Budowa i działanie zaworowego mechanizmu rozrządu – temat nr 11
A/
Elementy układu rozrządu: krzywka, popychacz, laska popychacza, dźwignia zaworowa, zespól
zaworu grzybkowego ze sprężyną.
B/
Charakterystyka sprężyny zaworowej.
C/
Hydrauliczny układ napędu zaworu wydechowego.
D/
Pojęcie luzu zaworowego i jego nastawa.
Rodzaje rozrządu czynnika roboczego:
1.
Zaworowy – stosowany w silnika czterosuwowych.
2.
Zaworowo-szczelinowy – współczesne silniki dwusuwowe z płukaniem jednokierunkowym (dolot
sterowany tłokiem, wylot przez zawór wylotowy / wydechowy).
3.
Szczelinowy – silniki dwusuwowe starszej konstrukcji (dolot i wylot sterowane tłokiem).
Schemat układu rozrządu silnika czterosuwowego ( rys. 7.34) – składa się z:
•
napęd wału rozrządu,
•
wał rozrządu,
•
mechanizm przeniesienia napędu na zawory,
•
zawory.
Główne elementy typowego układu przeniesienia napędu to:
•
rolka z prowadnicą,
•
popychacz,
•
dźwignia zaworów wsparta na łożysku,
•
zawór wydechowy (korpus, gniazdo, grzybek, trzon, prowadnica trzonu, obsada i sprężyna).
Różnice konstrukcyjne w budowach układów to:
•
przekładnia napędowa – zębate, łańcuchowe,
•
konstrukcja zaworów (zawory w głowicy i w koszach),
•
mechanizm przeniesienia napędu (tradycyjny i hydrauliczny w nowszych rozwiązaniach –rys.7.35),
Uproszczony schemat hydraulicznego układu napędu – rys.7.35 (krzywka, zespół tłoczący, krzywka, siłownik,
przewód hydrauliczny, sprężyna, grzybek).
Konstrukcja hydraulicznego układu napędu – rys.7.49.
Napęd wału rozrządu.
Wał napędzany od wału korbowego poprzez przekładnie zębatą lub łańcuchową.
Przekładnie zębate: przełożenia przekładni: dla dwusuwu 1:1, dla czterosuwu 1:2;
Schematy przekładni rys.7.36; 7.37.
Przekładnie łańcuchowe: łańcuchowe koło napędowe na wale, napinacz (stały lub sprężynowy), koła
łańcuchowe, wał rozrządu, łańcuch (rolkowy podwójny lub potrójny).- schematy ry.7.38.
Przekładnia z napinaczem sprężynowym łańcucha –.rys. 7.39;
Wał rozrządu – steruje zaworami wymiany czynnika:
•
początek otwarcia,
•
wysokością wzniosu,
•
momentem zamknięcia.
Wałem napędzane są również pompy wtryskowe, rozdzielacze powietrza, pompy smarne oleju cylindrowego.
Wykonywane są jako: jednoczęściowe lub składane.
W silnikach małej mocy odkuwane wraz z krzywkami i składane przez łączenia kołnierzowe śrubami
pasowanymi.
W silnikach dużej mocy – krzywki na wał są nakładane.
Krzywki – wymuszają ruch napędzanego elementu tj. zaworu lub tłoka pompy wtryskowej rys.7.42.
Mogą być:
•
odkuwane razem z wałem lub nakładane,
•
montowane na wale na stałe (skurczowo metodą hydrauliczną) lub przestawnie.
Kształt krzywek silników nawrotnych zależy od sposobu przesterowania silnika – osobna dla biegu naprzód i
osobna dla biegu wstecz.
Mechanizm przeniesienia napędu na zawory:
1. Napęd konwencjonalny – mechaniczny (popychacz, dźwignia zaworów z ułożyskowaniem) – rys.7.43.
Popychacze: rolkowe ( rys.7.44), rolkowe z amortyzatorem hydraulicznym ( rys.7.45).
Zadaniem popychacza z amortyzatorem hydraulicznym jest zmniejszenie obciążeń dynamicznych e fazie
otwierania zaworu oraz samoczynna kompensacja luzu zaworowego.
Drążki popychaczy: przenoszą ruch krzywki na dźwignię zaworową, wykonywane z rur stalowych
zakończonych kulistymi końcówkami, tworzącymi przegubowe połączenie. Końcówki drążków wykonane z
twardej stali jako oddzielne elementy – rys.7.46.
Dźwignie zaworowe i ich zamocowanie: przenoszą ruch wymuszony przez krzywki na trzony zaworów,
odkuwane lub odlewane ze staliwa bądź żeliwa..
Osadzone na ułożyskowanej osi w łożysku ślizgowym, zamontowanym na wsporniku osadzonym na głowicy lub
bloku cylindrowym. Smarowane olejem doprowadzanym pod cisnieniem z układu smarowania łozysk.
Przykłady konwencjonalnego mechanizmu przeniesienia napędu na zawory – rys. 7.48;
2.
Napęd hydrauliczny – rys.7.49. (cisnienie pracy 20 MPa)
Budowa: pompa tłokowa, krzywka z popychaczem rolkowym, siłownik tłokowy poruszający trzon zaworu
wydechowego, sprężyna zamykająca zawór.
Zalety: zastosowanie do napędu dużych zaworów, mechanizm jest mniejszy od konwencjonalnego, mniejsze siły
bezwładności, osiowy na cis na trzon grzybka – brak sił bocznych działających na prowadnice zaworu, większa
szczelność i trwałość, oszczędność prac konserwacyjno remontowych
Zawory: dolotowe i wylotowe, sterują wymiana czynnika w silnikach czterosuwowych oraz w dwusuwowych z
rozrzadem szczelinowo – zaworowym.
Budowa – rys.7.50: grzybek, gniazdo zaworowe, korpus zaworu oraz dodatkowo: talerz oporowy sprężyny,
sprężyna, tuleja prowadząca oraz dwudzielny stożek (kamień)mocujący talerz na trzonie grzybka.
Grzybek: talerz, trzon, wykonany z jednolitego materiału lub z różnych zgrzewanych.
Przylgnia -cześć robocza, o kacie wierzchołkowym zwykle 90
o
(fragment grzybka rys.7.51; 7.52)
Trzon: jednolity przekrój kołowy, w górnej części rowek do mocowania talerza oporowego, czoło trzonu
utwardzone, pokryte warstwa stellitu.
Materiały: wykonuje się z materiałów odpornych na korozje, duża wytrzymałość udarową, odporność na
ś
cieranie, wysoką granicę pełzania, dobra przewodność cieplną, dobre własności technologiczne.
Stosowane materiały:
•
ze stali chromowej, chromowo-niklowej, chromowo-krzemowe,
•
stopów specjalnych nimonic 80, nimonic 80A (Ni = 76,69%; Cr = 20%; Ti = 2,2%; Al. = 1,2 %),
•
przylgnie i powierzchnie czołowe trzonów naspawywane stopami żaroodpornymi tzw. stellitami –
stopy kobaltu ( Co
≤
60% ) z dodatkiem chromu ( Cr
≤
35% ) i wolframu ( W
≤
13%),
•
współcześnie nimonic 80/80A - stop na bazie niklu charakteryzujący się bardzo dużą żaroodpornością i
antykorozyjnością.
Gniazda zaworowe (rys.7.53), wykonywane jako:
•
wytoczone bezpośrednio w materiale głowicy lub kosza zaworowego – wadą jest mała trwałość,
ograniczone możliwości regeneracji, zaleta to bardzo dobre chłodzenie
•
oddzielnie pierścienie mocowane w koszu lub głowicy – wykonane ze stali żaroodpornej i
antykorozyjnej, maja duża trwałość i skuteczność chłodzenia.
Korpusy i kosze zaworowe (rys. 7.54) wykonywane z chłodzonym gniazdem, stosowane w silnikach średniej i
dużej mocy – ułatwiona wymiana i regeneracja zaworów.
Sprężyny zaworowe – stosowane śrubowe, stosowana jest jedna lub kilka sprężyn osadzonych współśrodkowo,
zwijanych w przeciwnych kierunkach, powodują ruch powrotny (zamykający zaworu), zapewniają stały docisk
grzybka do gniazda.
Obciążenie i warunki pracy zaworów- ryz.7.55.
Najbardziej obciążone elementy to grzybek zaworu wylotowego – obciazenia cieplne, korozyjne i erozyjne
działanie spalin. Max. temperatura pracy 540-560
o
C.
Obciazenia takie jak:
•
rozciąganie siłami sprężyny i bezwładności w chwili zamknięcia,
•
ś
ciskanie siłami ciśnienia gazów i bezwładności,
•
zginanie zmiennym momentem podczas otwierania i zamykania zaworu,
•
udarowe naciski w chwili zamykania.
Chłodzenie zaworów – woda słodka z obiegu chłodzenia tulei i głowic, chłodzony jest kosz i gniazdo zaworowe,
Rys.7.56.
Smarowanie zaworów – smarowane trzony grzybków i prowadnice z systemu smarowania łozysk lub ręczne w
starszych rozwiązaniach.
Rozrząd szczelinowo-zaworowy czynnika roboczego – rys.7.57.
Rozrząd powszechnie stosowany w wolnoobrotowych silnikach dwusuwowych – najsprawniejsze i
najskuteczniejsze płukanie przestrzeni roboczej.
Zalety systemu:
•
wysoka skuteczność płukania,
•
niezależny rozrząd dolotu i wylotu czynnika roboczego, prosta realizacja doładowania silnika,
•
wyższa sprawność o 2-6 % ogólna silnika,
•
bardzo małe zużycie oleju cylindrowego 0,5-06 g/kWh, dwa razy mniejsze niż przy innych
rozwiązaniach,
•
symetryczne obciążenie tulei cylindrowych i głowic.
Wada – skomplikowana konstrukcja w porównaniu z płukaniem np. poprzecznym lub zwrotnym sterowanym
tłokiem.
Przykłady zastosowania – silniki typu MC/MCE 55.produkcji MAN – B&W oraz firmy Sulzer – typ.RTA;
Cechy wspólne systemów:
•
hydrauliczne otwieranie zaworów,
•
pneumatyczne zamykanie grzybka – novum obu konstrukcji, „sprężynę pneumatyczną” stanowi
siłownik pneumatyczny zasilany sprężonym powietrzem
•
chłodzone woda słodką gniazdo zaworowe, rys.7.58; 7.59; 7.60;
W tych rozwiązaniach istnieje możliwość zastosowania urządzenia zmieniającego, podczas pracy silnika,
moment zamykania zaworu wylotowego:
•
(Variable Exhaust Closing – VEC) firma Sulzer- rys.7.60- schemat sterowania zaworu hydraulicznego;
•
( Variable Injection Timing – VIT )- firma MAN – B&W.
VEC I VIT sterują momentem zamknięcia zaworu wylotowego tak, by w zakresie obciążeń 80 – 100% mocy
nominalnej dla utrzymania stałego ciśnienia sprężania w zmieniającym się zakresie mocy– optymalizacja
procesu roboczego, obniżenie jednostkowego zużycia paliwa w zakresie obciążeń częściowych ( rys.7.61).
Zadaniem ich jest wcześniejsze zamykanie zaworu wylotowego przy spadku obciazenia ze 100 do 80% mocy i
opóźnianie zamknięcia zaworu przy wzroście mocy 80-100%.
Rozrząd szczelinowy czynnika roboczego – rys.7.62.
Stosowany w rozwiązaniach starszej konstrukcji silników dwusuwowych, dolot powietrza i wylot spalin
sterowany tłokiem.
Zaleta – prostota konstrukcji, wada – mała skuteczność płukania.
Układ wylotowy.
Układ wylotowy ( rys.7.64), spełnia zadanie doprowadzenia spalin z cylindrów do turbiny i odprowadzenie ich
do atmosfery.
Zasadnicze elementy to:
•
kolektor spalin z kompensatorami – w systemie pulsacyjnym odprowadzenie spalin z cylindrów do
turbosprężarki, w systemie stałociśnieniowym wylot spalin do wspólnego kolektora i z kolektora
(zasobnika spalin) do turbosprężarki.
•
tłumik – tłumienie hałasu wytwarzanego przez spaliny opuszczające cylindry silnika oraz zastosowany
jako łapacz iskier przy instalacjach kotłów utylizacyjnych ( zapobieganie przedostawaniu się do
atmosfery iskier i cząsteczek paliwa nie dopalonych w silniku oraz odpylanie spalin).
•
przewód wylotowy spalin – odprowadzają spaliny z turbosprężarki do kotła utylizacyjnego ( w
silnikach napędu głównego) lub do komina ( w silnikach zespołów prądotwórczych), wykonywany jako
izolowany cieplnie rurociąg o stosunkowo dużej średnicy.