Niklas Luhmann - Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego 

•

 

5. Polityka, jako system samoreferencyjny. 

Każdy zasługuje na uwagę polityczną, ale nie system polityczny je uwzględnia. Wszystko tworzy się w spójność. Polityka 
warunkuje własne możliwości i relacje na wszystko. Polityka jest pomiędzy otwartym a zamkniętym systemem. System 
samoreferencyjny – sam produkuje i reprodukuje elementy, decyzje jego warunkuje tylko jego wnętrze. Każda decyzja odnosi się 
do innych decyzji systemu. System ten sam kreuje elementy, z których się składa, może się składać z innych elementów, niż te, 
które w nim występują. Każdy element odnosi się do najważniejszych powiązań systemowych. Samoreferencyjność była 
krytykowana, bo jest błędnym kołem i egoizmem (koncentruje się na sobie). Samoreferencyjność – otworzenie się systemu na 
zmieniające się tematy przy zachowaniu względnej stałości, umożliwia to dojście jednostki do tego systemu. Procesy komunikacji 
kreują, umacniają i dyskredytują tematy. Dzięki temu po przez przesłanki można wywnioskować powodzenie np. kampanii 
politycznej, lecz najważniejszą przesłanką dla polityki jest polityka (Samoreferencyjność). Kategorie państwa bezpieczeństwa 
socjalnego nie wystarczają do zrozumienia mankamentów struktury, występuje niezdolność postrzegania środowiska. 
Samoreferencyjność to komunikowanie się w zwarciu, czyli relacje (w polityce rząd – opozycja). Błąd rządu to sukces opozycji. W 
polityce wszystko sprowadza się do klasyfikacji tematów, jako postępowy – konserwatywny, dobry – zły. Jest to zwarcie 
obwodów samoreferencyjnych. Prowadzi do pochopnie podjętych decyzji. Prowadzenie działań w systemach samoreferencyjnych 
jest możliwe po odpowiednim przygotowaniu. Łatwo powołać się na czynniki zewnętrzne (nic nie robić – nie z własnej winy). 
Samoreferencyjne systemy zmuszane są do przerwania wewnętrznej cyrkulacji na zasadzie zrobię to, ale Ty zrób dla mnie tamto. 
Jednak jest to zamknięte w obrębie tego systemu. W nowoczesnych społeczeństwach wybór historycyzmu i ekstrenalizacji nie 
jest przypadkiem.  

•

 

6. Hierarchia a procesy okrężne. 

Systemy społeczne instytucjom politycznym nadawały hierarchiczność. Podział na rządzących i rządzonych. Hierarchia to także 
wydawanie poleceń. Obecny rząd stale regeneruje model społeczny. Teoria polityczna dopasowuje świadomość do struktur 
społecznych. Dochodzi do przejścia od stratyfikacji do funkcjonalizmu.  Na poziomie systemu politycznego przejście od 
dwuczłonowości do trój członowości. Hierarchia może być dwudzielna (góra – dół), stąd hierarchia dąży do uregulowania 
komunikacji (nakaz – posłuszeństwo). Pozycje w tym systemie muszą przekładać się na role w komunikacji. Wyodrębniają się 
subsystemy w systemie politycznym, które zaczynają się, jako środowisko, a przez to upraszczają komunikacje i filtrują 
informacje. Taka przebudowa dokonuje się stopniowo. Wyodrębniła się publiczność, która ma wpływ na politykę. Wyodrębniły 
się partię ze struktur systemu, a do komunikacji między partią, a publicznością służy inna dziedzina. Polityka staję się odrębnym 
systemem politycznym. Dochodzi do przeobrażenia. Dochodzi do dwóch zmian podczas transformacji: 1. Systemu politycznego. 
2. Władzy politycznej – nie jest już liniowa, tylko okrężna. Władza decyduje, administracja to robi, a publiczność ocenia. 
Powstają systemy zorientowane na siebie, ale nie na swoją centralę. Administracja przygotowuje projekty ustaw, które polityka 
poprzez partię sugeruje publiczności, a publiczność wywiera wpływ na administrację. Państwo bezpieczeństwa socjalnego 
wytworzyło ten proces przeciwstawnie okrężny. Ten proces przeciwstawnie okrężny to skutek złożoności systemu. Poprzez 
rozwój komplikują się warunki podejmowania decyzji. Administracja, co raz częściej może podjąć decyzję tylko przy współpracy 
z publicznością, tak, więc to tworzy wrażenie, że kandydaci do polityki z góry są wybierani. Rozwój państwa bezpieczeństwa 
socjalnego to, co raz dalej idąca inkluzja tematów i interesów, jako potencjalnie politycznych. Komunikacja władzy zmienia się z 
asymetrycznej hierarchicznie na okrężną. Powstaje równowaga między władzą formalną, a nieformalną. Podczas konfliktu 
zmniejsza się władza nieformalna. Zmienia to politykę tak, że nikt nie jest w stanie kontrolować tych, co są na „górze”.  

•

 

7. Samoobserwacja. 

W zróżnicowanych systemach nie ma centrum, które by obserwowało cały system. Powstają subsystemy nieobserwowalne dla 
siebie, ale zależne. System może obserwować inny system i wiedzieć, co on zrobi przy określonych zmianach, ale nie może nic 
stwierdzić o rzeczywistym stanie rzeczy w nim. Regularności zachowań w systemie są wynikiem nieobserwowalności systemu 
przez siebie. Rozwijają się interakcje między systemami, które prowadzą do przezroczystości ich. Akceptacja granic w systemie 
daje tą przezroczystość. Publiczność dostrzega przezroczystość u polityków tylko w czasie kampanii wyborczej. Badania mogą 
obserwować jedynie relacje między systemami, ale nie rzeczywistość w operacjach systemowych. Państwo bezpieczeństwa 
socjalnego buduje własną dynamikę na obserwacji jej i odrywa ją od własnej rzeczywistości i umożliwia kontakty między jego 
subdyscyplinami. Te państwo funkcjonuje niezakłócone. Każdy subsystemy ogląda cały system ze swej perspektywy, zachowuje 
się zrozumiale tylko dla siebie. Teoria polityczna mogłaby to skorygować. 

•

 

8. Odniesienie do środowiska. 

System społeczny to środowisko zewnętrzne i wewnętrzne. Dochodzi do relacji ze środowiskiem. Zamiast prostych relacji między 
punktami występują współzależności. Relacje miedzy punktowe to np. zbrodnia – kara itp., Gdy potęgują się wewnątrz społeczne 
efekty komunikacyjne, zmienia się typ powiązań między systemem, a środowiskiem. Wewnętrznym zależnością w środowisku 
nie można podporządkowywać podmiotu obserwacji, ani samokontroli. Można tworzyć uogólnienia, ale one nie oddaja 
zależności. Problemy nie są tam gdzie powstają i nie można ich usunąć, lecz zmienić. Rzeczywistość się sama kreuje. Państwo 
uznawane jest za zawodne, lecz w taki sposób postrzegana może być każda dziedzina, jako zawodna. Tematyczny zakres 
kontaktów systemów ze środowiskiem zależy od formy i stopnia wewnętrznego zróżnicowania. Poprzez hierarchię zróżnicowania 
najważniejsze kontakty ze środowiskiem ma warstwa najwyższa. Stosunki bardzo się zmieniły. Kiedyś by uczestniczyć w klasie 
rządzącej, wystarczyło specyficzne wyobrażenie o świecie. Złożoność systemu wymyka się spod kontroli, a więc działania są 
skierowane na środowisko wewnętrzne i samoreferencyjność. Autor zastanawia się czy kierowanie systemem ma sens.