksperymentalnych bez doboru porównywalnych prób

• Niektóre rodzaje badań zakładają wielokrotny kontakt z

jednostką badań. Wówczas – by nie „męczyć”
zbiorowości – możemy dobierać z niej kilka
porównywalnych prób

background image

67

TERMINOLOGIA ZWIĄZANA Z DOBOREM

PRÓBY

Element:

obiekt o którym zbieramy informacje i który dostarcza

podstaw do analiz. W badaniach sondażowych to najczęściej ludzie

lub typy ludzi (np. robotnicy), ale mogą być nimi także rodziny,

firmy, stowarzyszenia, tytuły prasowe itp. (np. Polacy, studenci

UAM w Poznaniu)

Populacja (

theoretical population

):

określony teoretycznie zbiór

elementów badania wykazujących określone cechy

;

zbiór lub grupa

na temat której chcemy generalizować (np. zbiorowość wszystkich

ludzi mieszkających w Polsce; zbiorowość studentów socjologii

UAM)

Populacja badana (

study population

):

zbiór elementów, z

którego próba jest faktycznie pobrana; Najczęściej jest to zbiór

elementów o do których możemy zdobyć dostęp (np. osoby

figurujące w spisach meldunkowych/ książkach telefonicznych; lista

studentów socjologii UAM

background image

68

Lista/operat (The Sampling Frame):

lista dostępnej

części populacji, z której jest pobierana próba (np. spis
telefonów w książce telefonicznej w przypadku
sondażowych wywiadów telefonicznych)

Próba (The Sample)

: część zbiorowości, której

elementy dobierane są przy zachowaniu określonych
zasad warunkujących zarówno liczbę owych elementów,
jak i relację występującą pomiędzy próbą a populacją.
Elementy wybrane do danych badań.

Jednostka doboru próby:

pojedynczy obiekt z

populacji, z której będzie pobierana próba. Uwaga:
obiekt nie zawsze równy jest osobie np. rodziny
wielkomiejskich robotników, województwa, szkoły,
gminy, gospodarstwa domowe.

background image

69

RODZAJE DOBORU PRÓBY

Probabilistyczny/

losowy

- bardziej reprezentatywny niż

inne rodzaje doboru próby

- reprezentatywność

statystyczna (oszacowana na
podstawie rachunku
prawdopodobieństwa) =
możliwość matematycznego
obliczenia poziomu błędu i
poziomu dokładności
oszacowań

- wymaga wiedzy i kwalifikacji
- stosunkowo wysokie koszty

Nieprobabilistyczny/

nielosowy

- mniejsza reprezentatywność niż

przy doborze losowym

- reprezentatywność typologiczna

= niemożliwość
matematycznego obliczenia
poziomu błędu i poziomu
dokładności oszacowań. Nigdy
nie wiadomo w jakim stopniu
skonstruowana próba
odzwierciedla skład populacji.

- łatwy do przeprowadzenia
- stosunkowo niski koszt

background image

70

PROBABILISTYCZNY DOBÓR PRÓBY –

ZASADY I ZAŁOŻENIA

1. Próba jest losowa gdy:

a. każda jednostka skończonej populacji generalnej –
niezależnie od posiadanych cech - ma równą, dającą
się obliczyć szansę na znalezienie się w próbie.

b. próba posiada taką samą zmienność jak populacja

2. Jakość próby zależna jest od jakości listy (operatu) z
którego próba jest losowana

3. Prawidłowo wylosowana nieobciążona próba może
być reprezentatywna w różnym stopniu z powodu
statystycznych fluktuacji. Skład próby nie
odzwierciedla nigdy ściśle charakterystyki całej
populacji. W doborze losowym możemy jednak obliczyć
prawdopodobieństwo popełnienia błędu wynikającego z
losowej natury próby.

background image

71

RACHUNEK PRAWDOPODOBIEŃSTWA

A DOBÓR LOSOWY PRÓBY

Parametr

: syntetyczny opis jakiejś zmiennej w

populacji (

np. rozkład wykształcenia Polaków lub

miesięczna średnia zarobków dla jednego członka rodziny).

Estymator parametru z populacji

: jest to

wielkość, dzięki której można szacować rozkład
danej cechy w populacji generalnej

Statystyka z próby

: rozkład cechy interesującej

badacza, której wynik otrzymujemy po
realizacji badań z przykładowo dobranej cechy
(zmiennej); syntetyczny opis zmiennej w

próbie

.

background image

72

Wiele tak dobranych prób tworzy rozkład
zbliżony do rozkładu normalnego

:

background image

73

Rachunek prawdopodobieństwa
1. mówi nam, że statystyki z prób są

rozproszone wokół parametru w pewien
znany sposób; prawdziwa wartość jest w
pobliżu 50%

2. Dostarcza wzoru dla oszacowania na ile

blisko statystyki z określonych prób są
skupione wokół prawdziwej wartości =
pozwala oszacować tzw.

błąd losowy z

próby/ błąd statystyczny/ błąd
standardowy/odchylenie standardowe
rozkładu z prób

background image

74

Ad1. Pewne frakcje estymatorów mieszczą
się w określonych odległościach

• w 68% prób

estymatory
odchylają się +/- o
1 błąd statystyczny

• 95% prób mieści się

w granicach +/- 2
błędów
standardowych

• 99,7 % prób mieści

się +/- w granicach
3 błędów
standardowych

background image

75

• σx – odchylenie standardowe, które oblicza

się wg następującego wzoru:

• x – średnia parametru w próbie
• σ

2

– rozproszenie populacji generalnej

(wariancja)

• N - liczebność populacji generalnej
• n - liczebność próby

Ad2.Wzór na błąd losowy z próby

background image

76

Z tego wzoru wynika, że wielkość błędu z
próby jest funkcją parametru populacji i
wielkości próby:

• σx – jest tym większe, im większe σ

2

. Im większa

zgodność w populacji (brak zmienności) tym
bardziej otrzymujemy takie same wartości
estymatorów z każdej próby.

• σx – jest tym mniejsze im większe jest n, czyli gdy

wielkość próby rośnie, próby skupiają się bliżej
prawdziwej wartości. By błąd z próby zmalał o
połowę, trzeba 4 krotnie zwiększyć wielkość próby

• W przypadku kiedy próba stanowi małą część

badanej zbiorowości wartości pod 2 pierwiastkiem
można pominąć

background image

77

W przypadku wystarczająco licznej

próby odpowiednią wartością
szacunkową rozproszenia zbiorowości
generalnej może być rozproszenie w
próbie

background image

78

.

W przypadku cech dychotomicznych rozproszenie z

próby wynosi:

s

2

= p (1-p) = p x q

Przy czym

p

oznacza udział jednej wartości danej

cechy,

q

udział drugiej wartości;

σ

p

wynosi wówczas

UWAGA: Wobec zmiennych jakościowych przyjmujących więcej niż

dwie wartości stosuje się dychotomizację i wówczas p oznacza
udział jednej wartości, q udział wszystkich pozostałych wartości

background image

79

PRZYKŁAD 1

W reprezentatywnej próbie mieszkańców

Poznania stwierdzamy, że średnia liczba lat
nauki w szkole x wynosi 12, rozproszenie zaś s =
16, zatem po podstawieniu do wzoru σx = 0,1.
Jest to szacunkowa wartość odchylenia dla
wszystkich możliwych prób. Na tej podstawie
możemy powiedzieć, że wartość rzeczywista z
prawdopodobieństwem 68,3% mieści się w
granicach 12 +/- 1x 0,1 a więc między 11,9 a
12,1, lub z prawdopodobieństwem 95,5% między
12 +/- 2 x 0,1 czyli pomiędzy 11,8 a 12,2, lub z
prawdopodobieństwem 99,7% między 12 +/- 3 x
0,1 czyli pomiędzy 11,7 a 12,3.

background image

80

PRZYKŁAD 2

Załóżmy, że poszukując odpowiedzi na pytanie, jaki procent

ludności Wielkopolski woli szkoły publiczne, jaki zaś szkoły
prywatne, posłużyliśmy się próbą n=100 i że 80 osób w tej
próbie opowiedziało się za szkołami publicznymi, a 20 za
szkołami prywatnymi. Wówczas: p = 0,8 q = 0,2 s

2

= p q = 0,16

Ponieważ z racji wielkości zbiorowości generalnej czynnik

korygujący można pominąć, więc σ

p

= 0,04.

Z prawdopodobieństwem 99,9% można więc stwierdzić, że

rzeczywisty udział zwolenników szkół publicznych waha się w
granicach 0,8 +/- 3 x 0,04, a więc między 68% a 92%. Przedział
ufności jest tak wielki, ponieważ próba n=100 jest relatywnie
mała. Przy próbie wynoszącej n=1600 udział ten można z tym
samym prawdopodobieństwem określić jako wahający się
między 77% a 83%.

background image

81

Jak obliczać niezbędną

wielkość próby

background image

82

We wzorze tym:

n

= poszukiwana wielkość próby

t

= współczynnik będący funkcją odpowiedniego

poziomu istotności współczynnika ufności. Dla
prawdopodobieństwa = 0,95 t=1,96

dla prawdopodobieństwa = 0,99 t=2,58.

p

= oszacowanie frakcji osób w danej populacji

posiadających daną cechę

1-p

= oszacowanie frakcji osób w danej populacji,

nie posiadających danej cechy

d = półprzedział ufności, a więc dopuszczalna przez

nas różnica między parametrem populacji a
statystyką próby (różnicę tę wyrażamy w % lub
ułamkach np. 3% lub 0,03).

background image

83

Przykład 3

Jak wielka powinna być próba, aby frakcje z niej uzyskane mogły

być uogólnione na populację z prawdopodobieństwem 0,95 nie
popełniania błędu większego niż +/- 3%?

Tak więc próba niezbędna dla takich badań winna liczyć
teoretycznie 1066 osób, zaś w praktyce winna ona się mieścić w
przedziale od 1000 do 1100 osób.

background image

84

Tablica niezbędnych wielkości próby przy

p=0,50 dla współczynnika ufności 0,95.

• .

Wielkość
półprzedziału
ufności
d=

Wielkość próby n
przy współczynniku
ufno
ści = 0,95 (t=1,96

1%

9604

2%

2401

3%

1066

4%

600

5%

384

6%

260

7%

244

8%

196

9%

118

10%

96

background image

85

Tablica niezbędnych wielkości próby przy p=0,50

dla współczynnika ufności 0,99

.

• .

Wielkość
półprzedziału
ufno
ści
d=

Wielkość próby n
przy współczynniku
ufno
ści = 0,99
(t=2,58)

1%

16641

2%

4160

3%

1860

4%

1040

5%

666

6%

430

7%

340

8%

205

9%

166

10%

150

background image

86

RODZAJE PROBABILISTYCZNEGO

DOBORU PRÓBY

• A1.

prosty dobór losowy (simple random

sampling)

• A2.

dobór systematyczny (systematic random

sampling)

• A3.

dobór warstwowo-losowy (stratificated

random sampling)

• A4.

dobór grupowy/gronowy/wiązkowy

(cluster sampling)

• A5.

losowanie wielostopniowe (multistage

sampling)

background image

87

A1.Prosty dobór losowy

• Dobry do badań masowych postaw, opinii, cech indywidualnych
• pobierany przy niewielkiej wiedzy o rzeczywistości badanej.

Jest to sytuacja najbardziej „poprawna” statystycznie ( tylko
wtedy można stosować bez zastrzeżeń reguły wnioskowania
statystycznego)

• może być stosowany nawet wówczas gdy dysponujemy jedynie

wiedzą o liczebności populacji

• stosujemy wówczas kiedy mamy przekonanie o jednorodności

badanej populacji

• ujmuje jednostki niepowiązane z sobą, wyrwane ze

społecznego kontekstu

• wyłania mniej reprezentatywne próby niż dobory

zwarstwowane; dokładność pomiaru zawsze zależna od
przedziału ufności +/- 2 błędy standardowe.

• Próba losowana z ponumerowanego operatu przy użyciu tablic

liczb losowych lub komputera

background image

88

10480

22368

24130

42167

37570

77921

99562

96301

89579

85475

28918

63553

09429

10365

07119

51085

02368

01011

52162

07056

48663

54164

32639

29334

02488

81525

29676

00742

05366

91921

00582

00725

69011

25976

09763

Tablice liczb losowych

background image

89

Przykład

• Dla populacji 100 osób

zarejestrowanych w urzędzie
bezrobotnych próba ma
wynosić 10 osób

• Numerujemy owe osoby na

operacie losowym od 001 do
100 i następnie wybieramy
osoby posługując się
zredukowaną tablicą liczb
losowych

• Potem wybieramy

poszukiwane 10 osób według
schematu:

104

223

241

421

375

779

995

963

895

854

289

635

094*

103

071*

510

023*

010*

521

070*

486

541

326

293

024*

815

296

007*

053*

919

005*

007(2. raz)

690

259

097*

background image

90

A.2. Dobór systematyczny

• dobór jej polega na włączeniu do badań co k-tej jednostki.

Interwał losowania

(k) uzyskuje się z ilorazu N/n, gdzie N jest

równe liczebności populacji generalnej a

n odpowiada wielkości

próby.

• nie jest tutaj konieczne kolejne ponumerowanie operatu
• pierwszy element wybierany z użyciem tablic liczb losowych!
• próba taka jest najbardziej adekwatna w sytuacji, gdy operat

jest uporządkowany według kryteriów nieznanych badaczowi

• łatwiejsza od losowej prostej (z tablic korzysta się tylko raz)
• próba jest rozłożona równomiernie wzdłuż całej populacji, co

może poprawiać reprezentatywność o ile cecha wg której
uporządkowana jest lista ma związek z badaniem

• Możliwość wystąpienia zniekształceń, gdy 1. uporządkowanie

jednostek w operacie wykazuje pewien trend; 2. interwał
losowania współgra z cyklicznością ułożenia operatu

background image

91

A3.Dobór warstwowo-losowy

Stosujemy wówczas gdy populacja badana jest heterogeniczna – dzieli się na

wyraźnie wyodrębnione podzbiory
•Podzbiory te wydziela się w taki sposób, by elementy należące do jednej
grupy były do siebie bardziej podobne niż elementy należące do populacji
jako całości
•Celem badań jest przeprowadzenie analizy porównawczej miedzy warstwami
i wyjaśnienie zaobserwowanych różnic
•Gdy badana zbiorowość jest wyraźnie zróżnicowana i gdy jednocześnie
niewielka uprzednia wiedza o badanej zbiorowości nie pozwala przeprowadzić
bardziej skomplikowanych zabiegów przygotowawczych, poza jej podziałem
na warstwy
•Żadna z interesujących badacza grup nie zostanie pominięta
•Każda z grup będzie reprezentowana w próbie w sposób reprezentatywny
•Reprezentatywność próby – przy uzasadnionym merytorycznie podziale na
warstwy - będzie większa niż w prostej próbie losowej
• Istnieje możliwość nadreprezentacji wybranych warstw – losowanie
warstwowe z nierównym prawdopodobieństwem. Pamiętać trzeba jednak na
poziomie analizy o zważeniu uzyskanych odpowiedzi.
• Dobór warstwowo-losowy stanowi najskuteczniejsze narzędzie zmniejszania
błędu statystycznego. W szerszym stopniu możliwe są też analizy
porównawcze

background image

92

A3.a. Próba warstwowo-losowa

z alokacja optymalną

Liczebności jednostek losowanych z
poszczególnych warstw są proporcjonalne
do wewnętrznego zróżnicowania tychże
warstw.

Zalety:

Zwiększa się reprezentatywność próby
Zmniejsza się liczebność próby
Pozwala na wyodrębnienie frakcji o

znanym wewnętrznie zróżnicowaniu

Pozwala na przeprowadzenie

uzasadnionych analiz porównawczych

background image

93

A4. Dobór grupowy/

gronowy/wiązkowy

• Podział populacji na szereg grup i losowanie

spośród tych grup. Nie losujemy jednostek
badania, ale losujemy grupy takich jednostek

• Następnie badamy wszystkie jednostki w

wybranych grupach (d. g. jednostopniowy) lub
dalej losujemy subgrupy (d.g.wielostopniowy)

• Celem jest by osoby należące do tej samej

próby miały większe szanse znalezienia się
razem w próbie niż osoby z innych grup

background image

94

GŁÓWNE TRUDNOŚCI SPOTYKANE PRZY

DOBORZE PRÓBY

1. Nieaktualne i niekompletne operaty

2. Imienna próba osób, adresowa próba

osób, grupa gospodarstw - różnice

3. Dopuszczalne przyczyny

niezrealizowania wywiadu

4. Kategorie osób wykluczonych z badań

kwestionariuszowych

5. Ważenie odpowiedzi

background image

95

Próba imienna osób

• Znane są dane personalne konkretnych osób z

próby, wskazane jednoznacznie.

• Nie można na jej miejsce wybrać kogoś innego
• Jeśli wylosowana osoba nie mieszka pod

wskazanym adresem – ankieter na własną rękę
podejmuje próbę ustalenia aktualnego adresu.
Jeżeli badany mieszka w rejonie badań ankietera,
wówczas przeprowadza z nim wywiad; jeśli
mieszka w innym rejonie, ankieter informuje
instytut badawczy o tym a ten zleca wykonanie
badania innemu ankieterowi

background image

96

Próba adresowa osób

• 2 fazy doboru próby:

1. losowanie adresów

gospodarstw domowych
(realizuje instytut bad.)

2. wybór respondenta

spośród członków danego
gospodarstwa domowego
wg ustalonej z góry
procedury (realizuje
ankieter, ale jego rola
jest bierna)

* Wylosowanej osoby nie

można zastąpić inną.

Procedury doboru w 2.
fazie

Formularz składu gospodarstwa

domowego: Ankieter wpisuje

rozpoczynając od osoby
najstarszej, nadając im
odpowiednie numery
porządkowe. Za pomocą tablicy
liczb losowych lub tzw. tablic
Kischa zamieszczonych w
formularzu dokonuje wyboru
osoby. Wymóg ułożenia osób w
formularzu wg instrukcji!

Reguła ustalenia płci i wieku
osób, spośród których wylosowany
będzie badany. Wybór wg reguły
decyzji np. jeśli respondenta
wybieramy spośród 2 osób, 2 K-
starsza K, 1 M i 1K – K; 2 M –
młodszy M. Różni ankieterzy
otrzymują różne wytyczne

Reguła wyboru osoby która
ostatnio obchodziła urodziny

background image

97

Próba gospodarstw

• Jednostkami losowania nie osoby ale gospodarstwa

domowe

• Czynna rola ankietera w doborze osób do badania
• Dopuszczalna zastępowalość osób spełniających

kryteria doboru przez osoby spełniające je w
mniejszym stopniu!

• Dobór wg wytycznych, np.:

* „głowa gospodarstwa”
* osoba dokonująca zakupów dóbr codziennego użytku
* różne bloki pytań dla różnych osób (kompetencja w

danej kwestii)

* dowolna osoba z gospodarstwa domowego

background image

98

Metoda ustalonej ścieżki

(random route)

• Służy odnalezieniu mieszkania/domu z którego zostanie

dobrany respondent do badań

• Punkt wyjścia – ankieter posiada konkretny adres

(„adres startowy”), na podstawie którego szukać będzie
innego adresu wg ustalonej z góry procedurym np. do
adresu startowego (ul. Jaśminowa 7) doliczyć 2 kolejne
adresy (Jaśminowa 8 i 9) i pod drugim ustalonym
adresem dobrać respondenta zgodnie z wytycznymi
zapisanymi kwestionariuszu rekrutacyjnym.

• Każdy ankieter stosując się do wyznaczonej procedury

powinien dobrać badanego pod tym samym adresem
docelowym. Ankieterowi nie wolno zmieniać zasad
doboru w trakcie realizacji badania.

background image

99

Ad 3.DOPUSZCZALNE PRZYCZYNY

NIEZREALIZOWANIA WYWIADU

• Nieistniejący adres wylosowanej

osoby/gospodarstwa

• Błędne dane personalne wylosowanej osoby
• Wylosowana osoba nie żyje
• Wylosowana osoba nie należy do badanej

zbiorowości

• Niedostępność badanej osoby w terminie realizacji

badania

• Wyczerpanie wymaganej liczby prób

skontaktowania się z wylosowaną osobą

• Odmowa uczestnictwa w badaniu

background image

100

AD.4. KATEGORIE OSÓB WYKLUCZONYCH

Z BADAŃ KWESTIONARIUSZOWYCH

• Osoby, których wykonywany zawód i

prowadzona działalność kolidują z
tematyką badań

• Osoby pracujące dla konkurencji

• Osoby które w ostatnim czasie

uczestniczyły (z reguły 6 miesięcy) już w
innych badaniach

background image

101

NAJWAŻNIEJSZE RODZAJE PRÓB

NIEPROBABILISTYCZNYCH

1.

dobór oparty na dostępności danych/ dobór wg
wygody/ próba łatwego dostępu (accidental,
haphazard or convenience sampling)

2.

dobór kwotowy/udziałowy (quota sampling); próba
kwotowa proporcjonalna, próba kwotowa
nieproporcjnalna

3.

dobór celowy (purposive sampling)

4.

dobór ekspercki/ dobór próby złożonej z sędziów
kompetentnych (export/judgemental sampling)

5.

metoda „kuli śnieżnej” (snowball sampling)

6.

dobór parami

background image

102

Ad.1. Dobór oparty na dostępności danych

• Dobór próby poprzez np. zatrzymywanie ludzi

na ulicy lub w innym miejscu

• Uzasadniona gdy chcemy zbadać cechy osób

przechodzących w określonych porach w danych
miejscach lub gdy nie ma innych możliwości
doboru jednostek badanych.

• Zalety: poręczność; niskie koszty realizacji

• Słabość: brak kontroli nad

reprezentatywnością, nigdy nie mamy dowodu
że próba jest reprezentatywna dla populacji

background image

103

Ad 2.Dobór kwotowy/udziałowy

• Bierzemy pod uwagę kilka wybranych cech społeczno-

demograficznych i/lub konsumenckich – głównie tych które znamy,
do których możemy dotrzeć (najczęściej płeć, wiek, miejsce
zamieszkania, wykształcenie). Tworzymy macierz/tabele
uwzględniającą odpowiednie kwoty próby, proporcjonalne do
rozkładu tych cech w zbiorowości generalnej. Gdy uwzględnia się
kilka cech jednocześnie muszą być one poszukiwane w formie
„wiązanej”

• Każda potencjalna osoba, która spełnia wyznaczone kryteria może

stać się respondentem.

• Ważne - ankieter sam szuka osób, które odpowiadają założonej

konfiguracji cech (nie ma losowania !)

• Reprezentatywność doboru kwotowego nie jest mierzona

poziomem istotności ani przedziałem ufności

• Słabe strony: osoby badane najczęściej pochodzą ze środowiska

społecznego, z którego pochodzi ankieter; problem niedoborów –
przy tym doborze próby raczej nie ma niedoborów; cechy na
podstawie których dokonano podziału kwotowego mogą być
powiązane z przedmiotem badania tylko pośrednio

background image

104

Ad.3.Dobór celowy/arbitralny

• Dopuszczalny gdy prowadzi się badania wybranych

indywidualnych przypadków

• Nie musi być zachowany wymóg reprezentatywności;

nierzadko poszukuje się jednostek/zbiorowości
nietypowych w celu poznania ich problemów i faktów.
Powinien być jednak znany stopień nietypowości
badanych obiektów

• Badana zbiorowość powinna tworzyć „całość

społeczną”, nie może to być luźny agregat
jednostek/grup

• Zbiorowość ta winna być także względnie izolowana,

samodzielna, pełna. Badanie winno określić stopień jej
typowości

background image

105

Ad.4. Dobór ekspercki

• Idea doboru próby podobna do doboru celowego

• Stosujemy przy niektórych odmianach FGI oraz przy

tworzeniu narzędzi badawczych, np. skali Thurstone’a.

• Istnieją zasadniczo dwa powody dla których wybieramy

ten rodzaj doboru próby:

1. gdy chcemy poznać punkt widzenia jednostek

posiadających doświadczenie i wiedzę w interesującej
nas sferze

2. gdy chcemy dokonać oceny wiarygodności i trefności

zastosowanej techniki lub narzędzia badawczego

background image

106

Ad.5.Metoda kuli śniegowej

• Stosuje się ją przy badaniu sieci powiązań relacji

międzyludzkich, tworzenia i funkcjonowania więzi
sąsiedzkich towarzyskich oraz innych układów
nieformalnych. Dopuszczalna, gdy trudno odszukać
przedstawicieli jakiejś specyficznej populacji (np.
bezdomni, nielegalni emigranci, homoseksualiści)

• Polega na realizacji wywiadów w poszczególnych

badanych grupach, gdzie uzyskuje się informacje o
innych respondentach wchodzących w skład sieci
społecznych (każda odszukana osoba podaje kolejne)

• Poznaje się wtedy naturalne kręgi, powiązania między

jednostkami

• Wymaga dokładnej wiedzy o badanej populacji
• Dobór próby jest równoznaczny z samą realizacją badań

background image

107

Ad 6.Dobór parami

• Rzadko stosowany

• Technika stosowana w badaniach

eksperymentalnych oraz porównawczych

• Wybieramy dwie próby: eksperymentalną i

kontrolną lub próby z dwóch zbiorów,
pomiędzy którymi dokonuje się porównań

• Zróżnicowanie wewnętrzne prób(proporcje)

zależy tutaj od zróżnicowania populacji
bądź celu badań

background image

CHARAKTERYSTYKA

METOD

BADAWCZYCH

background image

METODA

EKSPERYMENTALNA

.

background image

110

Badania eksperymentalne traktowane są jako

najbardziej rygorystyczne ze wszystkich schematów
badawczych lub jako „złoty standard” oceny pozostałych
badań.

Prawidłowo i skutecznie przeprowadzony eksperyment

jest prawdopodobnie najsilniejszym badaniem jeśli wziąć
po uwagę rzetelność i trafność, która jest w centrum
zainteresowania wszystkich relacji przyczynowo-
skutkowych.

jeśli X, to Y

To jednak nie wystarczy by mówić o przyczynie i skutku

(może być wiele innych powodów, dla których Y
zachodzi); musimy wykazać jednocześnie, że:

jeśli ~ X, to ~ Y

Jesteśmy w stanie udowodnić te dwie kwestie

jednocześnie, jedynie wtedy gdy wyizolujemy
interesującą nas zmienną od wp

ł

ywu innych zmiennych,

potencjalnie będących przyczyną Y.

background image

111

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

Eksperyment jest szczególnym przypadkiem obserwacji. Stany rzeczy i
ich zmiany są planowo tworzone i wywoływane przez badacza.
Eksperyment to powtarzalny zabieg polegający na planowej zmianie
przez badacza jednych czynników w badanej sytuacji przy
równoczesnej kontroli innych czynników, podjęty w celu uzyskania w
drodze obserwacji odpowiedź na pytanie o skutki zmiany.
Celowo, w kontrolowanych warunkach wywołujemy ściśle określone
zjawiska, by poznać związki przyczynowo-skutkowe istniejące między
tymi zjawiskami a zjawiskami którymi manipulujemy.
3 pojęcia:
•MANIPULACJA co najmniej 1 zmienną niezależną (czynnik
eksperymentalny)
•KONTROLA zmiennych niezależnych ubocznych i zakłócających
•OBSERWACJA/POMIAR zmienności zmiennej zależnej, wywołanej
zamierzonymi przez badacza wpływami na nią zmiennej niezależnej
głównej

background image

112

ZASTOSOWANIE

• Sprawdzanie hipotez; dostarczanie

danych o związkach między zmiennymi –
przede wszystkim wykrywanie związków
przyczynowo-skutkowych

• Pomocne, gdy chcemy zmienić istniejącą

rzeczywistość (Jakie będą skutki
planowanych zmian?)

background image

113

TRAFNOŚĆ W EKSPERYMENCIE

Trafność teoretyczna: określenie rodzaju

manipulacji, po wykonaniu której można będzie

zasadnie przyjąć sprawdzaną hipotezę.

• Trafność wewnętrzna: możliwość eliminacji

alternatywnych wyjaśnień zaobserwowanej

zmiennej

• Trafność zewnętrzna: związana z zakresem

stosowalności wniosków, możliwości ich

uogólniania (na inne zbiorowości, warunki

zewnętrzne, sytuacje)

background image

114

ZAKŁÓCENIA TRAFNOŚCI W EKSPERYMENCIE

(Campbell, Stanley)

1. ZAKŁÓCENIA TRAFNOŚCI WEWNĘTRZNEJ

• Historia
• Dojrzewanie
• Pomiar/sam pretest
• Zmiana zasad pomiaru i narzędzi w trakcie

badania

• Selekcja w doborze grup
• Wymieranie grup
• Rozpowszechnianie lub naśladowanie
• Rekompensata; rywalizacja o rekompensatę
• Zniechęcenie
• Regresja statystyczna

background image

115

2. ZAKŁÓCENIA TRAFNOŚCI ZEWNĘTRZNEJ

• Interakcja pretestu z postępowaniem

badanych. Wpływ pomiaru wstępnego.

• Wpływ sytuacji eksperymentalnej.
• Wpływ wielokrotnych pomiarów

background image

116

MOCNE I SŁABE

STRONY ESPERYMENTÓW

• Izolacja zmiennej

eksperymentalnej i
jej wpływu w czasie

• Doskonałe w

kontrolowanych
badaniach procesów
przyczynowych

• Sztuczność

prowadząca do
artefaktów

background image

117

DOBÓR PRÓBY

• Dobór losowy
• Dopasowanie
• Randomizacja

background image

118

RODZAJE EKSPERYMENTÓW

• Laboratoryjny: badanie działania

wprowadzonego czynnika eksperymentalnego

odbywa się w warunkach nienaturalnych dla

danego zdarzenia/procesu. Łatwo izolować

zmienne niezależne.

• Naturalny: warunki, w których badamy działanie

czynnika eksperymentalnego są naturalne =

typowe dla danego zjawiska/procesu, w trakcie

normalnych wydarzeń społecznych. Czynnik

eksperymentalny działa łącznie z innymi

zmiennymi

background image

119

SCHEMATY

EKSPERYMENTALNE

• Klasyczny schemat eksperymentalny
• Schemat z grupą kontrolną bez pretestu
• Dwukrotny pomiar w 1 grupie
• Schemat szeregów czasowych
• Schemat Salomona
• Schemat bez pretestu i grupy kontrolnej
• Schemat z powtarzaniem badania w 1 grupie
• Schemat rotacyjny/krzyżowy
• Schematy dynamiczne
• Schematy czynnikowe

background image

120

SCHEMAT KLASYCZNY

P

1

E B P

2

E

= =

test t lub u

P

3

K x P

4

K

test t lub u

wpływ bodźca d = (P2-P1) – (P4-P3)

background image

METODA

SONDAŻOWA

.

background image

122

GENEZA BADAŃ SONDAŻOWYCH

• Przyczyny polityczne

• Przyczyny rynkowe

• Przyczyny społeczno-administracyjne

• Przyczyny naukowe

background image

123

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE

BADAŃ SONDAŻOWYCH

• Oparte na agregatowej wizji społeczeństwa (indywidualizm

metodologiczny, zasada one person - one vote - one value)

• Najlepsze z dostępnych metod badania/opisu populacji zbyt dużej

by obserwować ją bezpośrednio. Za pomocą próby losowej
otrzymujemy próbę reprezentatywną co do której możemy
zakładać, że ich cechy odzwierciedlają cechy szerszej populacji

• Dobre narzędzie pomiaru poglądów, potrzeb, wartości, postaw itp.

dużej populacji; badanie stanów subiektywnych

• Badania poglądów dominujących i zmarginalizowanych
• Starannie skonstruowane, wystandaryzowane narzędzia pomiaru

dostarczające danych w tej samej formie od wszystkich
respondentów

• Badania stanu obecnego społeczeństwa, opinie współczesnych

(AKTUALNOŚĆ, „BIERZĄCY PULS SPOŁECZENSTWA”)

• Metodologia: dobór próby (REPREZENTATYWNOŚĆ), budowa

narzędzi i kontrola warunków zbierania danych (STANDARYZACJA),
analiza danych (METODY STATYSTYCZNE)

background image

124

ZALETY i OGRANICZENIA

• Przydatne przy

opisywaniu cech większej
populacji – wyniki
ogólne, dokładne,
całościowe

• Umożliwiają stosowanie

dużych prób

• Większa elastyczność niż

w eksperymentach

• Zastosowanie tych

samych definicji do
wszystkich badanych

• rzetelność

• Standaryzacja –

upychanie materii do
zbyt ciasnej formy,
zasada najmniejszego
wspólnego mianownik

• Sztuczność sytuacji

badawczej

• Artefakty
• Nie mierzą działań, tylko

deklaracje, opinie

• trafność

background image

125

TECHNIKI BADAWCZE STOSOWANE

W BADANIACH SONDAŻOWYCH

background image

INDYWIDUALNY

WYWIAD

KWESTIONARIUSZOWY

background image

127

INDYWIDUALNY WYWIAD

KWESTIONARIUSZOWY

Technika komunikacyjna, bezpośrednia, wysoce

wystandaryzowana

• Indywidualny rozmowa ankietera tylko z jedną

osobą zwaną respondentem/informatorem; zbieramy

indywidualne opinie

• Wywiad wzajemna konwersacja w odgórnie

ustalonych rolach rozmówców (ankieter zadaje

pytania, respondent odpowiada); „rozmowa

kontrolowana”

• Kwestionariuszowy treść pytań podana jest w

formularzu z którego odczytuje je ankieter. Użycie

kwestionariusza i stosowanie się do zasad

przeprowadzania wywiadu „usztywnia” rozmowę

background image

128

INDYWIDUALNY WYWIAD

KWESTIONARIUSZOWY

Kwestie których trzeba rygorystycznie przestrzegać:
UJEDNOLICENIE NARZĘDZI BADAWCZYCH:

- ujednolicone, identyczne dla wszystkich respondentów

pytania

- ujednolicone, identyczne dla wszystkich ankieterów

instrukcje zawarte w narzędziach i informatorach,

ujednolicone zasady

STANDARYZACJA WARUNKÓW przeprowadzenia wywiadu

- nie wolno zastosować innej techniki zastępczo, np.

przeprowadzić wywiad telefonicznie lub zostawić

respondentowi formularz do wypełnienia

- wywiad najczęściej przeprowadzamy w domu

respondenta, chyba że instrukcja badania przewiduje

inaczej

- podczas wywiadu nie powinny być obecne tzw. „osoby

trzecie”.

background image

129

MOCNE I SŁABE STRONY

• Duża kontrola nad

procesem pozyskiwania

danych

• Stosunkowo najniższy

odsetek braków danych

• Duża przewidywalność i

możliwość oszacowania

czasu realizacji badania

• Możliwość większej

mobilizacji

respondentów do

udzielania odpowiedzi

• Uzyskane odpowiedzi

bardziej wyczerpujące i

pełne

• Większy koszt niż

innych badań

sondażowych

• Sztuczność sytuacji

badawczej

• Możliwość tworzenia

artefaktów

• Uzyskiwane odpowiedzi

mogą być mniej szczere

niż w przypadku innych

technik sondażowych

• Negatywne

konsekwencje tzw.

wpływu ankieterskiego

background image

SONDAŻE

TELEFONICZNE.

.

background image

131

SONDAŻ TELEFONICZNY

• Paraosobista technika zbierania danych
• Ograniczony kontakt z respondentem,

brak możliwości użycia środków
pozawerbalnych

• Wraz z upowszechnianiem się telefonów,

wzrost stosowalności techniki w
badaniach społecznych

background image

132

SONDAŻ TELEFONICZNY:

ZALETY

• Przeciętne koszty realizacji badania niższe niż przy

bezpośrednich wywiadach kwestionariusz.

• Możliwość dotarcia w krótkim czasie do dużej liczby

respondentów

• Odsetek odpowiedzi wyższy niż przy innych sondażach
• Możliwość zbadania heterogenicznych populacji
• Możliwość dotarcia do osób które niechętnie biorą

udział w badaniach pocztowych lub indywidualnych

wywiadach

• Większa możliwość uzyskania odpowiedzi

nieakceptowanych społecznie

• Większe bezpieczeństwo badanych i ankieterów
• Duża możliwość kontroli pracy ankieterów (CATI-

superwizja)

• Możliwość szybkiego opracowania danych (CATI)

background image

133

SONDAŻ TELEFONICZNY:

SŁABE STRONY

• Możliwość przerwania wywiadu – właściwy

dla tej techniki rodzaj braku odpowiedzi

• Możliwość odmowy udzielenia odpowiedzi

na drażliwe pytania (np. o dochody czy
postawy polityczne)

• Dostarcza mniej informacji niż wywiad

bezpośredni, brak dodatkowych informacji
o badanym i jego otoczeniu

background image

134

SONDAŻ TELEFONICZNY:

cechy specyficzne

• Ankieter: głos, dykcja, sposób wysławiania się,

odporność na stres, błyskotliwość, inteligencja,

umiejętność nawiązywania i podtrzymywania

kontaktów telefonicznych i dostosowywania tempa

rozmowy do tempa mówienia badanego, umiejętność

obsługi komputera i programu prowadzenia

wywiadów (CATI), nieokazywanie emocji, znajomość

narzędzia badawczego

• Aranżacja wywiadu: krótka i rzeczowa, wzbudzająca

zaufanie, niedopuszczanie badanych do zadawania

pytań,

• Monitoring pracy ankieterów

background image

135

CATI (

Computer-Assisted

Telephone Interview

)

- wywiad telefoniczny wspomagany

komputerowo

background image

136

CATI

Zalety

• słabsza skłonność do

udzielania społecznie

akceptowanych

odpowiedzi

• automatyczne rozsyłanie

wylosowanych numerów

telefonu respondentów na

stanowiska ankieterskie

(ograniczenie efektu

ankieterskiego)

• zapisywanie powodów

niezrealizowania

wywiadów (np. zajęta

linia)

• dotarcie do respondentów

trudno dostępnych przy

zastosowaniu

tradycyjnych metod (np.

wyższa kadra

kierownicza)

Ograniczenia

• wyposażenie gospodarstw

domowych w telefony

(wypaczenie próby)

• „szybkie” odpowiedzi,

przerywanie odczytywania

kafeterii

• skrótowe, schematyczne,

nie pogłębione odpowiedzi

na pytania otwarte

• silniejsza skłonność do

„zgadzania się”

(„potakiwania”)

• skłonność do wyboru

skrajnych punktów skali

• brak komunikacji

niewerbalnej

• możliwość przerwania

wywiadu przez badanego

/system omówień ma temu

zapobiegać/

background image

BADANIA

ANKIETOWE

.

background image

138

ANKIETA

• specyficzny rodzaj wywiadu: wywiad pisemny,

sporządzonym w postaci kwestionariusza

ankiety

• zadaniem badań ankietowych jest zazwyczaj

szybkie przebadanie dużej zbiorowości

możliwie małym nakładem sił i środków

• rola badacza ograniczona jest tylko do

zbudowania odpowiedniego kwestionariusza i

instrukcji jego wypełnienia, a następnie

wysłanie/rozdanie go respondentom

background image

139

RODZAJE TECHNIK

ANKIETOWYCH

– ankieta pocztowa
– ankieta prasowa
– ankieta radiowa
– ankieta telewizyjna
– ankieta internetowa
– ankieta audytoryjna
– ankieta rozdawana
– ankieta roznoszona

background image

140

BADANIA ANKIETOWE -

ZALETY

• „szybkie” narzędzie, pozwalające przeprowadzić

samodzielnie nawet duże badanie ilościowe

• ograniczenie kosztów i czasu badania (nie ma potrzeby

angażowania ankieterów do rozmowy z każdym

respondentem z osobna, co pociąga za sobą duże koszty i

jest procesem czasochłonnym). Zysk: w tym samym czasie,

mniejszym nakładem można przebadać znacznie większą

zbiorowość.

Przy próbie liczącej kilka tysięcy osób, jest to w zasadzie

jedyna technika, która pozwala zbadać taką populację.

• większe poczucie bezpieczeństwa i anonimowości badanych
• większa skłonność badanych do udzielania szczerych

odpowiedzi, nawet na bardzo intymne tematy.

background image

141

BADANIA ANKIETOWE –

SŁABE STRONY

• Niski odsetek odpowiedzi, a w efekcie

skrzywienie próby i stronniczość badania

• Wymaga prostych, nielicznych pytań i

czytelnych instrukcji

• Niepełne, lakoniczne lub nieprawidłowe

odpowiedzi badanych na niektóre z pytań

• Niezrozumienie niektórych pytań przez

badanych

• Kwestionariusz wypełniany w dowolnej

kolejności i wg własnego mniemania badanych

• Brak możliwości sondowania badanych =

niemożność dogłębnego poznania opinii

respondentów na określone tematy

• Utrata kontroli nad tym, kto udziela

odpowiedzi; możliwość odpowiedzi

„uzgodnionych”

background image

142

BADANIA ANKIETOWE –

SŁABE STRONY cd.

• niemożność wychwycenia indywidualnych różnic

pomiędzy respondentami

• niemożność brak kontaktu fizycznego z badaczem

na niektórych respondentów wpływa niekorzystnie,

ograniczając liczbę szczerych odpowiedzi.

• stosunkowo duży odsetek ludzi, którzy nie są w

stanie wypełnić właściwie ankiety (przyczyny np.

słabe wykształcenie respondenta, brak skupienia,

niezrozumienie, zła wola)

• nie jest możliwe wychwycenie wszelkich

dodatkowych informacji o badanych

• badacz nigdy nie jest w stanie przewidzieć

efektywności i trafności uzyskanych wyników.

background image

143

ANKIETA POCZTOWA

– ankieta rozsyłana
– konsultacja wewnątrzdomowa” - opinie

zakotwiczone społecznie, nie zaś
indywidualne

– więcej czasu na udzielenie odpowiedzi =

odpowiedzi mniej spontaniczne (bardziej
wyważone) niż w wywiadzie kwestionariusz.

background image

144

ANKIETA POCZTOWA

:

ZASTOSOWANIE

• Badana próba jest rozproszona geograficznie
• Ograniczony budżet na badania
• Niedługa lista tematów
• Użycie pytań zamkniętych
• Respondenci co najmniej średnio zainteresowani

tematyką ankiety

• Chęć zapewnienia badanym poczucia prywatności
• Zastosowane pytania lepiej zrozumiałe podczas

czytania niż słuchania

• Brak dużej liczby ankieterów do przeprowadzenia

badań

background image

145

ANKIETA POCZTOWA:

ZALETY

• Stosunkowo niski koszt badania
• Możliwość zbadania bardzo dużej liczby rozproszonych

osób w stosunkowo krótkim czasie

• Daje badanemu czas na przemyślenie, sformułowanie,

skonsultowanie odpowiedzi i ewentualne zebranie

potrzebnych informacji

• Zwiększenie poczucia anonimowości/prywatności u

badanych

• Działają na respondenta obrazem (dla wzrokowców)
• Możliwość wypełniania ankiety w czasie dogodnym dla

respondenta

• Obniżenie błędu stronniczości/ wpływu ankietera na

uzyskane odpowiedzi

background image

146

ANKIETA POCZTOWA:

SŁABE STRONY, ŹRÓDŁA BŁĘDÓW

• Niski odsetek odpowiedzi ( średnio 40%), a w efekcie

skrzywienie próby i stronniczość badania

• Niepełne lub nieprawidłowe odpowiedzi badanych na

niektóre z pytań

• Niezrozumienie niektórych pytań przez badanych
• Wymaga prostych pytań i czytelnych instrukcji
• Brak możliwości sondowania badanych
• Utrata kontroli nad tym, kto udziela odpowiedzi

background image

147

ANKIETA POCZTOWA A

WYWIAD KWESTIONARIUSZOWY

– brak różnic w odpowiedziach na pytania o

fakty

– w przypadku pytań o opinie odpowiedzi

bardziej stonowane, mniej skrajne

– obszerniejsze odpowiedzi na pytania

otwarte (dodatkowo bardziej „wiarygodne”)

background image

148

Kto ponosi win

ę

za przedłu

ż

aj

ą

cy si

ę

strajk?

Ankieta Wywiad

studenci

1,2

1,1

Komisja rz

ą

dowa

52,4

70,2

obie strony

41,9

27,6

Jakiego rodzaju postulaty powinni wysuwa

ć

studenci?

Ankieta

Wywiad

wył

ą

cznie studenckie

38,6

22,3

wył

ą

cznie społ.-polit.

0,0

0,0

i studenckie i społ.-polit.

58,9

76,6

Czy studenci mieli prawo o

ś

miesza

ć

Ministra?

Ankieta

Wywiad

tak

43,9

61,7

nie

45,2

30,9

Ź

ródło: F. Sztabi

ń

ski, Ankieta pocztowa i wywiad kwestionariuszowy

(Badanie podczas strajku studenckiego w r. 1981)

background image

149

Jak osiągnąć wysoki procent

odpowiedzi na ankietę rozsyłaną?

• List przewodni (wyjaśniający): treść, argumentacja,

personalizacja

• Metoda zwrotu
• Poufność i anonimowość
• Listy przypominające
• Zachęty, nagrody (pieniężne i rzeczowe)
• Długość ankiety, format pytań, struktura
• Instrukcje wypełniania ankiety
• Kolor kwestionariusza, estetyka tekstu
• Zleceniodawca badania, sponsoring
• Terminy: czas wysyłania, czas nadsyłania zwrotów
• „Dyspozycyjność” badacza

background image

150

ANKIETA AUDYTORYJNA

• Odmiana ankiety wypełnianej samodzielnie przez

respondenta w obecności badacza

• Wypełniana jednocześnie przez wielu respondentów

zebranych w jednym pomieszczeniu

• Badani mają też zwykle możliwość zadawania pytań

wyjaśniających obecnym w pobliżu

badaczom/organizatorom przedsięwzięcia.

• Ankieta jest krótka i prosta a rekrutacja nie wymaga

wielkiego wysiłku

• Ważne w realizacji: etap przygotowania i aranżacji

badania

background image

151

ANKIETA AUDYTORYJNA:

ZASTOSOWANIE

• Badania w szkołach/ uczelniach (np. badania

ewaluacyjne)

• Badania rynkowe (testy produktów, reklam, opakowań)

w siedzibie instytutu badawczego lub w wynajętych

salach

• Badania w firmach/zakładach pracy (np. badania

satysfakcji pracowników)

• Badania kategorii społecznych trudno dostępnych (np.

eksperci w danej dziedzinie) realizowane najczęściej

podczas zjazdów, targów, szkoleń, spotkań lub

kongresów

• Badania kategorii respondentów dla których nie ma

operatów losowania ani możliwości dotarcia do nich

background image

152

ANKIETA AUDYTORYJNA:

ZALETY

• Efektywność czasowa i finansowa (niskie koszty +

możliwość przebadania stosunkowo dużej liczby

respondentów w krótkim czasie)

• Anonimowość respondentów
• Wysoka standaryzacja realizacji badań (jednoczesna

prezentacja materiału badawczego w identyczny sposób

całej grupie)

• Bardzo wysoki procent zwrotów (100%)
• Możliwość przebadania trudno dostępnych kategorii

społecznych oraz z respondentami o niższych

kompetencjach, statusie, wykształceniu

• Możliwość zadania pytań trudniejszych/ złożonych

background image

153

ANKIETA AUDYTORYJNA:

SŁABE STRONY

• Utrata kontroli nad procesem udzielania odpowiedzi

przez badanych: możliwe braki danych, niepełne

odpowiedzi itp.

• Respondenci mogą się komunikować w trakcie

wypełniania ankiety, wzajemnie sobie przeszkadzać,

powielać odpowiedzi sąsiadów

• Część badanych może kontestować badania
• Badani mogą się krępować zadać pytania o

niezrozumienie pytań lub braku umiejętności

odpowiedzi na nie

• Badacz prowadzący sesję winien posiadać umiejętność

przeprowadzania badań ilościowych jak i jakościowych

background image

154

WYWIADY W MIEJSCACH

PUBLICZNYCH

• Techniki badawcze w których dobór i

realizacja badania odbywa się w dużych
skupiskach ludzkich, gdzie łatwo znaleźć
badanych (centra handlowe,
supermarkety, ulice, imprezy masowe,
parki, przystanki MPK lub komunikacji
dalekobieżnej itp..)

background image

155

WYWIADY W MIEJSCACH

PUBLICZNYCH – specyfika

• Konieczność zgody administratora przestrzeni

publicznej na możliwość prowadzenia badań

* miejsce realizacji w góry określone – uzyskanie

zgody w zakresie organizatora badania

* miejsce realizacji określane przez ankietera

• Ubiór ankietera:

* w pomieszczeniu zamkniętym
* na wolnym powietrzu

• Korzystanie z narzędzi i materiałów pomocniczych

(torba na ramię, podkładka pod kwestionariusz,

materiały wspomagające włożone do kwestionariusza)

• Nadzór nad badaniem

* ze strony koordynatora/superwizora z instytucji

badawczej

* ze strony klienta


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Metody i techniki badan socjologicznych Skrypt
Ankieta Aud. i wyw. telefon.(2), socjologia, skrypty i notatki, metody i techniki badań socjologiczn
MiT koło, socjologia, skrypty i notatki, metody i techniki badań socjologicznych
sułek - w terenie, socjologia, skrypty i notatki, metody i techniki badań socjologicznych
Banks, socjologia, skrypty i notatki, metody i techniki badań socjologicznych
Ankieta Aud. i wyw. telefon.(2), socjologia, skrypty i notatki, metody i techniki badań socjologiczn
Analiza treści, szkoła, metody i techniki badań socjologicznych
ZOGNISKOWANE WYWIADY GRUPOWE, Metody i techniki badan socjologicznych
Metody i techniki badań socjologicznych, szkoła, metody i techniki badań socjologicznych
Metodologiczna specyfika nauk społecznych 1, szkoła, metody i techniki badań socjologicznych
Metody kowers, Metody i techniki badań socjologicznych
Metody i techniki badan(1), szkoła, metody i techniki badań socjologicznych
metody badawcze, Metody i techniki badan socjologicznych
sciaga2, Metody i techniki badan socjologicznych
Tabela Korelacyjna, Metody i techniki badan socjologicznych
Metody Badań Socjologicznych, szkoła, metody i techniki badań socjologicznych
metody poprawa, szkoła, metody i techniki badań socjologicznych

więcej podobnych podstron