Uszkodzenia więzadeł krzyżowych stawu kolanowego. 
Fizjoterapia zachowawcza i pooperacyjna. 

YoungTherapist, Warszawa 2007 

 

Staw kolanowy jest największym stawem ludzkiego organizmu. Jako część 
kończyny dolnej jest odpowiedzialny za lokomocję, a więc przenoszenie obciążeń 
całego ciała. Anatomicznie jest to staw zawiasowy zmodyfikowany – a więc 
głównymi ruchami jest zginanie i prostowanie. Prócz wymienionych ruchów 
zachodzą także ruchy rotacyjne i ruchy odwiedzenia i przywiedzenia, lecz te dwa 
ostatnie nie są świadomie kontrolowane. 
Ze względu na pełnioną funkcję podporową – niemal każda dysfunkcja stawu 
kolanowego jest dość wyraźnie odczuwana przez pacjenta, a jej zaniedbanie 
może prowadzić do dużych ograniczeń możliwości ruchowych i codziennych 
czynności. 

 
 

 

 
 

Staw kolanowy jest stawem z natury 

niestabilnym, szczególnie w pozycji zgięcia. 
Głównymi strukturami chroniącymi go przed 
nadmierną ruchomością są więzadła – głównie 
krzyżowe przednie i tylne oraz poboczne 
piszczelowe i strzałkowe. Więzadła te są 
odpowiedzialne za właściwą mechanikę stawu 
oraz odgrywają bardzo ważna rolę w kontroli 
sensomotorycznej (propriocepcji), o której 
przeczytacie Państwo w dalszej części 
artykułu. 
 Uszkodzenie 

więzadeł krzyżowych 

kolana – głównie krzyżowego przedniego 
(WKP ; ACL) - jest bardzo często spotykaną 
kontuzją, głównie wśród młodych i aktywnych 
osób. Uraz ACL wiąże się z zaburzeniem 
mechaniki stawu – nadmierne wysuwanie się 
piszczeli w przód oraz osłabiona kontrola 
ruchów rotacyjnych. Charakterystyczne dla 
uszkodzeń ACL jest fakt, że rzadko dochodzi 
do izolowanego zerwania samego więzadła. 
Zazwyczaj towarzyszą temu dodatkowe 
uszkodzenia takie jak np.: triada O’Donoghue, 
czyli zerwanie ACL, uszkodzenie brzeżne 
łąkotki przyśrodkowej i przyśrodkowej torebki 
stawowej oraz więzadła pobocznego 
piszczelowego. Niewydolność tak wielu 
struktur powoduje silne ograniczenie funkcji, a 
także brak zaufania samego pacjenta do 
własnego kolana.  
 Najczęstszym błędem, jaki popełniany 
jest przez sam personel medyczny jest szybka 
i pochopna diagnostyka stawu. Tak popularny 
objaw szuflady przedniej jest w pierwszych 
chwilach, nawet dniach mało zaznaczony ze 
względu na odruchowe wzmożone napięcie 
układu mięśniowego. Stąd też dochodzi do 
najokrutniejszych pomyłek jak np.: 
umieszczenie stawu w opatrunku gipsowym z 
nadzieją, że coś się wyjaśni. Unieruchomienie 
stawu z obecnym krwiakiem śródstawowym 

może prowadzić do poważnych zrostów 
ograniczających funkcję stawu oraz może 
stanowić początek zmian degeneracyjnych 
powierzchni stawowych.  
Sam uraz jest tym bardziej bolesny im 
mniejsze jest uszkodzenie tak, więc najbardziej 
bolesne jest częściowe uszkodzenie więzadła. 
Zazwyczaj w ciągu 24 – 48 godzin dochodzi do 
obrzęku stawu. Szybkie narastanie obrzęku – 
do 24 godzin – świadczy o krwawieniu 
dostawowym i jest bezwzględnym 
wyznacznikiem zgłoszenia się do lekarza. 
 Jeśli stwierdzono uszkodzenie ACL to 
należy podjąć decyzję o dalszym 
postępowaniu. Na stan dzisiejszy metodą z 
wyboru jest rekonstrukcja więzadła pod 
warunkiem spełnienia pewnych kryteriów 
takich jak – aktywność pacjenta wymagająca 
pełnej sprawności stawu, młody wiek (do 48 
lat), świadomość i determinacja do rehabilitacji 
pooperacyjnej, która jest nieodłącznym 
elementem leczenia. Należy pamiętać,  że 
uszkodzenie więzadeł krzyżowych prowadzi do 
niestabilności stawu, przeciążeń i w 
następstwie do zmian zwyrodnieniowych 
stawu. 
Operacje wykonywane najczęściej to 
rekonstrukcja z wykorzystaniem autogennego 
przeszczepu (własnej tkanki) z więzadła 
własnego rzepki (BTB) lub ścięgien mięśni 
półścięgnistego i smukłego (St/G). Decyzję o 
wyborze metody podejmuje chirurg. W 
przypadku rekonstrukcji BTB przeszczepione 
więzadło posiada nawet do 170% 
wytrzymałości więzadła oryginalnego, lecz 
osłabieniu podlega więzadło własne rzepki, na 
co należy zwrócić szczególną uwagę w 
programie usprawniania. Przeszczep St/G jest 
mniej obciążający sam układ stawowy, a 
wydolność więzadła wynosi około 70-80% 
więzadła oryginalnego. Operacje  

 
 
 
 
 
przeprowadza się artroskopowo, a więc nie 
otwiera się stawu, co jest ogromną zaletą, 
gdyż okres usprawniania jest znacznie krótszy 
niż przy otwarciu stawu. 
 
Rehabilitacja

 

 
 

Decyzja o rekonstrukcji więzadła 

powinna 

łączyć się z rehabilitacją 

przedoperacyjną, co niestety w naszym kraju 
jest rzadko uwzględniane, szczególnie w 
ośrodkach państwowych. Celem rehabilitacji 
przedoperacyjnej jest: uzyskanie jak najlepszej 
funkcji stawu – ruchomości, kontroli i siły ; 
nauczenie poruszania się o kulach ; 
instruktarz, czego pacjent powinien unikać w 
danym okresie. Uzyskanie dobrej kondycji 
stawu przed operacją wiąże się z szybszym i 
efektywniejszym powrotem funkcji po operacji, 
natomiast znajomość techniki poruszania się o 
kulach, znajomość  ćwiczeń i ograniczeń 
powoduje,  że pacjent czuje się bardziej 
komfortowo, a więc czas pooperacyjny nie jest 
dla niego dużym zaskoczeniem. 
 

Wiele osób uważa,  że rehabilitacja po 

rekonstrukcji ACL polega głównie na 
odzyskaniu ruchomości stawu i wzmocnieniu 
siły mięśniowej, główne m.czworogłowego uda, 
który jest wyraźnie osłabiony. Jest to najlepszy 
przykład błędnego myślenia, spowodowany 
niewiedzą na temat układu ruchu i funkcji, jaką 
pełni ACL w kolanie. 
Jak wspomniałem wcześniej – ACL jest 
odpowiedzialny za mechanikę stawu, a także 
za kontrolę sensomotoryczną (propriocepcję). 
Termin ten oznacza kontrolę nad funkcją i 
ułożeniem stawu. Propriocepcja jest to czucie 
głębokie, a więc funkcja układu nerwowego. 
Więzadła, mięśnie, torebka stawowa, powięzi, 
powierzchnie stawowe posiadają receptory 
nerwowe, które w wyniku określonych 
bodźców wytwarzają impulsy nerwowe, 
biegnące do ośrodkowego układu nerwowego 
(rdzenia, mózgu). W przypadku ACL są to 
receptory, które wysyłają impulsy wtedy, gdy 
dochodzi do napięcia więzadła. Impulsy te 
wędrują do rdzenia kręgowego oraz do mózgu. 
W rdzeniu kręgowym zostaje wygenerowana 
impulsacja zwrotna do mięśni, które 
wspomagają więzadło w funkcji 
(zabezpieczając w ten sposób staw), natomiast 
impulsy biegnące do mózgu są analizowane i 
w ich wyniku wyzwalane są odpowiednie 
reakcje równoważne całego ciała, dzięki 
którym potrafimy zachowywać stabilność  
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
stawu oraz postawy. W przypadku 
uszkodzonego więzadła najlepszym dowodem 
upośledzenia tego mechanizmu jest objaw 
uciekania kolana. Sama operacja nie przywróci 
propriocepcji więzadła, lecz odpowiednie 
postępowanie przedoperacyjne i pooperacyjne 
trenuje pozostałe struktury, które niejako 
przejmują funkcję utraconej impulsacji z ACL. 
Innym ważnym aspektem związanym z 
ćwiczeniami jest to, że nabywanie samej siły 
mięśniowej nie jest wykładnikiem stabilizacji 
stawu – przykładem są tutaj sportowcy, którzy 
ulegają uszkodzeniom ACL. Prócz siły ważna 
jest kontrola współgrania grup mięśniowych, 
które stabilizują dany staw. W przypadku 
kolana jest to m.czworogłowy uda, grupa 
gęsiej stopki (m.półścięgnisty, półbłoniasty i 
smukły), m.dwugłowy uda i m.naprężacz 
powięzi szerokiej. Odpowiednie współdziałanie 
tych grup mięśniowych w sytuacjach 
„kryzysowych” dla stawu jest podstawą 
zachowania bezpieczeństwa. Ćwiczenia siłowe 
wyrabiają jak sama nazwa wskazuje siłę, lecz 
nie kontrolę. Trening sensomotoryczny 
(równoważny) jest podstawą wyrabiania 
mechanizmów współgrania grup mięśniowych 
samego stawu, jak i całego ciała. Przy 
rehabilitacji pooperacyjnej ważne jest, aby 
ćwiczenia te były jak najskuteczniejsze przy 
jednoczesnym zachowaniu warunków 
odciążania przeszczepu. 
 Podsumowując - rehabilitacja 
pooperacyjna będzie polegała na: 

• Odzyskaniu 

ruchomości stawu 

•  Ochranianiu przeszczepu i stwarzaniu 

mu jak najlepszych warunków do 
przyjęcia 

• Wzmocnieniu siły mięśniowej oraz 

poprawie kontroli sensomotorycznej 
(propriocepcji) 

• Zapobieganiu 

komplikacjom 

pooperacyjnym (np.: zrosty, konflikt w 
stawie rzepkowo-udowym) 

• Przywróceniu 

pełnej funkcji stawu 

 
Czas powrotu do pełnej funkcji zależy od 
aktywności samego pacjenta, jego wymagań i 
rodzaju operacji. Ważne są także zabiegi 
dodatkowe, jakie wykonano podczas 
rekonstrukcji (łąkotki, powierzchnie stawowe, 
itd.). Zazwyczaj można przyjąć,  że pełen 
powrót do funkcji (jak na przykład sport) 
nastąpi po 9 – 12 miesiącach po operacji, 
natomiast należy zaznaczyć,  że powrót do 
czynności dnia codziennego może nastąpić 
nawet po 6-8 tygodniach, mając nadal na 
uwadze dbałość o przeszczep. 
 
Karol Szapel 

 

 

 

 

 

 

YoungTherapist 

– Fizjoterapia i Terapia Manualna    

 

Gabinet:   

 

 

 

Kontakt: 

Przychodnia Medycyny Rodzinnej 

 

kom.: +48 508 752 678 

ul. Wrocławska 7a  Warszawa-Bemowo  

e-mail: info@youngtherapist.pl 

rejestracja: 022 638 51 10 

 

 

www.youngtherapist.pl

 

 

3