plik

„PERMISYWIZM MORALNY A POSTAWY POLSKIEJ MŁODZIEŻY”

Hanna Świda- Ziemba

„nihilizm moralny”- - uznawanie, że normy moralne nie powinny stanowić ważnych

regulatorów ani życia osobistego, ani społecznego (zamiast „moralności” - „moc”,

„estetyka”, „skuteczność”)

relatywizm moralny

a) relatywizm poznawczy - w różnych okresach historycznych, środowiskach,

kręgach kulturowych istnieją odmienne kodeksy moralne, nie ma „jednej

moralności” uniwersalnej i prawdziwej (to, co kiedyś było moralne nie musi być

teraz moralne- np. kara wbijania przestępców na pal)

b) relatywizm etyczny

tolerancja moralna- obejmuje różnorodność przeświadczeń moralnych

stawianie ponad obowiązującymi mnie prawami moralnymi szacunku

do przekonań każdego człowieka, do jego suwerenności osobistej

ocena moralna zrelatywizowana do systemu przekonań moralnych

ocenianego

c) relatywizm kontekstualny

relatywizacja w odniesieniu do reguł określających, w jakich sytuacjach

określona norma obowiązuje, a w jakich może być łamana

Z konsekwentnym relatywizmem moralnym wiąże się głęboka znajomość kodeksów

moralnych, a często refleksja moralna.

Społeczeństwo

polskie

1989-2000

charakteryzuje

permisywizm

moralny,

czyli tolerancja wobec łamania norm moralnych.

ludzi charakteryzuje „pęknięcie” między uznaniem norm a reakcją

na ich łamanie  „uznanie” jest abstrakcyjne i przynależy do innej warstwy

osobowości niż osąd siebie i innych ludzi; normy uznawane nie stanowią

pryzmatu, poprzez który ocenia się rzeczywistość

istnieje powszechna zgoda co wielu zakresów pojęć „dobra” i „zła”

(np. nieżyczliwość, agresja, egoizm, korupcja, oszustwo), a jednocześnie

wyrozumiałość wobec „swoich” popełniających czyny moralnie „złe”

naruszanie norm nie jest faktem wprowadzającym dysonans poznawczy

w postrzeganiu osób z „grup przynależności”, bo „swoim” można wszystko

wybaczyć

normy moralne słabo pełnią funkcje regulacyjne - dezintegracja

społeczeństwa struktur i rozchwianie etosów zawodowych

1996-1998 „Pokolenia młodzieży PRL-u a pokolenie transformacji”



młodzież licealna i studencka w zdecydowane większości respektuje mentalnie

wiele norm moralnych, a wielu normom przypisują walor uniwersalności,

m.in. uczciwości, życzliwości wobec innych



z biegiem lat nasiliła się u młodych tendencja do relatywizowania norm

moralnych, ich indywidualizacji- liczy się dla nich życie według własnego kodeksu

postępowania, którego czują się nosicielami



jednocześnie ich relatywizm nie obejmuje podstawowych norm uczciwości

i życzliwości



dla 52,8 % badanych „życie moralne” okazało się sprawą priorytetową;

postępowanie moralne znacznie częściej w ich deklaracjach decyduje o sensie

życia, niż np. dostatek, talent, posiadanie partnera



młodzieży nie charakteryzuje nihilizm moralny



ponad jedna czwarta uznaje, iż własne cele i poczucie wolności są ważniejsze

niż przestrzeganie zasad moralnych



prawie jedna piąta badanych choć deklaruje, że chce się kierować w życiu

zasadami, to neguje regulatywną rolę samokontroli i wyrzutów sumienia



wśród

młodzieży

kształcącej

się

funkcjonuje

znacząca

grupa,

dla której permisywizm moralny jest właściwą postawą wobec życia



„permisywiści moralni” tkwią w tym samym środowisku co młodzież,

którą przywiązuje do moralności duże znaczenie, podzielają przy tym znaczącą

większość ich postaw, ale do permisywizmu pcha ich brak „mechanizmów

zabezpieczających”

pierwszy ślad permisywizmu - poparcie norm ogólnych nie przekłada

się na poparcie norm szczegółowych, które tak naprawdę regulują codzienne

postępowanie ludzi- np. poparcie dla normy uczciwości, ale też dla wpisywania

nieobecnych na listę obecności na zajęciach, a więc poparcie nieuczciwości

drugi ślad permisywizmu- brak w strukturze moralnej młodzieży norm moralnych

o takim stopniu szczegółowości, by mogło to stanowić pryzmat definicji bieżących

sytuacji życiowych i zasady oceny swego postępowania - sprzyja to temu, by

poszczególne sytuacje życia nie były interpretowane w kategoriach moralnych,

by odstępstwa od wartości moralnych uznawanych za oczywiste nie stawały

się źródłem „wyrzutów sumienia” i by w ogóle nie były odnotowywane

trzeci ślad permisywizmu- brak świadomości konfliktów wewnętrznych (np. między

dążeniem w życiu do sukcesu a uczciwością), które są z natury rzeczy udziałem

każdego, kto chce być wierny normom moralnym; naruszenie uznanych prze siebie

norm moralnych w dążeniu do celu może zostać niezauważone bądź łatwo

usprawiedliwione (np. kłamstwo w towarzystwie)

Z postawą permisywizmu harmonizuje stosunek do religii i niezależne traktowanie jej

od moralności, religia pełni jednowymiarową funkcję terapeutyczną, ratuje

przed osamotnieniem, lękiem, śmiercią religijność wyrażona systematycznym

praktykowaniem nie podwyższa stopnia autokontroli, co sprzyja tolerowanemu

środowiskowo permisywizmowi moralnemu

Permisywizmowi sprzyja „programowa” tolerancja wobec ludzi popełniających

„złe czyny” im silniejsze nastawienie prospołeczne „ku ludziom” (życzliwość,

altruizm, wiara w człowieka), tym większa skłonność do postawy permisywizmu

moralnego wobec innych

Wartości pokolenia transformacji:



uznanie prawa każdego indywiduum do podmiotowego wyboru własnych

poglądów, wartości i stylu życia



szacunek dla sfery prywatności



odpowiedzialność za własny wybór i własną postawę



otwarty umysł, gotowość przyjmowania argumentacji niezgodnej z własnymi

poglądami, negacja fanatyzmu



afiliacja i komunikacja z ludźmi



odporność pogoda ducha jako ważny składnik wzoru osobowego

Z jednej strony pokolenie dzisiejszych licealistów nie stanowi dobrej podstawy do rozwoju

uprzedzeń i nienawiści. Młodych cechuje postawa łagodnej tolerancji wobec otoczenia,

tendencja „rozumienia odmienności”. W sprzyjających warunkach będzie ich stać na akty

pomocy i ofiarności. Z drugiej strony wyznawane prze nich normy w formule ogólnej

nie będą stanowiły dla nich skutecznych regulatorów w sterowaniu własnym życiem

i nie staną się podstawą więzi zbiorowej. Rzeczywista realizacja jakichkolwiek wartości